Table Of ContentAKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN DER DDR
ZENTRALINSTITUT
FÜR ALTE GESCHICHTE UND ARCHÄOLOGIE
BIBLIOTHECA
SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM
TEVBNERIANA
LEIPZIG
BSB B. G. TEUBNER VERLAGSGESELLSCHAFT
1982
M. PORCI CATONIS
DE AGRI CVLTVRA
AD FIDEM FLORENTINI CODICIS
DEPERDITI
ITERATIS CVRIS
EDIDIT
ANTONIVS MAZZARINO
ADIECTAE SVNT DVODECIM TABVLAE
uinio
BSB E.G. TEUBNER VERLAGSGESELLSCHAFT
1982
BIBLIOTHECAE TEVBNERIANAE
HVIVSTEMPORIS
REDACTOR: GÜNTHER CHRISTIAN HANSEN
© BSB B.C. Teubner VerlagigeMlUcliaft, Leipiig, 1962
2. Auflage
VLN 294/375/87/82 · LSV 0886
Lektor: Dr. phil. Eliubeth Schuhmann
Printed in the German Democratic Republic
GeMmtbentellung: INTERDRUCK Graphischer Großbetrieb, Leipzig - IH/18/97
Bwtell-Nr. 6659046
DDR 44,- M
ANSGARIO ALOISIO SCALFARO
D.
EPISTVLA AD ANSGARIVM ALOISIVM
SCALFARO
Ex me fortasse quaeres, Ansgari iocundissime, quanam
ego adductus causa tarn longum temporis interiecerim
interuallum inter hanc nouiciam atque priorem editionem.
recognoscendam enim dixeris priorem abhinc amplius
XVI annis utpote prolatam: nee fateri queo librari de-
fuisse hortamentum ut iteratis curie editionem alteram
quam celerrime emitterem.
Gerte edepol laboriosum est et taedio plenum (Plini
Caecili uerba sunt haec, nihil addo de meo) tractata
retractare, recalescere ex integro et resumere impetum
fractum omissumque, postremo noua uelut membra
peracto corpori intexere.
Verum enimuero ex eo procrastinationis meae et
morae ratio oriebatur quod in maxuma eram, fatebor,
exspectatione editionis, quam a. 1950 praenuntiatam
Radulfus Goujard, annorum numerum ferme triplicans
quern Flaccua ad opus- suadet promendum, a. 1975 tan-
dem aliquando f oras dedit commentario quoque adauctam
atque in gallicum sermonem translatione. me de auctori-
tate huius uiri docti deque diligentia quamuis sub-
dubitantem ea fecissent quae complura olim adno-
taueram1), in spem tarnen eram egometingressus ilium ex
tarditate editionem esse prolaturum accurate instructam
atque paratam.
Meae tarnen exspectationi non respondit editio: in qua
adparanda nescio an ille, in serium conuortens quae
Fronto per iocum scripsit, neglegentiam iudicarit bono
1) in priore editione Catonie libri (Lipsiae 1962), p. LXVIHsqq.;
LXXIV sq. (uid. infra, p. XCIV sq.; XCIX sq.).
VII
EPISTVLA AD ANSGARIVM ALOISIVM SCALFARO
genere natam, die acceptam, sapientibus probatam,
uirtutum participem, indulgentiae magistram, tutam ab
insidiis, excusatam in erratis. ille enim (paucula ut
delibem peccata1), us accedentia quae nuperrime uir
doctissumus Renatue Martin gustatu explorauit2)) uiros
doctos, qui Catonis ad opusculum recensendum incu-
buerunt, interuallatis ut ita dicam haustibue de Lethaeo
gurgite quasi bibens, nunc memorat interdum nescio
qua de causa taciturnitati tradit; modo nullam facit men-
tionem complurium coniecturarum, quae studiosis propo-
nantur et licet et oportet; modo de alieno überaus alienis
coloribns se adornare uidetur; modo per imprudentiam
lapsus legentes decipit inque errorem rapit, Titio cum
addicat coniecturam quae re uera Seio in mentem ue-
nerat8). neque me fugit istiusmodi uitia nostris tempqri-
1) plura alias. — non pauca adprehendis in hac editione typo-
graphica menda: quorum nonnulla talis sunt naturae ut uitium
primo obtutu aduertere possis (e. g.: c. 5,2 dominue pro -num; c.
