klasik türk şiirindeki tehzile türev ilişkileri üzerinden metinlerarası bir yaklaşım

174 Pages·2017·5.43 MB·Turkish

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı

KLASİK TÜRK ŞİİRİNDEKİ TEHZİLE TÜREV İLİŞKİLERİ
ÜZERİNDEN METİNLERARASI BİR YAKLAŞIM

İrem Işıl ALTUN

Yüksek Lisans Tezi

Ankara, 2018
KLASİK TÜRK ŞİİRİNDEKİ TEHZİLE TÜREV İLİŞKİLERİ ÜZERİNDEN
METİNLERARASI BİR YAKLAŞIM

İrem Işıl ALTUN

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

Ankara, 2018

v
TEŞEKKÜR
Lisans ve yüksek lisans öğrenimim boyunca yalnızca bilimsel açıdan değil idealist ve nazik
kişiliği dolayısıyla da her zaman örnek aldığım, öğrencisi olmaktan şeref duyduğum; bu
çalışmanın başından sonuna kadar sunduğu bilimsel özgürlük alanı ile kendimi geliştirmeme
imkân veren, fikirleri ile yolumu aydınlatan, desteği ile güç veren hocam Prof. Dr. Özge
ÖZTEKİN’e sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
vi
ÖZET
ALTUN, İrem Işıl. Klasik Türk Şiirindeki Tehzile Türev İlişkileri Üzerinden Metinlerarası Bir
Yaklaşım, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2018.
Bu çalışma dört ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde klasik Türk şiiri araştırmalarında
metinlerarasılığın yerine değinilerek araştırmanın tezi, soruları, örneklemi ve yöntemi açıklanmıştır.
Birinci bölümde metinlerarasılık kavramı ve yenidenyazma ile metinlerarası yöntemler araştırılmıştır.
İkinci bölümde tehzil kavramı incelenmiş, edebî bir tür olarak tehzilin klasik Arap, Fars ve Türk
edebiyatlarındaki gelişimi ele alınmıştır. Üçüncü bölümde tehzil ile metinlerarası yöntemlerden yansılama
eşleştirilerek örnekleme seçilen metinler üzerinden tehzilin taklit yönü, dönüştürme şekli, amacı ve
yöntemsel açıklığı araştırılmıştır. Dördüncü bölümde örneklemdeki tehziller bir araya getirilmiş ve
Hevâyî’nin 61 tehzili tenkitli metin olarak sunulmuştur.
Anahtar Sözcükler
metinlerarasılık, türev ilişkileri, yansılama, klasik Türk şiiri, tehzil, Hevâyî
vii
ABSTRACT

ALTUN, İrem Işıl. An Intertextual Approach to Tehzil in the Classical Turkish Poetry Through
the Hypertextual Modalities, MA Thesis, Ankara, 2018.

This study has four main chapters. In the introduction, it is mentioned how the intertextuality’s using at
the studies of classical Turkish poetry. Then the main thesis, research questions, samples and the method
used in the study are explained. In the first chapter, the intertextuality and rewriting terms are explored. In
the second chapter, the tehzil is investigated with its historical development processes in Arabic, Persian
and Turkish literatures both as a literary genre and as a term. In the third chapter, the tehzil is linked to the
parody. After that, the aspect of imitation, the style of transformation, the aims and the observability of
the method are discussed through the samples choosen for the study. In the last chapter, the 61 tehzils
written by Hevayi that were in the sample pool are merged and presented as a critical edition.

Keywords
intertextuality, hypertextuality, parody, classical Turkish poetry, tehzil, Hevayi
viii
İÇİNDEKİLER
KABUL VE ONAY ...................................................................................................................... i
BİLDİRİM ................................................................................................................................... ii
YAYIMLAMA VE FİKRÎ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI ............................................. iii
ETİK BEYAN............................................................................................................................. iv
TEŞEKKÜR ................................................................................................................................ v
ÖZET .......................................................................................................................................... vi
ABSTRACT ............................................................................................................................... vii
İÇİNDEKİLER ........................................................................................................................ viii
KISALTMALAR ........................................................................................................................ x
ÖN SÖZ ...................................................................................................................................... xi
0. GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1
1. ŞİİR ELEŞTİRİSİNDE ÇOK SESLİ BİR OKUMA YÖNTEMİ OLARAK
METİNLERARASILIK ............................................................................................................. 8
1.1. TANIM-KURAM-KÖKEN ............................................................................................. 8
1.2. METİNLERARASI YÖNTEMLER ............................................................................ 13
1.2.1. Ortakbirliktelik İlişkileri ........................................................................................... 13
1.2.2. Türev İlişkileri .......................................................................................................... 14
1.3. METİNLERARASI İMGE: YENİDENYAZMA ........................................................ 17
1.4. KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE METİNLERARASI İLİŞKİLER ................................. 17
2. EDEBÎ BİR TÜR OLARAK TEHZİL ................................................................................ 21
2.1. KAVRAMSAL BİR DEĞERLENDİRME .................................................................. 21
2.2. KLASİK ARAP-FARS-TÜRK EDEBİYATLARINDAKİ GELİŞİMİ .................... 27
2.2.1. Klasik Arap Edebiyatında Hezl ve Tehzil ................................................................. 27
2.2.2. Klasik Fars Edebiyatında Hezl ve Tehzil .................................................................. 28
2.2.3. Klasik Türk Edebiyatında Hezl ve Tehzil ................................................................. 30