Table Of ContentCORPVS
MEDICORVM GRAECORVM
EDIDERVNT
ACADEMIAE BEROLINENSIS HAVNIENSIS
LIPSIENSIS
X 4
LEONIS MEDICI
DE NATVRA HOMINVM
SYNOPSIS
PRIMVM EDIDIT ET IN LINGVAM ANGLICAM VERTIT
ROBERT RENEHAN
BEROLINI IN AEDIBVS ACADEMIAE SCIENTIARVM MCMLXIX
LEO THE PHYSICIAN
EPITOME
ON THE NATURE OF MAN
EDITED FOR THE FIRST TIME
AND TRANSLATED
BY
ROBERT RENEHAN
AKADEMIE -VERLAG - BERLIN 1969
Erschienen im Akademie-VerGlmabHg, 108 Berlin, Leipziger StraBe 8--4
Copyright 1989 by Akademie-Verlag GmbH
Lizenznummer: 202 - 100/141/69
Herstellung: IV/2/14 VEB Werkdruck, 445 Grüfenhainichen - 2983
Bestellnummer: 2028/18 - ES 7 M * 17A
PARENTIBVS MEIS
OPETITHPIA
PRAEFATIO
I. De Leone conditore Synopsis De natura hominum
Nulla prorsus de Leone medico est virorum doctorum consensio.
Nemo certe praeter Photium nono saeculo illo eruditissimo aevi Byzan-
tini ac florentissimo vixit qui illum Leonem philosophum fama
doctrinae praestaret. Vix autem in propatulo est utrum Leo noster
idem sit qui Leo philosophus. Qua de aporia nuper disputavit B.
Hemmerdinger in libello qui inscribitur Essai sur l'histoire du texte
de Thucydide (Lutetiae, 1955). Quem virum doctum nunc audi sic
disserentem :
,,;En outre, dans sa seconde édition, Krumbacher, pris de scrupu-
les, substitue quatre personnages différents (,Leon, Iatrosophist;
Leon der Mathematiker; Leon Philosophos; Leon, Rhetor) au per-
sonnage unique de sa premiére édition: ,Leon der Philosoph‘. Le fait
que le philosophe, le médecin et l'astrologue sont bien un seul et
méme personnage est prouvé par les titres suivants: Λέοντος φιλοσόφον
καὶ ἰατροῦ σύνοψις ἰατρικῆς au folio 146 r du Parisinus suppl. gr.
446 (olim Vindobonensis med. gr. 19), du X* siécle; Σχόλια Λέοντος
φιλοσόφου els τὴν ὡριμαίαν au folio 83 v du Laurentianus XXVIII —
34, du XIe siécle.
En revanche, le bref et excellent article que M. G. Sarton consacre
à Leon le Philosophe marque un progrés évident: ,Byzantine ency-
clopaedist. Archbishop of Thessalonica, professor at the University of
the Magnaura palace (ἡ Μαγναύραν in Constantinople. The invention
of the mechanical contrivances (automata, etc.) of the Magnaura and
of the optical telegraph used in the Byzantine Empire was ascribed to
him. He wrote on mathematics, astrology, medicine. His medical
encyclopaedia (Σύνοψις ἰατρική), compiled during the reign of Theo-
phile, is a remarkable treatise in seven books; surgery is given much
attention in his therapeutics. He initiated the Byzantine renaissance
of the ninth and tenth centuries, to which we owe the best manuscripts
of the Greek classics.‘ (Introduction to the History of Science, I,
Baltimore, 1927, pp. 554—555). 1
1 pp. 35—36.
8 Praefatio
Itaque Hemmerdinger et Sarton Leonem medicum et Leonem
philosophum adunant, ut 108. dicam, Krumbacher autem quattuor
Leones secernit (id quod admirationem non movebit, si velis recordari
quam tralaticium apud Byzantinos nomen Leonis fuerit). Ad hoc et
F. E. Kind (RE s.v.Leon 26) et M. Neuburger (Geschichte der
Medizin II. 1, Stuttgardiae 1911, p. 129), quamquam nihil de Leone
philosopho operibusve eius referunt, Leonem quendam tradunt
medicum fuisse qui sub Theophilo imperatore Byzantinorum (829—
842) floruisset. Leo medicus autem, quicumque fuit, duos? libellos de
re medicina scripsit, σύνοψιν ἰατρικῆς dico (publici iuris in libro, qui
inscribitur Anecdota Medica Graeca, Lugduni Batavorum 1840, pp.
