likidite ile hisse senedi getirisi arasındaki ilişkinin ölçülmesi

97 Pages·2008·0.65 MB·Turkish

T.C.
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI
İŞ-YL–2008–0004
LİKİDİTE İLE HİSSE SENEDİ GETİRİSİ ARASINDAKİ
İLİŞKİNİN ÖLÇÜLMESİ: İMKB UYGULAMASI
HAZIRLAYAN
Eser YEŞİLDAĞ
DANIŞMAN
Yrd. Doç. Dr. Sezgin DEMİR
AYDIN– 2008
T.C.
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI
İŞ-YL–2008–0004
LİKİDİTE İLE HİSSE SENEDİ GETİRİSİ ARASINDAKİ
İLİŞKİNİN ÖLÇÜLMESİ: İMKB UYGULAMASI
HAZIRLAYAN
Eser YEŞİLDAĞ
DANIŞMAN
Yrd. Doç. Dr. Sezgin DEMİR
AYDIN – 2008
Bu tezde görsel, işitsel ve yazılı biçimde sunulan tüm bilgi ve sonuçların
akademik ve etik kurallara uyularak tarafımdan elde edildiğini, tez içinde
yer alan ancak bu çalışmaya özgü olmayan tüm sonuç ve bilgileri tezde
kaynak göstererek belirttiğimi beyan ederim.
Adı Soyadı : Eser YEŞİLDAĞ
İmza :
YAZAR ADI-SOYADI: Eser YEŞİLDAĞ
BAŞLIK: LİKİDİTE İLE HİSSE SENEDİ GETİRİSİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN
ÖLÇÜLMESİ: İMKB UYGULAMASI
ÖZET
Finansal piyasalarda likiditenin önemi gittikçe artmaktadır. Likidite hisse senedi
gerilerinin önemli bir belirleyicisidir. Likidite ile getiri arasındaki ilişkiyi ölçen
çalışmaların büyük bir çoğunluğu Nasdaq ve NYSE gibi karma emir güdümlü piyasalara
uygulanmıştır. Alış-satış fiyat aralığı ve Devirhızı oranı bu çalışmalarda genel olarak bir
likidite ölçüsü olarak kullanılmıştır.
Bu çalışmada öncelikle likidite ile getiri kavramları tanımlanmış ve daha sonra
İMKB ile İMKB’nin İşlem sistemleri hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın teorik
kısmında, literatür tarama tekniği ile getiri ile likidite hakkındaki Türkçe ve İngilizce
kaynaklardan yaralanılmıştır.
Bu çalışmada tümdengelim yöntemi kullanılmıştır. Bu çalışmanın uygulama
bölümünde kullanılan veriler, tam emir güdümlü bir piyasa olan İstanbul Menkul Kıymetler
Borsası’ndan elde edilmiştir.
Çalışmanın uygulama bölümünde Haziran 2007-Haziran 2008 dönemi için getiri ile
likidite arasındaki ilişki Ağırlıklı Emir Değeri (AED) yöntemi kullanılarak ölçülmüş ve
finans literatürüne katkı sağlanmıştır. Elde edilen sonuçlar, İMKB’de hisse getirileri ile
likidite arasında anlamlı ilişkiler olduğunu göstermiştir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Likidite, Hisse Senedi Getirisi, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), Ağırlıklı Emir
Değeri (AED), Piyasa Mikroyapısı
NAME and SURNAME: Eser YEŞİLDAĞ
TITLE: MEASURING THE RELATIONSHIP BETWEEN LIQUIDITY AND STOCK
RETURN: ISE APPLICATION
ABSTRACT
Liquidity in financial markets becomes vital day by day. Liquidity is an important
determinant of stock returns. Most articles measuring relationship between liquidity and
stock returns were applied in hybrid quote-driven market like NASDAQ and NYSE. Bid-
ask spread and turnover ratio were generally used as liquidity proxy in those articles.
Firstly in this study, liquidity and return concepts are defined and then information
is given about ISE and ISE’s trading system.
