Table Of ContentZBORNIK RADOVA
NOVA NAUČNA EDUKATIVNA MISAO
2/2014
MALI REČNIK GOOGLE I MICROSOFT TERMINA IZ OBLASTI INFORMACIONIH
TEHNOLOGIJA
Ivan Stamenković, diplomirani filolog – master
Apstrakt
Ovaj rad predstavlja korpus najčešćih i najpotrebnijih termina iz sfere informacionih
tehnologija na engleskom jeziku i njihovih objašnjenja, kao i prevodnih adaptacija na srpskom
koje se javljaju u srpskim lokalizacijama proizvoda kompanija Google i Microsoft. Korpus
termina i njihovih prevoda sastavljen je prema najčešće korišćenim terminima na sajtovima
Microsoft pomoći i podrške (http://support.microsoft.com/?ln=sr) i Google centra za podršku
(https://support.google.com/?hl=sr), koji koriste najnoviju terminologiju koja se primenjuje i u
proizvodima ove dve kompanije. Ovaj rad ima tri glavna cilja: prvo, da se popularizuje
korišćenje srpske terminologije u IT sferi i tako spreči upliv stranih termina u srpski jezik; drugo,
da se napravi kratak pregled termina koji će pre svega biti praktično upotrebljiv korisnicima
računara; i treće, da se podstakne sistematsko stvaranje i ustaljivanje računarske terminologije
na srpskom jeziku.
Ključne reči: informacione tehnologije, rečnik, računarska terminologija, Google,
Microsoft.
1. UVOD
Računarska industrija u Srbiji (i bivšoj Jugoslaviji) se nakon završetka Drugog svetskog
rata postepeno i konstanto razvijala, u prilog čemu govori podatak da je 1965. naša zemlja
spadala u 20 država na svetu sa najviše računara i korisnika (Marković 2011). U proizvodnji i
razvoju računara prednjačili su institut „Mihailo Pupin“ iz Beograda i „Elektronska industrija“ iz
Niša, dok su mnogi giganti u svojim proizvodnim i radnim procesima aktivno koristili računare
inostrane proizvodnje za razne proračune. Samim tim je postojala potreba i da informatička
terminologija, koja je mahom u izvornom obliku nastajala na engleskom jeziku, istom
dinamikom dobija svoje ekvivalente u srpskom (srpskohrvatskom) jeziku, što je i bio slučaj u
tom periodu. Međutim, devedesetih godina proizvodnja i kupovina računara naglo opada zbog
raspada SFRJ i sankcija Ujedinjenih nacija, te zbog teške ekonomske situacije u zemlji, što je
dovelo do toga da je računarska terminologija na srpskom prestala da „prati“ termine iz
inostranstva. Ako se zna da je devedesetih godina dvadesetog veka došlo do prave eksplozije
industrije informacionih tehnologija, jasno je da je korpus srpskih ekvivalenata za ključne
termine u IT sferi ostao veoma siromašan, pošto jednostavno nije bilo potrebe za
prilagođavanjem korisničkih interfejsa i uputstava za srpsko tržište sa veoma malim brojem
korisnika. To je dovelo do toga da mnogi ljudi koji su u tom periodu imali kontakt sa računarima
počnu da koriste originalne engleske izraze, pa je došlo do velikog upliva anglicizama u
računarsku sferu srpskog jezika. Stoga smo dobili reči stranog porekla, kao što su fajl, folder, i-
mejl ili brauzer (između ostalih), koje su se slobodno koristile u svakodnevnom zvaničnom
govoru i štampi, iako nisu ušle u zvanične leksikone i pravopis srpskog jezika. U svakom slučaju
je praktičnost i univerzalnost ovih termina odnela prevagu nad tim što reči izvorno nisu srpske
(Vidić i Bubnjević 2006). Stanje se menja početkom 21. veka, kada se tržište relativno otvara za
uvoz stranih tehnologija, dok je sam razvoj IT sfere omogućio da cene ličnih računara budu niže,
te stoga i tehnologija postaje dostupnija široj populaciji. Pošto je tendencija svake ozbiljne
232
ZBORNIK RADOVA
NOVA NAUČNA EDUKATIVNA MISAO
2/2014
softverske kompanije prilagođavanje proizvoda za svako iole značajno tržište, ova postepena
ekspanzija srpskog tržišta računara (i tehnologije uopšte) dovela je do želje za potpunom
lokalizacijom softverskih usluga. Pored toga, u politiku najmoćnijih hardverskih i softverskih
kompanije u tom periodu uključen je i aktivan rad na pridobijanju novih korisnika kroz ponudu
proizvoda koji poštuju kulturni i jezički identitet njihovog naroda (Matović 2013). U ovom
