kosova sorunu

154 Pages·2009·2.21 MB·Turkish

T.C.
ANKARA ÜNIVERSĐTESĐ
SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ
ULUSLARARASI ĐLĐŞKĐLER ANABĐLĐM DALI

KOSOVA SORUNU

YÜKSEK LĐSANS TEZĐ

Shqipran KADRĐAJ

Ankara 2008
T.C.
ANKARA ÜNIVERSĐTESĐ
SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ
ULUSLARARASI ĐLĐŞKĐLER ANABĐLĐM DALI

KOSOVA SORUNU

YÜKSEK LĐSANS TEZĐ

Shqipran KADRĐAJ

Tez Danışmanı:

Doç. Dr. Gökçen ALPKAYA

Ankara 2008

TÜRKĐYE CUMHURĐYETĐ
ANKARA ÜNĐVERSĐTESĐ
SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE

Bu belge ile bu tezdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve etik
davranış ilkelerine uygun olarak toplanıp sunulduğunu beyan ederim. Bu kural
ve ilkelerin gereği olarak, çalışmada bana ait olmayan tüm veri, düşünce ve
sonuçları andığımı ve kaynağını gösterdiğimi ayrıca beyan
ederim.(…../..…/200…)

Tezi Hazırlayan Öğrencinin
Adı ve Soyadı

………………………………………

Đmzası

………………………………………
ĐÇĐNDEKĐLER

ĐÇĐNDEKĐLER...........................................................................................................Đ
KISALTMALAR....................................................................................................ĐĐĐ
GĐRĐŞ..........................................................................................................................1
BĐRĐNCĐ BÖLÜM: KOSOVA SORUNUNUN TARĐHSEL GELĐŞĐMĐ..............3
I. KOSOVA HAKKINDA GENEL BĐLGĐLER......................................................3
A. COĞRAFĐ KONUMU........................................................................................................................3
B. NÜFUSU, DĐNĐ VE ETNĐK YAPISI.....................................................................................................4
II. KOSOVA SORUNUNUN TARĐHSEL GELĐŞĐMĐ...........................................5
A. II. DÜNYA SAVAŞINA KADAR KOSOVA SORUNU........................................................................5
B. TĐTO DÖNEMĐNDE KOSOVA DURUMU..........................................................................................8
C. 1974 ANAYASASINA GÖRE KOSOVA’NIN STATÜSÜ...................................................................11
D. TĐTO SONRASI KOSOVA SORUNU..............................................................................................14
E. ARNAVUTLARIN GÖRÜŞÜ............................................................................................................21
F. SIRPLARIN GÖRÜŞÜ......................................................................................................................25
III. 1997’DE KOSOVA’NIN DÖNÜM NOKTALARI.........................................27
A. KKO - KOSOVA KURTULUŞ ORDUSU’NUN ORTAYA ÇIKMASI...................................................28
B. 1998’DE KOSOVA’DA SAVAŞIN BAŞLAMASI, ABD VE AVRUPA BĐRLĐĞĐ’NĐN KOSOVA KRĐZĐNDEKĐ
POLĐTĐKASI.......................................................................................................................................33
ĐKĐNCĐ BÖLÜM: NATO MÜDAHALESĐ (1999)................................................35
I. NATO MÜDAHALESĐ ÖNCESĐ KOSOVA.....................................................35
II. NATO MÜDAHALESĐ (1999)..........................................................................36
A. RAMBOUĐLLET GÖRÜŞMELERĐ.....................................................................................................44
B. NATO’NUN, SIRBĐSTAN- KARADAĞ’A YÖNELĐK HAVA SALDIRILARINA BAŞLAMASI.................50
C. NATO MÜDAHALESĐNĐN HUKUKSAL AÇIDAN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ.........................................54
D. KOSOVA KRĐZĐNDE NATO’NUN ĐNSANĐ MÜDAHALESĐ................................................................60
E. KFOR - KOSOVA GÜÇLERĐ (KOSOVO FORCES)............................................................................68
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: BĐRLEŞMĐŞ MĐLLETLERĐN ROLÜ...............................71
I. BĐRLEŞMĐŞ MĐLLETLER KOSOVA ĐÇĐN GEÇĐCĐ YÖNETĐM BĐRĐMĐ -
UNMĐK.....................................................................................................................71
A. KOSOVA’DA BM GEÇĐCĐ YÖNETĐM MĐSYONUNUN (UNMĐK) YAPILANDIRILMASI......................72
B. UNMIK’ ĐN YETKĐSĐ....................................................................................................................75
C. UNMIK’ĐN ÖZELLĐKLERĐ............................................................................................................77
D. UNMIK’ĐN YAPISI......................................................................................................................79
II. UNMIK – BĐRLEŞMĐŞ MĐLLETLERĐN KOSOVADAKĐ MĐSYONU.......81
A. BĐRLEŞMĐŞ MĐLLETLER’ĐN ÇIKIŞ STRATEJĐSĐ...............................................................................83
B. BĐRLEŞMĐŞ MĐLLETLER VE KOSOVA’NIN STATÜSÜ.....................................................................86
C. STATÜNÜN BELĐRLENME SÜRECĐ.................................................................................................86
D. KOSOVA’NIN GELECEĞĐ – OLASI SENARYOLAR VE STATÜ SEÇENEKLERĐ...................................91
E. MARTTĐ AHTĐSSARĐ’NĐN PLANI VE KOSOVA CUMHURĐYETĐN ĐLANI.............................................92
i
SONUÇ......................................................................................................................95
ÖZET.........................................................................................................................98
ABSTRACT..............................................................................................................99
KAYNAKÇA..........................................................................................................100
EKLER....................................................................................................................112
KOSOVA’NIN HARĐTASI...................................................................................112
KFOR - KOSOVA GÜÇLERĐ..............................................................................113
KOSOVA GEÇĐCĐ ÖZ-YÖNETĐM ANAYASAL ÇERÇEVESĐ.................................................115

