Table Of ContentKostprijzen in ziekenhuizen
M.Levi,AMCAmsterdam
‘‘Primaboek,nuttigengoeduitgewerkt.’’
J.Zuurbier,Q-consult
‘‘Ikhebbewonderingvoordewijzewaarophetboekisopgezet. Hetis
uitermatecompleet,diepgravendenrelevant.’’
J.Naaktgeboren,StJansdal-ziekenhuis
‘‘Hetboekleestprettig.Waardevoldateenboekspecifiekopdeziekenhui-
zentotstandisgekomen.’’
B.Bruggeman,UMCGGroningen
‘‘Hetwordtvastenzekereenstandaardwerk.’’
E.Vosselman,UniversiteitUtrecht
‘‘Hetsterkevanhetboekisdathetgeheelechtophetziekenhuisisge-
schreven;de(bedrijfseconomische)methodespassenalshetware‘natuurlijk’
indiesetting.Allesbijelkaareengoedboek.’’
Kostprijzen in ziekenhuizen
Drs. F.F. Asselman
BohnStafleuvanLoghum
Houten,2008
(cid:2)BohnStafleuvanLoghum,2008
Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,opge-
slagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenigevormof
openigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopiee¨nofopnamen,hetzijop
enigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever.
Voorzoverhetmakenvankopiee¨nuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvanartikel16b
Auteurswet1912johetBesluitvan20juni1974,Stb.351,zoalsgewijzigdbijhetBesluitvan
23augustus1985,Stb.471enartikel17Auteurswet1912,dientmendedaarvoorwettelijk
verschuldigdevergoedingentevoldoenaandeStichtingReprorecht(Postbus3051,2130
KBHoofddorp).Voorhetovernemenvan(een)gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbloem-
lezingen,readersenanderecompilatiewerken(artikel16Auteurswet1912)dientmenzich
totdeuitgevertewenden.
Aandetotstandkomingvandezeuitgaveisdeuiterstezorgbesteed.Voorinformatiedie
nochtansonvolledigofonjuistisopgenomen,aanvaardenauteur,redactieenuitgever
geenaansprakelijkheid.Vooreventueleverbeteringenvandeopgenomengegevenshou-
denzijzichgaarneaanbevolen.
Waarmogelijkisaanauteurrechtelijkeverplichtingenvoldaan.Wijverzoekeneenieder
diemeentaansprakentekunnenontlenenaaninditboekopgenomentekstenenafbeel-
dingen,zichinverbindingtestellenmetdeuitgever.
ISBN9789031342167
NUR801
Ontwerpomslag:Houdbaar,Deventer
Ontwerpbinnenwerk:TEFF(www.teff.nl)
Automatischeopmaak:PrePress,Zeist
BohnStafleuvanLoghum
HetSpoor2
Postbus246
3990GAHouten
www.bsl.nl
Inhoud
Woordvooraf 1
1 Deinvloedvanexterneontwikkelingenopde
internesturingvanziekenhuizen 7
1.1 Inleiding 7
1.2 Ontwikkelingenindegezondheidszorgin
Nederland 7
1.3 Externeontwikkelingenbijdeziekenhuizen 11
1.3.1 Toenemendedrukopdefinanci¨elemiddelen 11
1.3.2 Wijzigingenindebekostigingvanziekenhuizen 15
1.3.3 Toenemendemaatschappelijkeverantwoording 21
1.4 Internesturingvanziekenhuizen 23
1.5 Consequentiesvandeexterneontwikkelingen
voordeinternesturing 27
1.6 Aanpassingenaandeinternesturing 31
1.7 Samenvatting 35