Theoretical part of this study is formed due to Turkish and English sources about
liquidity and returns by Literature survey technique. Deduction method is used in this
study.
Data used in application part is provided from Istanbul Stock Exchange which is a
pure order driven market. In the application part, the relationship between stock returns and
liquidity is measured for period including June 2007-June 2008 by using Weighted Order
Value (WOV) method and it contributes to finance literature. The results show that there
are significant relationships between stock returns and liquidity in ISE.
KEYWORDS
Liquidity, Stock Returns, Istanbul Stock Exchange (ISE), Weighted Order Value (WOV),
Market Microstructure
ÖNSÖZ
Bu çalışmayı yapmak istememin temel amacı, ülkemizde daha önce bu konuya
yönelik herhangi bir ampirik çalışmanın olmamasıdır. “Likidite ile hisse senedi getirisi
arasındaki ilişkinin ölçülmesi: İMKB uygulaması” adlı bu çalışmanın ülkemiz finans
literatürüne katkı sağlayacağını düşünüyorum.
Bu tez çalışmasının şekillendirilmesinde bana yardımcı olan ve her türlü yönlendirici
bilgilerinden dolayı en başta Yrd. Doç. Dr. Sezgin DEMİR hocama sonsuz teşekkürlerimi
sunarım.
Yine, lisans ve yüksek lisans eğitim hayatım boyunca hiçbir zaman ilgisini benden
esirgemeyen sevgili hocam Yrd. Doç. Dr. Yusuf KADERLİ’ye bu çalışmanın
hazırlanmasında her türlü desteğinden ötürü teşekkürlerimi bir borç bilirim.
Hiçbir zaman maddi veya manevi desteğini benden esirgemeyen aileme ve her zaman
teşvik edici olan sevgili dostlarım Çağman KOCABIYIK ve Ali Fuat ARI’ya teşekkür
ederim.

ESER YEŞİDAĞ, 2008
İÇİNDEKİLER
ÖZET......................................................................................................................................i
ABSTRACT..........................................................................................................................ii
ÖNSÖZ.................................................................................................................................iii
İÇİNDEKİLER...................................................................................................................iv
KISALTMALAR VE SİMGELER LİSTESİ..................................................................vii
ŞEKİLLER LİSTESİ..........................................................................................................ix
ÇİZELGELER LİSTESİ.....................................................................................................x
GİRİŞ..................................................................................................................................14
BİRİNCİ BÖLÜM..............................................................................................................16
LİKİDİTE İLE GETİRİ....................................................................................................16
1.1. LİKİDİTE İLE GETİRİYE İLİŞKİN TEORİK DÜŞÜNCELER.............................16
1.2. PİYASA MİKROYAPISI..........................................................................................19
1.3.ALIŞ-SATIŞ FİYAT ARALIĞI (BİD-ASK SPREAD)............................................21
1.4. LİKİDİTE...................................................................................................................23
1.5. GETİRİ.......................................................................................................................25
1.6. LİKİDİTE İLE GETİRİ ARASINDAKİ İLİŞKİ.......................................................28
1.7. İŞLEM MALİYETLERİ............................................................................................29
1.8. BİLGİ ASİMETRİSİ..................................................................................................30
1.9. LİKİDİTENİN ALTERNATİF ÖLÇÜLERİ.............................................................31
1.9.1. İşlem Bazlı Ölçüler...............................................................................................31
1.9.1.1. İşlem Miktarı.................................................................................................31
1.9.1.2. İşlem Hacmi................................................................................................32
1.9.1.3. Devirhızı Oranı............................................................................................32
1.9.2. Emir Bazlı Ölçüler...............................................................................................32
1.10. AĞIRLIKLI EMİR DEĞERİ YÖNTEMİ (AED)....................................................33
İKİNCİ BÖLÜM................................................................................................................34
MENKUL KIYMETLER PİYASASI, İSTANBUL MENKUL KIYMETLER
BORSASI (İMKB) VE İŞLEM SİSTEMLERİ...............................................................34
