mersin ili gülnar ilçesi tarihi, sosyo – ekonomik ve kültürel yapısı

298 Pages·2009·4.91 MB·Turkish

TC
NİĞDE ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ PROGRAMI
BİLİM DALI
MERSİN İLİ GÜLNAR İLÇESİ
TARİHİ, SOSYO – EKONOMİK VE KÜLTÜREL
YAPISI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
HAZIRLAYAN
AHMET ARITÜRK
MAYIS 2007 – NİĞDE
TC
NİĞDE ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ PROGRAMI
BİLİM DALI
MERSİN İLİ GÜLNAR İLÇESİ
TARİHİ, SOSYO – EKONOMİK VE KÜLTÜREL
YAPISI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
DANIŞMAN
YRD. DOÇ. DR. ŞABAN BAYRAK
HAZIRLAYAN
AHMET ARITÜRK
MAYIS 2007 - NİĞDE
Yrd. Doç. Dr. Şaban BAYRAK danışmanlığında Ahmet ARITÜRK taraf›ndan
haz›rlanan “ Mersin İli Gülnar İlçesi Tarihi, Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yap›s›”
adlı bu çalışma jürimiz tarafından Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
İlköğretim AnabilimDal›nda, Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir. (…/…/2007)
JÜRİ:
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Şaban BAYRAK
Üye :
Üye :
ONAY:
Bu tezin kabulü Enstitü Yönetim Kurulu’nun …/…/2007 Tarih ve … say›l› karar› ile
onaylanmıştır. (…/…/2007)
Doç. Dr. Selen DOĞAN
EnstitüMüdürü
ÖZET
Çalışmada Mersin İli Gülnar ilçesinin tarihi, sosyal-kültürel ve ekonomik yap›s›; örf,
adet ve inanışları konu edinildi. Çalışmada Gülnar ilçesinin tarihine değinildikten
sonra bu bölgede yaşayan insanların örf, adet ve inançları üzerinde duruldu. Esas
konuya geçmeden önce araştırma hakkında kısaca metodolojik bilgiler verildi.
Okuyucunun araştırmayı daha iyi anlayabilmesi için metodolojik bilgilerden sonra
tarihi sosyo-kültürel ve ekonomik yap› hakk›nda da bilgi verildi ve daha sonra as›l
konu işlendi.
Üç bölümde sunulan çalışmanın, birinci bölümünde Gülnar ilçesinin tarihi, sosyo-
ekonomik ve kültürel yap›s› kaynaklara dayan›larak ortaya konulmaya çalışıldı. Yine
bu bölümde Gülnar ilçesi ve köylerinin ekonomik durumları, eğitim-öğretim durumu,
sağl›k durumu konular›na yer verildi.
İkinci bölümde ise gözleme dayanarak Gülnar ilçesinde ve köylerinde yaşayan
insanlar›n örf, adet ve inançlar› ile bilmece, mani söyleme, asker uğurlama ve
karşılama törenleri ve mutfak kültürüne yer verilmeye çalışıldı.
Üçüncü bölümde ise Gülnar ilçesindeki tarihi yerler ile ilçedeki ve köylerdeki ziyaret
yerleri tanıtıldı. Son kısımda sonuç ve değerlendirme ile eserin genel bir
değerlendirmesi yapılarak bazı dikkat çekici noktalar vurgulandı.
iii
SUMMARY
Inthe study, history, social and culturaland economicalaspects, customs, traditions and
beliefs ofthe Gülnar townofMersin have been discussed. In the study, the customs and
troditions and beliefs of the people in the region were mentioned after general
information on history of the Gülnar town have given. Brief methodological
information had been provided on the research before the main subject was introduced.
Information on the socio-cultural aspect was provided after the methodological
information, then the main subject was introduced so that the reader could better
understand the research.
In the f›rst chapter of the study, which was presented in three chapters, history the
socio-economical and cultural structure of the Gülnar town were introduced based on
documented resources. Economical, educational and health status of e villages of the
Gülnar townwere also discussed inthis chapter.
Inthe second chapter, customs and traditions, beliefs, localriddles, ballads, celebrations
during sending youngmen to military service and upon their return, and the cuisine
cultureofthe people living inthe villages ofthe Gülnar townand inthe townitselfwere
discussed, based onobservations.
In the third chapter, historical places in the town, and the holy tombs in the town and
villages were introduced. In the last part titled results and evaluation, a general
evaluationofthe studywere done and some important points were emphasized
iv
ÖNSÖZ
Bir milletin inançları, örf ve adetleri, maddi ve manevi değerleri bir milletin kültürünü
oluşturur. Bu değerler arasındaki ahenk ve bütünlük ise bir milletin varlığının ve
geleceğinin bir göstergesidir. Zengin Türk kültürü büyük bir millet oluşunun ispat›,
büyük bir millet oluşunun kan›t› da zengin kültürüdür. Ama bu zenginlik, harami
zenginliği veya bazılarınca dile getirilen mozaik zenginliği değil binlerce yıllık bir
mirasın zenginliğidir.
