Table Of ContentInstitFuitlo odseo fia
AcademdieCa i encdieal saU RSS
DepartamdeenF tiol osofia
AcademdieCa i encdieaC su ba
TOMO2
FILOSOFIA
e�
EDITORIDAECL I ENCISAOSC IALELSAH. A BANA196.5
Versiaólne spañdoell oste xteonsr usoF:é lidxel aU z.
DISERO: AMrimlalaaBdrloesa nco.
©Academidae Ciencidaesl aU RSS,
AcademdieaC iencidaeCs u ba1,9 85
©Sobre plrae senetdei ción:
EditordieaC li enciSaosc ial1e9s8,5
Estimaldeoc toJer e,s taremmousy agradecisdion so sh acel legsaur
opinipóonr,e scriatcoe,r cdae e stlei bryo d en uestreadsi ciones.
EditordieaC li enciSaosc ialceasl,l1 e4 N '4 104,
PlayCai,u dadde La HabanaCu,b a.
ÍNDICE
CapítuVlIoI IE.l e nfoqusei stémyi ceolm étodeos truc-
turaeln l ac ienccioan temporán.e a. . . . . . .1 . . . . . . . . . . .
.
l.G énesdiesl asi deassi stémi.c. a s. . .. .. .. .3. .. ..
2. Lasi deassi stémiecnal sa f ilosof.í a. . . 1.4 . . . . . .
.
3.E le nfoqusei stémyi ceolm étodeos tructeunr al
lasc iencias parti.c u.l ar.e s. . . 4.0 . . . . . . . . . . . . . .
.
Lasi deassi stémiyc ealsc oncepdteoe structura
enl am atemáti. .c.a. . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . .�.. . 43
Lasi deassi stémiecnal sa b iolog.ía . . . 5.5 . . . . . .
.
Ele nfoqusei stémyi ceolm étodeos tructeunr al
lal ingüíst.i c.a . . . . . . . . . . . 7.4 . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
Ele nfoqsuies témyi lcaoa ntropoleosgtírau ctur84a l
Ele nfoqusei stemo-estryu scuta uprlailc acailó n
análidseilsp roceshoi stóri.c o. . . .. .. .. 1..0 .2. .. .
.
4. Dele nfoqusei stémiac loa t eorgíean erdaell os
sistemas. '... ... ... . ... .. ... ..... ... .. ... .. 1..1 3
. .
5.
Los principyi olso sc onceptboáss icodse la
teorídea loss istema.s . . . . . . . . .1 4.3 . . . . . . . . . . . .
.
6.L at otalidealtd o;d oy lap arte. . . . . . .1 7.0 . . . . . . .
.
7. Clasificdaec lioósns istema.s . . . . . . 1.7 .8 . . . . . . . .
.
Notas 186
. . . . . . . . . . .... . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . .
CapítuIlXo. E le nfoquien formateinvl oai nvestigación
cienfü;at í . . . . . . . . . . . . . . . . 2.0 .3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
V
1.E stablecimiye ndteos arrodlelloe nfoquien for-
. ... . . . . . . . . . . . .2 .0 .8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
mativo
.
2. . . 2.1 5. .
El enfoquien formateinvl oa c ibernética
.
3.
Lac ategodríera e flefjuon,d amenmteot odológico
. . . . . . 2.2 4. . . . . . . . . . . . . .
dele nfoquien formativo
.
4. . . . . 2.3 0. . . . . . . .
Informaciróenf,l ejdoi,v ersidad
.
Notas 239
. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. .2 4.3
CapítuXl.oL osm étodocsi bernétiecnol sa c iencia
.
1.
El enfoqfuuen cioneanl e ls istemdae ls aber
..'.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
científico
.
Ela spectfou nciondael l asi nvestigacciioenne-s
tífica.s . . . .. ·.. . . . . . . 246
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. 253
Caráctgeern eradle los¡ métodocsi bernéticos
.
. . . .2 5.8 . . . . . .
Peculiariddaedlee nsf oqufeu ncional
.
La cibernetizadceilós na bery ele nfoqufeu n-
. . . . . . . . . . .. 26.5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
cional
2. . . .2 6.9 . . .
Algoritym moé todod e algoritmización.
.
270
Losn iveldeesl c oncep"taol gorit.m.o.". .....
.
27.5
Lenguajaelsg <_iótmicos
Losl enguajdees p rogramaciyó lno sl enguajes
. . . . . . . . . .2 8.5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
naturales
.
