Lucii Caecilii Firmia ni Lactantii Opera Omnia

568 Pages·1844·71.467 MB·Latin

by  Lactance

HARVARD COLLEGE
LIBRARY
FBOM THE BEQUBST OF
JAMES WALKER
(Clase of 1814)
President of Harvard College
"Ptafarvnee bcdng giTen to worka in the Intelleotoal
and Moral Sdeneee"

PATROLOGIiE
CURSUS COMPLETUS
SIVB
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA , CNIFORMIS , COMMODA , OECONOMICA ,
OMNIDAT SS. PATRCM, DOCTORDM SCRIPTORMHQUE
ECCLESlASTICORll
QUI AB JEVO APOSTOLICO AD USQUE INNOCENTIIIII TEMPORA
FLORUERUJXT,
RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIDM QUJE
EXSTITKRE MONUMENTORUM CATHOLICJE TRADITIONIS PER DUODECIM
PRIORA ECCLESI.E SJECULA,
JUXTA EDITIONES ACCUHATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS COPICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, FERQUAU
DILIGENTER CASTIGATA J
DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIRUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;
ON.NIBUS OrERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QVJE TRIBUS NOVISSIMIS SiECULJS DEBENTUR ABSOI.UTAS ,
DETECTlS, AUCTA ;
INDICIBLS PARTICULARIBU8 ANAL\TIC1S, SINCLLOS SIVE TOMOS, SIVK AUCTORES AHCUJUS M"MENTI
SUBSEQUENTIWJS, DONATA ;
CAP TULIS INTRA 1PSLM TEXTUM RITE D!SPO*ITlS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEft} HPERIGREM
DISTINGUENTIBUS SUMJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ;
OPERIBUS CUM DURIIS TIM APOCRtPIHS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRAD TIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
DtOBUS INDICIBUS GENERALIBU? LOCUPLETATA .* ALTERO SCILICET REKUM. QUO CO.NSULTO , QUIDQLIp
UNUSQUISQUE PATRUM 1N QUODLIBET TUEMA SCRtPSERIT UNO INTUITU CONjPICIATUR ; ALTERO
bCHIPTUHif) SACM£, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT ORVIUN QUINAM PATRES ET I.N
QUIBUS OPERUM SUQRUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM DBRORUM SCR PTUR.C
TEXTU"» COMMEXTATI SI>T.
EDITIO ACCURATISSINA, C/ETERISQUE OMNIBUS FACII.E ANTEPONENDA, Sl PERPENDANTUR : CIIARACTERUM NITIDIT*S ,
CIIAKT/E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, DERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORIM TLM VAHIKTAS
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO OPERIS DECURSU CONSTANTER
S)M LIS. PRETII EXIGUITAS, PRiESERTlMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CIIRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS UIC ILLIC SPARSORUM, PRMUM.
AUTEM IN NOSTRA BBLIOTHECA, EX OPERIBUS AD ONNES JETATES, L<»COS, LINQUAS
FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.
SERIES PRIMA,
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORESSCRIPTORESQUE ECCLESlvE LATIN^
A TERTULLIANO AD GREGORIUM MACNUM.
ACCURANTE J.-P. MIGNE, <£ur»uum Gompleforum 1N SINGULOS SCIENTLE
ECCLESIASTICJE RAMOS EBITORK.
PATROLOGIJE TOMUS VI.
SS. PP. MARCELLINI, MARCELLI, EUSEBII ET MELCHIADIS ; ANONYMI, CE.I.SI,
TOUUS DNICUS.
LACTANTII TOMUS PRIUIS.
^PARISIIS, EXCUDEBAT SIROU,
/JV VIA DICTA D-AMBOISE, PRES LA BAHRIERE D'ENFER,
Ot' PETIT-MONTnoi'C.r:.
18H.
V
J f J d ' , J t a * c 4 / J l &.
e . LICII CMLII FIRNIANI
L A C T A N T II
OPERA OMNIA,
AD PBJGSTANTISSIMAM LENGLETII-DUFRESNOY EDITIONEM EXPRESSA ;
BDNEMANNI, O. F. FRITZCHE, N. LE NOURRY CUM EMENDATIONIBUS TUM
DISQUISITIONIBUS CIUTICIS AUCTA :
EDITIO NOVISSIMA,
QV£ OHNIUH INSTAR ESSE TOTEST, AD OCTOf.INTA ET AMPLIUS HSS. COD1CE9 EDITOSQUE
QUADRAGINTA COLLATA NOTISQUE UBEKIOUIBUS ILLUSTRATA.