procesu prednjače kompanije Microsoft i Google – Microsoft je prvi pokrenuo lokalizaciju
operativnog sistema Windows XP i programskog paketa Office 2003, dok je Google u drugoj
polovini prve decenije 21. veka pokrenuo lokalizaciju kompletnog korisničkog interfejsa svog
pretraživača, a zatim i ostalih proizvoda (prvenstveno pregledača Google Chrome). Iako danas
postoje resursi računarske terminologije koji su besplatno dostupni na mreži (Rečnik Mikro
knjige, Microsoft Language Portal), evidentno je da se ova terminologija u srpskom jeziku
konstantno menja zbog praktičnosti i prirodnosti stila reči koje se koriste. Naime, neke reči su
toliko uvrežene u svom izvornom obliku, da su određeni novonastali srpski prevodi prihvaćeni sa
velikim negodovanjem kao neprirodni, pa su morali da se naprave određeni kompromisi (Erčić
2007). Stoga je neophodno stalno pratiti promene u terminologiji i konstantno ažurirati rečnike,
što je i svrha ovog rada – da pruži pregled ključnih i trenutno aktuelnih termina iz ove oblasti.
2. CILJEVI RADA
Ovaj rad predstavlja korpus najčešćih i najpotrebnijih termina iz sfere informacionih
tehnologija na engleskom jeziku i njihovih objašnjenja, kao i prevodnih adaptacija na srpskom
koje se javljaju u srpskim lokalizacijama proizvoda kompanija Google i Microsoft. Korpus
termina i njihovih prevoda sastavljen je prema najčešće korišćenim terminima na sajtovima
Microsoft pomoći i podrške (http://support.microsoft.com/?ln=sr) i Google centra za podršku
(https://support.google.com/?hl=sr), koji koriste najnoviju terminologiju koja se primenjuje i u
proizvodima ove dve kompanije. Ovaj rečnik ima tri glavna cilja: prvo, da se popularizuje
korišćenje srpske terminologije u IT sferi i tako spreči upliv stranih termina u srpski jezik; drugo,
da se napravi kratak pregled termina koji će pre svega biti praktično upotrebljiv korisnicima
računara; i treće, da se podstakne sistematsko stvaranje i ustaljivanje računarske terminologije na
srpskom jeziku.
3. METODOLOGIJA
Selekcija termina je obavljena tako što je najpre sa sajta Microsoft Language Portal
(https://www.microsoft.com/Language/en-US/Default.aspx) preuzet spisak računarske
terminologije (sa adrese https://www.microsoft.com/Language/en-US/Terminology.aspx) u kome
se nalazi veoma veliki broj računarskih pojmova, što je poslužilo kao početni korpus. Zatim je iz
pomenutog spiska terminologije izdvojeno 500 najuniverzalnijih termina, koji pri tom nisu
specifični samo za funkcije i aplikacije koje koristi mali broj ljudi. Termini iz ovog suženog
korpusa su potom unošeni u okvire za pretragu na stranicama Google podrške i Microsoft
pomoći i podrške i izdvojeni su oni sa najvećim brojem rezultata pretrage, što su i termini koji se
najčešće pominju u člancima pomoći ove dve kompanije. Uz to su beleženi i prevodni
ekvivalenti svakog od termina koji je ušao u konačnu, skraćenu verziju rečnika.
Ovaj pregled je koncipiran kao dvojezični rečnik sa objašnjenjem termina na srpskom.
Originalni termin na engleskom je naveden podebljanim slovima, dok je prevodni ekvivalent
naveden normalnim fontom. Ukoliko postoji više prevodnih ekvivalenata za jedan engleski
233
ZBORNIK RADOVA
NOVA NAUČNA EDUKATIVNA MISAO
2/2014
termin, svaki od njih je zajedno sa svojim objašnjenjem podveden pod različite redne brojeve.
Posebna situacija nastaje kada se Google i Microsoft terminologija razlikuju u pogledu prevodnih
ekvivalenata, pa je tada odgovarajući prevodni ekvivalent za Google obeležen slovom „G“ u
zagradi, dok je ekvivalent za Microsoft obeležen slovima „MS“ u zagradi. Posle prevodnog
ekvivalenta sledi objašnjenje termina dato slovima u kurzivu, kao i eventualna dodatna
napomena. Dodatne napomene su naznačene podvučenim tekstom i postoje dva oblika: „Videti:“
koji upućuje čitaoca na drugi unos u rečniku; i „Primer:“, kada se termin stavlja u kontekst zbog
toga što ga je teško razumeti van njega.