2 Nutennoodzaakvankostprijzeninziekenhuizen 37
2.1 Inleiding 37
2.2 Kostprijsbegrippen 37
2.3 Nutennoodzaakvankostprijzeninzieken-
huizen 47
2.4 Kanttekeningenbijkostprijzeninziekenhuizen 54
3 Toepassingenvankostprijzeninziekenhuizen 57
3.1 Inleiding 57
3.2 Soortentoepassingenvankostprijzeninzieken-
huizen 57
3.3 Optimalisatiezorgportfolio 59
3.4 Budgettering 66
3.5 Interneverrekening 75
VI Kostprijzeninziekenhuizen
3.6 Benchmarking 81
3.7 Make-or-buybeslissingen 86
3.8 Doelmatigheidsonderzoek 88
3.9 Investeringsbeslissing 91
3.10 What-ifanalyses 94
3.11 Kosten-kwaliteitanalyses 95
3.12 WaarderingonderhandenwerkDBC’s 97
3.13 PrijsstellingvanDBC’s 99
3.14 Overigekostenonderbouwingentenbehoeve
vanderden 104
3.15 Aanleveringkostprijzenaanexterneinstanties 105
4 Methodenvankostprijsbepaling 107
4.1 Inleiding 107
4.2 Methodenvankostprijsbepaling 107
4.3 Keuzevooreenmethodevankostprijsbepaling 114
4.4 ModelkostprijzenDBC2003(modelZuurbier) 118
4.5 Handleidingvoorkostenonderzoek 123
4.6 Hetintegralekostprijsmodel 124
5 Hetprojectkostprijzen 129
5.1 Inleiding 129
5.2 Keuzevooreenprojectmatigeaanpak 130
5.3 Projectorganisatie 130
5.4 Projectplan 138
5.5 Beheersingvanhetproject 143
5.6 Communicatieoverhetproject 146
5.7 Be¨eindigingvanhetproject 149
5.8 Vanprojectmatigenaarroutinematige
kostprijsbepaling 152
5.9 Kritischesuccesfactorenvoorhetproject
kostprijzen 153
6 Kostprijsbepalingvoordepatie¨ntenzorginstappen 155
6.1 Inleiding 155
6.2 Stap1:hetverzamelenvangegevens 156
6.3 Stap2:hetselecterenvangegevens 160
6.4 Stap3:hetanalyserenencorrigerenvan
gegevens 171
6.5 Stap4:hetrubricerenvangegevens 173
6.5.1 Rubricerenvandekostenplaatsen 173
6.5.2 Rubricerenvankosten 175
6.5.3 Rubricerenvankostendragers 193
Inhoud VII
6.6 Stap5:detoerekeningvankostenvanpati¨en-
tenzorggebondenhulpafdelingenaanhoofdaf-
delingen 195
6.6.1 Toerekeningvankostenvanmedischestafafde-
lingenaanhoofdafdelingen 196
6.6.2 Toerekeningvankostenvanmedischonder-
steunendehulpafdelingenaanhoofdafdelingen 204
6.6.3 Toerekeningvanbeheerskostenplaatsenaan
hoofdafdelingen 206
6.7 Stap6:detoerekeningvankostenvanniet-
pati¨entenzorggebondenhulpafdelingenaan
hoofdafdelingen 206
6.8 Stap7:hetmatchenvankosten-enkostendra-
gergegevens:deallocatiematrix 213
6.9 Stap8:hetvaststellenvandewegingsfactoren 218
6.10 Stap9:hetberekenenvandekostprijzen 220
6.11 Stap10:rapportagemetbetrekkingtotde
kostprijzen 225
6.12 Stap11:analysevandekostprijzen 226
6.13 Stap12:bijstellingvandekostprijzen 227
7 Kostprijsbepalingopspecifiekeziekenhuisafde-
lingen 229
7.1 Inleiding 229
7.2 Poliklinieken 229
7.3 Verpleegafdelingen 233
7.4 Intensivecareafdeling(IC) 238
7.5 Operatiecentrum 244
7.6 Laboratorium 248
7.7 Spoedeisendehulpafdeling(SEH) 255
