Leercoaching hbo coach: Een kapstok om studenten uit te dagen zelf de regie te nemen

210 Pages·2009·2.219 MB·Dutch

by  Jette van der Hoeven (auth.)

Leercoaching in het hbo
Leercoach
Leercoaching in het hbo
Een kapstok om studenten uit te dagen zelf de
regie te nemen
Jette van der Hoeven
2e druk
BohnStafleuvanLoghum
Houten2009
(cid:2)2009BohnStafleuvanLoghum,onderdeelvanSpringerUitgeverij
Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvou-
digd,opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaar
gemaakt,inenigevormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,
doorfotokopiee¨nofopnamen,hetzijopenigeanderemanier,zondervoor-
afgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever.
Voorzoverhetmakenvankopiee¨nuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvan
artikel16bAuteurswet1912johetBesluitvan20juni1974,Stb.351,zoals
gewijzigdbijhetBesluitvan23augustus1985,Stb.471enartikel17
Auteurswet1912,dientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingen
tevoldoenaandeStichtingReprorecht(Postbus3051,2130KBHoofddorp).
Voorhetovernemenvan(een)gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbloemlezingen,
readersenanderecompilatiewerken(artikel16Auteurswet1912)dientmen
zichtotdeuitgevertewenden.
Samensteller(s)enuitgeverzijnzichvolledigbewustvanhuntaakeen
betrouwbareuitgaveteverzorgen.Nietteminkunnenzijgeenaansprakelijk-
heidaanvaardenvoordrukfoutenenandereonjuisthedendieeventueelin
dezeuitgavevoorkomen.
BohnStafleuvanLoghum
Houten2009
ISBN9789031353132
NUR841
Ontwerpomslagenbinnenwerk:StudioBassa,Culemborg
Automatischeopmaak:PrePress,Zeist
1edruk2007
2edruk2009
BohnStafleuvanLoghum
HetSpoor2
Postbus246
3990GAHouten
www.bsl.nl
Inhoud
Woordvooraf 8
1 Inleiding 11
1.1 Watisleercoaching? 11
1.2 Voorwieisleercoaching? 13
1.3 Wieisdeleercoach? 15
1.4 Watdoetdeleercoach? 17
1.5 Overzichtvandehoofdstukken 18
1.6 Leercoachingingebruik 20
1.7 OpdrachtenBasiswerkwijzeleercoaching 21
1.8 Leercoachingenhetmakenvandeleer-
coachlijn 27
1.8.1 Watisdeleercoachlijn? 28
1.8.2 Inzettenopdrachten 29
1.8.3 Plaatsenopdrachten 29
1.9 Opdrachtenbijhetmakenvandeleer-
coachlijn 29
2 Leren 39
2.1 Inleiding 39
2.2 Leercoachgroepenenkwadrant 40
2.3 Lerendoorreflecteren 44
2.4 Opdrachtenleren 46
3 Leercoachen 50
3.1 Inleiding 50
3.1.1 Waaromleercoachen? 51
3.1.2 Hoeleercoachen? 51
3.2 Leercoachendoordeleercoachinhethbo 51
3.3 Leercoachendehoudingstudent 52
3.4 Watdestudentvandeleercoachmag
verwachten 53
3.5 Opdrachtenleercoachen 55
6 Leercoachinginhethbo
4 Kwadrant 58
4.1 Inleiding 59
4.2 Opdrachtenvanuithetkwadrantmodel 60
4.2.1 Opdrachtenbijhetkwadrantkunnen 61
4.2.2 Opdrachtenbijhetkwadrantwillen 69
4.2.3 Opdrachtenbijhetkwadrantdoen 79
4.2.4 Opdrachtenbijhetkwadrantpresteren 103
4.3 Didactischeaanwijzingenvoordeleercoach 114
4.3.1 Didactischeprincipesomleercoachingte
begeleiden 114
4.3.2 STAR-methode 116
4.3.3 STAR-gesprekstechnieken 118
4.3.4 Principesommetleercoachingonderwijste
ontwerpen 123
5 Leercyclus 124
5.1 Inleiding 124
5.2 Deleercyclusenhetkwadrant 125
5.3 Opdrachtenleercyclus 127
5.4 Didactischeaanwijzingenvoordeleercoach 136
5.4.1 Principesomleercoachingtegebruiken 136
5.4.2 Principesommetleercoachingonderwijste
ontwerpen 138
6 Samenwerken 140
6.1 Inleiding 140
6.2 Samenwerkendleren 141
6.3 Vaardighedenomsamentewerken 142
6.4 Opdrachtensamenwerkendleren 143
6.5 Didactischeaanwijzingenvoordeleercoach 153
6.5.1 Principesomleercoachingtegebruiken 153
6.5.2 Principesommetleercoachingonderwijste
ontwerpen 155
7 Zelfstandigwerkenenzelfstandigleren 158
7.1 Inleiding 158
7.2 Leerstijlenenleren 159
7.3 Opdrachtenzelfstandigleren 162
7.4 Didactischeaanwijzingenvoordeleercoach 178
7.4.1 Principesomleercoachingtegebruiken 178
7.4.2 Devierleercoachstijlen 181
7.4.3 Werkvormontwikkelsituationeelleer-
coachen 183
Inhoud 7
7.4.4 Principesommetleercoachingonderwijste
ontwerpen 185
8 Invijfstappencompetent 194
8.1 Inleiding 194
8.2 Kenmerkenvaneencompetentestudent/
leercoach 195
8.3 Hetstappenplan 196
8.4 OpdrachtenInvijfstappencompetent 197
8.5 Didactischeaanwijzingenvoordeleercoach 206
Bronnen&Literatuur 208
Woord vooraf
doenwatwerktgebaseerdop Mijnmissie:doenwatwerkt gebaseerdopwetenschap.
