Table Of ContentKayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları No: 95
Bu kitap KAYSERİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ’nin
bir kültür hizmetidir.
This book is a public service of
KAYSERİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
Eserin tüm hakları saklıdır.
Yazılar ve görsel malzemeler izin alınmadan kullanılamaz.
No photographs, drawings or documents may be reproduced
Without the written permission of the author.
ISBN: 978-975-8046-95-9
Baskı ve Cilt: Acar Basım ve Cilt San. Tic. A.Ş.
Tel: (0212) 422 18 34
Ön Kapak: Filiz Bengi’nin, Kayseri Döner Kümbet bezemelerinden iki yanı aslanlı hayat ağacıyla,
çift başlı kartal motifini kümbet ile birlikte ele aldığı yorumu.
Arka Kapak: Gevher Nesibe Medresesi taç kapısının yanında yer alan geometrik bezemeli
gül bezeğinin Jale Yavuz tarafından yapılmış, kompozisyonu.
Bu kitap Haziran 2013 tarihinde 1850 adet basılmıştır.
This book was printed in June 2013 in a run of 1850
Kayseri Büyükşehir Belediyesi
KAYSERİ
ANSİKLOPEDİSİ
Cilt 3
Yay›na Haz›rlayan
ÜLKE YAYIN HABER T‹C. LTD. ŞT‹.
Merkez: Klodfarer Cad. Altan ‹ş Merkezi No:3/19 Sultanahmet - ‹stanbul Tel: (212) 518 95 78 - 79
e-posta: [email protected]
Bilim ve Danışma Kurulu:
Prof. Dr. Mehmet Şahin, Prof. Dr. Mustafa Kara, Mehmet Çayırdağ
Yayın Hazırlama ve Genel Koordinatör:
Fatih Gökdağ
Yayın Kurulu:
Prof. Dr. Atabey Kılıç, Prof. Dr. Yıldıray Özbek, Doç. Dr. Gülbadi Alan,
Fatih Gökdağ, Yusuf Turan Günaydın
Denetleme Kurulu:
Mustafa Yalçın, Hüseyin Beyhan, Oktay Durukan
Yayın Kurulu Yardımcıları:
Ayşe Esra Baykan, Recep Kanalga, Erdoğan Mura
Yayın Sekreteri:
Doç. Dr. Mehmet Vural
Redaksiyon:
Suna Demirer
Teknik Yönetim ve Tasarım:
Kâmil Yalçınkaya, Ayten Balaç, Mahmut Karatoprak
Arşiv:
Cengiz Arslan
Fotoğraf:
Hazal Akbaş, Ülke Arşivi
Dizgi, Uygulama, Teknik Hizmetler:
Ülke Yayın Haber Tic. Ltd. Şti.
Yayına Katkıda Bulunanlar:
Mehmet Çayırdağ, Ahmet Emin Güven, Alim Gerçel, Prof. Dr. Mustafa Keskin, Halit Erkiletlioğlu,
Dr. Mustafa Işık, Mahmut Sabah, S. Burhanettin Akbaş, Hüseyin Cömert, Prof. Dr. ‹smail Görkem,
Emir Kalkan, Prof. Dr. Şükrü Karatepe, Halil Tekiner, Mustafa Çınar, Yusuf Özmerdivenli,
Yusuf Ünal, Bekir Oğuzbaşaran, Yrd. Doç. Dr. Kadir Özdamarlar
Görsel Malzeme Katkısında Bulunanlar:
Nihat Karakaya, Faruk Yaman