4. REČNIK
A
access point – pristupna tačka: Uređaj koji se koristi za povezivanje bežičnih računara i
drugih bežičnih uređaja sa žičnom mrežom.
account – nalog: Sredstvo kojim korisnik potvrđuje svoj identitet sistemu i dobija
ovlašćenje za pristup uslugama sistema; način na koji sistem vodi evidenciju o ovlašćenim
korisnicima.
ad targeting – ciljanje oglasa: Postavljanje oglasa kako bi se doprelo do potrošača na
osnovu različitih karakteristika – demografskih kategorija, psiholoških profila, istorije kupovine
proizvoda itd.
address bar – traka za adresu (G); traka adresa (MS): Element za navigaciju koji se obično
nalazi pri vrhu prozora i koji omogućava korisnicima da vide trenutnu URL adresu lokacije, kao
i da unesu novu URL adresu i time budu preusmereni na novu lokaciju.
add-in – programski dodatak: Dodatni softver koji proširuje mogućnosti postojeće
aplikacije. Videti: add-on i plug-in (sinonimi)
adjust – prilagoditi: Izmeniti određena podešavanja, podesiti;
add-on – dodatak, dodatni program: Softver koji poboljšava drugu softversku aplikaciju i
obično ne može da se pokreće nezavisno. Videti: add-in i plug-in (sinonimi)
advanced – napredno: Poboljšano, detaljnije, sa mogućnošću prilagođavanja;
adware – adver: 1. Softver koji prikazuje oglase i koji je integrisan u drugi program koji se
nudi besplatno ili po niskoj ceni. 2. Vrsta špijunskog softvera koja prikuplja informacije o
korisnikovim navikama pregledanja interneta kako bi prikazivao ciljane oglase.
alert – upozorenje (G); obaveštenje (MS): Vid informisanja korisnika o nekoj radnji koja
zahteva reagovanje; može biti tekstualno (poruke e-pošte ili tekstovi u iskačućim prozorima),
zvučno ili kombinacija ova dva načina
antivirus program – antivirusni program: Računarski program osmišljen da otkriva i
reaguje na zlonamerni softver, poput virusa i crva. Reagovanje podrazumeva blokiranje pristupa
zaraženim datotekama, čišćenje zaraženih datoteka ili obaveštavanje korisnika. Videti:
antimalware (sinonim)
antimalware – antimalver: Resurs koji štiti računare i sisteme od malvera, uključujući
viruse, špijunski softver i druge štetne programe. Videti: antivirus program (sinonim)
application – aplikacija: Skup komandi koje računar koristi za obavljanje određenog
zadatka, poput obrade teksta, računovodstva ili upravljanja podacima.
apply – primeniti: Pokrenuti ili iskoristiti. Primer: Apply changes made to document –
Primeniti promene unete u dokument
234
ZBORNIK RADOVA
NOVA NAUČNA EDUKATIVNA MISAO
2/2014
assign – dodeliti: Navesti vlasnika zapisa, poput naloga, ili aktivnosti, poput poruke e-
pošte ili telefonskog poziva.
attachment – prilog: Spoljna datoteka koja se dodaje poruci e-pošte.
authentication – potvrda autentičnosti (G); potvrda identiteta (MS): Postupak verifikacije
identiteta korisnika, računara, procesa ili drugog entiteta proverom valjanosti akreditiva koje taj
entitet navodi.
authorization – davanje ovlašćenja (G); autorizacija (MS): Postupak u kome se osobi,
računarskom procesu ili uređaju dozvoljava pristup određenim informacijama, uslugama ili
funkcijama.
B
backup – napraviti rezervnu kopiju: Napraviti duplikat programa, diska ili podataka radi
arhiviranja ili iz sigurnosnih razloga.
bandwith – propusni opseg: Kapacitet prenosa podataka, tj. brzina sistema za digitalnu
komunikaciju; meri se u bitima u sekundi (bps).
battery charge – nivo napunjenosti baterije (G); napunjenost baterije (MS): Količina
energije baterije koja je preostala na određenom sistemu; meri se u procentima.
body of e-mail – telo poruke e-pošte (G); telo e-poruke (MS): Sadržaj e-poruke; sledi
nakon zaglavlja poruke (pošiljalac, vreme slanja i primalac poruke).
bookmark – obeleživač: 1. Veza do dela teksta u datoteci radi lakšeg kasnijeg pristupa; 2.