. . .. 2 9.0 . .
La algoritmizya ceiló nf achtuomra no
.
3. 295
Losm edioys lal ógi¡;dae lat omad e decisiones
Losm ediopsa ral at omdae d ecisioyn least coóa
. . .. . ... . .. .. . . .2 9.8 . . . . . . . . . . . .
de la actividad
.
As¡iectloó gicdoe losm étododse tomad e dcci·
sioncs . . . . . . .. .. ... . .. 3 .1. 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.
Acercdae l osm étododse lat eorídae ls et'Vicio
. . . .. ... . . .. .. . . .. ... .. .. .3. 2 7. . . . . . . . . . .
masivo
.
VI
Principarlaessg odse lat eor.í.a. ........... .327
,
Flujo ednet raddae lass olicit.u.d.es.. ....... 331
Sistemacso n col.a. ................. 336
.
Serviccioon l imitacio.n.e.s. ................. .3 42
Sobrea lgunatsa reanso resueltdaes l aT SM .. 347
5.
Losm étodos dreelc onocimieanuttoo mátidceo
imágene.s. .........................3.5.1.. ....
.
El statucsi entífgiecnoe radle losm étodosd e
reconocimie.n.t.o. ................... .3.5.1.. ..
Principacloensc eptotsa,r eays métoddoes l a
teorídae lr econocimieanuttoo máti.c.o. ...... .3 57
Sobrel ast endencidaesd esarrodlell oo sm étodos
364
de lat eorídae lr econociamuiteonmtáot ico ...
.
Notas . 369
. . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ., . ..
CapítuXlIo .E lm étodos emiótiecnol ac ienc.i.a. ..... 375
l.E l métodod ei nvestigasceimóinó ti.c.a.. ...... 377
�
2. Prolemas del análsiesmiisó tidceol l enguadjee
lac ie.nc.i.a. . . .. .. . 382
, . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .
3.C aráctecri entífgiecnoe radle losm étodosd e la
semióti.c.a. ........................ .40.2. .......
Notas 415
CapítuXlUo. La interrelaccuitróe n l osm éfüdosy los
enfoquecsi entífgiecnose raldeesl conocim.i e.n .t .o. . . 4.1 9
Notas 440
CapítuXlIo II.E l métodod ialéct.ico-matye rlioasl ista
métodosc ientífigceonse rales . . . ,. ,. 4,4 3
. . . . . . . . .. . . . . . .
Nota.s . . . . . . . . . ... 4.6 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bibliogragfeínae r.a.l. .... . 465
VII
CAPÍTULVOI II
EL ENFOQUES ISTÉMICOE L MÉTODO
Y
ESTRUCTURALE N LA CIENCIA
CONTEMPORÁNEA
l.G SNESISD E LASI DEASS ISTSMICAS
Unod el osr asgomsá ss ignificqauteic vaorsa ctereildz easna rro·
llod elp ensamietnetóor iccoon temporáense,so i n ninggeú.n
nerod ed udase,li ntendteoa pliceanrt odot ipdoe i nvestiga
ció"nc ritesriisotsé miyc olsau" t ilizaciuónn g rdaenn úmero
dec oncetposq uep uededne finigresneé ricamceontnee l n om
bred e conceptsoiss témicEosst.o sc onceptqouse ,e n los
primercoasp ítudleoe ss tlei brhoa,n s iddoe finicdoomso c on
ceptos ciengteínfeilrceaosas, p .e sadre s ua mpliuat ilización,
noh anl legaad coo nstiutnui sri stecmoan ceptruiaglu roLsao .
faltdae p reciseinó lna sd efinicisoenc eosm plemenctoan s u
ampliuat ilizaicnitóuni teinv dai versraasm asd els abeyr l a
acciópnr áctiLcaam.e ntablemelnata ep,l icacdieólne nfoque
sistémyi cloo sm étodoas n iveiln tuitsiev o hbaa sadpoo,r
reglgae nreale,n lai nterpretqauceid óinc hocso ncepthoasn
recibiednoe ll enguacjoem ún.
