Table Of Contentklinische genetica
Reeks Praktische Huisartsgeneeskunde
Redactie
Prof.dr. P.J.E. Bindels
Prof.dr. A. Prins
Prof.dr. J.W. van Ree
Prof.dr. Th.B. Voorn
Verschenen
Psychiatrie
Cardiologie
Gynaecologie
Longziekten
Reizen en ziekte
Reumatologie
Oogheelkunde
Urologie
Neurologie
Klinische genetica
In voorbereiding
Gastro-enterologie
Geriatrie
Chirurgie
Orthopedie
KNO-heelkunde
Endocrinologie
Oncologie
Kindergeneeskunde
Venereologie
Meer informatie over de delen in deze reeks treft u aan op www.bsl.nl/phg
klinische genetica
onder redactie van
mw. prof.dr. C.T.R.M. Schrander-Stumpel
prof.dr. L.M.G. Curfs
prof.dr. J.W. van Ree
Eerste druk
Bohn Stafleu van Loghum
Houten 2005
© 2005 Bohn Stafleu van Loghum, Houten
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgesla-
gen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op
enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige
andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b
Auteurswet 1912 j°het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van
23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wette-
lijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060,
2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in
bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient
men zich tot de uitgever te wenden.
isbn90 313 3939 3
nur 870/876
issn 1567-7672
Ontwerp omslag en binnenwerk: Peter Walvius bno, Nijmegen
Illustraties: Ron Slagter, Voorschoten
Fotografie: Francis van der Lubbe, Maastricht
Eerste druk, 2005
Bohn Stafleu van Loghum
Het Spoor 2
3994 AK Houten
www.bsl.nl
Belgiëlei 147a
2018 Antwerpen
inhoud
Lijst van auteurs en redacteuren xxi
Voorwoord xxv
deel i algemeen deel 1
1 Enkele historische hoogtepunten en de wetten van Mendel 3
H. de Nijs Bik en C.T.R.M. Schrander-Stumpel
1 Inleiding 3
2 Jonge discipline 3
3 Voorwetenschappelijke opvattingen 4
4 Begin van de moderne genetica 5
4.1 Darwin (1809-1882) 5
4.2 Francis Galton (1822-1911) 7
4.3 Gregor Johann Mendel (1822-1884) 7
4.4 Andere grondleggers van het mendelisme 11
5 Het X-chromosoom 13
6 Watson en Crick: de dubbele helix 13
7 Erfelijke afwijkingen in beeld gebracht 14
8 Erfelijkheidsadvisering 15
Websites 16
Leesadvies 17
2 Ontwikkelingen in de genetica 18
J. Geraedts
1 Inleiding 18
2 Het Humaan Genoom Project 18
3 Polymorfismen 20
4 Erfelijke variatie 21
5 Complexe ziekten 23
6 Behandeling van erfelijke aandoeningen 23
6.1 Gentherapie 24
6.2 Farmacogenetica 25
7 De toekomst 25
Website 26
Leesadvies 26
inhoud v
3 Erfelijkheidsadvisering 27
C.T.R.M. Schrander-Stumpel en H. de Nijs Bik
1 Inleiding 27
2 Klinisch-genetische centra 28
3 Definitie van en indicaties voor erfelijkheidsadvisering 29
4 Verwijzing 30
4.1 De gang van zaken bij verwijzing 30
4.2 Afronding van de erfelijkheidsadvisering 31
4.3 Handelingsopties bij een verhoogd risico 31
5 Naschrift 33
Leesadvies 33
4 Preconceptiezorg 34
E.H. van Vliet-Lachotzki, C.T.R.M. Schrander-Stumpel en
H. de Nijs Bik
1 Inleiding 34
2 Doelgroep 35
3 Wat omvat de zorg? 35
4 Structuur 37
5 Overwegingen 38
6 Het foliumzuuradvies 38
7 Naschrift 39
Websites 39
Leesadvies 40
5 Genetische aspecten van fertiliteitsstoornissen 41
C.E.M. de Die-Smulders, J.P.M. Geraedts, J.A. Land,
C.T.R.M. Schrander-Stumpel en H. de Nijs Bik
1 Inleiding 41
2 Genetische aspecten van fertiliteitsstoornissen 42
2.1 Genetische afwijkingen bij de man of vrouw 42
2.2 Numerieke afwijkingen van de geslachtschromosomen 43
2.3 Structurele chromosomale afwijkingen 44
2.4 Monogene aandoeningen 44
2.4.1 Autosomaal-dominante aandoeningen 45
2.4.2 Autosomaal-recessieve gendefecten 45
2.4.3 Aan het X-chromosoom gebonden aandoeningen 46
2.4.4 Defecten van het Y-chromosoom 46
2.5 Delingsstoornissen bij gezonde mensen 47