PRvECEDUNT
S. MARCELLINI PAPJS, S. MARCELLl PAPJS, S. EUSEBII PAPJI, S. MELCHIADIS PAPJS,,
ANONYMI, CELSI, OMNIA qim EXSTANT
FRAGMENTA.
@6&8>-
HORUM TOfflJS UNICUS,
LACTANTII TOMUS PRIMUS.
——
PARISIIS
EXCUDEBAT SIROU,
/JV VIA DICTA D'AMBOISE, TRfeS LA BARRIERK DT.NFKR,
,0« PHTIT-MONTROEGE.
1844.
ELENCHUS RERUM
QUte IN HOC VOLUMINE CONTINENTUR
Notioncs blographlca} nccnon ei bibliogrnpliicx dc CKLSI Prayfalio in allcrcationem Jasonis el Pajiisoi.
sanclis pontiftcibus roinanis : LACTANTII Divinarum Inslitulionum libri sepiem.
Disscrtatio N. LENOURRY in libros Diviiiarum lcistilu-
MARCELLINO, EUSEBIO,
tionum.
MABXELLO, MELCniADE.
Selecuc ISJEI in septem Pivinarum Iusiiluiioiium li-
RIIETICII Fragmentuin.
bros noico.
ANONYMI caimen de Lautlibos Poiuini.
Kpilomc Divinaruin Institulio.ium.
ERRATA.
S0!' ?!• ]?&e Col. 326, lin. 49, BrasiehH, lcge Brasirhelli.
£° * 51» Appolun*, Itge Ai>ollims. Col. 344, liri. 8, *itmUacrum, leice sinnlttcrorum.
Co . 15*, IIII. », /*P,IP«C Istutc. G.l. 574, lin. 53, af/ier.-lego (viher.
Col. 18i, lin. 7, iranfc unl, Irge transf.nml Col. «00, lin. 8, ntoVriK», lege ibiqne.
Suceursale, au Peiit-Monlrouge, de. Pimj.rimerie deSirou,
rue dcs Noycrs, 37, a Paris.
N O T I T I ^E I H O GU A P H IC E
N E C N ON ET B I B L I O G R A P H I C^
DE SANCTIS POKTIFICIBUS ROMANIS
MARCELLINO, MARCELLO, EUSEBIO, 1HELCHIADE,
ET DE RHETICIO .EDUENSI EPISCOPO.
" SANCTUS MARCELLINUS PAPA.
§1. — Quando et quamdiu tederit. A qua documenioruni flrmitate inonstrantur ? Ipse
sceleralos et sacrilegos fuisse dicit: ego innocentes
Eusebius hunc papam annis novcm Ecclesiam gu- . _
fuissc respondeo Quid laborem pr()bare defensjo
bemasse tradit, atque ejus mortem in Chromco ad ^ .
ne||| m e am c um ||e nec probare
aiinam Christi 504 refert. Iia ille annos ocio cum , .
gU accusalionem 8 u am ? Ex quibus AllgU8lini ver
uno incboato pro novem computans, cum Buche-
bis cuiq||e cxpIoralum cslf idem crimen n on fa
riano catalogoconsentit, in quo legimus : t Marcel- Marcellinum solum, sed eliam in presbyieros ejus
liuus annis vm, mensibus m, diebus xxv, fuit lem- arcellum, Melchiadem et Silvestrum, qui ipsi posl-
M
poribus Diocleliani et Maximiani ex die pndie i tum. Si ergo illi omni-
ea successenint> fllisse nlen
Kalendas Julias , a consulibus Diocleliano vi et o insonies atque hujus sceleris puri; neque magis
D
Conslanlio n, usque in consulatum Diocletiani ix, | i qidem nobis
reus videri dcbet MarccIlnu5- El IOC U
ctMaximiani viii. Unde sequitur ul Marcellini elec- | _
indubilatum erilf ubi caunini;c nujus causam et ori
lioseuordinatio anno 296, Junii xxx die, adeoque gi per8peciamhabuerimus.
ll6m
feria tertia; ac mors anno 301, Octobris xxiv die Augusiinus, cuni fabulam
2 H a nc prodil subinde
consignandae sint, licct festum ejus plerorumque Donaiistis excogilatam
n i am ideo a recenll0ribus
marlyrologiorum auctoriiate xxvi Aprilis die cele- ^
fujsse jnnuit> ul judicii q uo a Melclliade daulnat
bretur. fuerant, invidiam declinarent. Sed quid opus erat
eis una cum Melchiade Marcelliuuin pomificem, nec-
§ — II. De aniiqua fabula qua MarceUinum idolis thu$ Marcellum et Silvestrum presbyteros infamare?
n on
obtulisse vulgatum est. Nimirum ut probabilior fiercl ipsorum calumnia.