ii
KISALTMALAR

AB : Avrupa Birliği
ABD : Amerika Birleşik Devletleri
AGĐK : Avrupa Güvenlik Ve Đşbirliği Konferansı
AGĐT : Avrupa Güvenlik Ve Đşbirliği Teşkilatı
AT : Avrupa Topluluğu
BAB : Batı Avrupa Birliği
BDT : Bağımsız Devletler Topluluğu
BiO : Barış Đçin Ortaklık
BM : Birleşmiş Milletler
BM GK : Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi
BMGS: Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği
Bkz: Bakınız
FYC : Federal Yugoslavya Cumhuriyeti
IFOR : Implementation Force (Barışı Uygulama Gücü)
ICFY : Eski Yugoslavya Uluslararası Konferansı (International
Conference on Former Yugoslavia)
ICTY : Eski Yugoslavya Đçin Uluslararası Ceza Mahkemesi (International
Criminal Tribune for Former Yugoslavia)
JIAS: Birleşik Geçici Yönetim Yapısı
JNA: Yugoslav Halk Ordusu (Jugoslovenska Narodna Armija)
KFOR : Kosova Güçleri (Kosovo Forces)
KVM : Kosova Denetleme Misyonu (Kosova Verification Mission)
KKO/UÇK : Kosova Kurtuluş Ordusu/ Ushtria Çliremtare e Kosoves
KDB: Kosova Demokratik Birliği/Ligi (LDK)
LCY : Yugoslav Komünistler Birliği (League of Comonist
Yogoslavia)
NATO : Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü (North Atlantic Treaty
Organization)
OSCE: Avrupa Güvenlik Đşbirliği Teşkilatı (Organization for Security
and Cooperation in Europe)
iii
PDK : Kosova Demokrat Partisi (Partia Demokratike e Kosoves)
SSCB: Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği
SFRY: Sosyalist Federal Yugoslavya Cumhuriyeti (Socialist Federal
Republic of Yugoslavia)
TMK : Kosova Koruma Birliği (Trupat Mbrojtese te Kosoves)
UNMIK : Birleşmiş Milletler Kosova için Geçici Yönetim Birimi
(United Nations Interim Administration Mission in Kosovo )
UNPROFOR: Birleşmiş Milletler Koruma Gücü (United Nations Protection
Force)
UAD: Uluslararası Adalet Divanı
UNDP: Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı

iv
GĐRĐŞ

Soğuk savaş döneminin bitmesiyle, onu sembolize eden iki kutuplu dünya
düzeni sistemi yerini tek kutuplu dünya sistemine bıraktı. 1990’larda Doğu
Avrupa’daki sosyalist rejimlerin yıkılmaya başlamasıyla, bu durum Balkan
ülkelerinde de etkisini göstermekteydi. Bu durum sadece Balkanlar için değil bütün
dünya ülkeleri açısından bir dönüm noktası niteliği taşımaktadır. Bununla birlikte
Balkan yarımadasında bulunan ülkelerin hemen hemen hepsinde rejim değişikliği
gerçekleşmekteydi. Bu ülkelerden özellikle Yugoslavya’da rejim değişikliği daha
sancılı yaşanmaktaydı. Çünkü bu ülkenin kendisine has yapısından dolayı farklı etnik
ve dini gruplar arasında başlayan anlaşmazlıklar yerine daha derin bir kaos ortamının
oluşacağı mesajını vermekteydi.