18,9 craasam pro -urn [item c. 95,1]; c. 57 elibere pro ebi-; c. 81
confrigito pro -fring-; c. 82pugnam pro -urn; c. 115,2 cam pro
cum; c. 154 imam pro -um); alia tarnen fallaciosa etudiosum deci-
pere posaunt, utputa: praef. 1 exietimarent pro -rint; c. 5,2 imperauit
pro -writ; c. 10,5 farreanum pro /. / [item c. 11,2 iugumuinarium
pro t. tt. /]; c. 22,2 deorsum pro -eom; c. 23, l eint pro #unt; c. 33,3 a
eulcie pro ab e.; c. 41, Sconiunges pro -gas; c. 45,3 traneuersos pro
-«or·; c. 48,1 «era«pro -ee; c. 53priusquam maturum siet pro p. se-
men m. 8.; c. 76, 4 turn pro tune; c. 98, 2 suppellectilem pro supell-;
c. 106,2 Aminii pro -innii; c. 127,2 ascendat pro inecen-; c. 148,1
proximo pro -ant-; c. 157,1 habentpro -beant; c. 160 altera alterum
pro a. alterant. — nee in mcam intellegentiam cadunt in 'Indice
nominum et rerum' lemmata, ut puta (p. 339) 'eeruue senis [sic!],
morboeue 2, T uel (p. 327) 'calamaatee deprecantur euauitaurttibu*,
141, 2'.
2) Rev. 6t lat. 53, 1975, 448.
3) breue libamentum dare nunc eatis erit. in primis illud non
olet unde sit quod Paulum Thielscher Badulfus Goujard tamquam
nouiseimum indicat Catonis opusculi editorem, loeephi Kun edi-
tipnem silentio transiens quam, praefatione quoque luculenta
ditatam Egonis Maroti atque ab Samuele Szadeczky-Kardoss ex-
hibitam, Academia Budapestina a. 1966 publicauit.
plus re uera utilitatis ex commentario goujardiano ut capias
interdum accidere potest quam ex apparatu critioo. in quo huius-
modi inueniee adnotationes, ut puta c. 53: 'bubus add. Pont.:
boues add. Keil Goetz'. ut illud missum faciam, Goujardum recu-
VIII
EPISTVLA AD ANSGARIVM ALOISIVM SCALFARO
bus iam increbruisse obrutsmque obliuione Plini auon-
culi praedicationem, benignum esse et plenum ingenui
pudoris fateri per quos profeceris.
Attamen ne uidear intempestiue censorium opus
obiurgandis moribus nostrorum temporum suscepisse
(Columellae haec uerba agnosces), naturam huius nouiciae
editionis paucis persequar: quae an quid ab priore et
quantulum differat iudicio tuo relinquo. ab umbilico
uolumen si reuoluas, augmentatos inuenies indices: quo-
rum unus res exhibet ad methodicen pertinentes; nee
talis est Catonianus sermo ut indiculo possit apte definiri
commodeque concludi; nee omnia sunt in syntaxi Cato-
niana quae faciles habeant explicatus. hunc igitur
indicem tu uelim atque lector beniuolus nihil aliud con-
sideretis nisi specimen idemque mancum atque uitiosum,
utpote in quo memoratu digna non omnia sed pauca
tantummodo afferantur.
sare studiosi ne certiores fiant quid in aliis sit editionibus inferioris
aetatis, ut hoc praeteream (quod proh multoties aduertitur in ap-
paratu goujardiano!), scias uelim Pontederam minime bubus 'add i-
disse'. qui mehercule ista uoce, ex subsequent! capite, i. e. ex c. 54
(cuiue uerba sunt inceptiua Bubue pabulum hoc modo parari eqs.)
transmota, c. 53 clausit atque uocabulo Pabulum, aduerbio
denique ad arbitrium addito (igitur Pabulum hoc modo denique
parari oportet), insequens aperuit c. 54.