Prečica do određene URL adrese na vebu koja se čuva radi lakšeg kasnijeg pristupa toj adresi.
boot – pokretanje sistema: Početni skup radnji koje računarski sistem obavlja nakon
uključivanja dovoda električne energije do procesora ili ponovnog pokretanja sistema.
browser – pregledač: Softverski program koji se koristi za prikazivanje veb-stranica i
kretanje po internetu.
browse – pregledati: Kretati se kroz bazu podataka, kroz listu datoteka ili internetom u
cilju pronalaženja konkretne stavke ili bilo čega interesantnog.
browsing history – istorija pregledanja: Privatne informacije korisnika, poput privremenih
datoteka, istorije, lozinki, unosa u veb-obrascima i kolačića, koje čine evidenciju aktivnosti
pregledanja interneta i drugih aktivnosti na mreži.
buffer – bafer: Deo memorije rezervisan za privremeno skladištenje podataka pre nego što
te podatke upotrebi uređaj ili aplikacija koji primaju te podatke; to je zaštita od prekida toka
podataka.
bug – greška: Nepravilnost u kodu ili logici koja izaziva neispravno funkcionisanje
programa.
built-in – ugrađeno: Element koji je podrazumevano deo drugog elementa, bilo da se radi
o fizičkom uređaju, softveru ili operativnom sistemu.
bulk e-mail – masovna e-pošta: Sistemski zadatak koji šalje više e-poruka većem broju
primalaca koje navede korisnik.
bulk upload – grupno otpremanje (G) masovno otpremanje (MS): Sistemski zadatak koji
otprema više datoteka istovremeno na konkretno odredište.
by default – podrazumevano: Način na koji program utvrđuje tok daljih radnji
(podešavanja) kada korisnik ne izabere konkretne vrednosti za podešavanja.
235
ZBORNIK RADOVA
NOVA NAUČNA EDUKATIVNA MISAO
2/2014
C
cache – keš: Specijalni memorijski podsistem u kome se prave duplikati vrednosti često
korišćenih podataka radi brzog pristupa.
carrier – operater: Kompanija koja potrošačima pruža telefonske usluge u druge usluge
komunikacije.
certificate – sertifikat (G); certifikat (MS): Digitalni dokument koji se obično koristi za
potvrdu autentičnosti i obezbeđivanje informacija na mreži. Sertifikat povezuje javni ključ sa
entitetom koji ima odgovarajući privatni ključ. Sertifikati imaju digitalni potpis autoriteta za
izdavanje sertifikata i mogu da se izdaju korisniku, računaru ili usluzi.
checkbox – polje za potvrdu: Mali okvir koji pokazuje da li je opcija izabrana ili nije.
Kada se opcija izabere, u polju se pojavi znak za potvrdu ili „x“.
check checkbox – označiti polje za potvrdu: Izabrati opciju ispred koje se nalazi polje za
potvrdu. Kada se polje označi, u polju se pojavi znak za potvrdu ili „x“.
client – klijent: Računar koji koristi veb-server.
code – kôd: 1. Bilo koji skup računarskih instrukcija koje su napisane pomoću nekog
računarskog jezika koji čovek može da pročita, obično u vidu teksta 2. Niz znakova koje korisnik
unosi da bi potvrdio svoj identitet mreži, računaru, uređaju, klijentu, kao i radi prijave na nalog
itd.
conference call – konferencijski poziv: Telefonski ili video razgovor između tri ili više
osobe.
comma separated values file – datoteka sa vrednostima razdvojenim zarezima, CSV
datoteka: Datoteka sa podacima koja se sastoji od polja i zapisa u vidu teksta koji su međusobno
razdvojeni zarezima.
comment – komentar: Doprinos ili povratne informacije koje ostavlja neko ko pregleda
sadržaj na sajtu. Osoba koja pregleda video, fotografije ili datoteke može da ostavi komentar ako
za to ima dozvolu.
compress – komprimovati: Smanjiti veličinu skupa podataka, poput datoteke ili
komunikacione poruke, kako bi koristio manje skladišnog prostora ili bio prenet korišćenjem
manjeg propusnog opsega.
computing – računarstvo: Korišćenje računara za obradu podataka ili obavljanje
proračuna.
