Table Of ContentSTANLEY W.MOORE
MARX,ENGELS,LENİN’DE
Devlet Kuramı
SİMGE YAYINEVİ
Marx, Engels, Lenin’de
DEVLET KURAMI
SİMGE YAYINEVİ: 4
İkinci Basım: Eylül 1989
(İlk Basım: Nisan 1976, Teori Yayınları)
Özgün Adı: The Critique Of Capitalist Democracy.
"An Introduction to the Theory of the State in
Marx, Engels, Lenin"
STANLEY W. MOORE (New York 1957)
Ofset Hazırlık: Renk Ajans - 516 29 84 - İSTANBUL
Baskı: MAP-SAN 513 55 35 İSTANBUL
MARX, ENGELS, LENİN'DE
DEVLET KURAMI
"Kapitalist Demokrasi'nin Eleştirisine Giriş”
STANLEY W. MOORE
Çeviren: Ahmet Cumhur AYTULUN
SİMGE YAYINEVİ
Hasnun Galip Sokak, 20/4
Taksim-İSTANBUL
İÇİNDEKİLER
ÇEVİRENİN NOTU..................................................... 7
GİRİŞ ........................................................................... 9
1) Bu çalışmanın amacı.............................................. 9
2) İncelenen konunun sınırlandırılması....................... 11
3) Sunuş yöntemi....................................................... 12
4) Basımlar ve çeviriler............................................... 14
5) Salık verilen okumalar............................................ 15
BİRİNCİ BÖLÜM
DİKTATÖRLÜK KURAMININ ANA HATLARI.............. 16
1) Devlet ve sınıf........................................................ 16
2) Sınıf ve sömürü...................................................... 20
3) Devletin örgütlenmesinde çeşitlilikler..................... 24
4) Diktatörce ve anayasal egemenlik.......................... 28
5) Diktatörlük ve egemenlik....................................... 31
6) Hangisinin üstünlüğü ve önceliği; siyasetin mi yoksa
ekonominin mi?...................................................... 35
7) Siyaset: Zorun üstünlüğü ve önceliği..................... 37
8) Siyaset: Hukukun üstünlüğü ve önceliği............... 40
9) Ekonomi: Bakışımsız (asimetrik) etkileşim............... 44
10) Yukarıdan aşağıya devrim sorunu......................... 50
5
İKİNCİ BÖLÜM
KAPİTALİST SÖMÜRÜNÜN BAZI ÖZELLİKLERİ........ 58
1) Kapitalizm ve mal değişimi...................................... 58
2) Kullanım değeri...................................................... 61
3) Değişim değeri ve iş (çalışma) süresi...................... 63
4) Mal fetişizmi: doğa düzeni olarak değişim............... 67
5) Kapitalizm ve sömürü: İlk birikim............................. 70
6) Mal olarak işgücü.................................................... 74
7) Artık-değer............................................................. 76
8) Sermaye fetişizmi: doğa düzeni olarak sömürü....... 79
9) özgürlük, eşitlik ve kapitalizm................................. 80
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KAPİTALİZM VE DEMOKRASİ................................... 83
1) Mal değişiminin karşılığı olarak kapitalist demokrasi.... 83
2) Kapitalist bürokrasi.................................................. 87
3) Genel oy: Kim seçiliyor?......................................... 90
4) Genel oy: Kimin sözü dinleniyor? Yukarıdan aşağıya
burjuva devriminin koşullan..................................... 93
5) Sosyalizme barışçıl geçişin koşulları......................... 96
6) Bu koşulların 1870’ler Ingiltere'sinde var olması....... 101
7) Bu koşulların kapitalizmin emperyalist aşamasında
yok olması............................................................... 102
8) Sosyalizm ve demokrasi sorunu.............................. 106
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İDEOLOJİ VE YABANCILAŞMA................................. 113
1) İdeolojinin tanımlanması......................................... 113
2) Bilincin bilinç-dışı, somutun soyut ile olan ilişkilerinin
tam tersine çevrilerek çarpıtılması........................... 115
3) Çarpıtma tarzları: İdeolojik tarz ve fetiş niteliğinde tarz 117
4) Gizemcilik(jTiistİsizm)ve biçimcilik............................. 122
5) Yabancılaşma: Toplumsal kaynağı.......................... 124
6) Alienation: Toplumsal tedavisi............................... 129
6
ÇEVİRENİN NOTU
Stanley W. Moore’un bu yapıtı sadece "Devlet Nedlrt"
sorusuna ortodoks bir markşist yanıt vermekle kalmamakta, aynı
zamanda , marksizmin alanına giren bir çok kavram ve tartışma
konusuna kısa ama yoğun açıklamalar getirmektedir. Bundan
dolayı, bu yapıt, bir ders kitabı niteliğindedir.
Bu çalışmayı çevirirken Moore'un diline ve yöntemine sadık
kalmaya çalıştım. Dipnotlarındaki kaynakların veriliş tarzını aynen
korudum. Aslında bu kaynakların tümü dilimize çevrilmemiş.
Çevrilenlerin bazıları ise birkaç yayınevi tarafından basılmış ve
hiçbirinin paragraf düzeni bir diğerininkine tıpatıp uymamaktadır.
Bu nedenle Türkçe çevirilere göre kaynak göstermenin hem
okuyucuya fazla bir yarar sağlamayacağından hem de kaynak
gösterme işini oldukça karmaşıklaştıracağından böyle bir çabaya
girişmedim; Moore'u olduğu gibi çevirdim. (Gerçekte, Türkçe'ye
çevrilen yapıtlardaki konu dağıtımı ve paragraf düzeni Moore'un
kaynak olarak gösterdiği yapıtlardaki düzene aşağı-yukarı
uymaktadır.)
