Table Of ContentKPSS
2016
ÖABT
Pegem Akademi
Sınav Komisyonu;
2015 KPSS’ye
Pegem Yayınları
ile hazırlanan adayların,
40'ın üzerinde soruyu
LİSE kolaylıkla
çözebildiğini
açıkladı.
MATEMATİK
SOYUT CEBİR
LİNEER CEBİR
Eğitimde
29.
yıl
Komisyon
ÖABT Lise Matematik Öğretmenliği
Soyut Cebir - Lineer Cebir Konu Anlatımlı
ISBN 978-605-318-185-9
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
2. Baskı: 2015, Ankara
Proje-Yayın: Neslihan Gürsoy
Türkçe Redaksiyon: Aylin Doğan
Dizgi-Grafik Tasarım: Kezban Öztürk
Kapak Tasarımı: Gürsel Avci
Baskı: Korza Yay. Basım San. Tic. A.Ş.
Yenice Mah. No: 3 Esenboğa-Ankara
0312 342 22 08
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 30233
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: [email protected]
ÖN SÖZ
Sevgili Öğretmen Adayları,
ÖABT LİSE MATEMATİK ÖĞRETMENLİĞİ konu anlatımlı setimiz dört kitap
hâlinde düzenlenmiştir. "Lise Matematik Öğretmenliği Soyut Cebir - Lineer Cebir
2. Kitap" adlı yayınımız Alan Eğitimi bölümünü kapsamaktadır ve Kamu Personel
Seçme Sınavı (KPSS) Lise Matematik Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi kapsamın-
daki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme
sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.
Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanya-
zın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT'de gerekse gelecekteki meslek haya-
tınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde
olması hedeflenmiştir.
Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve de-
taylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çö-
zümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve
çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla da önemli konulara dikkat çekil-
miştir.
Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve
önerilerinizi [email protected] adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz. Kita-
bımızın hazırlanmasında emeği geçen Sayın Kerem Köker, Fikret Hemek, Ayşegül
Eroğlu ve Dizgicimiz Gülnur Öcalan'a teşekkürü bir borç biliriz.
Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi
ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...
Başarılar...
MATEMATİK ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER
MATEMATİK ÖABT, 50 sorudan oluşmakta ve Matematik Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Analiz, Cebir, Geometri,
Uygulamalı Matematik) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir.
Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Matematik Öğretmenlik Lisans Programlarında verilen akademik disip-
linlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Numarası
Alan Bilgisi Testi % 80 1 - 40
a. Analiz % 24
b. Cebir % 16
c. Geometri % 16
% 24
d. Uygulamalı Matematik
Alan Eğitimi Testi % 20 41 - 50
Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile
ilgili verilen bu bilgiler 2014-2015 MATEMATİK ÖABT sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek
olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.
İÇİNDEKİLER
SOYUT CEBİR
1. Sayılar ve Özellikleri ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������3
1.1. Rakam ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������3
1.2. Sayma Sayıları ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������3
1.3. Doğal Sayılar �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������3
1.4. Tam Sayılar ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������3
1.5. Aralarında Asallık ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������3
1.6. Rasyonel Sayılar ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������3
1.7. İrrasyonel Sayılar �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������3
1.8. Reel Sayılar ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������3
1.9. Tek ve Çift Sayılar �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������3
1.10. Ardışık Sayılar �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������4
1.11. Negatif ve Pozitif Sayılar ile İlgili Özellikler ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������4
1.12. Tam Sayılarda Bölünebilme ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������4
1.13. En Büyük Ortak Bölen �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������6
1.14. En Küçük Ortak Kat �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������7
2. Lineer Diophant Denklemleri ve Pozitif Bölenler ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������8
3. Euler {-Fonksiyonu �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������11
{-Fonksiyonunun Bazı Özellikleri �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������11
4. Kongrüanslar ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������13
Tam Sayılar ve Modüler Aritmetik ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������13
5. Lineer Kongrüanslar ve Lineer Diophant Denklemleri ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������17
İki veya Daha Fazla Değişkenli Lineer Kongrüanslar ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������18
6. İkinci Dereceden Kalanlar�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������19
İkinci Dereceden Kongüranslar ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������19
7. Gruplar ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������28
7.1. Tek İşlemli Cebirsel Yapı Türleri ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������28
7.2. Mertebe ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������30
8. Alt Gruplar ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������31
8.1. Normal Alt Gruplar ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������33
9. Simetrik (Permütasyon) ve Alterne Gruplar ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������34
10. Gruplarda Homomorfizm ve İzomorfizm ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������35
10.1. Homomorfizma ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������35
10.2. İzomorfizma������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������35
11. Bölüm Grupları ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������38