8 Kostprijsbepalinginuniversitairmedischecentra 259
8.1 Inleiding 259
8.2 Universitairmedischecentra 259
8.3 OnderscheidtussenUMC’senalgemene
ziekenhuizen 261
8.4 KostprijsbepalinginUMC’s 266
8.5 Kostprijsbepalingvooropleiding,onderwijsen
onderzoek 268
9 Selectievaneenkostprijsapplicatie 271
9.1 Inleiding 271
9.2 Visieopinformatievoorziening 271
9.3 Procedurevoorselectie 272
9.4 Planvanaanpak 273
VIII Kostprijzeninziekenhuizen
9.5 Programmavaneisen 274
9.6 Toetsingvanapplicatiesaanprogrammavan
eisen 277
10 Administratieveorganisatievankostprijzen 279
10.1 Inleiding 279
10.2 Verantwoordelijkhedenenbevoegdheden 279
10.3 Kostprijsaudit 284
10.4 Gedragscodevoorhetomgaanmetkostprijzen 287
Literatuur 291
Bijlage1Casuskostprijzen 297
Bijlage2Schemamethulpkostenplaatsenen
verdeelsleutels(DBC2003,2004) 303
Bijlage3Lijstvanpersonendiehetboek(geheelof
gedeeltelijk)hebbenmeegelezen 313
Register 315
Woord vooraf
HetonderwerpkostprijzenstaatinNederlandseziekenhuizensteedsmeer
indebelangstelling.Debelangrijksteaanleidinghiervoorisongetwijfeldde
invoeringvaneennieuwbekostigingsstelselopbasisvandediagnosebe-
handelingcombinaties(DBC’s).Sinds2005wordenziekenhuizenenzorg-
verzekeraarsvoorheteerstindegeschiedenisindegelegenheidgesteldom,
zijhetinhetbeginnogbeperkt,vrijeprijsafsprakentemakenoverdete
leverenzorg. Ditisrevolutionairtenoemenvoordegezondheidzorg.De
invoeringvandeDBC’sheeftverregaandeconsequentiesvoordeziekenhui-
zen.Doordeinvoeringvan(gereguleerde)marktwerkingzijnziekenhuizen
nietlangergegarandeerdvanhunbudget,maarzullenze,netalsprivate
ondernemingen,hun‘producten’moetenzienteverkopenopdemarkt.
Hierdoorkrijgenziekenhuizeneennieuweroltoegewezen,namelijkdievan
ondernemer.Bijdezerolkrijgenzijmetnieuweonderwerpentemaken,
zoalshetbepalenvaneenmarketingstrategieenhetvaststellenvanver-
koopprijzen.Daarnaastwinnenbestaandeonderwerpenaanrelevantie,
zoalshetonderhandelingsprocesmetdezorgverzekeraarsenhetomgaan
metliquiditeitsrisico’s.Ondernemerschapvereistnietalleennieuwevaar-
dighedenvanhetmanagement,maarookeenherzieningvandesturingen
beheersingvandeorganisatieendeinstrumentendiehiervoornodigzijn,
zoalsdeinformatievoorziening.Wathetlaatstebetreftzullenziekenhuizen
inzichtmoetenhebbenindekostenvanhuneindproductenomdeprijsvan
dezeproductentekunnenbepalen.Hiervoorzijnkostprijzenessentieel.
Daarnaastwordenveelziekenhuizengeconfronteerdmeteensterktoene-
mendedrukopdefinancie¨lemiddelenalsgevolgvanmeeropbrengstendie
geengelijketredhoudenmetdekostenstijgingen. Ditleidtertoedatde
factorgeldeensteedsbelangrijkercriteriumwordtbijhetnemenvanbe-
slissingenopstrategisch,tactischenoperationeelniveau.Kostprijzenkun-
nenalsinstrumentdienenomdezebeslissingenrationelerenlogischerte
maken.