cookies – kolačići: Blok podataka čiju kopiju pregledač šalje serveru kada korisnik ponovo
poseti isti veb-sajt. Ovaj skup podataka omogućava identifikaciju korisnika, a server dobija
naredbu da prikaže prilagođenu verziju veb-stranice.
create – napraviti (G); kreirati (MS): Stvoriti novi sadržaj.
create an account – otvoriti nalog: Napraviti novi korisnički nalog sa jedinstvenim
korisničkim imenom i lozinkom.
credentials – akreditivi: Informacije koje se koriste za identifikaciju radi pristupa lokalnim
i mrežnim resursima. Primeri akreditiva su korisnička imena i lozinke, pametne kartice i
sertifikati.
crop – opseći (G); izrezati (MS): Iseći vertikalne i horizontalne ivice objekta. Slike se često
opsecaju da bi se istakla određena oblast.
cursor – pokazivač miša (G); kursor (MS): mesto označeno strelicom ili nekim drugim
znakom koje pokazuje gde će se sledeći ulazni podatak ili slovo prikazati na ekranu.
236
ZBORNIK RADOVA
NOVA NAUČNA EDUKATIVNA MISAO
2/2014
customize – prilagoditi: Izmeniti hardver ili softver radi prilagođavanja potrebama
konkretnog preduzeća ili klijenta.
customer – klijent: Osoba ili kompanija kojima druge kompanija prodaje proizvode ili
usluge.
D
data – podaci: Predstavljanje činjenica, koncepata i naredbi na formalizovan način, koji je
prikladan za komunikaciju, tumačenje i obradu.
database – baza podataka: Skup podataka formatiranih/uređenih tako da omogućavaju
laku pretragu i pristup.
data plan – tarifni paket (G); tarifni plan (MS): Standardizovani ugovor o pružanju usluge
između korisnika mobilnog telefona i mobilnog operatera koji utvrđuje detalje usluge prenosa
podataka, poput cene, vrste usluga, tipova usluga i propusnog opsega.
data provider – dobavljač usluge prenosa podataka: Kompanija koja pruža usluge prenosa
podataka korisnicima za određenu naknadu.
data transfer – prenos podataka: Kretanje informacija sa jednog na drugo mesto, ili u
okviru računara, između računara i spoljnog uređaja (npr. servera na mreži) i između dva
odvojena računara.
default – podrazumevano: Način na koji program reaguje ako korisnik ne izabere neku od
opcija ili ne unese zahtevanu vrednost.
desktop – radna površina: Radna oblast na ekranu računara koja simulira površinu pravog
radnog stola. Na radnoj površini se nalazi Korpa za otpatke i druge ikone (prečice do programa,
datoteke, direktorijumi i razni tipovi dokumenata, poput pisama, izveštaja ili slika).
dialog box – dijalog: Sekundarni prozor koji omogućava korisnicima da obavljaju
komande, postavlja korisnicima pitanja ili im navodi informacije.
dial-up connection – pozivna veza: Veza sa drugim računarima ili internetom koja se
uspostavlja preko telefonske mreže.
disable – onemogućiti: Učiniti da uređaj, komponenta ili funkcija ne funkcionišu.
display – ekran: Uređaj za vizuelni izlaz čiji je cilj prikaz različitih vidova informacija.
download – preuzeti: Prebaciti kopiju datoteke sa udaljenog uređaja na uređaj koji šalje
zahtev preko modema ili mreže.
dpi – tačaka po inču (dots per inch): Standard koji se koristi za merenje rezolucije ekrana
i štampača iskazan kao broj tačaka koje uređaj može da prikaže ili odštampa po linearnom inču.
drag – prevući: Premestiti stavku na ekranu (1) dodirom stavke na dodirnom ekranu i
prevlačenjem prsta preko ekrana (2) pritiskom i držanjem levog tastera miša prilikom pomeranja
miša.
drag and drop – „prevuci i otpusti“: Oznaka za postupak ili funkciju koji obuhvataju
premeštanje objekata na ekranu pomoću miša ili sličnog uređaja za unos. Videti: drag
drive – disk jedinica: Skladišni prostor koji je formatiran pomoću sistema datoteka i
dodeljeno mu je slovo. Skladišni prostor može da ima oblik flopi diska, CD-a, DVD diska,
čvrstog diska ili drugog tipa diska.
driver – upravljački program: Softver koji omogućava hardveru ili periferijskim uređajima
(poput štampača, miša ili tastature) da funkcioniše sa računarom ili mobilnim uređajem.
dropdown menu – padajući meni: Meni koji se spusti nadole iz trake menija na zahtev
korisnika i koji je otvoren dok korisnik ne reaguje, odnosno zatvori ga ili izabere stavku iz njega.