12. Devirli Gruplar �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������39
12.1. Devirli Grupların Alt Grupları ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������40
12.2. Üreteç Sayısı �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������41
13. Çarpım Grupları ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������41
İzomorf olmayan Abelyan Gruplar �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������42
vi
14. Halka, Cisim ve Tamlık Bölgesi ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������42
14.1. Alt Halka ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������44
14.2. Sıfır Bölenler ve Tamlık Bölgesi �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������44
14.3. Bölüm Halkası �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������45
14.4. İdeal �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������45
14.5. Nilpotent Eleman ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������45
15. Polinom Halkası �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������45
16. Cisim ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������46
16.1. Cebirsel Sayı �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������46
16.2. Transandant Sayı ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������46
16.3. Sayılabilir Küme �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������46
Çözümlü Test 1 �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������47
Çözümler ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������49
Çözümlü Test 2 �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������51
Çözümler ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������53
Çözümlü Test 3 �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������55
Çözümler ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������57
Çözümlü Test 4 �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������59
Çözümler ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������61
LİNEER CEBİR
1. Vektör Uzayları ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������66
1.1. Tanım ve Aksiyomlar ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������66
2. Alt Vektör Uzayı �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������68
2.1 Lineer Bağımlılık ve Lineer Bağımsızlık �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������72
3. İç Çarpım Uzayları ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������74
3.1. İç Çarpım �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������74
3.2. Norm ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������76
4. Ortonormal Baz ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������82
5. Direkt Toplam Uzayı������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������86
6. İç Çarpım Uzaylarının Alt Uzayları ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������87
7. Lineer Dönüşümler �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������89
8. Matrisler ve Matris Uzayları ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������96
8.1. Matris Toplamı �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������97
8.2. Skaler ile Matris Çarpımı �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������97
8.3. Matris Çarpımı �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������97
8.4. Bir Matrisin Transpozu �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������99
8.5. Kare Matrisler ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������100
8.6. Bir Matrisin Tersi �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������100
9. Elemanter Operasyonlar (Basit İşlemler) ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������110
10. Determinantlar �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������111
10.1 Sarrus Kuralı ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������112
10.2 Minör ve Kofaktör ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������114
vii
11. Alterne ve Çok Lineer Fonksiyonlar ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������121
11.1 n-Lineer Fonksiyonlar ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������121
12. Bir Lineer Dönüşümün Determinantı ve İzi ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������121
Determinantlarda Alan ve Hacim Hesabı��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������122
13. Matrisler ve Lineer Dönüşümlerin Polinomları �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������123
13.1. Karakteristik Değerler ve Karakteristik Denklemler ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������123
13.2. Karakteristik Değerler ve Karakteristik Vektörler �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������123
13.3. Karakteristik Uzay �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������125
13.4. Karakteristik Polinom ve Karakteristik Denklem ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������125
Çözümlü Test 1 �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������128
Çözümler ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������131
Çözümlü Test 2 �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������133
Çözümler ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������135
Çözümlü Test 3 �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������137
Çözümler ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������140
Çözümlü Test 4 �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������142
Çözümler ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������144
Çözümlü Test 5 �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������146
Çözümler ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������148
SOYUT CEBİR
3
SOYUT CEBİR
1. Sayılar ve Özellikleri a, b, c N olmak üzere
1.1 Rakam 3a + 6b – c = 24 eşitliğini sağlayan a, b ve c değerle-
ri için en küçük a + b + c toplamının en küçük değeri
Sayıları yazmaya yarayan sembollere rakam denir.
kaçtır?
Kullandığımız onluk sistemdeki rakamların kümesi
{0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9} dir. A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10
Rakamlarla oluşturulan ifadelere sayı denir.
