Kötülük Üzerine Bir Deneme

144 Pages·2011·2.282 MB·Turkish

by  Terry Eagleton

iLETi~iM YAYINLARI
--------------------------------~~~-~-

TERENCE fRANCIS EAGLET ON 22 Suba 1 19-" 3'le, Salrord' da do&tJ u. lr Ianda koken·
lidir ve en Onemli lngiliz cdebiyal elestirmenlerindcn birisidir. E.1glcl0n, edebiyat
pro£es61i1 olarak University or Lancasl~r. University of Notre Dame ve National
Universilyorlreland-Galway'de -;all$malanm sllrdllrmektedir. Nnv ~Jr Rcvitw,Ncw
Scac~sman, tendon Review of B~s ve The GZAordian'da yayamlanma~ pck ~ok maka
lcsi mevcuuur. Yazann Tork~c·yc ~evrilmi~ eserlerinden bazalan ~unlardtr: Edebiytal
K"tzml (Aynntt Yaymlan. 200+): Escttigin ldwlojisi (Donak Yaymlan. 200+}~ Ku·
raw clan Sonra (LileralOr Yaymcdak, 200+); Atitltr ve Alimltr (Agora Kilaphga, 2003,
roman), Kap1 Bth{isi (Bilge Kohur San;u, 2002. ant): tdeoloji (Aynnu Yaymlan,
2005), Kii/Cilr Yon.tmlan (Aynnh Yaymlan. 2005); Posunodcmlzmin Yamlsarnalan
(Aynnla Yaymlan. 1999); William Shahtsptart (Bo&azi~i Universilesi Yaymevi,
2005); fl~riri ''f' ldeoloji Olcli~m Yaymlan, 2009).
On Evil
© 2010 Terry Eagleton
8u kilabm yaytn haklan Analolialit Agcncy'nin aracth&syla
Yale University Prcss'tcn ahnm1~Ur.
llet~im Yaymlan 1657 • Edebiyat El~tirisi 18
ISBN-13: 978-975 05-0951-3
4
© 2011 lleti~im Yaymcthk A. S.
1. BASK I 2011, Istanbul
EDITDR Levent Cantek
KAPAK Suat Aysu
UYGULA\o1A HOsnO Abbas
DUZflTI Ayten l<oc;al
DIZTN Cern Tuzun
BASK I vt CIL T Sena Ofset
litros Yolu 2. Matbaacalar Sitesi B Blok 6. Kat No. 4NB 7-9-11
Topkapt 34010 Istanbul Tel: [phone]
lleti~im Yaymlan
Binbirdirek Meydam Sokak lleti~im Han No. 7 Cagaloglu 34122 lslanbul
Tel: [phone] • Faks: 212.516 12 58
e-mail: [email protected] • web: www.iletisim.com.lr
TERRY EAGLETON
KOtiiliik
••
Uzerine
Bir Deneme
On Evil
CEVlREN Senol Bezci
I I e t I $ I m
it;iNDEKiLER
G1r1$ .................................................................................................................................................. 7
BiRiNCi BOLOM
Kotuluk Romanlarl .................................................................................................... 23
iKiNCi BOLOM
Uygunsuz Eglence ...................................................................................................... 73
Oc;ONCO BOLOM
Ka~ Yaparken Goz l;1karmak ..................................................................... 117
D1ZIN ............................................................................................................................................. 141