3 Risico’s van medisch geassisteerde voortplanting 47
3.1 Kunstmatige inseminatie 47
3.2 In-vitrofertilisatie (ivf) en intracytoplasmatische sperma-
injectie (icsi) 48
vi inhoud
Website 49
Leesadvies 49
6 Prenatale diagnostiek, screening en pre-implantatie genetische
diagnostiek 50
C.E.M. de Die-Smulders, J.G. Nijhuis, C.T.R.M. Schrander-Stumpel en
H. de Nijs Bik
1 Inleiding 50
2 Prenatale diagnostiek 52
2.1 Indicaties 52
2.2 Onderzoeksmethoden 54
3 Prenatale screening 57
3.1 Risicoschattende tests 57
3.2 Screenend echoscopisch onderzoek 59
4 Pre-implantatie Genetische Diagnostiek (pgd) 60
5 De rol van de huisarts 61
Websites 61
Leesadvies 61
7 De hielprik 62
P.H. Verkerk, C.T.R.M. Schrander-Stumpel en H. de Nijs Bik
1 Inleiding 62
2 De hielprik 62
3 Fenylketonurie 62
3.1 Maternale pku 64
4 Congenitale hypothyreoïdie 64
5 Adrenogenitaal syndroom 65
6 Screening op mcadd 66
7 Naschrift 66
Website 67
Leesadvies 67
8 Klinische genetica en genetische screening: een ethische
verkenning 68
G. de Wert, C.T.R.M. Schrander-Stumpel en H. de Nijs Bik
1 Inleiding 68
2 Erfelijkheidsvoorlichting: algemene ethische beginselen 71
2.1 Geïnformeerde toestemming 71
2.2 Recht op niet-weten 72
2.3 Niet-directiviteit 72
2.4 Beroepsgeheim 74
3 Reproductieve counseling: enkele handelingsopties 75
3.1 Prenatale diagnostiek 75
3.2 Pre-implantatie genetische diagnostiek 77
inhoud vii
3.3 Maatschappelijke risico’s voor mensen met een
handicap? 78
4 Presymptomatische diagnostiek 78
4.1 Presymptomatische diagnostiek bij kinderen 80
4.2 Risico’s in het maatschappelijk verkeer 83
5 Ethische aspecten van genetische screening 84
5.1 Algemeen kader voor screening 85
5.2 Reproductieve screening 86
5.3 Niet-reproductieve screening 90
6 Naschrift 93
Website 94
Leesadvies 94
deel ii klachtgericht deel 95
9 Open lip en/of gehemelte (schisis) 97
C.T.R.M. Schrander-Stumpel, J.J.P. Schrander en H. de Nijs Bik
1 Inleiding 97
2 Oorzaken 98
3 De Pierre Robin-sequentie 100
4 Erfelijkheidsadvisering 100
5 Schisisteams 101
Websites 101
Leesadvies 101
10 De slappe baby 102
C.T.R.M. Schrander-Stumpel, O.F. Brouwer, J.A.M. Smeitink
en H. de Nijs Bik
1 Inleiding 103
2 Anamnese 103
3 Klinisch onderzoek 104
3.1 Het Prader-Willi-syndroom 105
3.2 Congenitale myotone dystrofie 105
3.3 Spinale spieratrofie 106
4 Differentiële diagnose 107
5 Aanvullende diagnostiek 108
5.1 Familieonderzoek 109
5.2 Laboratoriumonderzoek 109
5.3 Metabool onderzoek 109
5.4 Chromosoomonderzoek 110
5.5 Moleculair-genetisch onderzoek 110
5.6 Elektromyografisch onderzoek (emg) 111
5.7 Spierbiopsie 111
5.8 Ander aanvullend onderzoek 112
viii inhoud
6 Follow-up 112
7 Naschrift 112
Leesadvies 112
11 Cystic fibrosis 113
C.T.R.M. Schrander-Stumpel, J.J.E. Hendriks en H. de Nijs Bik
1 Inleiding 113
2 Historisch kader 114
3 Klinisch beeld 115
4 Diagnostiek 116
5 Therapie 117
6 Pathogenese 117
7 Genetische basis 118
8 Erfelijkheidsadvisering 118
9 Naschrift 120
Websites 120
Leesadvies 120
12 Hemofilie 121
C.T.R.M. Schrander-Stumpel, E.B. Gómez-García en H. de Nijs Bik
1 Inleiding 121
2 De pathogenese van hemofilie-A 122
3 Historisch kader 123
4 Klinisch beeld 123
4.1 Karakteristieke symptomen bij ernstige hemofilie 123
4.2 Hemofilie bij vrouwen 124
5 Laboratoriumtests 125
6 Therapie 125
7 Genetische basis 125
8 Erfelijkheidsadvisering 126
9 Prenatale diagnostiek en pre-implantatiediagnostiek 128
10 Complicaties van hemofilie 128
10.1 hiv 128
10.2 Hepatitis C 128
10.3 Ziekte van Creutzfeldt-Jakob 129
10.4 Antistoffen tegen factor viiiof ix 129
11 Differentiaaldiagnose: de ziekte van Von Willebrand 129
12 Naschrift 130
Websites 130
Leesadvies 130
13 Diabetes mellitus 131
C.T.R.M. Schrander-Stumpel, E.B. Goméz-García en H. de Nijs Bik
1 Inleiding 131
inhoud ix
