Table Of ContentKolektifH afiza,
MauriHcael bwachs
HeretYiaky ınl54a -rSıo:s yol1o9 ji:
ISBN9:78 -605-9436-21-2
©2017 HeretBiaskı nY ayın
Tümh aklsaarkıl ıYdaıyrı.ni czıno il madkaıns medne
olsfoat okopfiil,mv be.l ektrvoenm iekk anyiökn temlerle
çoğaltılamaz.
1. BaskEıy:l ü20l1 7, Ankara
EditLöerv:e nt Ünsaldı
TürkSçöey leyBeann:uB arış
RedaksiLyeovne:Ün nts aldı
Dizgİis:m eEtr doğan
KapaAkl:İi m ren
Heretik ve Ticaret Limited Şirketi
Basın Yayın Sanayi
KültMüarh allYeüskis,Ce ald de4s1i12,, K ızlıayÇ,a nkaya,
Ankara
Tel+:90 (312) 418 52 00 •Faks: +90 (312) 418 50 00
İnterSnietteww si:.w heretik.com.tr
E-maihle:r [email protected]
Twitttewri:t ter.com/heretikyayin
Facebofaocke:b ook.com/heretikyayin
TarcMaant baacYıalyıınSk a n.
YahyaMlaahral leİsvie dik CaNdod:4e 17s Yie nimahalle-Ankara
Tel03:1 2 384 34 35
MauriHcael bwachs
Kolektif Hafıza
Memoicroel lective
Türkçe Söyleyen
Banu Barış
•
HERE TIK
İçindekiler
BİRİNCİ BÖLÜM
KOLEKTİF HAFIZA VE BİREYSEL HAFIZA
Yüzleşmeler 9
...............................................................................
Bir gruptan ayrılınca gerçekleşen unutuş .... . ... .. .. 11
....... . .. .........
Duyuşsal bir topluluğun gerekliliği .......... . .. ... . . 19
.... ...... .... ..... ...
Bütünüyle bireysel bir hafıza olasılığı .... . . . . . ......... 22
................ ...
Kolektif müdahalelerin bir sınırı olarak bireysel hatıra . . .. 34
... ...
İKİNCİ BÖLÜM
KOLEKTİF HAFIZA VE TARİHSEL HAFIZA
Otobiyografik hafıza ve tarihsel hafıza: aralarındaki ................ .
belirgin karşıtlık .... ... .. . ...... 45
........... ....... ........... ........... .......
Birbirlerine gerçek anlamda nüfuz edişleri ..............................
.
(dönemin tarihi) . . . . . 50
.........................................................
Çocukluktan itibaren yaşanan tarih . . . . . 55
...................................
Nesiller arasındaki canlı bağ ................................................... 59
Yeniden inşa edilen hatıralar .. . . . .... . .... . .. 65
......... .......... ... ..... ... ....
Örtük hatıralar . . .. . ... .. ... .. . .. 68
........... ...... .... . ...................... .. ........
Uzak ve yakın çevreler . . . . 74
.................... .....................................
Kolektif hafıza ve tarih arasındaki nihai karşıtlık . 76
..................
Olaylar tablosu niteliğindeki tarih; gelenek odakları ............... .
olarak kolektif hafızalar . . . 81
................................................
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KOLEKTİF HAFIZA VE ZAMAN
Toplumsal zamanın bölünmesi 89
...............................................
Bergson' a göre saf (bireysel) süre ve "homojen zaman" 91
..........
Bergsoncu öznelciliğin eleştirisi 95
..............................................
Hatıranın çerçevesi olarak tarih 100
............................................
Soyut zaman ve gerçek zaman 102
..............................................
"Tümel zaman" ve tarihsel zamanlar 104
....................................
Tarihsel kronoloji ve kolektif gelenek . . l 09
.................. ..............
Kolektif sürelerin çokluğu ve heterojenliği . 11 0
. .........................
Geçirimsizlikleri 1 17
....................................................................
Toplumsal dönüşümün yavaşlığı ve hızı. 121
..............................
Kalıcı grupların bireysel olmayan özü 123
..................................
Grupların kalıcılığı ve dönüşümü: ailenin geçtiği evreler. 127
....
Yok olan grupların varlıklarını sürdürmesi.. 131
.........................
Bireysel hafızaların yegane dayanakları olarak .........................
.
kolektif süreler . . . . . . . ... . 132
............................ .................. ...
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
KOLEKTİF HAFIZA VE UZAM
Uzarnsal çerçevesinde grup: fiziki çevrenin gücü . 139
................
Kentin taşları . . . . . 142
........... ...................... . ...............................
Konumlar ve yer değiştirmeler: grubun kendi yerine olan .......
.
bağlılığı . 146
........................................................................
Görünüşte uzamsal temeli olmayan gruplar: tüzel, ...................
ekonomik, dinsel gruplar 148
..............................................
Kolektif hafızanın uzama dahil edilmesi 153
...............................
