Table Of ContentKişilik ve Dönüşümleri
Jordan Peterson Psikoloji Ders Notları
erkekadam.org
1 Kişilik ve Dönüşümleri - erkekadam.org Copyright © 2021
YASAL UYARI
Bu ürünün telif hakları 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununca korunmaktadır. Yazarın
izni olmaksızın bu kitabın tamamı yada bir bölümü çoğaltılamaz, başka bir yerde yayınlanamaz
veya satılamaz. Telif haklarının ihlalinde bu kişilerle ilgili 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri
Kanununun aşağıda belirtilmiş olan maddeleri gereğince dava açılır.
Copyright © 2021 Tüm Hakları Saklıdır.
2 Kişilik ve Dönüşümleri - erkekadam.org Copyright © 2021
İçindekiler
YASAL UYARI 2
İçindekiler 3
Derleyenin Notu 6
Giriş 7
Giriş (Devam) 29
Hayat Öyküsünün Mitolojik Öğeleri 50
Mitolojik Öğe ve Temel Arketipler 50
Şamanik Öğe ve Dönüşüm Süreçleri 70
Piaget ve Yapısalcılık 76
Soyut Değerler ve Davranışsal Kökleri 80
Kişiliğin Ortaya Çıkması 84
Sosyalleşme ve Oyun 96
Piaget ve Adım Adım Jung 104
Drama Yap - İnan Oyunu 104
Engeller, Negatif Duygular ve Duygusal Denge 106
Asimilasyon ve Uyum 112
Dengeli ve İyi Oyun Kriteri 114
Carl Jung 118
Temel Erkek ve Kadın Arketipleri 120
Uyuyan Güzel, Hansel ve Gretel 122
Derinlik Psikolojisi: Carl Jung (Birinci Bölüm) 130
Kolektif Bilinçaltı ve “Tanrılar“ 131
Mitoloji, Arketipler ve Arketip Eylemler 137
Kahraman Mitolojisi ve Pinokyo 142
Derinlik Psikolojisi: Carl Jung (İkinci Bölüm) 152
Ego ve Persona 152
Gölge 153
İdeoloji Sahiplenmesi 156
Gölge Entegrasyonu 160
Aslan Kral 164
Freud’a Genel Bakış 174
3 Kişilik ve Dönüşümleri - erkekadam.org Copyright © 2021
Bilinçaltı 174
Beyin ve Ayrışma 177
Id, Ego, Süperego 180
Alt Kişilikler 182
Hafıza ve Anılar 183
Alışkanlıklar 190
Yaratıcılık ve Rüyalar 191
Psikoterapi 199
Fenomenoloji ve Carl Rogers 202
Martin Heidegger 203
Fenomenoloji 207
Özbenlik ve Organizma 210
Rogers ve Terapi 215
Varoluşçuluk : Nietzsche, Dostoyevski ve Sosyal Hiyerarşiler 225
Oyun ve Sosyalleşme 225
Nietzsche, Felsefe ve Tanrının Ölümü 230
Dostoyevski ve Tanrının Ölümünden Sonrası 243
Kierkegaard’ın Çözümünü 246
Fenomenoloji: Heidegger, Binswanger, Boss 250
Sosyal Yapıların Parçalanması 250
Kendi Değerlerini Yaratmak 260
Heidegger Binswanger ve Boss 266
Karakterin Psikobiyolojisi - Birinci Bölüm 275
Beş Büyük Faktör Kuramı 275
Beynin ve Davranış Hiyerarşisi 280
Hipotalamus 291
Korteks 294
Motivasyon ve Algı - Maymun İşi İlüzyonu 296
Karakterin Psikobiyolojisi - İkinci Bölüm 301
Bir Hata Algılama ve Düzeltme Fenomeni Olarak Bilinç 301
Odaklanma ve Duvarlar 304
Motivasyon ve Algısal Çerçeve 308
Motivasyon ve Duygular 310
4 Kişilik ve Dönüşümleri - erkekadam.org Copyright © 2021
Biyoloji ve Özellikler: Duygusal Denge 320
Uyumluluk - Saldırganlık ve Empati 329
Sorumluluk: Çalışkanlık ve and Düzenlilik 352
Açıklık ve Zeka 377
Son Ders 397
5 Kişilik ve Dönüşümleri - erkekadam.org Copyright © 2021
Derleyenin Notu
İnsan olmanın temel motiflerinden biri, “bir engel ile karşılaştığımda, kendimi
dönüştürebilirim ve böylece bu engeli aşacak bir yol bulabilirim” motifidir. “Kişilik ve
Kişiliğin Dönüşümleri”, sizin sadece olduğunuz kişi olmamanız ve sürekli değişen bir
varlık olmanızdan hareketle, sizi nelerin oluşturduğunu, bunların istaediğiniz yönde nasıl
dönüşebileceğini ve dönüşüm potansiyelinizi işliyor.