237
ZBORNIK RADOVA
NOVA NAUČNA EDUKATIVNA MISAO
2/2014
E
e-mail – 1. e-pošta: Razmena poruka preko komunikacione mreže poput lokalne mreže ili
interneta. 2. poruka e-pošte (G); e-poruka (MS): Poruka koja se šalje preko komunikacione
mreže poput lokalne mreže ili interneta.
e-mail address – adresa e-pošte (G); e-poruka (MS): Niska koja identifikuje korisnika da
bi mogao da bi mogao da prima e-poštu preko interneta.
embed – ugraditi: Umetnuti informacije napravljene u jednom programu, poput grafikona,
jednačine, slike, videa ili fonta, u drugi program ili veb-stranicu.
enable – omogućiti (G); aktivirati (MS): Učiniti da uređaj, komponenta ili funkcija
funkcionišu. Aktivirati ili uključiti.
encrypt – šifrovati: Programski zamaskirati sadržaj radi sakrivanja njegove suštine.
enhanced – poboljšan: Koji poseduje naprednije ili sofisticiranije karakteristike.
export – izvesti: Prebaciti podatke i objekte iz jedne baze podataka u drugu bazu
podataka, tabelu ili format datoteke kako bi druga baza podataka, aplikacija ili program mogli
da koriste podatke ili objekte baze podataka.
extension – 1. dodatak (G); proširenje (MS): Program koji proširuje mogućnosti
pregledača. Dodaci se obično pojavljuju kao nova dugmad, trake sa alatkama ili stavke menija.
2. oznaka tipa datoteke: Niz znakova koji slede naziv datoteke i koji su od nje odvojeni tačkom, a
kojima se identifikuje vrsta datoteke.
F
FAQ – Frequently Asked Questions: česta pitanja (G); najčešća pitanja (MS): Dokument
u kome su navedena uobičajena pitanja i odgovori u vezi sa određenom temom.
feature – funkcija: Opcija koja obavlja određenu ulogu.
file – datoteka: Skup povezanih podataka ili programskih zapisa koji se čuvaju kao jedinica
je jedinstvenim imenom.
filter – filtrirati: Propustiti podatke kroz šablon da bi se izdvojile konkretne stavke.
firewall – zaštitni zid: Bezbednosno rešenje koje odvaja jedan deo mreže od drugog i
omogućava samo ovlašćenom mrežnom saobraćaju da prolazi iz jednog u drugi deo u skladu sa
pravilima filtriranja.
folder – direktorijum (G); fascikla (MS): Skladišni prostor sa nazivom na računaru koji
sadrži datoteke i druge direktorijume. Koristi se za elektronsku organizaciju informacija, slično
pravim fasciklama.
format – formatirati (G); oblikovati (MS): Postupak uređivanja podataka za skladištenje
ili prikaz.
frame rate – broj kadrova u sekundi (G); broj slika u sekundi (MS): Broj kadrova u video
snimku koji se emituju svake sekunde. Veći broj kadrova u sekundi označava neometanije pokrete
u video snimku.
full installation – kompletna instalacija (G); puna instalacija (MS): Tip instalacije u kojoj
su sve datoteke potrebne za dovršavanje postupka instalacije u jednom paketu.
G
gadget – gedžet: Dodatni program koji obavlja određeni zadatak i koji se integriše sa
aplikacijama da bi brzo prikazao podatke.
238
ZBORNIK RADOVA
NOVA NAUČNA EDUKATIVNA MISAO
2/2014
gateway – mrežni prolaz: Uređaj koji povezuje mreže pomoću različitih protokola za
komunikaciju kako bi se informacije prenele sa jedne na drugu mrežu. Mrežni prolaz prenosi
informacije, ali ih i prebacuje u oblik prilagođen protokolima koje koristi mreža primalac.
graph – grafikon: Slikovno sredstvo kojim se ilustruju kvantitativni odnosi, poput kružnog
ili trakastog dijagrama.
guidelines – smernice: Pravilo ili skup pravila koje utvrđuje tok aktivnosti koje treba
preduzeti.