Tüzel uzam ve hakların hafızası . . 15 5
..........................................
Ekonomi uzamı. 160
....................................................................
Din uzamı 166
.............................................................................
BİRİNCİ BÖLÜM
KOLEKTİF HAFIZA VE BİREYSEL HAFIZA
Yüzleşmeler
Önceden bir şekilde haberdar olduğumuz bir olay hakkında bil
diklerimizi güçlendirmek ya da çürütmek fakat aynı zamanda
tamamlamak adına da tanıklıklara başvururuz, oysa bu esnada
birçok durum bizim için karanlıkta kalır Oysaki her zaman baş
vurabileceğimiz ilk tanık, kendimizizdir. Bir kişi, 'gözlerime ina
namıyorum' dediğinde, kendisinde iki varlık olduğunu hisseder:
bunların biri, duyarlı varlıktır; gerçekte görmemiş fakat belki
eskiden görmüş ve belki de diğerlerinin tanıklıklarına dayanarak
bir fikir oluşturmuş benin önünde, ne gördüğü hakkında ifa
de vermeye gelen bir tanık gibidir. Şu halde bu tanık, önceden
bulunduğumuz bir kente döndüğümüzde algıladığımız, birçok
parçası unutulmuş olan bir tabloyu yeniden şekillendirmemi
ze yardımcı olur. Bugün gördüğümüz şey eski hatıralarımızdan
oluşan çerçevede yerini aldığında, buna karşılık bu hatıralar da
güncel algılarımızın bütününe uyum sağlar. Her şey çok sayıda
tanıklıkla yüzleşiyormuşçasına gerçekleşir. Bunun sebebi, bu ta
nıklıkların bazı ayrımlara rağmen, tanıyabileceğimiz şekilde bir
hatıralar kümesini yeniden inşa edebileceğimiz bir temel üzerin
de uzlaşmasıdır.
Şüphesiz, izlenimimiz yalnızca kendi hatıramıza değil baş
kalarınınkilere de dayanırsa, sanki aynı deneyim yalnızca aynı
10 KOLEKTiF HAFIZA VE BiREYSEL HAFIZA
kişiyle değil de pek çok kişi tarafından başlatılmışçasına, hatırla
mamızın doğruluğuna olan güvenimiz daha fazla olacaktır. Ha
yatın bizi ayırdığı bir arkadaşımızla karşılaştığımızda, onunla ye
niden iletişime geçmekte önce biraz sorun yaşarız. Fakat kısa bir
süre sonra, her birimizin hatırladığı ve aynı olaylara dair olsalar
da aynı olmayan çeşidi durumları birlikte aklımıza getirdiğimiz
de, ortak biçimde düşünmeyi ve hatırlamayı başarmıyor muyuz
ve geçmişe ait olgular daha da belirginleşmiyor mu? Yine böyle
bir durumda, gözümüzde canlandırırken artık yalnız başımıza
olmadığımız için onları daha kuvvecli biçimde yeniden yaşadığı
mızı, onlara kendi gözlerimizle baktığımız esnada bir başkasının
gözleriyle de bakarken onları eskiden gördüğümüz gibi şu anda
da görmekte olduğumuzu zannetmiyor muyuz?
Ancak, hatıralarımız genellikle kolektif olarak kalır ve yal
nızca bizim müdahil olduğumuz olaylar ve yalnızca bizim gör
düğümüz objeler söz konusu olduğunda bile bize başkaları ta
rafından hatırlatılır. Bunun sebebi, aslında hiçbir zaman yalnız
olmamamızdır. Bizden fiziksel anlamda ayrı olan diğer kişile
rin orada bulunması şart değildir: Çünkü birbiriyle karışmayan
bazı kişileri kendimizle birlikte ve kendi içimizde daima taşırız.
Londra'ya ilk kez geliyorum ve burada bazen bir arkadaşla, ba
zen de başka bir tanesiyle defalarca geziniyorum. Bu bazen, dik
katimi binalara, binaların yapısına, düzenine çeken bir mimar
oluyor. Bazen de bu, bir tarihçi oluyor: Bu sokağın hangi tarihte
çizildiğini, şu evin tanınmış bir kişinin doğumuna şahiclik etti
ğini, orada burada önemli olayların gerçekleştiğini öğreniyorum.
Bir ressamla birlikteyken, parkların genel rengine, sarayların ve
kiliselerin haclarına, Westminster'ın, Thames Nehri üzerinde yer
alan Tapınak' ın duvarlarındaki ve cephelerindeki ışık ve gölge
oyunlarına karşı hassas oluyorum. Bir tüccar, bir iş adamı, beni
Kenc'in kalabalık yollarında sürüklüyor; butiklerin, kütüpha
nelerin, büyük mağazaların önünde durduruyor. Fakat birinin
yanında yürümeseydim de, kent hakkında tüm bu farklı görüş
açılarıyla yapılan tarifleri okumam, hangi yönlerini görmem ge-
