Table Of Content1188
nnuummeerr ssppeeccjjaallnnyy
KKrrąążżoowwnniikkii ttyyppuu „„KKiirrooww””
M
IC
H
A
Ł ii „„MMaakkssyymm GGoorrkkii””
G
L
O
C
K
MMiicchhaałł GGlloocckk
K
R
Ą
Ż
O
W
N
IK
I
T
Y
P
U
„
K
IR
O
W
”
I
„
M
A
K
S
Y
M
G
O
R
K
I”
Cena 39,00 zł
Rys. Michał Glock
Rys. Wawrzyniec Markowski Krążownik na przełomie 1940/1941 r. Szare: nadbudówki, kadłub powyżej linii wodnej, uzbrojenie. Czarny: kapy na kominach, pas na linii wodnej. Czerwony: gwiazdy na Kirowdziobie, pływaki trałów-parawanów. Ceglastoczerwony: kadłub poniżej linii wodnej. Naturalny kolor mosiądzu: śruby napędowe. Jasnobrązowy: pokłady. rążownik w 1941 roku tuż po wybuchu wojny. Szare: nadbudówki, kadłub powyżej linii wodnej, uzbrojenie. Czarny: kapy na kominach, pas na linii wodnej. Czerwony: gwiazdy MaksimGorkina dziobie, pływaki trałów-parawanów, pas na pierwszym kominie. Ceglastoczerwony: kadłub poniżej linii wodnej. Naturalny kolor mosiądzu: śruby napędowe. Jasnobrązowy: pokłady. Rys. Wawrzyniec Markowski Krążownik w sierpniu 1942 roku po upadku Sewastopola. Kamuflaż - nieregularne plamy koloru ciemnoszarego, białego, brązowego, żółtego, beżowego, wrzosowego: Mołotownadbudówki, kadłub powyżej linii wodnej, uzbrojenie, pokład. Czarny: kapy na kominach, pas na linii wodnej. Czerwony: gwiazdy na dziobie, pływaki trałów-parawanów. Ceglastoczerwony: kadłub poniżej linii wodnej. Naturalny kolor mosiądzu: śruby napędowe. Krążownik w 1944 r. po przełamaniu blokady Leningradu. Szare: nadbudówki, kadłub powyżej linii wodnej, uzbrojenie. Czarny: kapy na kominach, pas na linii wodnej. KirowCzerwony: gwiazdy na dziobie, pływaki trałów-parawanów. Ceglastoczerwony: kadłub poniżej linii wodnej. Naturalny kolor mosiądzu: śruby napędowe. Jasnobrązowy: pokłady. Okręt doświadczalny (eks-krążownik ). Szare: nadbudówki, kadłub powyżej linii wodnej, uzbrojenie, wyposażenie radarowe Czarny: kapy na kominach, pas na linii OS-24Woroszyłowodnej. Czerwony: gwiazdy na dziobie. Ceglastoczerwony: kadłub poniżej linii wodnej. Naturalny kolor mosiądzu: śruby napędowe. Jasnobrązowy: pokłady. Białe: burtowe oznaczenie alfanumeryczne, pasy na lądowisku dla śmigłowców.
K w
Michał Glock
KKrrąążżoowwnniikkii ttyyppuu
„„KKiirrooww”” ii „„MMaakkssyymm GGoorrkkii””
Tarnowskie Góry 2006
OKRĘTY WOJENNE numer specjalny 18
Drodzy Czytelnicy
Po krótkiej tym razem przerwie, przekazuję na Wasze ręce kolejną mono-
grafię, poświęconą tym razem radzieckim krążownikom typu „Kirow”
i „Maksym Gorki”. Okręty te wydają się znane. Jednak, gdy zaczynamy szu-
kać dokładniejszych materiałów na ich temat, to natrafiamy na pewne
problemy. Okazuje się, że w minionej epoce jednostki te były znane shiplo-
verom bardziej od strony propagandowej niż merytorycznej. Aby wypeł-
nić tą dotkliwą lukę wydaliśmy niniejszą monografię w której znajdziecie
dokładne opisy techniczne okrętów, jak ich służbę. Całość wzbogaciliśmy
licznymi rysunkami i planami generalnymi. Najbardziej dumni jednak
jesteśmy z fotografii, z których większość będzie w Polsce prezentowanych
po raz pierwszy. W tym miejscu szczególnie serdecznie pragnę podzięko-
wać Siergiejowi A. Bałakinowi z Rosji, gdyż to większość pochodzi z jego
zbiorów, a inne pomógł nam pozyskać.