Giri~
On be~ yd once lngiltere·nin kuzeyinde on ya~tnda iki <;o
cuk,. bir bebegi i~kence edip oldurdu. Halk deh~etle ayaga
kalku. Oysa bu cinayeti niye ozellikle korkutucu buldukla
n tam a<;tk degildi. Neticede <;ocuklar, kimi zaman olduk<;a
vah$iCe davranmalan dogal kar~tlanan sadece yan ehlile~­
yarauklardtr. Eger Freud hakhysa, <;ocuklar buyuklerin
mi~
den <;ok daha zaytf hirer super egoya ve ahlak duygusuna sa
hiptirler. Bu yuzden astl ~a~truct olan boyle korkun<; olayla
nn daha stk Belki de <;ocuklar surekli bir
ya~anmamastdtr.
birlerini olduruyorlar da bunu bize <;akurmayorlardtr. A~aga­
da romantnt ele alacagamtz William Golding, Sineklenn Tan
nsa'nda, assaz bir adada kendi bir grup og
ba~lartna kalmt~
rencinin haftasana kalmadan birbirlerini katledeceklerini id
dia eder.
Belki de Golding'in iddiastntn sebebi hepimizin <;ocuklar
la ilgili butun kotu fikirlere i nan maya pek te~ne olmamtzdtr
<;unku onlann aramtzda dola$an yan uzayh bir ark olduklan
na inanayoruz. i<;in, ne yararlar bilinmez.
(:ah~madaklan i~e
Seks yapmazlar, belki yaptyorlardtr ve yine bize <;akurmayor-
7
lard1r. Sadece belli yonlerden bize benzeyen ama yon
ba~ka
lerden benzemeyen bir tekinsizlikleri var. John Wyndham'm
The Midwich Cuckoos roman1nda anlatug1 gibi hepsinin, giz
lice bize bir komplo haztrlad1klann• hayal etmek o ka
kar~1
dar da zor degil. Toplumsal oyuna tamamen
kan~madtkla­
n ic;in c;ocuklann masum oldugu ama ayn1 se
dii~iiniilebilir~
beple dolo diye de nitelenebilirler. Bu yuzden Vik
~eytan1n
torya Cag1'nda insanlar kendi c;ocuklann1n melek veya
~ey­
tan olmalan fikirleri aras1nda surekli gidip geldiler.
Oldiiriilen bebek davas1nda c;ah~an bir polis memuru.
suc;lulardan birine bakar bakmaz onun kotii oldugunu anla
d1g1n1 beyan etti. Bu tiir olaylar kotiilugun ad1n1 kotiiye c;L
kanyor. <;ocugu bu sonucu. yuf
~ekilde ~eytanile~tirmenin
ka yurekli liberalleri zor bir duruma oluyor. <;o
dii~iirmek
cuklann yapuklan sebeplerini anlamak ic;in toplum
~eyin
sal olanlara onleyici bir darbe olu
~ardara ba~vuracak kar~1
yor bu polisin soyledikleri. Ve boyle bir er ya da gee;
anlay1~
affetmeyi getirir. Bir eyleme kotii demek. onun
anlayt~lml­
Zln otesinde oldugunu soylemektir. Kotiiliik
anla~dmazdu.
0 sadece kendisi ic;in bir eylemdir. upk1 bir banliyo trenine
c;1plak ten iizerine bir boa yllan1yla binmek gibidir.
sanlm1~
Bu eylemi kllacak bir baglam yoktur.
anla~llu
Sherlock Holmes'un biiyiik kotiilerin kotii
dii~man•.
sii Profesor Moriarty. boyle bir baglamdan neredeyse tama
men yoksundur. Ancak Moriarty'nin bir lrlanda ismi olma
manidardtr: Conan Doyle'un yazd1g1 zamanlarda lngilte
Sl
re'de lrlanda Fenianizm devrimciligi ciddi bir yarau
endi~e
yordu. Belki de Fenianlar Doyle'a. bir umarhaneye kapau
lan ve asabi lrlandah babas1n1 haurlauyordu. Bu yuz
sarho~
den, Moriarty ad1nda birini kotiilugun saf imgesi haline ge
tirmek boylece goriindugunden daha Boyleyken
anla~lludu.
bile kotii, akddan ve manuktan uzak addedilir. 1991 yLhn
da Protestan bir lngiliz piskopos, uygunsuz kahkahayt, kay-
a
nag• ac;Lklanamaz bilgiyi, sahte lskoc;ya kokenli ol
gulu~u.
may•. komur madeninde akrabalan ve giysi ile araba
c;ah~an
rengi olarak siyaha bir insan1n bedenine
du~kunlugu ~eyta­
n•n girdigini gosteren aras1nda say1yordu. Bu 6zel
i~aretler
likler anlamh degil ama zaten kotuluk de oyle bir Bir
~eydir.
eylem anlamdan ne kadar uzaksa o kadar kotudur. Kotulu
gon, bir sebep ya da amac; gibi, kendinin 6tesinde var olan
hic;bir ~eyle baglanhsl yoktur.