wetenschap Onderwijskundeiseenjongewetenschap.Latenwemetzijnallen
dejuistedingendoenzodatonderwijsopeenhogerplankomt.Voor
mijbetekentdat,datwij:
explicietverwachtingen – explicietverwachtingenuitsprekenengedragpositiefbekrachti-
uitspreken gen;
– deonderwijskundigetheoriee¨ninzettenzoalsdezezijn bedoeld,
dusgeentheezakjesmodel;
wetenschapvoeden – wetenschappersvoedinggevenzodatzijervaringenvanuitde
praktijkwetenschappelijkkunnenonderzoeken;
– vervolgensietsdoenmetdeuitkomstenvanonderzoek;
– zelfmethodischwerkenendingendoenvanuitdejuistereden;
– dekrachtenvandepraktijkentheoriebundelen;
samenkennisdelenen – vooralsamenkennisdelenenvermeerderen.
vermeerderen
Voormijngevoelzorgenwijeropdezemaniervoordatwijmodel
staanvoorstudenten.Doorregietenemenoverwatwijdoenendat
werkenleerslim explicietuittedragenzorgenwijvooronzestudenten.Werkenleer
slim.
Jekuntslimzijn.Maarjemoetdatwelwillen.Uitonderzoek(Har-
rison&Kessels)blijktdatjekennisgroterwordtalsjejerichtopwat
jezelfwiltweten,alsjeduidelijkkijktnaardeproblemendieje
passie tegenkomt,hieropreflecteertenje laatleidendoorje eigenplan-
& ning.
aantrekkelijk
Alshetjelukt omdittedoenvanuitjeeigenpassie,vanuiteen
netwerkwaarinjejegoedvoeltenjekuntcommunicerenoverde
toename vanjekennis,danzorg jeerzelfvoordatje metplezierje
Puzzeljemee? werkzaamhedenkuntuitvoerenvanuitpassieenwederzijdseaan-
Ziehoofdstuk8. trekkelijkheid.
Hoekunnenwenuinhethboeenleeromgevingcre¨erendiedit
mogelijkmaakt?Hetgaatdanineersteinstantieomeenwerkwijze
voorleercoachesenstudentenombovenstaandekenmerkente
Woordvooraf 9
ontwikkelen.Vervolgenswordenstudentenvoorbereidop‘eenleven
langleren’,zodatzijblijvenlerenenzichontwikkelentoteenken-
niswerker.Eenkenniswerkerzieikhieralseenpersoondiecon- kenniswerker
tinueingesprekmetanderenzijneigenkennistoetstenverspreidt.
Juistdoorhetdelenvankennisontstaanermogelijknieuween
innovatieve idee¨en.Inhethboisdatvanbelang,zodaterbijvoor-
beelddwarsverbandenontstaantussen:
– deopleidingendepraktijk;
– devakdocenttechniekendeonderwijskundigmedewerker;
– vakgebiedenonderling,zodattransfermogelijkis.
Daarnaast ishetvanbelangdatdezedwarsverbandenstructureel dwarsverbandenstructureel
eenplaatskrijgeninhetleerplanvandeopleiding.Indetemaken maken
leercoachlijnwordenprocesenvakinhoudmetelkaarverweven.
Vanuit afsprakendiemetbetrokkenpartijenwordengemaaktis leercoachlijn:vakinhoud+
helderwaardeopleidingvoorstaatindeopbouwvanzelfstandig proceskoppelen
lerenvanzijn studenten.
Ditboekgaatoverleercoaching;eenleerconceptalskapstokdietot
doelheefthetbovenstaandeteconcretiserenindeschoolinsa-
menwerkingmetdepraktijk.Dooreengoedesamenwerkingtussen
theorieenpraktijkishetmogelijkomdehbo-opleidingvande
studentinterichtendieaansluitopdebetrokkenpartijen.Studen-
tenwordenuitgenodigddeeigendrijfverenteontdekken/benoe- uitnodigingtotwerkenvanuit
men.Vanuitdezedrijfverenkunnenzijzichontwikkelentotken- drijfveren
niswerkersbinnendekenniseconomie.