Okład ka: Ćwiczenia artyleryjskie na Łazarze
Wdzięczni będziemy za uwagi oraz sugestie, które będą przydatne przy
Kaganowiczu, połowa lat 50-tych.
opracowywaniu kolejnych naszych monografii.
Fot. zbiory Siergiej Bałakin
Stro na ty tu ło wa: Suszenie bielizny na Kirowie, Życzę miłej lektury.
okres przedwojenny. Fot. zbiory K. Kułagin Jarosław Malinowski
Krążowniki typu
„Kirow” i „Maksym Gorki”
Michał Glock
Podziękowania
Redaktor serii: Jarosław Malinowski
Rysunki: Michał Glock, Waldemar Kaczmarczyk Niniejszym pragnę serdecznie podziękować moim przyjaciołom
Plansze kolorowe: Wawrzyniec Markowski Grzegorzowi Ochmińskiemi, Wawrzyńcowi Markowskiemu i Andrzejo-
Opracowanie graficzne: Jarosław Malinowski
wi Nitce za pomoc przy zbieraniu materiałów niezbędnych do napisania
Skład, druk i oprawa: Drukpol, Tarnowskie Góry
niniejszej monografii oraz za udzielenie wielu rzeczowych uwag dotyczą-
Źródła fotografii/Photo credit:
cych tekstu.
Zbiory Centralnyj wojenno-morskoj muzej
Chcę wyrazić także swoją wielką wdzięczność dla moich przyjaciół z To-
Zbiory Siergiej A. Bałakin
Zbiory A. Carkow runia, z którymi przypadł mi zaszczyt studiować za okazane mi wspar-
Zbiory Ota Janeček cie w czasie kiedy było mi ono niezbędne. Dziękuję J. Fila oraz K. Górze,
Zbiory K. Kułagin Ł. Jankowskiemu, A. Janowskiemu, M. Piś, T. Leszczyńskiemu i B. Bauer.
Zbiory A. Kuzenkow
Zbiory Przemysław Federowicz
Rodzinie i Przyjaciołom pracę tę dedykuję.
Zbiory Borys Lemaczko
Zbiory Anatolij N. Odajnik Autor
Zbiory P. Piłatow
Zbiory Władymir P. Zabłockij
ISBN 83-915653-6-X
ISSN 1231-014X
Wydawca
Copyright © Wydawnictwo „Okręty Wojenne” 2006 Wydawnictwo „Okręty Wojenne”
Krzywoustego 16, 42-605 Tarnowskie Góry
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki
www.okretywojenne.pl
nie może być kopiowana w żadnej formie, ani żadny-
mi metodami mechanicznymi ani elektronicznymi, tel. (032) 384-48-61
łącznie z wykorzystaniem systemów przechowywania e-mail: [email protected]
i odtwarzania informacji bez pisemnej zgody właści-
ciela praw autorskich.
All right reserved. No part of this book may be repro- Wszelkich informacji dotyczących cen oraz warunków nabycia
duced or transmitted in any form or by any means,
innych naszych tytułów udzielamy listownie, telefonicznie
electronic or mechanical, includiong photocopying,
recording or any information storage and retreival i e-mailem pod adresem redakcji.
system without written from copyright owner.
Uwaga! Niniejsza monografia zawiera trzy rozkładówki z 6 planami okrętów w skali 1:400.
Stanowią one jej integralną część i nie mogą być sprzedawane oddzielnie.
GGeenneezzaa bbuuddoowwyy ookkrręęttóóww
Woroszyłow na nastrojowej fotografii w pobliżu Jałty. 1950 rok. Fot. zbiory Siergiej Bałakin
Rozważania w radzieckich krę- ły jeszcze przed wojną) nie mogły go stosownego uzbrojenia, ponieważ
gach dowódczych marynarki wojen- zachwycać nowoczesnością rozwią- nie było w tym czasie opracowanych
nej nad nowymi dużymi jednostka- zań konstrukcyjnych, zaś ukończo- wzorów nowych armat kal. 152 mm,
mi artyleryjskimi prowadzono już ny w 1932 roku Krasnyj Kawkaz był natomiast posiadane nowe arma-
od połowy lat 20-tych, kiedy w skład ze względu na zastosowane rozwią- ty kal. 130 mm raczej nie były brane
marynarek wojennych światowych zania techniczne traktowany raczej pod uwagę ze względu na ich pla-
mocarstw zaczęły wchodzić nowe jako okręt o charakterze doświad- nowane wykorzystanie na projek-
okręty będące wypadkową posta- czalnym. Rozpoczęto wtedy bliż- towanych niszczycielach (proj. 7)
nowień konferencji rozbrojeniowej sze przyglądanie się konstrukcjom i na budowanych liderach typu
w Waszyngtonie i potrzeby reduk- zagranicznym. Leningrad. Armaty starszego wzoru
cji środków finansowych wyda- Na początku lat 30-tych klasę krą- również kalibru 130 mm wyko-
wanych na zbrojenia morskie. żowników można podzielić na dwie rzystywane na krążownikach typu
Zdawano sobie jednocześnie spra- grupy: Swietłana miały niezadowalające
wę, że na pewno w przewidywalnej 1. Duże jednostki przeznaczone do osiągi.