Milli kimliğin temelindeki iki unsur dil ve tarihtir. Milli kültürün ve kimliğin
muhafazası konusunda dil ve tarih araştırmaları son derece büyük bir öneme sahiptir.
Her millet kendi özelliklerini korumaya, geliştirmeye gayret etmekte ve kendi toplu-
luğunu diğer milletlerden daha ileri ve daha yüksek, noktalara ç›karmaya çalışmaktadır.
Milletler aras›ndaki bu rekabet, milleti meydana getiren insanların müşterek duygularla
birleşmeleri ve müşterek bir milli şuur etrafında toplanarak kendi toplum varl›klar›n›
belirli hedeflere yönlendirme şuuruna sahip olmalarıyla mümkündür. Milli şuur, ise
milletin kendi varl›klar›n› tan›mas› ve bilmesi demektir. Öyleyse, Türkiye’nin coğrafi
ve tarihi özellikleri yanında, kültürünü ve medeniyetini de araştırıp incelemek,
geliştirmek, onu yaşatmak, gelecek kuşaklara aktarmak ve bu kültürü korumak Türk
milletinin geleceği bakımından çok önem arz edenbir konudur.
Günümüzde hızla gelişen bilim ve teknoloji ile sürekli, olarak değişen ilgi alanları ve
dünya siyasetinin sömürgeci tavrının kültürel değerleri yozlaştıran ve tarihi geçmişi
saptıran uygulamaları karşısında kaybolmaya yüz tutmuş kültürel değerleri gelecek
kuşaklara aktarılması amacıyla yapılan bu çalışmanın Türk milli kültürüne önemli bir
katk›da bulunmas›n›ümit ederim.
Konuya ilgi gösteren, çalışma esnasında kıymetli fikirlerinden yararlandığım, çalışmayı
sabırla okuyup değerlendiren say›n hocam Yrd. Doç. Dr. Şaban Bayrak Bey’e, arşivini
açarak destek veren Fatma Saadet Bilir’e ve çalışmalarım esnasında bana sabır gösteren
eşime içtenlikle teşekkür ederim.
v
İÇİNDEKİLER
ÖZET……………………………………………………………………………………..I
SUMMARY…………………………………...………………………………………...II
KISALTMALAR……………………………….……………………………………...XI
TABLOLAR LİSTESİ………………………………………...………………………XII
FOTOĞRAFLARIN LİSTESİ……………………………………………………….XIV
ÖNSÖZ………………………………………………………………………..…….XVII
GİRİŞ…………………………………………………………………………………….1
ARAŞTIRMANIN METEDOLOJİSİ……………………………..…………………….2
A. ARAŞTIRMANIN ALANI……………………………………...…………………..2
B. ARAŞTIRMANIN SINIRLARI……………………………………………………..2
C. ARAŞTIRMANIN AMAÇ VE ÖNEMİ…………………………………………….2
D. ARAŞTIRMANIN YÖNTEM TEKNİKLERİ………………………………………3
E. KARŞILAŞILAN PROBLEMLER …………………………………………………4
BİRİNCİ BÖLÜM
GÜLNAR İLÇESİ’NİN TARİHİ, SOSYO-EKONOMİK VE
KÜLTÜREL YAPISI
A.TARİHÇESİ…………………………………………………………………………..5
1.Gülnar Ad›ve Kökeni………………………………………………………….5
a. Gülnar Kenti………………………………………………………….6
b. GülHatunve Nar BeyEfsanesi……………………...………………6
c. Gülnar Efsanesi…………………………………………………..…..9
d. Gülnar Han›m(Gülnar Hatun) Efsanesi……………………………..10
2.Selçuklular ve Karamanoğulları Döneminde Gülnar…………………………12
3.Osmanlı İmparatorluğu Dönemi’nde Gülnar ………………………………...14
a. K›br›s Sürgünleri ve Türkmenlerin Kıbrıs’a İskânı………………….19
b. Suhte Ayaklanmalar›…………………………………………………21
4. I. Dünya Savaşı’nda Gülnar ve Gülnar’ın İlçe Olması………………………23
5.MilliMücadele Dönemi’nde Gülnar………………………………………….27
vi
a. Askere Sevkleri Gülnar Askerlik Şubesi’nden Yap›lan ve Gülnarl›
Şehitlerimiz……………………………………………………………..32
b. Gülnarlı İç Güvenlik Şehitleri ve Gazileri………………………….43
6. Cumhuriyet DönemiGülnar…………………………………………………43
7. Seyahatnamelerde Gülnar…………………………………………………...45
a. AliCevat……………………………………………………………..45
b. Ahmet Şerif…………………………………………………………..45
c.Şemsettin Sami………………………………………………………..47
d.Evliya Çelebi………………………………………………………….47
8. GÜLNAR VE ÇEVRESİNDEKİ, OYMAK, AŞİRET VE
CEMAATLER………………………………………………………………….47
a. Yörükve TürkmenTabirinin Anlam›………………………………..47
b. İç-İl—İç-ElYörükleri……………………………………………….48
c. Köy ve Yer İsimlerinin Aşiret ve Cemaatlerle İlişkisi……………….49
d. Gülnar ve Çevresinde Aşiret, Cemaat ve Oymaklar………………....54
B. COĞRAFİ YAPI……………………………………………………………………60
C. SOSYO-KÜLTÜRELYAPI………………………………………………………...66
1. SosyalYap›…………………………………………………………………..66
2. KültürelYap›………………………………………………………………...78
D. EKONOMİK DURUM……………………………………………………………...80
1. Ziraat…………………………………………………………………………80
2. Hayvanc›l›k…………………………………………………………………..86
3. Sanayi………………………………………………………………………...86
4. Turizm………………………………………………………………………..88
E. GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE GÜLNAR……………………………………………89
1.CumhuriyettenÖnce………………………………………………………….89
2. Cumhuriyet Dönemi’nde…………………………………………………….90
a. İlköğretim Kurumları………………………………………………...92
b. Ortaöğretim Kurumları………………………………………………94
vii
c. Gülnar Meslek Yüksekokulu ……………………………………….102
3. Gülnar’dan Yetişen Bilim, Devlet, Sanat, Spor Adamları………………….103
a. Bülent ALIÇ………………………………………………………..103
b. Halil CİN…………………………………………………………...103
c. İsmet ARICI………………………………………………………..104
d. Mehmet KARA…………………………………………………….105
e. Hamdullah AYDIN…………………………………………………107
f. Nafiz BOZDEMİR………………………………………………….107
g. Süleyman BOZDEMİR……………………………………………..108
h. Yalç›n ÖRS…………………………………………………………109
›. HüseyinRefik BURGUT……………………………………………109
i. KerimKIYMAÇ…………………………………………………….110
k. GültenGÜNEL……………………………………………………110
l. HalilKURT………………………………………………………….110
m. Mete SAVEREN…………………………………………………...111
n. ÜnalSERT………………………………………………………….111
o. Mustafa TEFEK…………………………………………………….112
ö. Mehmet ÜNAL……………………………………………………..112
p. Şaziye YÜKSEL……………………………………………………113
r. Âşık CEMALÎ……………………………………………………....113
ş. Ahmet Ali BABACAN……………………………………………..114
t. Mehmet BABACAN ………………………………………………..115
u. HüseyinBAHAR…………………………………………………...115
ü. ErcanBELEN………………………………………………………116
v. Ali F. BİLİR………………………………………………………..117
y. İsa ÇELİK…………………………………………………………..117
z. Mehmet ÖNGEOĞLU……………………………………………...118
F. GÜLNAR’DA SAĞLIK KURUMLARI VE HİZMETLERİ…………………..….118
G. GÜLNAR BELEDİYESİ, BELDELERİ VE BUGÜNE KADAR GÜLNAR’A
HİZMET EDEN KAYMAKAMLAR VE MİLLETVEKİLLERİ…………………..122
1.Gülnar Belediyesive Beldeleri……………………………………………...122
viii
a. KuskanBelediyesi………………………………………………..124
b. Zeyne Belediyesi…………………………………………………125
c. BüyükheceliBelediyesi…………………………………………...125
d. Köseçobanl›Belediyesi…………………………………………...126
2. Kaymakamlar……………………………………………………………...127
a. Ahmed TEVFİK…………………………………………………..128
b. Mehmed NAKİB………………………………………………….128
c. Mustafa FAİK……………………………………………………..129
d. Ahmed RÜŞDİ…………………………………………………….129
e. Mehmed NURİ…………………………………………………….130
f. Mehmed Kaz›mGÜVENÇ………………………………………...130
g. Mehmed SELTAN…………………………………………………131
h. Mehmed TEVFİK………………………………………………….131
ı. Ruhi ÇETİNER……………………………………………………..131
i. KemalERDEM……………………………………………………..132
k. Turgut EĞİLMEZ………………………………………………….132
l. İsmail Hakkı BAYKAL…………………………………………………132
m. Cevat ERGENEKON……………………………………………..133
n. Sadık ÇAĞLAR……………………………………………………133
o. Ahmet SARUHAN………………………………………………...134
ö. Osman ŞEKER……………………………………………………..134
p. Ahmed ŞENSOY…………………………………………………..134
r. Mehmet COŞKUN………………………………………………….135
s. Fikret YILMAZER…………………………………………………135
ş. Güngör ŞAMİLOĞLU……………………………………………..136
t. Alâeddin ÖZKİPER………………………………………………..136
u. Kutlu TÜRKER……………………………………………………137
ü. ErdalNAL…………………………………………………………137
v. İsmail ERZURUM……………………………………………………...137
y. Hakan KILINÇKAYA……………………………………………138
3. Milletvekilleri………………………………………………………………138
a. HAYDAR (LÜTFİ) BEY (ASLAN)………………………………138
b. AHMET ŞEVKİ BEY (GÖKLEVENT) ………………………….139
ix