Leercoachingkrijgtineersteinstantievormdoormiddelvansa-
menwerkendlerenenvanuitdeinvalshoeken: samenwerkendleren
– Watwildestudent?Watwilik?
– Watkandestudent?Watkanik?
– Watdoetdestudent?Watdoeik?
– Watpresteertdestudent? Watpresteerik?
Deinzichtendiedezebenaderingmetzichmeebrengt, makenhet
mogelijkdestudentmeerhandvattentebiedenomnaarzichzelfte
10 Leercoachinginhethbo
kunnenkijkenopeenmanierzoalsverwachtwordtvaneengedi-
plomeerdeberoepsbeoefenaar.
leercoachinginontwikkeling Vanaf2000isleercoachinginontwikkelingbinnendeopleidingtot
verpleegkundigeniveau4vanhetAlbedaCollegeteRotterdam.
Verpleegkundigeninopleidinggevenaandatzijdoormiddelvan
leercoachingeenvoorspronghebbenopandereninhetomgaanmet
elkaar,hetsamenwerkenenhetzelfstandigoppakkenvanleren.
Vanaf2004isleercoachinginontwikkelingbinnenhethogerbe-
roepsonderwijs.Studentenenleercoachesgevenhetbelangaanvan
eenstructureleopbouwinhetsamenwerkendenzelfstandigleren.
BijdezewilikonderanderePeterVerberktbedankenvoorzijn
enthousiasteinzetbijhettegenlezenvanleercoachingenLodewijk
Kaandersvoorzijnenthousiasteinzet.Zijhebbenruimeervaringin
hetbegeleidenvanhbo-studenten.Develehbo-studenten(onder
andereWimKamerling,WilmaKrefferenGeertevanderZee)wilik
bedankenvoorhunbijdrageaanditboekdoormiddelvanhun
ervaringen.
InhetbijzonderwilikRichardTroostbedankenvoordediscussies
diewijsteedshebbenoverhoeje bewegen,verbindenenresultaat
bewegen,verbindenen kuntbehalenvanuitdejuistereden.Dezelijfspreukvanhembete-
resultaatbehalen kent:terugdringenvandebureaucratie;hetgeldterugnaarhet
primaireproces; endatdocentengezamenlijkderegieoverhun
eigenonderwijskrijgen.
Zoweldestudent alsdedocentzijn hethartvaneenopleiding.Zij
gebruikenbeidenallehulpmiddelenuitleercoaching.Dezehulp-
middelendragenbijtothetontstaanvanaantrekkelijke communi-
catiewaarinzijvanuitgelijkwaardigheidhetleerprocesoppakken.
kennisdelenen Zowelvanelkaaralsvanzichzelfmetalsdoeldatzijkennisdelenen
vermeerderen vermeerderen.
Rotterdam,januari2009
JettevanderHoeven1
1 Deauteurwilgraagblijvenlerenenontwikkelenendaarbijgebruikmaken
vanaanwijzingenvangebruikers.Inleercoachingzijnwetenschappelijke
uitgangspuntenverwerkt.Gezochtisnaareenconcreteinvullingvandeze
uitgangspunten.Bijdezedeuitnodigingomreactiestemailennaar
[email protected].
1 Inleiding
1.1 Watisleercoaching?
Leercoachingiseenconceptdat alskapstokgebruikt wordtom
vakinhoudenprocesteverbinden.Doorhetuitzettenvaneenleer-
coachlijn inhetleerplan,maakje alsteamleercoachesexplicietop teamleercoaches=alle
welke wijzeje vakinhoudenprocesaanelkaarverbindt.Julliespre- betrokkenenbijdeopleiding
kenaf:
– Hoedeopbouwinzelfstandiglerenvormkrijgtbinnendeop-
leiding.
– Hoeje hetlerenstuurtenwanneer,enhoejehetlerenonder-
steunt(leercoacht).
– Welke eisenjulliestellenaanvakinhoudenprocesvanleren.
Deafsprakendiegemaaktzijnstaanindeleercoachlijnvandehbo-
opleiding.Doordezelijnalsopleidertevolgeniserhelderheidvoor
zoweldeopleideralsdestudent.
Figuur 1.1 Deleercoach-
leercoachlijn
lijnvandehbo-opleiding.
leren + coachen koppelen vakinhoud + coachen + leren
proces koppelen
Destudentishetuitgangspuntbinnendehogereberoepsopleiding.
Deuitdagingishetlerenzointerichtendatdestudentzelfverant-
woordelijkkanzijnvoorzijnleren.Tegelijkertijdheeftdeleercoach
deverantwoordelijkheidvoorveelstudenten.Deleercoachheeftde verantwoordelijkheid
opdrachtomveelstudententevolgen,temonitorenenpreciesop leercoaches
tijddejuisteopmerkingtemaken,zodatstudentenweergemoti-
veerdverderkunnenmethetlerenvanhetberoepwaarvoorzijge-
kozenhebben.Liefstinheteigentempovanelke studentdoor
preciesoptijddejuistesturingtegeven. hetleerprocessturen
Zegnouzelf!Isdatmogelijk?