przyszłości w skład rodzimej floty samotnych rajdów na szlakach żeglu- Zadecydowano się wtedy, że nowe
nie wejdzie żaden nowy pancernik gowych przeciwnika, eskorty i da- krążowniki będą musiały być uzbro-
pomimo prowadzenia prac koncep- lekiego rozpoznania na rzecz głów- jone w nowe armaty kal. 180 mm.
cyjnych między innymi nad ukoń- nych zespołów floty, o wyporności Pierwsze wzory tych armat z za-
czeniem krążowników liniowych nieprzekraczającej 10 000 t i uzbro- mkiem klinowym (B-1-K) wyko-
typu Izmaił. Postanowiono zatem jeniu maksymalnie w 10 armat kali- rzystywano na krążowniku Krasnyj
skoncentrować się na krążowni- bru maksymalnie 203 mm, zwane Kawkaz, natomiast nowsze wzory
kach mniejszych wielkości mają- powszechnie w literaturze ciężkimi1. tych armat, ale już z zamkiem śru-
cych swe odpowiedniki we flotach 2. Mniejsze okręty o wyporności nie bowym (oznaczone B-1-P) i posiada-
wszystkich potęg morskich ówczes- większej niż 6000 - 7500 ton i uzbro-
nego świata. Ukończone w latach jone w armaty kalibru nie większego
1. Dyskant J. W., Konflikty i zbrojenia mor-
1927-1928 Czerwona Ukraina i Pro- niż 155 mm zwane lekkimi2. skie 1918 –1939, Gdańsk 1983, s. 181. Określenie
„ciężkie” powszechnie zaczęło obowiązywać po
fintiern, jako że były konstrukcjami Naturalnie dużo łatwiej było
I konferencji londyńskiej, gdzie wprowadzono po-
jeszcze z czasów carskich (ich zało- Rosjanom zbudować mały krążow- wyższy podział, do tej pory ta klasa okrętów była po-
wszechnie nazywana „waszyngtońskimi”.
żenia techniczno-taktyczne powsta- nik, jednak nie posiadano dla takie- 2. Dyskant J. W., op. cit., s. 182.
3
Pierwszym radzieckim „krążownikiem ciężkim” był niezbyt udany Krasnyj Kawkaz, tutaj w początkąch swojej służby. Fotografia
wykonana w czasie jednego ze świąt państwowych, na co wskazuje gala banderowa. Fot. zbiory Anatolij N. Odajnik
jących warstwową konstrukcje lufy zmem dowództwa floty, szczególnie uczestniczyli także przedstawiciele
postanowiono zainstalować na pro- że budowa znacznie większego okrę- Komitetu Naukowo-Technicznego.
jektowanych krążownikach3. tu niosła ze sobą trudności propor- Nowy krążownik miał za zada-
Wybór armat kal. 180 mm był cjonalne do jego wielkości. nie osłonę własnych wybrzeży przed
podyktowany także względami natury Rozważano zatem dwa warianty: ewentualnym desantem przeciwni-
politycznej. Związek Radziecki przez zamówienie nowych krążowników ka, zabezpieczenie przejścia okrętów
cały okres dwudziestolecia między- zagranicą lub budowę w kraju, jed- podwodnych w rejony operacyjne,
wojennego odgrywał ważną rolę na nak pomoc specjalistów zagranicz- sił lekkich w czasie ataku oraz dale-
arenie międzynarodowej jako inicja- nych w tym przypadku była niezbęd- kie rozpoznanie na korzyść włas-
tor konferencji rozbrojeniowych, dla- na. Po zapoznaniu się z ofertami nych sił liniowych (których nota bene
tego że trudno było pogodzić potrze- zagranicznymi (stoczni francuskich, nie posiadano).