1.2 Sayma Sayıları
{1, 2, 3, 4, ...} kümesi sayma sayıları kümesidir.
1.3 Doğal Sayılar
Katsayısı büyük olana büyük değer verilir.
N = {0, 1, 2, 3, ...} kümesidir. N+ pozitif doğal sayılar kü-
Sayılar aynı olabileceğinden a = 0 = c seçilirse b = 4
mesini ifade eder.
bulunur.
1.4 Tam Sayılar
a + b + c = 4 olur.
Z = {..., –2, –1, 0, 1, 2, 3, ...} kümesidir.
Tam sayılar kümesi üç ana bölümden oluşur. Negatif
tam sayılar (Z–), pozitif tam sayılar (Z+) ve {0} kümesidir.
Ayrıca Z = Z– {0} Z+ dir.
1.5 Aralarında Asallık
a ve b doğal sayılardır.
p ve q sıfırdan farklı iki pozitif tam sayı olsun. p ve q sayı-
larını ortak olarak bölen en büyük pozitif tam sayı 1 ise p 56 . a = b3
ve q aralarında asaldır denir.
eşitliğini sağlayan en küçük b değeri kaçtır?
1.6 Rasyonel Sayılar
Q = {p/q: p ve q aralarında asal, q ≠ 0} kümesidir.
1.7 İrrasyonel Sayılar
II = Q´ sembolleriyle gösterilir yukarıda tanımlanan p/q
tipinde yazılamayan sayılardan oluşur. Yani rasyonel ol- Önce sayı asal çarpanlarına ayrılır.
mayan reel sayılara irrasyonel sayı denir. 56 = 23.7
1.8 Reel Sayılar 56.a = 23.7.a = b3 dır.
Rasyonel ve irrasyonel sayıların birleşim kümesidir. R ile Buradan a = 72 seçilirse b = 2.7 = 14 bulunur.
gösterilir. R = Q Q´ dur.
1.9 Tek ve Çift Sayılar
x, y, z Z olmak üzere,
2 ile kalansız bölünebilen tam sayılara çift tam sayı, 2 ile
x . y = 12, y . z = 4 ve x . z = 3 tam bölünemeyen tam sayılara tek tam sayı denir. Çift
eşitliklerini sağlayan x, y, z sayılarının en büyük top- sayılar 2n, tek tam sayılar 2n – 1 ile gösterilir (n Z).
lamı en küçük toplamından kaç fazladır?
A) 12 B) 14 C) 16 D) 18 E) 20
1.9.1 Tek ve Çift Tam Sayılar İle İlgili Özellikler
1) T " T = Ç 5) Ç . Ç = Ç
2) Ç " Ç = Ç 6) T . T = T
3) T " Ç = T 7) n N olmak üzere Tn = T
4) T . Ç = Ç 8) n N+ olmak üzere Çn = Ç'dir.
x.y 12 x
= & =3&x=3.z bulunur.
y.z 4 z
Bu ifade x . z = 3 eşitliğinde yerine yazılırsa
Tek ve çift sayılarda bölme işlemine ait kural tanımlana-
3z2 = 3 z = "1 bulunur. maz. Örneğin 40 çift sayıdır.
z = 1 için x = 3 ve y = 4 olup x + y + z = 8
z = –1 için x = –3 ve y = –4 olup x + y + z = –8 bulunur. 40 40 40
=Ç, =T, sayısı ne tek ne de çifttir.
8 – (–8) = 16'dır. Doğru seçenek C olarak elde edilir. 2 40 60
4
1.10 Ardışık Sayılar 1.12.4 5 ile bölünebilme: Verilen sayının birler basama-
ğı 0 veya 5 ise sayı 5 ile tam bölünür.
n Z olmak üzere n, n + 1, n + 2, ... sayılarına ardışık
tam sayılar denir. 1.12.5 7 ile bölünebilme: Verilen sayının rakamları al-
tına sağdan sola doğru sırasıyla 3, 2, 1 sayıları yazılır.
Kural:
Bu rakamlar altlarına yazdığımız sayılar ile çarpılır. Daha
n R+ için sonra sağdan sola üçerli gruplar hâlinde alınıp bu gruplar
(+), (–) ile çarpılıp toplanır. Sonuç 7 veya 7'nin katı ise
n.`n+1j
1+2+...+n= dir. verilen sayı 7 ile tam bölünür.