Ashnda bu kelime 6teki yan1 s1ra zamanla "sebep
~eylerin
siz., anlam1na da gelir Eger c;ocuk katiller, cinayet
olmu~tur.
leri (polisin korktugu gibi) can slklntlsl, kotii bannma
~artla­
n ya da ebeveyn ihmali yuzunden olsayd1, on
i~lemi~ ~artlar
Ian cinayete olurdu ve sonuc; olarak o polisin istedi
zorlam1~
gi kadar buyuk bir ceza almazlard1. Bu durum c;Lka
~u yanh~
nmla sonuc;lanu: Sebebi olan bir eylem hur iradeyle gerc;ek
Bu gore sebepler bir tiir zorlamadu. Eger
le~tirilemez. goru~e
eylemlerimizin sebepleri varsa, eylemlerimizden sorumlu de
gilizdir. Kafam bir ~amdanla parc;alad•g•m ic;in su~lanamam
c;unku buna sebep senin beni uyarmak ic;in yanag1ma dokun
mandu. Kotulugun, 6te yandan, sebepsiz oldugunu ya da
kendi kendini yaratug1n1 Bu da, daha sonra go
du~unuruz.
recegimiz uzere, kotulugun iyilikle ortak yan1du. Kotulugun
sadece Tann·nm kendi kendini yaratug1 soylenir.
d1~1nda
Polisin ac;xs1nda gizli bir totolo ji veya dairesel argO
bak1~
man var. lnsanlar kotu ~eyler yapar c;unku kotudiirler. Baz1
nesneler c;ivit mavisidir, baz1 insanlar da kotudur. Onlar bir
hedefe ic;in degil, o tiir insanlar olduklanndan
ula~mak i~te
kotii eylemlerini gerc;ekle~tirirler. lyi de bu, yapuklan ~eyin
online gec;emedikleri anlam1na gelmez mi? Polis ic;in kotu
luk fikri boylesi bir determinizm fikrinin altematifidir. Ama
oyle goriinuyor ki c;evresel determinizmi sadece yerine
ki~i­
ligi koymak ic;in bir kenara auyoruz. Aruk seni agza ahnmaz
kotii eylemlere iten toplumsal degil, Ve
~artlar ki~iligindir.
9
c;evrenin iyile~tirilebilecegini tahayyol etsek de -gecekondu
lar y•k•hr, genc;lik kuliipleri a-;1hr, uyu~turucu saucllan ma
halleden kovulur- i~ insan dogas1na gelince, kokten biT de
gi~ime inanmak c;ok daha zordur. Nasll tamamen degi~ip yi
ne de ben olmay1 siirdiirebilirim ki? Ar na eger ben kotiiy
sem, sadece kokten bir degi~im i~e yarayabilir.
Bunu itiraf ettiremezsiniz ama oldurulen bebek davasin
daki polis gibi, insanlar hakikaten kotiimserdirler. Eger ~ey­
tan. olumsuz sosyal ~artlarda degil de insan1n ic;indeyse, o
zaman kotiiliik yenilmezdir. Ve bu da (diger baz1 insanlar
gibi) polis ic;in ic; karauc1 bir durumdur. <;ocuklara kotO. de
mek, suc;lann1n ciddiyetini dramatikle~tiriyor ve toplumsal
~artlan irdeleyen yufka yiireklilerin 6niinii kesiyor. Suc;lula
nn affedilmesini zorla~unyor. Ama bunlar, habis davranL~la­
nn kahc1 oldugu fikrini kabul etme pahas1na yapi11yor.
Ote yahdan, eger bebek katih c;ocuklar kotii olmalann1n
6niine gec;emiyorlarsa, i~in ash, masumdurlar. <;ogumuz,
hie; ~iiphesiz, c;ocuklann bo~anamayacag1na ve ticari sozle~­
me imzalamayacag1na nasll inan1yorsak kotii olamayacak
lanna da ayn• ~ekilde inan1yoruz. Kotii kan ya da habis gen
fikrine inanan birileri hep olmu~tur ama eger baz1 insan
lar kotii doguyorsa, kendileri bu durumdan. sistik fibrosis
li dogmaktan daha fazla sorumlu degildirler. Lanetlenmele
rini oneren durum, onlann kefaretinden ba~ka bir ~ey degil
dir. Yani ayn1 durum, iist diizey bir lngiliz giivenlik dan1~­
man1n1n yapug1 gibi teroristlere deli denmesi ic;in de gec;er
lidir. lnsan bu adam i~inin ehli mi diye dii~iinmeden edemi
yor. Eger teroristler gerc;ekten deliyse, ne yapuklann1n far
kinda degildirler ve dolay1sLyla ahlaken masumdurlar. Bu
durumda teroristlerin Fas'taki gizli hapishanelerde testisle
rinin kerpetenle s1kl$Unlmas1 degil, akll hastanelerinde sef
katle tedavi edilmeleri gerekir.
Kotii insanlann viicutlanna ~eytan1n girdigi ve ~eytan ta-
10