bę rozbrojenia i zbrojenia własnych amerykańskich, niemieckich) posta- Nowe krążowniki miały stać się
okrętów w najcięższe dozwolone nowiono o kontynuowaniu współ- także trzonem szybkich grup uderze-
armaty (kal. 203 mm). Oczywisty jest pracy z Włochami, którzy już od niowych mających w razie koniecz-
także aspekt trudności technicznych połowy lat 20-tych kooperowali z ra- ności atakowanie wybranych pun-
związanych z opracowaniem zupeł- dzieckimi stoczniami. ków na wybrzeżu przeciwnika.
nie nowych wzorów armat 203 mm, Rozważano także budowę co naj- W lecie 1932 roku delegacja
z którymi radziecki przemysł lat mniej dwóch typów krążowników: dow ództwa floty wybrała się z wi-
30-tych prawdopodobnie poradził- jednego przeznaczonego do służby zytą do Włoch, aby zapoznać się
by sobie dopiero w następnym dzie- na zamkniętych akwenach Bałtyku z ofertami tamtejszych stoczni.
sięcioleciu. Pomijając uzbrojenie i Morza Czarnego, wyporności Od razu uwagę radzieckich gości
krążownika Pietropawłowsk (eks- w granicach 6000 t i uzbrojonego zwrócił budowany od 1931 krążo-
Lützow), na którym miano zainstalo- w 4 – 6 armat kal. 180 mm w po- wnik Raimondo Montecuccolli.
wać niemieckie armaty kal. 203 mm, dwójnych wieżach, oraz jednostek Okręt wypornością jak i planowaną
działa tego kalibru miały wchodzić na przeznaczonych na otwarte akweny prędkością na poziomie 38 węzłów
wyposażenie projektowanych dopie- Oceanu Spokojnego o wyporności
ro po wojnie jednostek projektu 66. w granicach 10 000 ton i uzbrojeniu
3. Kiński A., Krążownik Krasnyj Kawkaz, „Nowa
Innym problemem była budo- w maksymalnie 8 armat w czterech Technika Wojskowa” lipiec 2001, Warszawa 2001, s.
39. Armaty kal. 180 mm z zamkiem klinowym (co
wa samego okrętu mającego nosić wieżach. Prowadzenie wstępnych jest rzadko spotykanym rozwiązaniem na armatach
na pokładzie nowe wzory armat. prac projektowych nad okrętem dużego kalibru) zostały zbudowane z myślą o uzy-
skaniu dużej szybkostrzelności, konstrukcja jednak
Wielkie trudności, jakie napotka- zlecono 15 kwietnia 1932 szefowi okazała się niedopracowana. Po przeprojektowa-
niu w nowym wzorze armaty zainstalowano zamek
no przy konstruowaniu pierwszych Wy działu Szkolno-Budowlan ego
śrubowy, co spowodowało spadek szybkostrzelności
okrętów podwodnych i liderów typu sztabu E. S. Pancerżańskiemu4. z 6 do 2 strzałów na minutę.
4. Czernyszew A. A., Krejsiera tipa „Kirow”,
Leningrad nie napawały optymi- W pracach na późniejszym etapie „Morskaja Kollekcija” nr 1/2003, Moskwa 2003, s. 2.
4
(siłownia o mocy 110 tys. KM pro- zarówno na zamkniętych akwenach ki, spowodowały, że pierwsze radzie-
dukcji Beluzzo) idealnie odpowiadał Bałtyku, jak i na otwartych prze- ckie krążowniki proj. 26 trafiły po
na potrzebom Rosjan. stworzach oceanu. Dnia 29 listopa- jednym na Bałtyk i Morze Czarne.
Dnia 19 marca 19335 naczelnik da 1934 roku Rada Pracy i Obro- W sumie w planach rozbudowy floty
sił morskich Władimir M. Orłow ny6 zatwierdziła ostatecznie projekt w następnych pięciolatkach przewi-
zatwierdził specyfikacje nowego krą- nowych krążowników, które pla- dziano budowę aż 15 krążowników
żownika. Nowa konstrukcja miała nowano budować w ramach II pię- tego typu. Aż 8 miało zasilić Flotę
być zbudowana w ZSRR przy pomo- ciolatki. Projekt zakładał uzbrojenie Oceanu Spokojnego, dalsze 4 miały
cy włoskich konstruktorów i z wyko- okrętu w aż 9 armat kal. 180 mm służyć na Morzu Czarnym natomiast
rzystaniem niezainstalowanej jesz- w trzech wieżach. Przy pomocy wło- dla Floty Bałtyckiej przewidziano
cze siłowni włoskiego krążownika. skich konstruktorów udało się prze- 3 okręty. W praktyce udało się zbudo-
Obok siłowni zakupiono także szereg konstruować stanowisko dwulufo- wać tylko 6 okrętów (po 2 dla sił na
elementów wyposażenia. Zakupiono we na trzylufowe, przy czym ciężar Dalekim Wschodzie, Bałtyku i Mo-
także siłownię wcześniej planowaną wzrósł o 30 t7. Wzrosła wyporność rzu Czarnym), gdyż postęp w dzie-
dla krążownika Eugenio di Savoia, do 8800 t (pełna), koszty wykonania dzinie budownictwa okrętowego był
a która miała być zainstalowana na oraz stopień trudności, stąd koniecz- tak duży, że radzieckie kierownictwo
drugim planowanym radzieckim na stała się jeszcze ściślejsza współ- marynarki wojennej uznało projekt
krążowniku. praca konstruktorów włoskich. 26 (i pochodne 26-bis, 26-bis-2) za
Idea budowy dwóch typów krą- Projekt został oznaczony nr 26 nie- mało nowoczesny i zleciło rozpoczę-
żowników została negatywnie zwe- jako na pamiątkę numeru projektu cie budowy jednostek nowej genera-
ryfikowana przez Radę Pracy krążowników włoskich, na których cji uzbrojonych w nowoopracowane
i Obrony. Stwierdzono między inny- się w dużym stopniu wzorowano8. armaty kal. 152 mm (projekt 68).
mi, że budowa w pierwszym eta- W pierwszym etapie kolejne- Można uznać, że radzieckiej mary-
pie dwóch krążowników według go planu pięcioletniego postano- narce udało się zbudować ciężki
dwóch różnych projektów znacz- wiono wybudować, jak już wspo- okręt artyleryjski, będący oficjalnie
nie wydłuży cały cykl projektowa- mniano, dwa krążowniki. Wobec grubo poniżej ustalonych limitów
nia oraz spowoduje, nawet przy zbrojeń japońskich postulowano choć dysponujący prawie równą siłą
częściowej unifikacji wyposażenia, włączenie co najmniej jednego do ognia cięższym zachodnim odpo-
znaczne wydłużenie budowy całej Floty Oceanu Spokojnego, jednakże wiednikom.
serii okrętów. Zadecydowano o zbu- ogłoszenie przez Niemcy i Rumunię
dowaniu tylko jednego typu krą- swoich planów rozbudowy mary-
5. Tamże, s. 4.
żownika na tyle uniwersalnego, narki wojennej, w składzie których 6. Czernyszew A. A., Ibidem, s, 3.
7. Tamże, s. 4.
aby można go było wykorzystywać miały znajdować się duże krążowni- 8. Op. cit., s. 3.
Włoski krążownik lekki Raimondo Montececcoli, którego plany stały się bodźcem do opracowania jednostek radzieckich,
jednak w zmodyfikowanej formie. Fot. zbiory Leo van Ginderen
5
OOppiiss kkoonnssttrruukkccjjii
Kirow tuż przed wojną w rejonie Kronsztadu. Uwagę zwraca brezentowa osłona katapulty. Fot. zbiory Siergiej A. Bałakin
Opis techniczny krążowników nia. W środkowej części kadłuba załadowanych zapasów. Cały kad-
projektu 26 zastosowano mieszany układ wią- łub został podzielony przez 18 gro-
Kadłub i nadbudówki zań, tj. składający się z elementów dzi wodoszczelnych na 19 przedzia-
Kadłub nowych radzieckich krą- poprzecznych i wzdłużnych, nato- łów. Teoretycznie zalanie trzech
żowników został zaprojektowa- miast w części dziobowej i rufowej dowolnych przyległych do siebie
ny przy wydatnej pomocy włoskich układ poprzeczny. Rufa miała cha- przedziałów nie powinno zagrażać
inżynierów i z wykorzystaniem rakterystyczne zakończenie w po- bezpieczeństwu okrętu. Praktyka
rysunków linii teoretycznych budo- staci pawęży ułatwiającej stawianie pokazała, że jednostki projektu
wanych w połowie lat 30-tych wło- min wchodzących na uzbrojenie jed- 26 i 26 bis są niezwykle odporne
skich krążowników typu Duca nostek. Rozwiązanie to zostało zasto- na uszkodzenia i Kirow nawet po
d’Aosta, dzięki czemu charaktery- sowane po raz pierwszy na dużym zatopieniu 9 przedziałów i przyję-
zował się elegancką linią pokładu, radzieckim okręcie wojennym i by- ciu 2000 ton wody nadawał się do
którą odziedziczyły wszystkie typy ło stosowane w przemodelowanej remontu (co prawda uszkodzenie
radzieckich krążowników artyleryj- formie na wszystkich krążownikach zostało odniesione w 1945 roku na
skich z typem Swierdłow włącznie. projektów 26 bis, 68K, 68-bis. relatywnie płytkich wodach i w po-
Kadłub miał wymiary: dłu- Odstępy pomiędzy wręgami bliżu bazy w Kronsztadzie).
gość całkowita 191,3 m (187 m na w części dziobowej (do 61 wręgi) Należy także zaznaczyć, że kad-
KLW), szerokość 17,65 m9 (17,6 m i rufowej (od wręgi nr 219) wynosi- łub krążownika Kirow wyko-
na KLW). Zanurzenie w zależno- ły 500 mm, na śródokręciu odstępy nany w stoczni nr 189 im. S.
ści od wyporności wahało się od wynosiły 750 mm. Ordżonikidze był areną niezwykłe-
5,75 m do 7,22 m. Wyporność kon- Podwójne dno rozciągało się go, choć charakterystycznego dla
strukcyjną szacowano na 7885 t10, pomiędzy wręgami nr 61 i 224. ZSRR lat 30-tych, współzawodni-
normalną (tj. z częścią zapasów, W zbiornikach dna przechowywano ctwa stachanowców. Wodowanie
całą wodą kotłową i paliwem) miedzy innymi zapasy paliwa oraz nastąpiło w nieprawdopodobnie
8590 t, zaś w pełnej gotowości bojo- wody kotłowej. W praktyce zbior- szybkim (jak na radzieckie realia11)
wej krążowniki projektu 26 wypie- niki zostały zaplanowane z niewiel- tempie, mianowicie w rok i 38 dni
rały 9436 t (dane dotyczą początko- kim błędem, przez co kadłuby krą-
wego okresu służby). żowników projektu 26 miały stałe 9. Szirokorad A. B., Korabli i katjera WMF SSSR
1939-1945 gg., Mińsk 2002, s. 9.
Podwyższony pokład dziobowy niewielkie przegłębienie na dziób
10. Tamże, s. 9.
rozciągał się na 1/3 długości kad- wahające się pomiędzy 0,5 m, 11. Warto zaznaczyć, że Brytyjczycy 30 lat
wcześniej w rok i jeden dzień zbudowali pancernik
łuba wykonanego metodą nitowa- a 1,5 m w zależności od wielkości Dreadnought
6
od położenia stępki. Naturalnie metacentryczna wynosząca ok. SPN-100 (Kirow) lub SPN-200
odbiło się to negatywnie na jako- 1 metra sprawiały, że okręty bardzo (Woroszyłow i następne jednost-
ści wykonywanych połączeń, co dobrze radziły sobie w złych warun- ki proj. 26 bis12). W tej części nad-
w praktyce było niebezpieczne dla kach atmosferycznych, choć jak już budówki dziobowej umieszczono
szczelności przedziałów kadłuba wspomniano zdarzały się uszko- także kabinę radiową. Na platfor-
w razie zaistnienia uszkodzeń i od- dzenia odniesione w czasie sztor- mach umieszczonych pomiędzy
kształceń pokładu. Wzmocnienie mów, niemniej jednak nie były one nogami masztu znalazło się miej-
kadłuba przeprowadzono dopie- poważne. sce na reflektory bojowe oraz na
ro tuż przed wojną i w trakcie jej Nadbudówki i ich układ były cha- dziobowy dalmierz DM-1,5 służą-
trwania, gdy wyszły na jaw poważ- rakterystyczne dla włoskiego stylu cy do kierowania dziobową bate-
ne odkształcenia części dziobowej budowania okrętów wojennych. rią działek przeciwlotniczych.
po napotkaniu na Bałtyku silnego Dziobowa nadbudówka była trzy- Na szczycie masztu umieszczono
sztormu. kondygnacyjna. Na dachu pierw- zespół dalmierzy KPD -6 odpowia-
3
Niepokój konstruktorów wzbu- szej kondygnacji stał czworonożny dających za dostarczanie informa-
dzał także uskok pokładu. Miejsce maszt, którego podpory przecho- cji o celu. Za nadbudówką umiesz-
to było szczególnie narażone na dziły przez pokładówki wyższych czono szeroki, pochylony ku rufie
uszkodzenia, a niepokój był o tyle kondygnacji. Od dziobu nadbudów- pierwszy komin zakończony cha-
uzasadniony, że pierwsze większe ka była połączona z opancerzonym rakterystycznym kołpakiem. Po
radzieckie okręty nawodne – lidery stanowiskiem dowodzenia. Jego bokach komina przewidziano miej-
typu Leningrad także miały proble- górna część była otoczona oszklo- sce na dwa wodnosamoloty KOR-1.
my ze sztywnością kadłuba właśnie nym pomostem sterówki. z boków Na pokładzie tuż przed uskokiem
w rejonie uskoku pokładu dziobo- sterówki umieszczono chowane pokładu ustawione zostały dwa
wego i wymagały przez to poważ- skrzydła pomostów manewrowych. kratownicowe dźwigi obsługujące
nych wzmocnień. Na dachu sterówki umieszczono samoloty oraz kutry i szalupy okrę-
Do budowy okrętów używa- platformę z dziobową baterią dzia- towe. Rufowa nadbudówka była
no dwóch rodzajów stali. Kadłub łek przeciwlotniczych kal. 45 mm niezwykle długa. Na jej dziobowej
i ważniejsze elementy wyposaże- typu 21-K, natomiast na dachu części umieszczono katapultę, a na
nia były wykonane ze stali magne- pierwszej kondygnacji nadbudówki pokładzie po bokach wyrzutnie tor-
tytowej, zaś nadbudówki i co mniej ustawiono cztery (po dwa na burtę) ped. Za katapultą stał drugi komin,
ważne części wyposażenia wykona- wielkokalibrowe karabiny maszy- zaś na dachu nadbudówki na jego
no ze standardowo używanej stali nowe typu DSzK kal. 12,7 mm. wysokości umieszczono 6 dział
okrętowej typu 3. W tylniej części n adbudówki
Wysoka wolna burta na dziobie umieszczono dwa przyrządy kie- 12. Płatonow A. W., Encikłopedja sowietskich
nadwodnych korabliej 1941-1945, Sankt Petersburg
(prawie 7 metrów), oraz wysokość rowania ogniem przeciwlotniczym 2002, s. 98.
Kirow w okresie przedwojennym. Dobrze widoczne rozmieszczenie kominów oraz elementy śródokręcia i pokłady dziobowej
nadbudówki. Fot. zbiory Siergiej A. Bałakin
7
przeciwlotniczych kalibru 100 mm
Tabela nr 1. Zapasy słodkiej wody na krążownikach proj. 26
(2 baterie po 3 na burtę). Za komi-
Nazwa okrętu Woda kotłowa [t] Woda do mycia [t] Woda pitna [t]
nem stał trójnożny maszt rufowy
Kirow 317 99 89
połączony z kominem pomostem,
na którym ustawiono reflektory. Woroszyłow 314 97 80
Do masztu przymocowany był bom Źródło: Płatonow A. W., Encikłopedja sowietskich nadwodnych korabliej 1941-1945, Sankt Petersburg
ładunkowy obsługujący kutry i ło- 2002, s. 99-100.
dzie stojące na nadbudówce rufo-
wej na stelażach. Na końcu nadbu- Urządzenia napędowe potrafili sobie sami poradzić. Same
dówki umieszczono drugą baterię Siłownia nowych radzieckich zaś kotły wykonano w zakładach
działek przeciwlotniczych. krążowników została zaprojektowa- stoczniowych w których budowano
na przez włoskich inżynierów i pier- krążowniki według włoskiej doku-
Opancerzenie wotnie miała być instalowana na mentacji.
Kadłub jednostek proj. 26 został włoskich krążownikach. Siłownię Kotły typu Yarrow-Normand13
opancerzony w klasyczny sposób. Kirowa miał pierwotnie otrzymać wytwarzały parę o temperatu-
Podstawowym elementem była krążownik Eugenio di Savoia, nato- rze 325°C i ciśnieniu 25 atmosfer.
pancerna cytadela. Jej boki two- miast Woroszyłow miał siłownię Powierzchnia grzewcza kotła wyno-
rzył pancerny pas burtowy szero- włoską, jednak nie była ona wcześ- siła 1250 m² (4005 rurek o długoś-
ki na 3,4 m (z czego 1,3 m znaj- niej przeznaczona dla żadnego kon- ci 3,5 m). Woda kotłowa znajdowa-
dowało się pod wodą) o grubości kretnego okrętu. ła się w zbiornikach stanowiących
50 mm. Pas rozciągał się pomię- Siłownie były zaprojektowane we element dna podwójnego. Zapasy
dzy 61 i 219 wręgą i chronił 64,5% Włoszech w oparciu o najnowsze słodkiej wody na okrętach ilustruje
długości kadłuba. Na jego górnej dostępne technologie i dla radzieckiej tabela nr 1 powyżej.
krawędzi rozciągał się pancerny marynarki wojennej były swoistym Dodatkowo na okrętach zainsta-
pokład o grubości 50 mm. Przód novum, ale także nastręczały sporo lowano instalację do destylacji wody
i tył cytadeli ograniczały pancerne trudności w prawidłowej obsłu- morskiej. Na Kirowie zainstalowano
grodzie, także o grubości 50 mm. dze. Przy rozplanowaniu urządzeń dwa urządzenia o wydajności 72 t/
Pancerna cytadela miała za zada- napędowych w kadłubie szcze gólnie dobę zaś na Woroszyłowie także dwa,
nie ochraniać urządzenia napędo- zadbano o możliwie małą podatność jednak o wydajności 64 t/dobę.
we, komory amunicyjne, centralę na uszkodzenia. Sama siłownia skła- Wszystkie kotły były opalane
artyleryjską oraz pomocnicze urzą- dała się z dwóch oddzielnych zespo- mazutem typu „F” (zapasy paliwa
dzenia i mechanizmy. Takiej samej łów. W każdym umieszczono 3 kotły na konkretnych jednostkach różniły
grubości był pancerz chroniący i jeden zespół turbin. Kotły nr 1, 2, 3 się pomiędzy sobą ilustruje to tabela
wieże artylerii głównej oraz bar- każdy w oddzielnym przedziale zasi- nr 2 poniżej).
bety. Aby osłonić przed odłamka- lały w parę dziobową maszynownię Napęd z turbin przekazywany
mi ważniejsze elementy wyposaże- i spaliny odprowadzały do dziobo- był na wały napędowe za pośred-
nia osłonięto je płytami o grubości wego komina. Kotły nr 4, 5, 6 zasi- nictwem przekładni redukcyj-
6-8 mm. Tej grubości maski miały lały turbiny w rufowej maszynow- nych. Koła zębate i całe mechani-
stanowiska dalmierzy, stanowiska ni. Każdy zespół turbin miał moc zmy zostały zaprojektowane także
armat kal. 100 mm itp. Główne 55 tys. KM i składał się z trzech tur- we Włoszech. W tym czasie podob-
stanowisko dowodzenia osłonięto bin: wysokiego, średniego i małe- ne prace konstrukcyjne zostały pod-
płytami 100 mm (dach) i 150 mm go ciśnienia. Turbiny dla obu pierw- jęte także z ZSRR, jednakże zębat-
(boki). Przedział maszynki sterowej szych krążowników zbudowano we ki rodzimej konstrukcji okazały się
został zabezpieczony pancerzem Włoszech, natomiast wraz z turbina- mało odporne na zużycie i wszyst-
o grubości 20 mm. Należy zazna- mi zakupiono także licencję na ich kie radzieckie przekładnie zostały
czyć, że ten sposób opancerzenia produkcję w ZSRR. Wszystkie póź- wymienione jeszcze w czasie prób,
nie stanowił dostatecznej ochrony niejsze krążowniki projektu 26-bis, gdyż nie nadawały się do eksploa-
przed pociskami lekkich krążow- 68K i 68-bis posiadały turbiny TW-7, tacji. Na końcu każdego wału napę-
ników przeciwnika (co najwyżej których dokumentację oparto właś- dowego znalazła się trójpiórowa,
niszczycieli) i na kolejnych jednost- nie na projekcie włoskim. Podobnie brązowa śruba napędowa o średni-
kach proj. 26 bis ochrona pancerna było z kotłami, przy czym do ZSRR cy 4,7 m. Dziobowa maszynownia
żywotnych mechanizmów została nie trafiły całe kotły lecz tylko ich napędzała prawy wał napędowy,
znacznie wzmocniona. automatyka, z którą Rosjanie nie rufowa lewy.
Uzbrojenie artyleryjskie
Tabela nr 2. Zapas paliwa na krążownikach proj. 26. Pierwotnie przewidywano uzbro-
Nazwa okrętu Zapas normalny [t] Zapas pełny [t] Zapas maksymalny [t] jenie nowych krążowników w 6-8
Kirow 610 1370 1600 armat kal. 180 mm w podwójnych
Woroszyłow 600 1150 1430
Źródło: Płatonow A. W., Encikłopedja sowietskich nadwodnych korabliej…, s. 99-100. 13. Conway’s All the World’s Fighting Ships
1922-1946, London 1987, s. 327.
8