H
hard drive – hard disk (G); čvrsti disk (MS): Uređaj za skladištenje podataka koji se
koristi za čuvanje ili preuzimanje digitalnih informacija pomoću diskova koji se okreću velikom
brzinom koji su premazani magnetnim materijalom.
hash – heš: Rezultat fiksirane veličine koji se dobija primenom jednostrane matematičke
funkcije (koja se nekada naziva heš algoritam) na proizvoljnoj količini podataka. Heš se koristi u
mnogo operacija, uključujući potvrdu autentičnosti i digitalno potpisivanje.
header – zaglavlje: Identifikacioni red ili redovi odštampani pri vrhu stranice. Zaglavlje
može da sadrži broj stranice, datum, ime autora i naslov dokumenta.
highlight – markirati: Istaknuti prikazane znake zamenom boja znakova i pozadine (svetli
znaci na tamnoj pozadini i obrnuto) ili bojenjem pozadine konkretnih znakova.
highlighter tool – marker: Alatka za dodavanje napomena koja se koristi za markiranje
oblasti slajda.
home – početna (G); matična stranica (MS): Ikona li link koji preusmeravaju korisnike na
prilagođenu početnu stranicu.
home page – početna stranica (G); matična stranica (MS): Na vebu je to polazna stranica
za skup veb-stranica i drugih datoteka na veb-sajtu. Početna stranica se prikazuje
podrazumevano kada posetilac poseti sajt pomoću veb-pregledača.
home screen – početni ekran: Glavni ili podrazumevani ekran koji se prikazuje pri
pokretanju.
host – host: Računar koji ima ulogu izvora informacija ili signala. Host računar pruža
usluge, poput vesti, pošte ili podataka, računarima koji se povezuju sa njim. Termin može da se
odnosi skoro na svaki računar, počev od servera koji je host klijentima, pa sve do desktop
računara koji je host povezanim uređajima, poput štampača i skenera.
hotspot – hotspot: Javno mesto (poput kafea, aerodroma ili hotela) sa bežičnom mrežom
gde možete da se povežete sa internetom.
hover – zadržati pokazivač miša iznad: Postaviti pokazivač iznad elementa korisničkog
interfejsa tokom određenog vremenskog perioda u cilju interakcije sa tim elementom.
I
icon – ikona: Mala slika koja predstavlja datoteku, direktorijum, program ili drugi objekat
ili funkciju.
image – slika: Grafički prikaz, poput digitalne fotografije ili ilustracije.
import – uvesti: Prebaciti informacije iz jednog sistema ili programa u drugi. Sistem ili
program koji prima podatke mora na neki način da podržava unutrašnji format ili strukturu
podataka.
incognito mode – režim Bez arhiviranja: Funkcija u Google Chrome pregledaču pomoću
koje se u istoriji ne čuvaju pregledane stranice, preuzete datoteke i kolačići.
239
ZBORNIK RADOVA
NOVA NAUČNA EDUKATIVNA MISAO
2/2014
index – indeks: Lista ključnih reči i povezanih podataka koji se odnose na lokaciju ili
detaljne informacije, poput datoteka i zapisa na disku ili zapisa u bazi podataka.
input – ulaz: Prva od dve komplementarne radnje prikupljanja ili distribucije podataka.
Ulaz predstavlja podatke koji se prikupljaju sa uređaja ili koje korisnik unosi pomoću uređaja.
input method – metod unosa: Komponenta ili program operativnog sistema koja
omogućava da sistem prepoznaje bilo koje podatke, poput pritiska na tastere tastature ili miša,
kao unos podataka, čime korisnici mogu da unose znake koji se ne nalaze na uređajima za unos.
insert – umetnuti: Postaviti objekat između dva druga objekta. Umetanje znakova, reči,
pasusa i dokumenata je uobičajeno za obradu teksta.
installer – instalacioni program: Softver koji instalira određeni program na sistem.
internet – internet: Skup mreža i mrežnih prolaza iz celog sveta koji koriste TCP/IP
protokole za međusobnu komunikaciju.
internet connection – veza sa internetom (G); internet veza (MS): Veza između
korisničkog uređaja i servera koja omogućava pristup internetu, obično preko dobavljača
internet usluge.
internet service provider – dobavljač internet usluge: Preduzeće koje pruža usluge veze sa
internetom pojedincima, preduzećima i drugim organizacijama.
J
jack – priključak: Otvor odgovarajuće veličine koji se koristi za povezivanje uređaja sa
drugim uređajima.
K
key – šifra (G); ključ (MS): Vrednost koja se koristi u kombinaciji sa algoritmom za
šifrovanje ili dešifrovanje podataka.
keyboard shortcut – tasterska prečica: Bilo koja kombinacija tastera koja može da se
koristi da obavljanje određenog zadatka za koji bi inače bio potreban miš ili drugi uređaj za
pokazivanje.