80—217, fecit Franciscus Ermerins) et σύνοψιν elg τὴν φύσιν τῶν
ἀνϑρώπων (siquidem idem vir ambo scripta condidit!) ; quorum opuscu-
lorum neutri inest ulla ansa ex qua colligas Leonem medicum sub
Theophilo vixisse. Quam ob rem igitur Kind et Neuburger sic rettule-
runt? Nonne clarescit hos viros doctos Leonem medicum sub Theo-
philo posuisse ideo quod Leo philosophus — de quo, ut dixi, omnino
tacent — id temporis floruit? Usque adeo sententiae virorum doctorum
de nostro scriptore confunduntur et turbantur.
Priusquam dispici potest quo modo haec res se habeat, necesse
est quaedam illustrare. Primum igitur videamus de cognominibus quae
Leoni imponuntur. Quod ad historicos Byzantinos, apud eos Leo
philosophus ἰατρός numquam, quod sciam, nuncupatur.? Similiter
epistula, quam Photius Leoni exarav*i Λtέο,ντ ι Φιλοσόφῳ inscribitur.
Haud aliter res se habet in Anthologia Palatina qua continentur Leonis
dumtaxat novem epigrammata; nam titulus solus, qui ibi reperitur,
Λέοντος Φιλοσόφου est. Nunc nobis sunt ponderandi tituli qui in libris
manu scriptis, cuicuimodi sunt, extant: Σχόλια Λέοντος φιλοσόφου els
τὴν ὡριμαίαν (cod. Laurentianus 28, 34); τέλος τῶν διορϑωϑθέντων ὑπὸ
τοῦ φιλοσόφου Λέοντος (cod. Vaticanus gr. 1); Λέοντος φιλοσόφου περὶ
βασιλείας καὶ ἀρχόντων (codd. Parisini gr. 2420, 2424); Λέοντος φιλο-
σόφου καὶ ἰατροῦ σύνοψις ἰατρικῆς (cod. Parisinus Suppl. 446); Λέοντος
ἰατροῦ σύνοψις εἰς τὴν φύσιν τῶν ἀνθρώπων (cod. Scorial. Φ. ITI. 7).
Itaque, si excipias illa duo opuscula quae medicinam tractant, nus-
quam Leo ἰατρός nuncupatur. Neque vero in magno discrimine est
2 Praetereo fragmentum περὶ ἰδιωμάτων ἀνθρώπων quod extat in codice Barberi-
niano III 363.
3 Cf. Georgium Monachum (1838), pp. 805—806, 840; Genesium (1834),p . 98; Theo-
phanem Continuatum (1838), pp. 185 sq.; Ps.-Symeona Magistrum (1838), p. 640,
681—82; Georgium Cedrenum (1839), II 165 sq.; Zonaram (1897), III 399 sq. (Hos
omnes scriptores secundum editionem Bonnensem laudavi.)
4 Ep. 77 (Epistulae Photii, edidit Johannes Balettas, Londinii 1864, p. 403).
5 IX 200, 201, 202, 203 (3), 214, 361, 578, 579; XV 12.
Praefatio 9
ponendum, quod in codice Parisino Suppl. 446 legitur Λέοντος φιλο-
σόφον καὶ ἰατροῦ, cum saepissime acciderit ut idem vir et philosophiae
peritus esset et medicinae. Fieri quidem potuit ut Leo philosophus
hane synopsin de arte medicina re vera scripserit et librarius καὶ ἰατροῦ
addiderit ideo quod in hoe opere res medicinales tractantur. Simili
modo legitur in codice Laurentiano 28,4 εὐτυχοίης Λέον γεωμέτρα et in
codice Vaticano gr. 1594 τοῦ ἀστρονομικωτάτον Λέοντος ἡ βίβλος
(neque vero non animadvertendum est apud Theophanem Continua-
tum, p. 197, de τῷ μαϑηματικῷ Λέοντι agi). Ergo apparet librarios
secundum genus rerum tractatarum auctoribus epitheta nonnumquam
indidisse. Sed etiamsi Leo philosophus libellum de re medicina scripsit,
hoc haud pro documento est eundem etiam libellum de natura hominis
scripsisse. Nihil igitur auxili e codicum titulis praesto est.
Nec vero ratio aetatum investigationi nostrae suffragatur. Leo
philosophus namque sub imperatoribus Theophilo (829—842), Michaele
ΠῚ (842—867), Basilio 1 (867—886), Leone VI (886—912) floruit. Leonis
autem libellus de natura hominis ex excerptis, quae noster sane ab
Meletii monachi opusculo de natura hominis? mutuatus est, maximam
partem constat (cuius rei praebere documenta supersedeo, quippe
quae et primo obtutu oculorum luce solis clarior sit). At cum veri
simile sit Meletium nono saeculo vixisse?, Leo medicus ante hoc tempus
summarium suum probabiliter non condidit. Nihil autem est cur idem
multo postea hoc opusculum exarare non potuerit.