Toronto Üniversitesi Psikoloji Profesörü Jordan Peterson, Kişilik ve Dönüşümleri dersi,
bu konuyu tarihsel, felsefi, evrimsel ve biyolojik temellerine oturtarak size kişisel
serüveninizde kullanabileceğiniz güçlü bilgiler sağlıyor.
Bu kitap, Jordan Peterson’un kamuya açık psikoloji derslerinden derlenmiştir. Genel
olarak 2016 tarihli Personality and its Transformations dersleri baz alınsa da, 2015 ve
2017 derslerinin yanında başka materyallerde kullanıldı. Telif hakkı içeren materyal
kullanılmadı.
İyi okumalar.
Mahmut A.
6 Kişilik ve Dönüşümleri - erkekadam.org Copyright © 2021
Giriş
Kişilik olağandışı bir araştırma alanı zira birbirleriyle pek uyumlu olmayan birçok alt
disipline yayılıyor. Mesela klinik psikoloji ve deneysel psikoloji gibi. Aynı zamanda hem
birey temelli yaklaşım ile hem de büyük gruplardaki birbirinden ayrı özellikleri analiz eden
yaklaşım ile bağlantılı ki bu deneysel psikolojide genellikle kullanmanız gereken
yaklaşımdır.
Kişilik konusu aynı zamanda felsefe, mühendislik ve tıp ve bilimin garip bir karışımıdır.
Tıp bilim değil mi diyebilirsiniz ama değil zira tıp sağlık ile ilgili ve sağlık bilimsel bir
kategori değil. Sağlık kategorisi değer yargılarına bağımlıdır zira neyin sağlık neyin
hastalık, neyin sağlıklı neyin zararlı olduğuna karar vermeniz gerekir. Bunu da değer
temelli yargı olmadan yapamazsınız.
Bu özellikle psikolojide böyledir zira sağlıklı kişilik nedir diye düşünürken sadece
patolojilerin olmaması şeklinde düşünmezsiniz. Kimin zihnen ve bedenen sağlıklı
olduğuna karar verirken pozitif bazı özelliklerin varlığı üzerinden düşünürsünüz. Örneğin
psikologlar, özellikle de 60’ların hümanist psikologları, psikolojik anlamda gerçekten
sağlıklı insanların kendini gerçekleştirmiş insanlar olduğunu varsayabilirler. Yani kendi
pozitif potansiyellerinin - artık o her neyse - tamamına ulaşabilen insanları sağlıklı
varsayabilirler.
Bu olağan dışı şeyler yüzünden kişilik psikolojisi dersi oldukça geniş bir yelpazeye
yayılmalıdır. Bu derste kültür tarihi, ahlak tarihi ve benim neredeyse biyolojik olarak
tanımladığım öğeler bulunmalıdır. Bu sayede ders size insan olmanın ne demek olduğu
ile ilgili çok boyutlu bir bakış açısı kazandırabilir.
Burada ders verirken sadık kaldığım başka prensipler de var. Yararlı olduğuna
inanmadığım konulardan bahsetmeyeceğim. Bilgi ile yararlı bilgi arasında bir fark var
değil mi? Dünyada sayısız bilgi var. Google arama motoruna gidip kendinizi sonsuza
kadar bunlara boğabilirsiniz ki bunu gün içinde sıklıkla yaptığınıza eminim.
Benim için yararlı bilgi demek, sizin yararlı bulduğunuz şekilde dünyaya bakışınızı ve
dünyada nasıl aksiyon aldığınızı dönüştüren bilgidir. Bu tür bilgiyi, anlamlı diye de
7 Kişilik ve Dönüşümleri - erkekadam.org Copyright © 2021
tanımlayabilirsiniz. Yani benim bu derste sadık kalacağım prensiplerden biri, size anlamlı
olmayan hiçbir bilgiyi öğretmemek olacak. Benim anlamlı kriterim ise öncelikle bir bilginin
sizin için kişisel bir fark yaratmasıdır. Öğrendiğiniz şey dünya ile etkileşiminiz açısından
anlamlı mıdır? Ve ikincisi, size öğretilen bilginin sosyal, politik veya ekonomik bir faydası
var mıdır? Yani öğrendiğiniz bilgi davranışlarınızda bir fark yaratıyor ve aynı zamanda
etrafınızdakileri de etkiliyor mu? Bu ders için bir araya getirdiğim ders malzemesi bu
prensip çerçevesinde oluştu.
Bu derste, kişilik teorisinin önemli bir parçası olan klinik teorisyenlere vurgu yaptığım için,
benim felsefi saydığım birçok malzeme mevcut. Bu arada bu materyal zaten çoğu
öğrencinin kişilik teorisi konusunda en çok ilgilendiği şey. Bu içeriğin felsefi olmasının
sebebi, bir insanın nasıl yaşaması gerektiği ve bir insanın ne olduğu ile ilgili olması. Bu
içerik, insanın nasıl yaşaması ya da belki insanın daha iyi bir kişiliğe dönüşmek için nasıl
davranması gerektiği ile ilgili. Bunu tanımlamak için daha uygun bir kelime olmadığı için
iyi diyeceğim ama siz daha sağlıklı da diyebilirsiniz. Ama burada tartıştığımız bağlamda
iyi ve sağlıklı arasındaki fark önemsiz.
Son olarak da dersi okuma metinlerinden anlatmadığım konusunda sizi uyarmam lazım.
Bu nedenle derse başladığımda size ne anlatacağımdan tam olarak emin değilim.
Materyali biliyorum ama önceden yazılmış bir metne sadık kalmak istemiyorum. Sizinle,
önemli olduğunu düşündüğüm şeyleri konuşmak istiyorum. Bu nedenle şansın da yardımı
ile umarım bu ders sizin için, katılmaya ve dinlemeye değer bir ders olacak.
Ama sizin mizacınız önceden hazırlanmış, lineer devam eden, öngörülebilir ve metne
sadık bir ders dinlemeye yatkınsa, bu ders muhtemelen sizin için uygun bir ders değil.
Eğer siz düzenli (orderly) biri iseniz ki bu 5 büyük kişilik faktöründen biridir, sizin için
durum budur. Düzenli insanlar işine bağlı ve işini yaparken özenlidirler (conscientious).
Şeylerin kesin çizgilerle ve lineer bir şekilde önlerine gelmesinden hoşlanırlar. Ben düzenli
değilim. Açıklık (openness) faktörüne yatkınım ve açıklık yaratıcı bir boyuttur. Açıklığa
yatkın insanlar konuşurken zayıf bağlantılar kurarlar ve söyledikleri çok geniş alanlara
yayılır. Bazı insanlar bu tür konuşmaları sevmeye yatkındırlar. Örneğin literatür okumayı
seviyorsanız, muhtemelen bu dersi de seveceksiniz. Eğer literatür okumayı
sevmiyorsanız, muhtemelen bu ders de hoşunuza gitmeyecek.
8 Kişilik ve Dönüşümleri - erkekadam.org Copyright © 2021
Neyse, bu kadar uyarı yeter. Şimdi size bu derste ne konuşacağımızı anlatayım.
İnsanları eşsiz kılan şeylerden birisi de öz bilinçtir. Hayvan davranışlarını araştıran
etologistler, hayvan öz bilinci üzerinde görece basit deneyler yaparlar. Hayvan öz bilinci
üzerine yapılmış en meşhur deneylerden birisi ayna deneyidir. Bu deneyde bir şempanze
ya da üç yaşında bir çocuk alırsın ve alnına ya da burnuna ruj ile bir çizgi çizersiniz. Sonra
da deneği, ayna karşısına koyarsınız. Denek eğer ruju silmeye çalışırsa ya da ruja işaret
ederse, deneğin aynadaki yansımanın kendisi olduğunun bilincinde olduğunu ya da en
azından bunu yeterince kavrayabildiğini varsayabilirsiniz.
Görünen o ki yunuslar bu testte öz bilinç gösterebiliyorlar. Kargagillerin bazı türleri de bu
şekilde tepki verebiliyorlar. Bu türler oldukça zekiler ve basit de olsa öz bilinç
sergileyebiliyorlar. Yunuslar demiştim, deniz memelileri bu tür bir öz bilince sahip gibi.
Balinalar da belki ama kimse balinaların önüne kocaman bir ayna koyarak deney
yapmadığı için bunu tam olarak bilmiyorum. Ve insanlar. Bu kadar.
Şimdi ben bunun yani aynada kendinin farkına varmayı öz bilincin iyi bir tanımı olduğunu
düşünmüyorum. Bu mesela köpekler gibi bazı hayvanlara haksızlık çünkü köpeklerin
aynayı görmesi değil aynayı koklaması lazım. Birçok hayvan görsel değil koku
merkezlidir. Çoğu beyin koku duyusu merkezli olacak şekilde yapılanmıştır ama insan
beyni görme duyusu merkezlidir ki bu tip beyin yapısı istisnadır. Bu nedenle ayna deneyi
köpekler ve fareler gibi hayvanlar için uygun bir deney değildir.
Ama bu deneyin asıl hoşuma gitmeyen tarafı öz bilinci oldukça basite indirgiyor olması.
Gerçi bunun öz bilinç konusunda en azından ilk adım olduğunu söyleyebilirsiniz.
Tam bir öz bilince sahip olmak için başkalarını taklit edebilme kapasitesine de ihtiyacınız
var. Bu insanların genel olarak farkına varabildiklerinden çok daha önemli bir kapasite.
Taklit dil kadar önemli bir kapasite. Aslına bakarsanız taklit kapasitesi olmadan dili
kullanabileceğinizi sanmıyorum. Her şeyden önce kullandığınız tüm kelimeler
başkalarının da kullandığı kelimeler. Yoksa anlaşılır olamazsınız. Konuşabiliyor ve
anlaşılabiliyor olmanız derdinizi anlatmak için taklit kapasitenizi kullandığınıza işaret
ediyor. Yani taklit edebilmeye ihtiyacınız var zira taklit edebiliyorsanız vücudunuzu
dünyayı ve diğer insanları temsil edecek şekilde kullanabiliyorsunuz demektir.
9 Kişilik ve Dönüşümleri - erkekadam.org Copyright © 2021
Vücudunuzu kendinizi temsil edecek şekilde de kullanabiliyorsunuz örneğin bir partide
şaka yapıp, komik hareketlerle insanları güldürebilirsiniz.
Dil açık bir şekilde dünyanın anlaşılır ama karmaşık modellerini kurmanızı, bunları
başkaları ile paylaşmanızı ve düşünmenizi sağlıyor.
Kısacası öz bilince sahip olmak için fiziksel dünyada varolduğunuzun farkında olmalısınız
en azından şimdi ve burada; ve taklit kapasiteniz olmalı zira bu sizin kendinizi ve başka
yaratıkları anlamanızın kısmen de olsa temelidir. Sizin herhangi biriniz hakkında
öğrendiğim her şey benim iyi ya da kötü nasıl bir varlık olduğumu anlamama da yardımcı
olacak.
Dil ile sadece başkaları hakkındaki simgelerimizi anlaşılır bir şekilde iletmekle kalmayız
aynı zamanda bu söylemleri çok çok uzun bir zaman boyunca saklayabiliriz. Ve bunu
kısmen bir rituel şeklinde yaparız, kısmen de hikaye şeklinde. Bunlar anlaşılır hale gelmiş
simgeleri harekete geçirmektir, zira bir hikayeyi drama olarak düşünebilirsiniz. Yani
drama, davranışı temsil eden davranıştır ve hikaye de dramanın söze dökülmüş halidir.
İnsanlığın çok eski ritüelleri ve hikayeleri var. Bu derste biz gidebildiğimiz kadar geriye
giderek insanların insanlık tarihi boyunca kendilerini nasıl anladıklarını ve
simgeleştirdiklerini anlamaya çalışacağız. Bunu yapma nedenimiz de bugünkü bilgimizi
tarihi bir bağlam içine yerleştirmek istememiz.
Bunu yapma nedenimiz bir yandan da insan kişiliğinin özelliklerinden birisinin kişiliğin
tarihi bir fenomen olmasıdır. Eminim insan kişiliğinin sosyal bir yapı (social construct)
olduğunu birçok derste ve çeşitli yerlerde duymuşsunuzdur. Kişiliğini çoğu mu azı mı
sosyal yapıdır esas konu bu değil. Bir kısmının sosyal yapı olduğu kesin ve bu önemli bir
kısım. Sizler birer sosyal yaratıksınız. Bu sizin bir gelenekten varolduğunuz anlamına gelir
ve bu gelenek sizi olağanüstü uzun bir tarih boyunca birçok yöntemle şekillendirmiştir.
Hem tarihi hem de biyolojik bir geçmişte. Bunun anlamı şudur: eğer tarihinizi ve bu tarihin
önemli olduğunu anlamazsanız, kendinizi anlayamazsınız. Bunu yaparken tarihinizi bir
bilgi koleksiyonu olarak anlamak zorunda değilsiniz. İnsanın öz bilince sahip bir yaratık
olarak ne kadar süredir var olduğunu bilmiyoruz. Biyolojik ve genetik olarak bizimle
neredeyse aynı olan canlılar en az 150,000 yıldır varlar. Ama insanoğlu ateşi kullanmayı
10 Kişilik ve Dönüşümleri - erkekadam.org Copyright © 2021