L
launch – 1. pokrenuti: Uključiti određenu aplikaciju, softver ili funkciju; 2. pustiti u
prodaju: Predstaviti proizvod javnosti i tržištu i učini ga komercijalno dostupnim.
launcher – pokretač: Funkcija osmišljena za jednostavno pokretanje aplikacija ili funkcija.
layout – raspored: Opšti dizajn stranica ili skupa sadržaja, uključujući tekstualne elemente,
kontrole i grafičke sadržaje.
library – biblioteka: Skup standardnih programa i potprograma namenjenih trenutnom
korišćenju, a koji je obično uskladišten na disku ili drugim memorijskim uređajima.
link – link (G); veza (MS): Segment teksta ili grafička stavka koja služi kao referenca
između delova dokumenta sa hipertekstom ili između datoteka i dokumenata sa hipertekstom.
load – učitati: Preneti (podatke) sa uređaja za skladištenje u memoriju računara.
loader – punilac: Računarski program koji prenosi podatke sa memorije van mreže u
unutrašnju memoriju.
log – evidencija: Zapis transakcija koje se dešavaju u okruženju kojim se upravlja pomoću
informacionih tehnologija.
240
ZBORNIK RADOVA
NOVA NAUČNA EDUKATIVNA MISAO
2/2014
log in – prijaviti se: Dobiti pristup konkretnom računaru, programu ili mreži
identifikacijom pomoću korisničkog imena i lozinke. Videti: log on
logo – logotip: Prepoznatljivi simbol koji identifikuje osobu, preduzeće ili organizaciju;
može da predstavlja kombinaciju naziva, mota i grafičkih elemenata.
log on – prijaviti se: Uneti u računar informacije potrebne da bi se započela sesija. Videti:
log in (sinonim)
log off – odjaviti se: Prekinuti sesiju sa računarom kojem ste pristupili preko
komunikacione linije, a koji je obično udaljeni računar kome pristupa veći broj korisnika.
log out – odjaviti se: Prekinuti vezu sa udaljenim terminalom sa sistema sa višestrukim
pristupom. Videti: log off
M
mailing list – lista slanja: Lista imena i e-adresa koje se grupišu pod istim nazivom. Kada
korisnik stavi ime grupe u polje za primaoca, poruka se automatski šalje svim adresama na listi.
malicious software – zlonamerni softver: Softver čija je namena štetan uticaj na sistem
prilikom pokretanja.
malware – malver: Zlonamerni softver koji ometa normalne funkcije računara ili šalje
lične informacije o korisniku neovlašćenim stranama preko interneta.
manage – upravljati: Imati kontrolu nad nekom funkcijom, sistemom ili uređajem, odnosno
rukovati njima.
markup – naznaka: Komentari i praćenje promena poput ubačenog i izbrisanog sadržaja i
promena u formatiranju.
medium – medijum: Predmet ili uređaj za skladištenje podataka, poput diska ili USB
memorije.
media – 1. medijumi: Množina imenice medium – predmeti ili uređaji za skladištenje
podataka, poput diskova ili USB memorije. 2. mediji: Vid masovne komunikacije, poput štampe,
radija, televizije ili interneta.
menu – meni: Lista dostupnih opcija koja se prikazuje na ekranu.
merge – objediniti: Spojiti više stavki u jednu.
mobile – za mobilne uređaje: Namenjeno mobilnim uređajima poput tableta, telefona i sl.
Pogrešno se prevodi kao mobilan/na/no.
mobile device – mobilni uređaj: Prenosiva oprema, poput prenosivih muzičkih ili i video
plejera, mobilnih telefona, tableta itd. koji mogu da funkcionišu samostalno, ali i da se povežu sa
računarom.
mode – režim: Operativno stanje računara ili programa. Na primer, režim rada u avionu
je stanje u kome su mreža, Wi-Fi i Bluetooth isključeni, a ostale funkcije dostupne.
mouse pointer – pokazivač miša: Element čija se lokacija menja kako korisnik pomera
miša. U zavisnosti od položaja pokazivača miša i programa, oblast ekrana gde se pokazivač
prikazuje služi kao cilj radnje kada korisnik pritisne jedno od dugmadi.
mute – 1. isključiti zvuk: Eliminisati ili privremeno prigušiti zvuk koji proizvodi uređaj.
Vrednost jačine zvuka je tada 0; 2. ignorisati: Isključiti naknadna obaveštenja.
241
