Table Of ContentPablGou adarraGmoan zález
.. .... �. . ... .- ·
.. . .
MARX
ISMo...·.·.
Y
ANTIMARXISMO
enAm éricLaa tina
EDITOPROAU TICA
LA HABANA
EDICIOENLCE ASB ALLITO
MÉ XICOD,. F1.994,
EdicNioórmna:C astFilal/oc ato
DiseRfioob:e Srtáon cAhe.lfzo nso
CorreccViugóenHn:ern ándAez,n aB .D elgado,V eMridyle ejnaa
RamóCna ballero
RealizacAilfóonn:Pris eot o
CompiocsiJóann:Fe etm ánPdaedziy Lll ao urRdaevse lo
@ Pablo GuaGdoanrzráalmeaz , 1994
@ Soblrape r eseendtiec ión:
EditPoorUat 1i99ca4,
EdiciEolCn aebsa lSl.iAt1,99o 4,
Todolsod se recrhesoesrv adSoeps r.o hlíarbe ep roducción,
totoap la rcdieesa tloa,b rsail naa utoridzaecl iaEód ni tora.
ISB9N5 91--00095-3
ISB968N- 6125-70-1
Coedidciiróinpg oiFrdi adA eglu irre yGD aamvbÁioldav arez
Saldafia.
EditPoorUat ica
Belasco864a,i nC iNuodd.eaLa dH abaCnuab,a
EdiciEolCn aebsa lSl.iAt o,
CalleIjxópna nt#e2n0c-oTA e-5l44. -3284
ColLo.sR. e yeCso,y coáan
México, D.F.
Índice
Agradecimientos............. . ..... .. . . . ....... .. . 7. ......................
A propdóems airtxoi ysa mnot imar.x.i..s...m..o...............9. ........
Introdu¿cPcoqiruó yénp .a rqau eés tleib r.o.?..........1.3. .......
CAPÍTULO!
Princifpuanldeasm teenótrodisec alon st imar.x.i.s.m.o. ..1.7. ....
.
Presupuceosntcoesp tpuaarelalee sst udio
del fai loysl oaif díeao lbougrígau. e..s.a.s. ........ .1..7. ...........
Etapyaf su ncifounnedsa mentales
dealn ticomyue nlai nstmiom a.r.x.i.s.m.o. ........ 3.9. ...............
Formmaássg eneraldieazlna tdiamsa rxismo
enl aa ctua.l.i..d..a.d. ............................ ...5..1.. ... ....
¿Qué sisgneimrfa ircxaei snAt maé riLcaat i.n.a.?. .... ..6.4. ......
CAPÍTUUL O
Algumnoomse nytt oesm daesc onfrontación
enterlme a rxiyse mlao n timarexnAi msémroiL caat i..n a.. .8 3. . . . .
Anteceddeepnlet nessa msioecnitaol ista
enA mériLcaat ina..............................8..3.. ...................
Batadlell aopssr ecurdseomlra ersx ismo
enA mériLcaat. i..n..a.......................... . . ........ .. . ...9...6 . . ...... ......
Nuevcoosm badteemlsa rxiyse malon timmaor.xi.s.....1.2.2. ......
CAPÍTUWIII
LaR evolucCiuóbna nyal an uevéap oca
delm arxismloa tinoiacmaenro...................1.5..7. ...........................
Lac rítdiecl aa asr mayse la rmad el ac rít.i.c..a ... . .. 1.5 7. . . . . . . . . . . .
¿Hayc riseinst rleom sa rxistalsa tinoameri..c a n.o s.?. .1 7.0 . . . . . . . . .
¿Poqru éy p arqau éf iloseonfA amré ricLaa tina?......1.88.. .......
Conclusiones.y p Bearlsapneccetd ievlma asr xismo
ye l antimarxAimsémroi cLeaan t ina..............20..3. ....................
Agradecimientos
Siempurnle i borbol iag maú ,Jtiples agqruaejd aemcáism ientos,
puedseencr o mpenspaodrloa ms e rrae fereyn hcairate,an nt ,a l
caso, inteellr imsitndaaendb oolm eb rPeosre. s doe sexepor esar
mig ratait touddla asis n stitumceinocnieosnaa tdraasvd éess u s
portadpoerresso naascl{oe msao, mfia miqluiteaa ,n atpoo ymoa
teryi easlp irmieth uaab lr indsaideom par leoc,so· m pañdeerlo s
InstidteIu ntfoo rmdáetl iaUc nai verCseindtadrdea L la sV ilals,
posru a yudae ne ld ispenpdrioocsdeoes e od icyi ótano ,d laass
persoqnuaeas,ln ov erisnec lueinad lagsu dnelo o grusp osr eferi
doss,es ienctoanrn a zaócnr eeddoenr uaess rtercoo nocimiento,
pohra bceorn triabuundi edmloá sm fnimmood aoq uev eameols
mundcoo onj omsá sl ímpidos.
Especiaqlumieenhrtaoec c eorn setlaa grr adeciaml iaUe nnito
versidIaNdC CAd eC olompboihraa bernpooss ibillaei xtpaodsoi
ciódne n uestirdaesac so,n teneinde alps r eselnitbere noe ,l
MagísdteFe irl osyoe ffleac tsuup arri meedriac eineó lnm arcdoe
los conqvueeen sitoiasn stitmuacnitóince onnle a U niversidad
CentdreLa als V illyao st rianss titcuiceinotnyifed iselc aaes d uca
ciósnu perdieCo urb aE.s thee chcoo nsyteui ntaus ignificativa
contribalup crioóccneo smoú dner eflesxoiblóraneps a rticularida
dedse dle sarrdoepllel nos amimeanrxtiose tnAa m ériLcaat ina
queh as idpoo silblleeav acra btoa mbidéunr aenstteea s tancia
coens tudiyap nrtoefse dseoo rtercsoe sn tdreeo dsu cascuipóenr ior
ei nvestidgela acR ieópnú bldieCc oal ombTiaan.tl oad si scusio
neasc adémqiuceha esm olsl evaa cdaob coo mloa qsu es ed es
prendpeorsátne riocromense tnpatu eb lichaacnsi iódynso e rdáen
extraorvdailnpoaarrr niauo e stprrooytseo dcsei nvestisgoabcrieó n
7
elp ensamielnatloi noamerciocnatneom poryád neea on temaangor ade
cemost odsau gerenccriiat qiuceas en osh agal legcaorn,v enciddeo s
ques iemparpeo rtaarlágnu niad ea abonadnourea vadrsee flexiones
ene stesetud io,t ane rigidoe nl acsir cunstanaccitousa lseosb,re elp ensa
mientyol ac ultudrena u estArmaéric a.
8
A propósdietm oa rxismoy a ntimarxismo
PablGou adarraemsua n a utocro nociednCo u baye nA mériLcaa
tina,íp!inClpa�smuestn rtaeb_apejonot rso !naolp ensamiefnitloo
sóficol are eng iyó,ne np articeunlC aurb,a E.n e sta ocnaossi ón
ofreucnea v isipóann orámdiecmlai smtoe maa travdéespl r isma
d.leac onfronteanctirmóean r xisyma on timarxismo.
Lal ectudreea s tlei bnroos o bliagr ae psaard,e sdleaó ptidcea
finidpao re la utocro,n cepftuonsd amentdaellme asr xismo. Así,
abordeala nálidseli asr elacpieórns onalidasde-srmo acsiaa;l -con
ciencsioac ieallp ,r obledmeapl a rtidiesnlm aof ilosolfaií nat;e rre
lacieónnt rleaf su erzparso ductyil vaass reladceip ornoedsu cción,
etcr.e,p lanteeanud nap sl anpoo lémivciot,a lizador.
Haceu nac onvinceexnptoes icdieóplnr obledmealp artidismo
filosótfeimcao , insosslias yepa rbeltee nudnea nálisseirsid oe l
pensamiefnitloo sófLiacl ou.c hean trlea pso siciomnaetse ria
listyal sai sd ealipsitvaoset,h e i lcoo nducdteol rah istodreil aa
filosoafpíaar,en cuee vamecnotnep articular coyno nboltiacion
gaa lf ilósmoafrox ias stuar eplanyte elou cidaecnil óancs o ndi
cionaecst uales.
Guadarrasmepa r oyecctoanl aa mplitduedlf ilósqoufeos e
adscrniobs eo lao l opsr incispiinoaos l atsr adicidoenple esn sa
mientmoa rxista-lesnuil niibsretosta a;m biuénnl lamaad noo
verc ono jericzuaa lqueixeprr esdieólpn e nsamiento sbiurgués
noc onl ac uriosiyd paudp ialnaa lltica del Pcoiree lnltoí,f ico,
noe nciesrurf ai loseonfu ínaau rndae c ristsailnq,ou ea brseu s
ventanaalms u ndod ispueas atsoi miclraírt icameesnept een sa
mientcoo mop artdee lp ensamiehnutmoa nuon iveresnac lu,a l
quierdaec uyarsa mificacsiaobneeen sc onterlae rs tudieols o
granroa cionsailnq, u es us istedmeap rinciyp ciaotse gosreí as
desorganniid ceej ándlolseev paorrl ac ómodsau perficialidad.
9
El textoa ynuodesan tonces a comppraepnedelr m daeerllx ismo
lógicamenntoes ,o leon l ah istodreilpa e nsamiesnotcoi asli,ne on
todoe ld evensiorc iadle,s dseu c oncepcyi ódni vulgacGiuóand.a
rramnao sl leevans ul ibrpoo ru nr ecorrai tdroa vdéesl ospu ntos
nodaldeese sed esarroplolnoea, l d esnudloa psr incipales corrien
1
tesd ela ntimarxissimncoa ,e ern l an egación metdaefílps eincsaa l
mientbou rguérse,v elanad soup asol osn exoys d iferenecnitarse
filosoypf o(laí tEicnae .s et rayecltleog aaA méricLaat inay e xplica �;¡
ampliametnatmeb iéanq uíe,nn uesternot orgneoo cultuirnamle* j
]
diatcoo,n a bundanitnef ormacyi sóónl iadnoá lilsoisps r incipales
momentodse li mpactdoe lm arxismloa,sf uentoebsj etiqvuaesl o 1
prohijaernon nu estrtaise rryae slc arácdteel ra o posicbiuórng ue
sae ne lp ensamienetnlo a,p olftiecnla a,p ropaganyd laap ublici
dadc omerciya elnl ar epresidóenm;u estproar,t antqou,e n oh ay
ciencsioacsi adleessi deologizadas.
Estev olumeensp roducdteolt rabadjeou nf ilóscoofmop ro
metidcoo ne le studciioe ntifoibcjoe,t idveol ,ar ealidya cdo n su
transformaecnid óinr eccdieólnp rogressooc iaelsd, e cicro nl a
Revoluciyó snuo braq,u ee st ambiésnui deoloyg síuaf ilosofía.
Guadarradmeas arroellpl rao bledmealf i lóscoofmoo h ombrpeo
líti(cvoa llgaar edundanac piaar)t dierl ar ealidad latinoya mericana
ofreucnea p anorámidcela a tse ndenceinaq su es ea gruplaonfis l óso
fosd el ar egióEns.t vai sigóenn erpaelr miatlel ectcoorm prendpear
raq uée sn ecesalrafi ial osyo faícae rcaalvr asleos ro cidaelfl i lósao fo,
sup articipación.
Abordtaa mbieénlp robledmeal ad ivisdieól na f ilosmoafríxai sta
enm aterialdiisamloé cytm iactoe rialhiissmtoó ruincaop ,r áctica im
portaednaC ubad,o ndjeu nto ecloc no loseaslf uerpzoord ifunedilr
marxismeonp, a rticsuulf airl osonfoíe as,t uvpor esenetlse e nticdroí
ticnoo;d esarrollcaommooes r am enestleapr r opia ensenñipa rnoza
fundizaemnoe sl d esarrodlellco o nocimiefnitloo sóAsf(i ctoa.m bién
aplicameosstd ai visión, hencuhnpaco ar l osc lásiqcuoesd errumba
ronm uross,i npoo rq uienes lsuede egdoi carao onr denyac rl asificar
loess combros.