Ahmet Cumhur AYTULUN
7
BU KİTAPTA ŞU KISALTMALAR KULLANILMIŞTIR
c. =t Cilt
ks. = kısım
bl. = bölüm
km. = kesim
alt-km. alt-kesim
par. = paragraf
yn. yönerge
yr- yorum
9r- = giriş
sn. s sonuç
md. = madde
dp. = dipnotu
8
GİRİŞ
1. "Rusya'da veya daha uygar ülkelerden herhangi birinde
hangi partiyi ele alırsak alalım, hemen hemen tüm siyasal
tartışmaların ve görüş ayrılıklarının şimdilerde devlet kavramı
etrafında dönüp dolaştığını görürüz. Kapitalist bir ülkede,
özellikle Amerika ya da İsviçre gibi demokratik bir cumhuriyette,
en özgür demokratik cumhuriyette, (acaba) devlet, halkın
iradesinin ifadesi, genel yargıların toplamı, ulusun iradesinin
ifadesi, v.b. midir? Yoksa böyle bir ülkede devlet, kapitalistlerin
işçi sınıfı ve köylülük üzerindeki iktidarlarını sürdürmelerini
sağlayan bir mekanizma mıdır? Tüm dünya düzeyinde siyasal
tartışmaların etrafında dönüp durduğu temel sorun budur.
Bolşevizm hakkında neler söylüyorlar. Burjuva basını
Bolşeviklere sövüp saldırıyor... Bugünlerde zengin ülkelerdeki
büyük gazetelerin herbiri... Bolşevizme karşı aynı suçlamaları ve
temel savları tekrarlıyorlar: 'Amerika, Ingiltere ve İsviçre halk
yönetimine (genel oya) dayanan ileri devletlerdir, ama Bolşevik
Cumhuriyet, özgürlüğün bilinmediği bir haydutlar devletidir ve
Bolşevikler halk yönetimi (genel oy) ilkesini çiğnemiştir.' Bu
suçlamalar bizi her zaman, 'Devlet nedir?' sorusu ile karşı karşıya
getirir."1
Lenin bunları 1919'da söylemiş olmasına rağmen, bu
0.1.1. Lenin, Devlet, par. 28.
9
sözlerin yönelttiği soru bugün de en azından (o zamanki kadar)
çok önemli ve tartışmalıdır. Bu soruya marksist kuramda bulunan
cevabı yansıttığım çalışma, tarafsız ve tutkusuz öğrencilerden
oluşan bir kamuoyuna sunulmamıştır, çünkü bu sorunun ele
alındığı her yerde tarafsızlık ve tutkusuzluk sözkonusu olamaz;
bu çalışma, bütün dünyayı sürekli olarak daha derinden bölen bir
tartışmada (yer alan) üçüncü bir savaşçılar kuşağına sunulmuştur.
Bununla birlikte sadece bir dereceye dek öğrenci de olan
savaşçılar bu çalışmayı okumaktan yarar umabilirler. Sadece ikna
etme ve baskı yapma hevesi içinde bulunanlar bu çalışmayı
yararsız bulacaklardır. Anlayana değin memnun olmayanlar bu
çalışmayı yararlı bulabilirler. Bu derece önemli bir çelişki
konusunda, ikna etmek ve baskı yapmak gerekliliğinden
kaçınmamamızın yanısıra bilginin yardımı ile ikna etmenin ve baskı
yapmanın zorunluğunu yadsımamazın gerektiğine inananlar için
yazdım. İkna etme ve baskı yapma gerekliliğine inanan ama bilgi
yardımı ile ikna etme ve baskı yapma zorunluğunu
küçümseyenler için yazmadım, çünkü ben, bu tür insanları kendi
değer biçme tavırlarıyla değerlendiremem. Bağnaz olanlar ve
zaman kazanmak isteyenler, kendi kendilerini "gerçekçiler"
olarak adlandırsalar bile, başka terimlerle doğru bir biçimde
betimlenebilirler. "Akıl", der Pascal, "bize, herhangi bir
efendiden çok daha fazla egemen olur, çünkü efendiye karşı
gelmekle şanssız ve zavallı, akla karşı gelmekle deli sayılırız."
Bu kitap Lenin'in sorunsalının ilk yarısı olan kapitalizm ve
demokrasi arasındaki ilişkiyle ve bu ilişkiyi çözümleyen karşıt
kuramlardan sadece biriyle ilgilidir. Bu çalışma, Marx, Engels ve
Lenin tarafından geliştirilen kapitalist demokrasinin eleştirisinde,
başat düşünceleri tanımlama ve temel önermeleri kesin ve
sistemli bir biçimde ifade etme çabasıdır. Marx, Engels ve
Lenin'in kuramının lehinde ya da aleyhinde hiç bir kanıt
göstermez. Bu kuramın karşısına alternatif kuramlar -seçenek
sayılabilecek kuramlar- getirmez. Bu çalışma sadece, bu
düşünürlerin söylediklerinin ne derece doğru olup olmadığına
kanıtların ışığında karar vermeden önce, bunların gerçekte neler
söylediklerini ortaya çıkarmak ve anlamak sorumluluğunu ciddi
bir biçimde yüklenenlere yardımcı olabilir.
10