SindsdeinvoeringvandeDBC’szijndiverseziekenhuizenvoorheteerst
begonnenmethetsystematischbepalenvankostprijzenvanhunzorgacti-
viteiten,vooralomdeverkoopprijzenvandeDBC’suithetvrijonderhan-
2 Kostprijzeninziekenhuizen
delbaresegment(B-segment)tekunnenvaststellen.Uiteraardwerdeneerder
welkostenberekeningengemaakt,bijvoorbeeldvoorhetnemenvanbe-
stuurlijkebeslissingenofdeonderbouwingvanbeleidsregels,maarhierbij
ginghetmeestalomincidenteleberekeningen.DeinvoeringvandeDBC’sis
voorveelziekenhuizendetriggergeweestomhetonderwerpkostprijzen
structureelopdeagendatezetten.Degevoeligheid,complexiteitenom-
vangrijkheidvanhetonderwerpmakenechterdatdefeitelijkebepalingvan
kostprijzenveelalmindereenvoudigisdangedacht.
Hetbepalenvankostprijzenisgevoelig,omdathetopeengedetailleerde
wijzeinzichtgeeftindebedrijfsprocessenendaarmeeindeprestatiesvan
afdelingenofindividuelepersonen.Dezevormvantransparantiewordtniet
dooriederemedewerkeropprijsgesteld.Vooralmedewerkersuithetpri-
maireproceszienhetnogaleensalseeninmenginginhun(medische)pro-
fessionaliteit,anderemedewerkerszienhetalseenbedreigingvoordeafde-
lingofvoorhuneigenfunctie.Hetbepalenvankostprijzeniscomplex,
omdatineenziekenhuiszeeruiteenlopende‘eindproducten’wordengele-
verd,waarvoorvervolgensuiteenlopendeactiviteitenwordenverricht.Het
bepalenvankostprijzenkanomvangrijkzijn,nietalleenvanwegedeom-
vangvanproductenenactiviteiten,maarookvanwegedevelestappendie
noodzakelijkzijnvoordiebepaling.
HetAcademischMedischCentrumteAmsterdam(AMC)isin2002gestart
methetprojectkostprijzen,waarbijikalsprojectleiderhebgefungeerd.De
projectgroepheeftabsoluuttemakengehadmetbovengenoemdeobstakels,
maarhetprojectheeftgelukkigtotveelpositieveresultatengeleid.Medische
afdelingenblekeninhetalgemeenergge¨ınteresseerdinhetonderwerp
kostprijzenenwarenbehulpzaambijdetotstandkomingervan.Hetproject
heeftdanooktottalvanboeiendegesprekkengeleidtussenmedischeen
financieeladministratievemedewerkersoverelkaarswerkzaamheden. En
hetheeftveelbruikbareinzichtengegevenindeactiviteiten,processen,de
registratiesenuiteraarddekostenvanhetziekenhuis.HetAMCbeschikt
overeen(eigen)kostprijsmodel,eenkostprijsapplicatieenactuelekostprij-
zenvoorallerelevantepatie¨ntenzorgactiviteiten.Dezekostprijzenworden
inmiddelsvoorzeeruiteenlopendedoeleindeningezet. Hiermeeheefthet
AMCveelkennisenervaringopgedaan.Uitdeveleverzoekendieikafge-
lopenjarenvanandereziekenhuizenhebontvangenomtekomenkijken
naaronzeaanpak,hebikopgemaaktdatereengrotebehoeftebestaataan
kennisomtrentditonderwerp.Ditisvoormijdeaanleidinggeweestomdit
boektepubliceren.
VoorzovermijbekendisditheteersteboekinNederlanddatexplicietover
kostprijzeninziekenhuizengaat.Zeker,erbestaantalrijkeboekenover
kostprijzen,voornamelijkvanuitdetheorievan‘managementaccountingen
control’,maardiezijnvaakgerichtopdeindustrie.Enhetisookwaardater
overkostprijzenindeziekenhuizenisgeschreven.Hetbelangrijkstevoor-
beeldhiervanvoordeNederlandsesituatieishetkostprijsmodeldatwerd