est in c. 161 (§ 2), ubi de asparagi satione fit sermo, scriptura,
quam omnes uiri docti inquinatam censent ideoque castigandam,
sum dioo: quo anno eeueri* [soil, asparagum], ait Cato, sum etra-
mentie per hiemem operito, ne praeuratur. ipeam tarnen tutatur
Goujard hoc annotamento subiecto: 'sum (=eum) AbcfP: sine
m Ps.l. satum Ooetz semen Keu'. bine duae emicant res: alters
(quae ab Goujardo in apparatu frequentatur) ridicula (nam lectio-
nem codicis m bis repetit ille, idem cum ualeat *P . 1.' quod
'scriptura quam e codice m erutam Politianus supra lineam in
editione Meru liana adnotauit': uid. infra, p. CII, adn. 1), reprobabilis
altera, quandoquidem adnotatio 'sum (=eum)' etudioeum occulit
qui, recte aut perperam, lectionem sum custodiendam esee monuit,
Festi (p. 384,25 L.) fretus testimonio '«urn* pro 'eum' umu eet En-
niue ZÄ. / eqs. Istam incusatiui uetustam formam pronominis 'is*
quandoquidem attigi, adnotationem subiciam quam ad c. 145,1 in
apparatu adposuit Goujard: 'domino add. Ueener (Mus. Bhen. 1864)
Keit* quis earn codd. P Viet, qui earn con». H. K. Usener (Mus. f.
PhiloL 1954) fort, recte'. ex qua ut argumenteris compelleris turn
IX
EPISTVLA AD ANSGARIVM ALOISIVM SCALFARO
Ex optato Maximilian! Wellmann, qui a. 1921 (anno
igitur ante quam Georgius Goetz suam editionem publi-
caret) nouam precabatur Catonis editionem locis ditatam
parallelis, uel maxume in editione priore sum ego molitus
quam plurima Catonis agricolaris uestigia apud scrip-
tores exquirere inque apparatu ad hoc institute ipsa
colligere. neque loci, quos similes non admodum multos
hie illic in nouella editione additos reperies, scrutationem
reddunt consummatam atque exhaustam: nam non infi-
tior alia insuper me praeterisse quamuis inquirentem se-
dule.
Item quantum saecula Catonis chartis rusticanis
profuissent in priore editione uestigaui libellique fatum
primoribus labris, ut aiunt, attigi. neque temere ego
'attigi' dico neque subdola uel simulata humilitate:
nouum enim et longum iter ingredi inceperam nee su-
perioribus umquam temptatum, quod quidem in altera
editione parum pansum ne aduertas timeo. confidebam
profecto prioris editionis iudicum aliquem fore qui
duos fuisse uiios doctos, qui, eodem cognomine Usener ooniuncti at
diuersis distinct! nominibus ('H.' et Ή. K.') et disparibue aetati-
bus uiuentes et florentes, ad c. 145 cogitationes intendissent, turn
duas exstare ephemeridae, alteram 'Mus. ben.' (i.e. 'Rhein. Mus.
f. Philol.') intitulatam, alteram 'Mus. f. Philol.'.
nee desunt in apparatu goujardiano adnotationes quae rerum
fidem aperte corrumpunt. unum de multis afferam exemplum.
ad c. 63 (Funem torculum eeee oportet extentum pedes LV; funem
loreum in plaustrum p. LX, lora retinacula longa p. XXVI, subiu-
gia in plostrum p. XIIX, funiculum p. XV; in arat^r^um subiugia
lora p. XVI, funiculum p. VIII) haec adnotauit Goujard: „in
plostrum cdf P: plostrum ut uid. A2 lorum A1 \\ p. XIIX bcfV:
p. XVIA || aratrum τ: -turn codd. P \\ lora Turn.: -rum codd. P." ut
missum faciam P priore in loco (ad mine enim Goujardi adnotatio
haut dubie pertinet) eandem praebere scripturam, i. e. ir plau-
strum, quae in exstantibus deprehenditur libris manuscriptis,
animaduertas uelim post prius subiugia codicis A librarium lorum
p. XVI scripsisee, quandoquidem eius oculi ad insequens eubiugia
delapsi sunt, Aa tarnen, uoce lorum in plostrum mutata, quae A
omiserat in margine addidisse (i. e. funiculum p. XV in aratum
subiugialorum p. XVI). congruit igitur (uid. tarnen infra, p. C, adn.)
A (et A2) turn cum exstantibus manuscriptis turn cum P.
sed haec hactenus: permutta alia aliubi tractabimus.