Quocirca excogiiandum eis fuit lempus quo thuris
4. Marcellinum idolis tbusobtulisseacsacroslibros obiatio et sacrorum codicum tradiiio in Urbe exige-
tradidisse, jam ab Augustini xvo fama erat. Ejus batur, simulque fingendum eos, qui in clero romauo
auctores suspicatur is sanctus Doctor recentiores tum eminebant, in eamdem impietaiem fuisse abduc-
Donatistas. Ac primo quidein figmenti hujus falsita- tos. Nam si de uno Melcliiade hoc pervulgassent,
tem, lib. de unico Baptismo, contra Petilianum, quis crederet tanlum crimen inulium relinqui po-
eap. 16, n. 47, inde probat, quia nullo teste, nulla tuisse? Al credibilior /it liaec impuuitas, cum et ipse,
monimenli cujusquam firmitate fulcialur. t Quid cujus erat punire, et qui proxime post ipsum prae-
ergo, inquit, opus est ut episcoporum romanaj Ec- sunt, ejusdem sceleris conscii fiuni. Augustinus vero
elesi», quos mcredibilibus calumniis insectatus eat loco citato novos Donatistas mendacii firma illa ra-
(Petilianos), objecta abeocrimina diluamus? Marcel- Honeconvincii, quod majoresMlIorum, seu ante, seu
linus el presbyteri ejus Melchiades, Marcellus post Melchiadis judicium, de illo criinine ne cogita-
et Silvester traditionis codicum divinorum et rint quidem. c De quo, inquit, judicio cum majores
c
tburificationis ab eo crimine arguuntur: sed num- istorura importunissima pervicacia inemorato impe-
quid in eo etiam convincuntur, aut convicti ali- ratori (Constanlino) auererentur, quod non plene nec
PATHOL. VI, *•
11 DE MARCELUNO M
rectc fucrit examinatum atque deprompiuin, niliil de A nomine Urbanus, qui erat pontifex Capilolii, et re-
Melchiadis traditionc vel thurificatione dixerunl. Ad plctus multiliidine malitiae coapit cum eo babere al-
cujns audientiain nco venife tiliqae debuerunl, hoc lercaiionerti de tburifieando diis; el dJeens ad Mar-
polius anle suggcrentes imperatori, aul ut suggere- cellinum urbis fiomse episcopum : c Si Chrislus ve-
relur inslantes, quod apud tradilorem codicum divi- stcr, quem dicitis nalum de virgine Maria, quid apud
norum et idolorara sacrificiis inquinatum causam Semetipsum prima luce missi Magi tfb Uerode ob-
suam agefe non deberent. Gum hoo ergo nec anie tnletuii ei manera) ? quaS? attrum, thus el mytrbam,
suggesserint, nec postea quam contra eos pro Cneci- id ul scircnt sacerdotes, per quid placarent bunc,
liano judicatum esl, saltem victi el irali objiciendum quem dicitis resurrexisse et sedere super. i Dicit ei
putarinl; quid nunc fnanet lam $er§ connecUnt ca- Marcelhnus episcofus i 4 Norf ottulerunt ei, ut sa-
lumnias: > Quis eliam sibi persuadeat lam publicum crificarent vanitali; sed ideo, ul Deum ac Dominum
crimen ad Petiliani trsque terapora ignetum atque aliissimum eum, quern negibant, osteiderent. > Ur-
scpultum permansisse* aat sl tron latnerit, tres pres- benus »d ea<iem respondil, dntmn J t Una nocte si-
byleros tanli criminis reos in primam Ecclesiae sedem, mul adstemus anledomnos imperalores invictissimos
nullo reclamante, assumi, et ehrblbmssimi prineipis Dioolttkrnum etMaximranum atque clementissimos
fidem ac benevolenliam conciliare sibi potuisse? B principes, etdabo tibi qusestionem de tburificaudo. >
Fidedignior est Theodoretus, qui, lib. i Hist. Eccl., 2. Venientes autem die, quod dicunt Yulcanibus,
c. 3, c Marcellinum in perseculione inclaruisse > dicit ei Urbanus : c Faciamus hinc et inde duas
lestatur: f mtpxsfoiviM TW tv Tffavfpy btmnpejmvvm; >e hartula», qmm inerenfteni» pelitiemim, et afferamus
quod itar tfrrerpretorri lice*,- ut » pers^efrtkmi* tem* e(omem%9imi9 prirtei|wVus< i F*oer«»4 ambe simul,
pore digne et laudabililer se gesserii, vel eliam sicul dixerat Urbanus, et venientes ad sacralissimos