Ene fecteonC, u bah emose nseñamdaor xisam moi ledse,c endaes
milecsi,e ntdoesm ileys m illondeesp ersoneansd ,i stingtroasd os,
cond istipnrtoaf undiyde aldli on discutiblheamd eenjtaedu on s aldo
positeinvlo a c oncienyc aicat ivisdoacdi daellp ueblpoe,r ol af uente
creadodrealp ensamiehnatq ou edadeon e lh echmoi smod el ar evo
lucisóonc ialista,e lip necnlsuaimdioe dnetlCo h ey Fideyl n oe ne l
• Permítaeslee mmpeld eeeo s tveo cablo.
10
sisteemdau cacioyn caile ntífico-invecsrteiagdpaoot ril vaop ropia
Revolucdioónnd seo lhou bod estelyld oosn dheo yt ambiséenr ectifi
cae ncarancdoon scientelmaer netael idad.
Guadarrasmiam,u ltáneamdeenftiee,nl daee s encuinai verdseal la
filosofia myaf ruxinsdtaam enetsata as everaecnil óani dentiednatdr e
elm étodyoe ls istema.
Nadie poddarrpá o rt erminaedleo s tuddieolo bjetyo e lm étodo
del af ilosomffaar xistnaa,d itea mpocpoo drá nelgoqa ure e sy au n
peldaeñnoe lc onocimiednelt avo e rdad.
Abordcao nsecuenteemlep natpeed le l ar ealicduabda nean e ld e
sarrodlelploe nsamiefnitloo sólfaitcion oameriNcaonsro e.c ueredna
susp áginacso,na rgumenthoiss tóriccóomso,e nl ai deolodgeíl aa
RevolucCiuóbna n-aq uee stpáo re studyis airs tematiezsatprár- e
senteelp ensamiednetmoo crático, yp roepvuollaurc iodneam ráiso
deu ns igdleoe xistednecn iuae stnraac ionalidad.
Al desarrolllaad ri aléctpiecras onalidade-xmpalsiace na
gruespaisn celaedlpa asp edle F ideCla streon l ar evolucyi eónne l
pensamiernetvoo luciocnuabrainood se;s armala os quei nhtaenr pre
tadsou perficiaol cmreinttiec daemd ood os implilsatisad eadse Clh e.
No olviedlaa utodro st emaess enciaolbejse,dt eoe nfoqfuiel osófi
co enl aa ctualildaard e:l acieóntnr mea rxisytc arsi stiya lnao sc risis
delso cialiesnEm uor opoar ienytl aaUl n ióSno viética.
Sobreel p rimerdoe,s prejuiciadya,pm oertn atnet ao l,a l uzd el a
tozudrae alidad,alnoapslu inztaoc so munedse e strae lacicóonnl as
particulariindhaedreesne tnAe msé ricLaa tinaala; b ordealrs egundo,
rechaazrag umentmaednat lea s implificaccioómnol, aia nsfie rendcei a
quep ore lleos teán c riseils marxirsemcoh,a tzaam bié-nc omo lo
haríealo brerqou en eceseimtaan cipaore slqe u es ee manciypc óo ns
truyuen as ociedmaádsj ustaa-l oqsu ep retenden coanlsv oecritair
lismeon u nau topíya r eclameannt oncuensa ' utopmíaar xisetna "
lugadreu nac iencsioab rleas ociedsaedp,a rantdeoo ryíp ar áctivcaa,
ciandloar evolucdieóa nr gumenotbojse ticvioesn,t ificos.
Ell ibrdoeP ablGou adarracmoan stituunya ep ortvea lioasleo m
peñod er escaltaatsrr adicicorneeasd odrealsm arxismo-lenyi nismo
delp ensamioe snotciraelv oluciocnuabrainoeo s,u nac ontribuac ión
botaerla gusau cipar eservanldaco r iatuersua n,t rabacjioe ntífico.
Élm ismod eciddieój ar,ascitnu aliazlagurn eonsf oqueEsl.l noo
disminusyuve a lopre dagógipcuoe,sl a psr ecisinoenceess arsiaalst an
a lav istya s,ir eafirsmuca o nvencimideenq tuoen oh ayv erdasdi n
erroyre lltoa mbitéine nvea lopre dagógico.
Ofrece unaa bundanitnef ormacciuóynoc onteniyd soi stematiza
ciórne vealñao sd ep ersevertarnatbea ijnov estigya atniavloi tqiuceo
11