2.1. DÜNYADAKİ MENKUL KIYMET PİYASALARI................................................34
2.2. DÜNYADAKİ PİYASA ÇEŞİTLERİ.......................................................................34
2.2.1. Fiyat Güdümlü Piyasalar......................................................................................35
2.2.2. Emir Güdümlü Piyasalar......................................................................................35
2.2.3. Karma Emir Güdümlü Piyasalar...........................................................................36
2.3. TÜRKİYE’DEKİ MENKUL KIYMET PİYASALARININ TARİHÇESİ...............36
2.4. İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI....................................................37
2.5. İMKB'NİN ÖZELLİKLERİ.......................................................................................37
2.6. İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI’NDA ELEKTRONİK SİSTEMİN
GELİŞİMİ.........................................................................................................................38
2.6.1. İMKB’de Elektronik Sisteme Geçilmesi...............................................................38
2.6.2. İMKB’deki Elektronik Alış Satış Sistemi..............................................................39
2.6.3. Elektronik Emir İletimi.........................................................................................39
2.6.3.1. Disketle Emir İletimi...................................................................................39
2.6.3.2. Express API (Ex-API) ile Emir İletimi.......................................................40
2.7. EMİR KAVRAMI İLE EMİR ÇEŞİTLERİ..............................................................41
2.7.1. Emir Kavramı......................................................................................................41
2.7.1.1. Müşteri Emirleri..........................................................................................41
2.7.1.2. Borsa Emirleri.............................................................................................41
2.7.2. Emir Çeşitleri.......................................................................................................41
2.7.2.1.Normal emirler.............................................................................................41
2.7.2.2. Özel Emirler..................................................................................................43
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM............................................................................................................44
LİKİDİTENİN GETİRİYİ AÇIKLAMASINA YÖNELİK UYGULAMA..................44
3.1. ÇALIŞMANIN METODOLOJİSİ.............................................................................44
3.2. ÇALIŞMADA KULLANILAN MATERYAL..........................................................49
3.3. İMKB’DE LİKİDİTE İLE HİSSE SENEDİ GETİRİSİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN
ÖLÇÜLMESİ....................................................................................................................60
3.3.1. Sabit Etkiler Modeli.............................................................................................61
3.3.2. Rastlantısal Etkiler Modeli...................................................................................61
SONUÇ VE ÖNERİLER...................................................................................................67
KAYNAKÇA......................................................................................................................71
EKLER..........................................................HATA! YER İŞARETİ TANIMLANMAMIŞ.
ÖZGEÇMİŞ........................................................................................................................23
KISALTMALAR VE SİMGELER LİSTESİ
AAD : Ağırlıklı Alım Değeri
AED : Ağırlıklı Emir Değeri
AEDE : Alış Emir Değeri
AMEX : American Stock Exchange
(Amerika Menkul Kıymetler Borsası)
BM : Book-to-Market Equity Ratio
(Piyasa Değeri/Defter değeri)
İMKB : İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
GAO : Gerçekleşen Alış Oranı
GSO : Gerçekleşen Satış Oranı
JSX : Jakarta Stock Exchange
(Jakarta Menkul Kıymetler Borsası)
LSE : London Stock Exchange
(Londra Menkul Kıymetler Borsası)
NASDAQ : National Association of Securities Dealers Automated Quotation System
NYSE : New York Stock Exchange
(New York Menkul Kıymetler Borsası)
PD/DD : Piyasa Değeri/Defter Değeri
SED : Ağırlıklı Satım Değeri
SEDE : Satış Emir Değeri
TSE : Taiwan Stock Exchange
(Tayvan Menkul Kıymetler Borsası)
WOV : Weighted Order Value
(Ağırlıklı Emir Değeri)
BETA : Eğim Katsayısı
SIZE : Piyasa Değeri
P : Portföy
R : Portföy Getirisi
RM : Eşit Ağırlıklı Piyasa Getirisi