Soğuk savaş sona erince insanlık savaşların olmadığı ve barışın egemen
olduğu bir çağın başlayacağı beklentisi içerisine girmiştir. Ancak, 1990 sonrası
yaşanan savaşlar ve iç çatışmalar, henüz barış çağının başlamadığını ortaya
koymuştur. Đdeolojik mücadelenin ön planda olduğu Soğuk Savaş sırasında
dondurulan çeşitli etnik ve dinsel problemler, bu dönemin sona ermesi ile yeniden
canlanmıştır. Liberal değerlerin beraberinde getirdiği insan haklarına saygı ve azınlık
haklarının korunması gibi kavramlar, dondurulmuş etnik ve dini problemlerin tekrar
uyanmasına neden olmuştur.

Yugoslavya’nın diğer Balkan ülkelerinden farklılık gösteren özelliklerini;
ekonomik yapısı, etnik yapısı, federal sistemi ve dış politikadaki tutumu
oluşturmaktaydı. Dolayısıyla meydana gelen bu rejim değişiklikleri Yugoslavya’nın
parçalanmasına ve bununla birlikte milliyetçilik duygusunun ön plana çıkıp etnik
çatışmaların perçinleşmesine yol açmaktaydı.

Yugoslavya’nın ve hatta Balkanlar’ın en karmaşık sorununu Kosova
oluşturmaktaydı. Bu bölge coğrafi ve jeopolitik konumu, demografik özellikleri,
bölge halkının dini ve enik yapısı bakımından bölgede büyük bir önem taşımaktadır.
1
Diğer tarafından tarihsel gelişim açısından bakıldığında Kosova sorunu en eski
tarihsel temellere dayamaktadır.

1990 sonrası Balkanlar’da barışı tehdit eden Kosova Sorunu’nun temelinde
nelerin yattığını ortaya koymak, tarafların yaptıkları doğruları ve yanlışları
inceleyerek sorunun çözümünde hangi faktörlerin etkili olabileceğini belirtmek ve bu
sorun üzerinden büyük güçlerin bakışını incelemek çalışmanın ana eksenini
oluşturmaktadır. Konunun güncel bir konu olması nedeniyle çalışmanın dönem
itibariyle sınırlandırılması zorunlu olmuştur. Bu nedenle, çalışmanın
tamamlanmasına yakın bir tarihte Kosova’nın tek taraflı bağımsızlık ilan etmesi ve
bunun sonuçları çalışmanın kapsamı içine alınmamıştır. Buna karşılık bu gelişmeler
Sonuç bölümünde kısaca değerlendirilmiştir.

Bu tez, giriş ve sonuç dâhil olmak üzere üç bölümden meydana gelmektedir.
Birinci bölüm, Kosova sorununun tarihi yansımalarını sunmaktadır. Bu bölümde II.
Dünya savaşına kadar Kosova sorunun tarihsel gelişimi anlatıldıktan sonra Tito
döneminde Kosova’nın durumu ele alınmaktadır. Bununla birlikte 1974
Anayasası’na göre Kosova’nın statüsü açıklanarak Tito sonrası Kosova sorunu ve
KKO - Kosova Kurtuluş Ordusu’nun ortaya çıkış süreci incelenmektedir. Ikinci
bölümde, Rambouillet görüşmeleri üzerinde durduktan sonra NATO’nun, Sırbistan-
Karadağ’a yönelik hava saldırılarına başlama süreci ve sonuçları incelenmektedir.
Üçüncü bölümde ise, Kosova’daki Birleşmiş Milletler Kosova Đçin Geçici Yönetim
Birimi – (UNMĐK), Birleşmiş Milletler ve Kosova’nın Statüsü anlatılmaktadır. Daha
sonra, Kosova’nın statüsünün belirlenme süreci açıklanarak ülkenin geleceği, olası
senaryolar, statü seçenekleri, tek taraflı bağımsızlık ilanı ve ilanın uluslararası
arenadaki yankıları üzerinde durulmaktadır.

2