ut ipse persecutionem fortiter perpessus, magnara principes offerebant eis. Marcellinus itaque, urbis
sui nominis exislimationem reliquerit. Romx episcopus, fidem servans,Christura praedicans,
S. Hirtc ftfnditusruuntSinuessanicdncllil aeta,qn1- dicil ad priffCipes : t Quid mlhi et voWs, principes
bos, prxter rudem emmtf ct impofitam locmiorrem, terribiles universo mundo, quoniam vana esl super-
nnrltar ftbsurds, quaedam secum pugnantto, alia cnm siitio thurificandi ? > Dicit autem (Jrbanus : c Lo-
drcttS PetHiani, qui Marcellnm, Melchiadem ct Sil- quere ad nos ac conlra ponlifices clementissimi
vestrum thorificasse objeclabat, Oon conscntrentia, atque invictissimi (clementissimos atque invictissi-
ftecnon putidamatqne iteratum summi pontiieis, qtfi mos) priucipes, quoniam deum Jovem et invictum
et mox martyrio coronandos ponitur, meridaciurf», ct Hercuiem corporci fabricanlur, et Jovem quem di-
atfa hojusmodi qnam plura omnem adimunt auctorf- C cimus coelum, lerram mareque simul cum Saturno
tatem. Hujus tamen concilii acta, qua» cum srtppo- menstruantem ? Quare ergo hoc MarcelDnus ponti-
Sititris Silveslrr et Xysti gestis ?n uno eddemquc per- fex sicut etego non thurificat majestalibus? > Dicit
amrquo codrce Coibertino Langofcrrdicis Htfefte ilaque Diocletianus : c Non exsecfare hominem
etarato exhibcntor, et, nt ex cognatione atqae ttnt* hunc, quoniam noslrae cfementire non difficuttal, ex-
sensione styli judicare licef, emrtdem htfbere vWen- bibet inffammari ; sed ejus consilium accipiamus
ttrr paTentem, ad veterum exemplariom fidem, quac uirumque (ulerque), quoniam non probavimus no-
hi novissrmis eonciliorum edrtionibus mrnime sefvatar slra3 serenitati esse obscurum, nec conlra deos im-
est, infra recudemus, necnoir et doas eprstol.ts, qrtas mortales dare sententiam. > ftomanus ilaqoe et
Isidorus Mercalor Marcellino sopposuit. Alexander secreto dixerunt Diocletiano : c Si hunc,
domine atquc invictissimcprinceps, consilio lenueris
§111. — Vulgata tynodi Suetsana? $eu Smue$$anai de
blafndimcnris , omuem trrkimTm pfebem hafbebis iii
Marcellino papa ae$ta.
unitatc conservare, et geWes p*t sacrificia fidelis-
I. Urbani el MarceUini nltercatw. — 1, Diocletfano* sima objurgare. >
et Maximiano Angustis, etnft mnlii in vita sua meniie II. De thurificaiicme MmeeUmi. — & Diert autem
suie aspersu vaeiittlate mentiebanlur origine dken- Dioeletbnns ad lfarceINnum eptscofem urme KmaB:
f
tes, quod dewum superstilio vanitatis super sex » # YfeVo prudefttiam w>om, qnomom magna- est, ul
setrtirenl, ei ad saeriflcandum eodem lerap^re muiti rmtra sH amieilia, <fia5 diis et rmiverlo mundosil
induceretrfuf per pecuniam, uf rhurtltcafenC diis: (forte feit; inmiie». Veni itaque, et roquentram iirirm
Marceltino iraque rrrbis Romae episcofo venii qiwhtm nostro fecias ineremenmm fatOTi^ > Veniene ahitem
ANNOTATION£S.
I—Super$ex sentirent. Urrus e mss., Ad$per$4 mentis- A4$4enm*. Netondftf* Hlnd, quo altereationis Ur-
#
$um vacUliiate mentiebantur, orifim dteente$, quod banum inter et Marceltinum roiue arbiiri deiigun-
deorum $uper$tilio vmiitatis super $e semireut. Horumtu r Diocieliaiius et Maximianus.
autem gesiorura corrcctor hunc Iocum sic emendurcf Di$culta(. Hoc esr, non resfstit, (fedecef cxcan-
conatas csf : MentH $u& fncilitate tmpersi, deorrnn descere : horrim sttreiw corrector storesiiloH^ quo-
mentkbmntur oriqinem dkente$ nmd de eorum $u-niwn nHUamnobiediffbculkUem exlubei quuotfendamvr:
t
per$Utione vauksuwi senlirem. Nonne lcgi poseel ex quo quauta sibi'in verbis ac senteuliui mutandis
dicentes quoa deorum superstitioncm vanilafis exper- permiserit, perspicere esf.
tem e$$e $entirent ?