2
1.12.6 8 ile bölünebilme: Verilen sayının son üç basa-
n Z olmak üzere 2n – 1, 2n + 1, 2n + 3, ... sayılarına mağı (birler, onlar ve yüzler basamağı) 8 ile bölünebiliyor
ardışık tek sayılar denir. ise sayı 8'e tam bölünür.
Kural: 1.12.7 9 ile bölünebilme: Verilen sayının rakamları top-
lamı 9 veya 9'un katı ise sayı 9 ile tam bölünebilir.
n Z+ için
1.12.8 10 ile bölünebilme: Verilen sayının birler basa-
1 + 3 + 5 + ... + 2n – 1 = n2 dir. mağı 0 ise verilen sayı 10 ile tam bölünür.
n Z olmak üzere 2n, 2n + 2, 2n + 4, ... sayılarına ardışık 1.12.9 11 ile bölünebilme: Verilen sayı sağdan sola
çift sayılar denir. doğru sırası ile (+), (–) ile çarpılıp toplanır. Sonuç 11 veya
11'in katı ise verilen sayı 11 ile tam bölünür.
Kural:
n Z+ için NOT
Verilen bağıntılarda sayı istenilen sayıya
2 + 4 + ... + 2n = n(n + 1) dir. tam bölünmüyorsa kalan kolaylıkla
bulunur. Örneğin 256 sayısının 5 ile
Kural:
bölümünden kalan 6'nın 5 ile bölümünden
Ardışık terimleri arasındaki artış miktarı eşit olan dizide kalana eşit ve 1'dir.
Son Terim – İlk Terim
Terim Sayısı = + 1
Artış miktarı
ve Hangi n doğal sayıları için (n + 1)| dir.
(n2 + 1)
Terim Sayısı . (Son terim + İlk terim)
Terim Toplamı =
2
dir.
1.11 Negatif ve Pozitif Sayılar İle İlgili Özellikler
n2 – 1 = (n – 1)(n + 1) olduğundan n N için
1) (–) . (–) = (+) 5) (–) / (–) = (+)
(n + 1)| dir.
2) (–) . (+) = (–) 6) (–) / (+) = (–) (n2 – 1)
3) (+) . (+) = (+) 7) (+) / (+) = (+) (n + 1)|(n2 + 1) ve (n + 1)|(n2 – 1) olduğundan
n + 1| n + 1| olur.
[(n2 + 1) – (n2 – 1)] 2
4) (+) . (–) = (–) 8) (+) / (–) = (–)
n N olduğundan ve n + 1 ≤ 2 olması gerektiğinden
9) n N olmak üzere (–)2n = (+) dir.
n = 0, 1 elde edilir.
10) n N olmak üzere (–)2n–1 = (–) dir.
11) n N olmak üzere (+)n = (+) dir.
Kural:
1.12 Tam Sayılarda Bölünebilme
[1, x] aralığında n ile bölünebilen doğal sayıların sayısı
m, n, r Z olmak üzere m . n = r olsun. Bu durumda m ve x
& 0 dir.
n'ye r'nin bölenleri (çarpanları) r'ye de m ve n'nin bir katı n
denir. m, r'nin bir böleni ise bu durum m | ile, aksi takdirde
r
Kural:
m ) ile gösterilir.
r
a Z ve m, n N olsun.
1.12.1 2 ile bölünebilme: Çift tam sayılar 2 ile tam bö-
lünür. n < m için a2n+1 dir.
a2m−1
1.12.2 3 ile bölünebilme: Verilen sayının rakamları top-
lamı 3 veya 3'ün katı ise sayı 3 ile tam bölünebilir.
Kural:
1.12.3 4 ile bölünebilme: Verilen sayının son iki basa-
n ≥ 2 olmak üzere n ve k iki doğal sayı olsun.
mağı (birler ve onlar basamağı) 4 ile tam bölünebiliyor
ise verilen sayı 4 ile bölünür. n – 1|nk – 1 dir.
Description:Komisyon ÖABT Lise Matematik Öğretmenliği Soyut Cebir - Lineer Cebir Konu Anlatımlı ISBN 978-605-318-185-9 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu