KISAS-I KUR'ÂN (1a-84b varakları arası) İNCELEME - METİN - DİZİN

322 Pages·2012·3.95 MB·Turkish

T. C.
NİĞDE ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI ANABİLİM DALI

KISAS-I KUR’ÂN (1a-84b varakları arası)
İNCELEME - METİN - DİZİN

Yüksek Lisans Tezi

Hazırlayan
HİDAYET KURUOĞLU

2012-NİĞDE

T. C.
NİĞDE ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI ANABİLİM DALI

KISAS-I KUR’ÂN (1a-84b varakları arası)
İNCELEME - METİN - DİZİN

Yüksek Lisans Tezi

Hazırlayan
HİDAYET KURUOĞLU

Danışman
Yrd. Doç. Dr. SADİ H. NAKİBOĞLU

2012-NİĞDE

İçindekiler
ÖZET................................................................................................................................. VII
SUMMARY ...................................................................................................................... VIII
ÖN SÖZ ............................................................................................................................. IX
ÇEVİRİ YAZI İŞARETLERİ................................................................................................. XI
İSARETLER ve KISALTMALAR ........................................................................................ XII
GİRİŞ .................................................................................................................................. 1
Tezin Amacı.................................................................................................................... 1
Tezin Konusu ................................................................................................................. 3
Tezin Önemi ................................................................................................................... 3
Metin Hakkında ............................................................................................................. 3
Metinde Geçen Eski Türkçe Özellikler ........................................................................... 6
1. İNCELEME .................................................................................................................... 12
1.1. YAZILIŞ ÖZELLİKLERİ .............................................................................................. 12
1.1.1. Ünlülerin Yazılışı ............................................................................................ 12
1.1.2. Ünsüzlerin Yazılışı .......................................................................................... 16
1.1.3. Şeddenin Kullanışı .......................................................................................... 17
1.1.4. Hemzenin Kullanılışı ....................................................................................... 18
1.1.5. Bitişik Yazılan Kelimeler ................................................................................. 18
1.1.6. Aynı Kelimenin Değişik Yazılması ................................................................... 18
1.1.7. Kelime Hazinesi .............................................................................................. 19
1.2. FONETİK ÖZELLİKLER ............................................................................................ 20
1.2.1. ÜNLÜLER (VOKALLER) .................................................................................... 20
1.2.1.1. ÜNLÜ DEĞIŞMELERİ ................................................................................ 20
1.2.1.2. ÜNLÜ UYUMU ......................................................................................... 22
1.2.1.2.1. Kalınlık İncelik Uyumu ..................................................................... 22
1.2.1.2.2. Düzlük Yuvarlaklık Uyumu ............................................................... 22
1.2.1.3. ÜNLÜ DÜŞMESİ ...................................................................................... 23
1.2.1.4 HECE DÜŞMESİ......................................................................................... 24
1.2.1.5. BİRLEŞME ................................................................................................ 24
1.2.2. ÜNSÜZLER ...................................................................................................... 25
1.2.2.1. ÜNSÜZ DEĞİŞMELERİ .............................................................................. 25
III
1.2.2.1.1. ú > ò değişmesi ................................................................................ 25
1.2.2.1.2. t / ù > d değişmesi ........................................................................... 25
1.2.2.1.3. ú > g değişmesi ................................................................................ 26
1.2.2.1.4. k > t değişmesi ................................................................................. 27
1.2.2.1.5. b > v değişmesi ................................................................................ 27
1.2.2.2. ÜNSÜZ DÜŞMESİ ..................................................................................... 27
1.2.2.2.1. Köklerde Ünsüz Düşmesi ................................................................. 27
1.2.2.2.2. Eklerde Ünsüz Düşmesi ................................................................... 27
1.2.2.3. ÜNSÜZ TÜREMESİ ................................................................................... 28
(y) Türemesi: .................................................................................................... 28
(n) Türemesi: ................................................................................................... 28
1.2.2.4. ÜNSÜZ İKİZLEŞMESİ ................................................................................ 28
1.2.2.5. YER DEĞİŞTİRME ..................................................................................... 28
1.3. ŞEKİL BİLGİSİ ......................................................................................................... 29
1.3.1. YAPIM EKLERİ ................................................................................................. 29
1.3.1.1. İsimden İsim Yapan Ekler ........................................................................ 29
1.3.1.2. İsimden Fiil Yapan Ekler .......................................................................... 30
1.3.1.3. Fiilden Fiil Yapan Ekler ............................................................................ 31
1.3.1.4. Fiilden İsim Yapan Ekler .......................................................................... 32
1.3.2. İSİM ................................................................................................................ 33
1.3.2.1. İSİM ÇEKİMİ ............................................................................................ 33
1.3.2.1.1. Çokluk Eki: ....................................................................................... 33
1.3.2.1.2. İyelik Ekleri: ...................................................................................... 34
1.3.2.1.3. HÀl Ekleri .......................................................................................... 35
1.3.2.1.3.1. Yalın HÀl: ................................................................................... 35
1.3.2.1.3.2. İlgi HÀli (Genetive): +Uñ; +nUñ ................................................. 36
1.3.2.1.3.3. Belirtme HÀli: ........................................................................... 36
1.3.2.1.3.4. Yönelme / Yaklaşma HÀli: ......................................................... 37
1.3.2.1.3.5. Bulunma HÀli: ........................................................................... 37
1.3.2.1.3.6. Ayrılma HÀli: ............................................................................. 37
1.3.2.1.3.7. Yön Gösterme HÀli: ................................................................... 38
1.3.2.1.3.8. Vasıta HÀli: ................................................................................ 38
1.3.2.1.3.9. Eşitlik HÀli: ................................................................................ 39
1.3.2.1.3.10. Aitlik HÀli: ................................................................................ 39
IV
1.3.2.1.3.1.1. Soru Eki .................................................................................. 40
1.3.2.1.3.1.2. Küçültme Eki: ......................................................................... 40
1.3.2.2. İSİM TAMLAMASI .................................................................................... 40
1.3.2.2.1. Belirtili İsim Tamlaması .................................................................... 40
1.3.2.2.2. Belirtisiz İsim Tamlaması ................................................................. 41
1.3.2.2.3. Zincirleme İsim Tamlaması .............................................................. 41
1.3.3. SIFATLAR ........................................................................................................ 41
1.3.3.1. NİTELEME SIFATLARI............................................................................... 41
1.3.3.2. İşaret Sıfatları.......................................................................................... 42
1.3.3.3. Karşılaştırma Sıfatları: ............................................................................. 43
1.3.3.4. Belgisiz Sıfatlar ........................................................................................ 43
1.3.3.5. Sayı Sıfatları ............................................................................................ 44
1.3.3.5.1. Asıl Sayı Sıfatı ................................................................................... 44
1.3.3.5.2. Sıra Sayı Sıfatı .................................................................................. 44
1.3.3.6. Soru Sıfatı................................................................................................ 45
1.3.4. ZAMİRLER ...................................................................................................... 45
1.3.4.1. Şahıs Zamirleri ........................................................................................ 45
1.3.4.2. İşaret Zamirleri ....................................................................................... 48
1.3.4.3. Belirsizlik Zamiri ...................................................................................... 49
1.3.4.4. Soru Zamiri ............................................................................................. 50
1.3.4.5. Dönüşlülük Zamiri ................................................................................... 50
1.3.5. EDATLAR ........................................................................................................ 51
1.3.5.1. Bağlama Edatları ..................................................................................... 51
1.3.5.2. Kuvvetlendirme Edatları ......................................................................... 57
1.3.5.3. Sesleme Edatları ..................................................................................... 58
1.3.5.4. Tasdik Edatları ........................................................................................ 58
1.3.6. FİİLLER ............................................................................................................ 59
1.3.6.1. İSİM – FİİL ............................................................................................... 59
1.3.6.1.2. Bildirme (İhbar/ Şimdiki zaman, ‘imek’ fiili) .................................... 59
1.3.6.1.2.2. Görülen Geçmiş Zaman ............................................................ 60
1.3.6.1.2.2.1 Olumsuzu........................................................................... 60
1.3.6.1.2.3. Öğrenilen Geçmiş Zaman ......................................................... 60
1.3.6.2. BİLDİRME KİPLERİ ................................................................................... 61
1.3.6.2.1. Görülen Geçmiş Zaman ................................................................... 61
V
1.3.6.2.1.1. Olumsuzu .................................................................................. 62
1.3.6.2.1.2. Görülen Geçmiş Zamanın Şartı ................................................. 63
1.3.6.2.1.3. Görülen Geçmiş Zamanın Hikayesi ........................................... 63
1.3.6.2.1.3.1. Olumsuzu ........................................................................... 63
1.3.6.2.2. Öğrenilen Geçmiş Zaman: -mIş........................................................ 64
1.3.6.2.2.1. Olumsuzu .................................................................................. 64
1.3.6.2.2.2. Öğrenilen Geçmiş Zamanın Hikayesi ....................................... 64
1.3.6.2.2.2.1. Olumsuzu........................................................................... 65
1.3.6.2.3. Geniş zaman: ................................................................................... 65
1.3.6.2.3.1. Olumsuzu .................................................................................. 66
1.3.6.2.3.2. Geniş Zamanın Hikayesi ............................................................ 67
1.3.6.2.3.3. Geniş Zamanın Olumsuzunun Hikayesi .................................... 68
1.3.6.2.3.4. Geniş Zamanın Şartı .................................................................. 68
1.3.6.2.4. Gelecek Zaman: ............................................................................... 68
1.3.6.2.4.1. Gelecek zamanın olumsuzu ...................................................... 69
1.3.6.2.5. Gereklilik: ......................................................................................... 69
1.3.6.2.6. İstek: ................................................................................................ 69
1.3.6.2.6.1. İsteğin olumsuzu ....................................................................... 71
1.3.6.2.6.2. İsteğin hikayesi ......................................................................... 71
1.3.6.2.6.3. İsteğin Olumsuzunun Hikayesi .................................................. 71
1.3.6.2.7. Şart: ................................................................................................. 72
1.3.6.2.7.1. Şartın olumsuzu ........................................................................ 72
1.3.6.2.8. Emir ................................................................................................. 73
1.3.6.2.8.1. Emrin olumsuzu ........................................................................ 74
1.3.6.2.8.2. Şimdiki Zamanın Hikayesi ......................................................... 74
1.3.7. İSİM VE SIFAT FİİLLER ..................................................................................... 74
1.3.8. ZARF FİİLLER (Gerundium) ............................................................................. 76
1.4. SONUÇ .................................................................................................................. 79
1.5. METİN ................................................................................................................... 83
DİZİN .............................................................................................................................. 164
KAYNAKÇA ..................................................................................................................... 306
ÖZ GEÇMİŞ ..................................................................................................................... 308

VI
ÖZET
Batı Türkçesinin ilk döneminin adı olan Eski Anadolu Türkçesi 13. yüzyılda
başlar ve 16. yüzyıl başlarına kadar devam eder. Eski Anadolu Türkçesi ile ilgili
günümüzde birçok çalışma yapılmıştır. Ancak her yeni çalışma dönemin kültürüne,
tespit edilen dil özelliklerine ve kelime hazinesine katkı yapması bakımından
önemlidir.

Dönemin söz varlığının çıkarılması ve dil özelliklerinin tespiti için metin
çalışmaları derin bir önem arz etmektedir. Bu çalışmada Kısas-ı Kur’Àn isimli EAT
ile yazılmış bir metin incelenmiştir. Bu çalışma Giriş, İnceleme, Sonuçş Metin ve
Dizin olmak üzere beş bölümden meydana gelmektedir.

Giriş bölümünde Kısas-ı Kur’Àn’ ın yazarı, konusu, dili, yazılış tarihi
hakkında bilgi verildi. İnceleme bölümünde metnin dil bilgisi özellikleri tespit edildi.
Sonuç bölümünde tezin değerlendirmesi yapılmıştır. Metin bölümünde Kısas-ı
KurÀn’ ın traskripsiyonu yapılmıştır. Dizin bölümünde ise metinde geçen kelimelerin
hangi varak hangi satırda olduğu verilmiştir. Ayrıca bu kelimelerin anlamı da
yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Eski Anadolu Türkçesi, Kuran Kıssaları, Kısas-ı Kur’Àn

VII
SUMMARY
Old Anatolian Turkish, the name of the first era of Western Turkish,
commenced in 13. Century and continued until the beginning of 16. century. There
have been many studies on Old Anatolia Turkish nowadays. However each study
done on it is of great importance since they contribute to the culture, language
properties detected and vocabulary of the period.

To recover word treasure and detect the language properties, text studies are
of very importance. In this study, a text called Kısas-ı Kur’Àn (the stories of Quran)
has been examined. The study consists of five chapters, namely, Introduction,
Examination, Conclusion, Text, Index.

In the chapter ‘Introduction’ was given knowledge about the Kısas-ı Quran’s
author, subject matter, language, date of being written. In the examination, grammar
properties of the text was detected and evaluated. Assesment has been done
conclusion of the thesis. In the text, transcription of Kısas-ı Kur’Àn (the stories of
Quran) has been done. In the index, the page and line numbers of the words in the
text are given.

Key Words: Old Anatolian Turkish, Kısas-ı Kur’an, The Stories of Quran

VIII