Omnibus rebus igitur perpensis omnia in dubio manent neque
quicquam reliqui est quod certiores de vita scriptisque Leonis medici
nos faciat: grammatici certant et adhuc sub iudice lis est.
II. De eodice S et codicibus Meletii
In unico codice Scorialensi ®. III. 7 (—S) usque ad tempora nostra
pervenit Leonis commentariolum de natura hominis. Quo de codice
haee ex catalogo qui ab Emmanuel Miller confectus est inscribiturque
Catalogue des manuscrits grecs de la bibliothéque del’ Escurial (Lutetiae,
1848), p. 167 exscripsi: ,,D.-IIT.-7. 223. In -4? en papier de coton, de
194 feuillets et du XIV? siécle; manuscrit provenant de la bibliothéque
de Hurtado de Mendoza. Les quatre premiers feuillets contiennent des
6 Migne, PG vol. LXIV, Lutetiae 1862, coll. 1075—1310.
7 Fusius de hac re in editione Meletii quam nunc paro disputabo; qui fasciculus
voluminibus seriei quae inscribitur Corpus Medicorum Graecorum adnumerabitur.
10 Praefatio
figures d'animaux trés-bien dessinées... 9 Foliis 186v—194v con-
tinetur opusculum nostrum (animadvertas autem velim quasdam
paginas in libro manu scripto nune male collocatas esse; etenim folium
192v post folium 191v locari debet, folium 1937 vero post folium 1927).
Manu facili quidem ad legendum exaratus est codex, vix autem nitida;
crebris compendiis usus est librarius perraroque adhibetur iota ad-
scriptum vel subscriptum. Itacismis aliisque erroribus qui ad rem
orthographicam attinent (at pro €, o pro c, similia) scatet liber necnon
falsi et accentus et spiritus hic illie occurrunt. Ubicumque rubricator
litteras initiales omisit, supplevi. Quae menda referre in apparatu
critico plerumque praetermisi, ne sine fructu praegrandis fieret
apparatus meus. Ope tabellarum photographicarum, quae dicuntur,
codicem transcripsi.
Nune de codicibus Meletii memoranda sunt pauca. In duas fere
familias discedunt Meletii libri manu scripti, quae familiae mihi
audiunt a et p.
Familiae a igitur codices adhibiti sunt hi:
B- Codex Thomae Roe 14 (Bibliothecae Bodleianae) char-
taceus, saeculi quarti decimi exeuntis vel quinti decimi; lectiones
huius codicis ex editione Oxonii anno 1836 ab Ioanne Cramero publici
iuris facta aecepi.
M — Codex Marcianus Graecus 297, chartaceus, saeculi fere
quarti decimi (liber olim Cardinalis Bessarionis fuit); ipse contuli.
Familiae P codices adhibiti sunt hi:
C — Codex Thomae Roe 15 (Bibliothecae Bodleianae), chartaceus,
saeculi quinti decimi; lectiones ex editione Crameri didici.
L — Codex Laurentianus 86,1, membranaceus, saeculi quinti
decimi; ipse contuli.
P — Codex Parisinus Graecus 2299, chartaceus, saeculi quinti
decimi; lectiones ex volumine 64 seriei quae inscribitur Patrologia
Graeca sumpsi (librum autem Lutetiae ipse inspexi atque partim
contuli).
Quod ad cognationem codicum attinet, S propius a familia a
abest, ut ex his locis (exempli causa) patet, ubi S cum a facit: 17,13
βροτόν a S: βροτοῦ P; 18,17 τῆς... εὐαρμόστου ποιότητος & S: TH...
εὐαρμόστῳ ποιότητι P; 36,22 πολύσχημαι a S: πολύσχημοι P; 36,23
αἱ δὲ στρόγγυλαι a 8: καὶ αἱ μὲν στρόγγυλαι B; 40,23 μονόριζοι a S:
μονόρριζοι P; 40,24 τρίριζοι aS: τρίρριζοι B; 40,25 τετράριζοι a S:
τετράρριζοι B; 44,6 συντεταμένη a S: συντεταμμένον C P: συντεταγ-
$ Femina doctissima Jutta Kollesch de recentiore catalogo ab G. de Andrés
condito, cui nomen est Catalógo de los códices Griegos de la Real Biblioteca del
Escorial, Madriti 1965, me certiorem humaniter fecit. Quo in catalogo (vol. II
pp. 56 sq.) de Andrés codicem nostrum iam saeculi tertii decimi esse iudicat.
(Ipse exemplar huius catalogi inspicere non potui.)