Estoe xplieclha e choy,a e videndteel ,a p ocae fectivdied ad
dichomsé todossu,e scasvoa lohre urístPiocroe .l loc,u ando
hacea lgunoasñ oss e lanzaarlom ne rcaddoe lasi dealso s
conceptos" sides tem"ae"s,t ructu"rnaiv"e,l eesst ructurales",
etcéteyr lao,sa utordeesd iccionayr einocsi clopesdeia apsr e
suraroan b uscalra f ormad ei ntrodueclit ré rmin"oe struc·
turalisym coo"m plemenltaap ra lab"rtae oría"e ltc éornm ino
"teorgíean erdaell oss istemassó"lu,on am inorídae. investiga
doretse nícao nocimiednetlvo e rdadearloc anyc ec ontenido
ded ichotsé rminodsel, a sd ificultqaudehe asb íqau es uperar
paral ograers tablescuev re rdadelruog aern esli stemcao n·
ceptudaell a cienPceiraop.,a raaq uellqouses ed ejoanr cauti
varp orl asp romesadse l am oda,e stneu.e vo" isom" -aún
no muy clarpoo rs u contenido- prometímaa ymourc ho:
rigurosiedna lda s ciennactiuarsa yl epse rspectiinveassp era-
3
das plaarcsai encsioacsi ayl leoqs u;e meássi mportapnet1e ,
milirsíuap erar enú lteismteaalss" dogmatisdmeo "l os
métodhoisos rticiys tea"lss ubjetiivdiesomloó gdieclmoa "t e
rialihsimsot órpircooc,l ampaodro leonse migtoesó ridceols
marxis,dm eosdeeli dealitsemool ógiceol " hmaasttear ialismo"
p;cudomardxeilrs etvai sionciosnmteom porPáonref oi.ns e
habíalno gramdéot odyo su nat eortíaal eqsu,ep ermitirían
converat liarcs i encsioacsi aelne" sv erdaderas ciencias", las
quer esolvesruípsar no blecmoanms é todtoasne xactyo psr e
ciscoosm ol oesm pleaednol sa s cinenactiuarsa les.'
Sit almeést odpoosd íoafnr ecuenrc arácvteerrd aderamen
teu niveresraapl e,r fectalmíecnicttreoe eqru es ug eneraliza
ciótne órsiecc ao nvirteinue nrm ao,m entdoe termiennau dnoa,
nuevtae orcíiae ntíof einuc naa d octrfiinlao sóof isceaa,, que
originuansafe i loseosftírau cturCaolmioss atbae.m oesls, u r
gimiednete os tfai losfoufeaí nau nciaa ldoocs u atvrioe ntos,
dandoor igelnam oad aq ued uranctiee rttioe maploi melnatsó
esperadnezl aasi deolobguírag ueesnae ,ls entiddeo qsuee
habílao graudnoa d octrfiinlao sóof einccao ntrnaudeov os
métodcoasp acdeesc ontrarreels tiamrp qaucete,on deels a
rroldlelo a csi enchiaabsíl,ao graedlmo a teriadliiaslméoc tico.
Lap rime"rvaí ctidmeea s"t faasl sialsiu osnefsu ee lp ropio
métodeos tructyuaqr uaelc ,u anduone lemendteold esarrollo
cietnífiecseo.x tradíedlso i steqmuael oe ngendyr aee nlc ual
cumple fuunnac idóenf insiidmau,nl etaámenstuee loecnu rrir
cosaas p,r imevrias itnae xplicpaebrloe,es.s,ee nn cmiuays, i m
pleys c omprensidbelbeisad, ol ai nsistceonncq iuaee nl a
histodreil aa ciesner ceipai tleonsm ismoess terpeoostl:ia
contraposilcopi aórnt idcaeul loga ern erdael ,pl aar atelt odo;
laa bsolutiyz laacc iróena cdieón nu evomsé todgoesn erales
basadose saa bsolutizlaaac viaólna;n dcehi an terpretacio
en
nesi ncorredceet saosns u eveols ementodse sdaerlrd oell lao
cienqcuieap retenednel nae, s feral atd eeo rpíuar am,e jorar,
superya cro rreeglpi er nsamideenl toos autodreetse rdmei ·
nadatse oroí amsé todcoise ntípfairctoisc ualtarriyeébsnu,d o
lecs onclusei oindeesaq su en o sdee rivdaent altese orías;
y,p orú ltimloat, r ansposaiccriíótdnie ec sat iadse ay sm éto·
dosa otrarsa madse ls aber.
Cuanddoe cimqouse e lm étodeos tructfuurela apl r imera
"víctidmea "fl ial oseosftírau cturtaenleimstotasam ,b iqéune
teneprr eseenlth ee cho inndeegq aubeel,ne determmionado
mentloo,cs r ítidceoels s tructurya leinsetmlrole,no osp ocos
4