Faydalanılan Arşivler:
Kayseri Valiliği Fotoğraf Arşivi, ‹çişleri Bakanlığı Arşivi, TBMM Kütüphanesi, TTK Arşivi, Millî Kütüphane,
KAYTAM Arşivi, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Arşivi, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Kütüphane ve Arşivi
Y A Z A R L A R
Abdulkadir YUVALI (Prof. Dr.), Ahmet TÜRKMEN (Araş. Gör.), Alim GERÇEL,
Atabey KILIÇ (Prof. Dr.), Ayhan ÖZTÜRK (Prof. Dr.), Ayşe BUDAK (Araş. Gör.), Aytekin KAHRAMAN,
Baki Yaşa ALTINOK, Betül AYDOĞDU (Yrd. Doç. Dr.), Burcu CEYLAN (Doç Dr.),
Celil ARSLAN (Yrd. Doç. Dr.), Cem KAĞITÇI, Cengiz KARTIN (Okt.), Erdoğan MURA, Erhan ÇAPRAZ,
Fevzi ERARSLAN, Füsun KOCATÜRK, (Yrd. Doç. Dr.), Gökhan YILDIZ, Gülbadi ALAN (Doç. Dr.),
Gün IŞIK (Araş. Gör.), Halil TEKİNER, Halit ERKİLETLİOĞLU, Hasan ELMAAĞAÇ, Hasan TÜLKAY,
Hasan YÜKSEL, Hava SELÇUK (Doç. Dr.), Hülya Güley TANRIVERDİ, Hülya TOKER (Dr.),
Kadir ÖZDAMARLAR (Yrd. Doç. Dr.), Kemal GÖDE (Prof. Dr.), Kemalettin TEKİNSOY, Kerim TÜRKMEN
(Prof. Dr.), Kutlu EMRE (Prof. Dr.), Lokman TAY (Öğr. Gör.), Mahmut ALTUNCAN, Mahmut SABAH,
Mehmet AYMAN, Mehmet ÇAYIRDAĞ, Mehmet İNBAŞI (Prof. Dr.), Mehmet KINIK (Yrd. Doç. Dr.),
Mehmet SOMUNCU (Prof. Dr.), Mehmet ŞAHİN (Prof. Dr.), Muhsin İlyas SUBAŞI, Mustafa CENGİZ,
Mustafa DENKTAŞ (Prof. Dr.), Mustafa IŞIK (Yrd. Doç. Dr.), Mustafa İMAMOĞLU,
Mustafa KARA (Prof. Dr.), Mustafa KESKİN (Prof. Dr.), Mustafa ŞANAL (Doç. Dr.),
Neşe Yılmaz BAKIR (Öğr. Gör.), Nilay Çorağan KARAKAYA (Doç. Dr.), Nurettin ALBAYRAK (Öğr. Gör.),
Nurkal KUMSUZ, Osman ERAVŞAR (Prof. Dr.), Ömer ÖZCAN, Rasim DENİZ (Dr.), Recep KANALGA,
Remzi AYDIN (Öğr. Gör.), S. Burhanettin AKBAŞ, Sabit DOKUYAN, Sadullah GÜLTEN (Yrd. Doç. Dr.),
Saim CİRTİL (Yrd. Doç. Dr.), Saim DELİGÖZ, Sefure Deveci ÇETİNKAYA, Selda POLAT, Selma
GÜNAYDIN, Serdar OZKAYA, Sultan Murat TOPÇU (Yrd. Doç. Dr.),
Şeyda Güngör AÇIKGÖZ (Yrd. Doç. Dr.), Şükrü ÖZTÜRK, Tolga AKAY (Arş. Gör.),
Üçler BULDUK (Prof. Dr.), Vacit İMAMOĞLU (Prof. Dr.), Yasemin DEKER,
Yıldıray ÖZBEK (Prof. Dr.), Yonca ANZERLİOĞLU (Yrd. Doç. Dr.), Yusuf Turan GÜNAYDIN,
Zahide Kayışoğlu ŞAHİN (Öğr. Gör.), Zübeyir (Kars) SALTUKLU (Yrd. Doç. Dr.)
KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹
K I S A L T M A L A R
GENEL KI SALT MA LAR
B.: Bel ge M: Mi la di
bk.: Ba kı nız Matb. Mat baa sı
*: Ba kı nız Md.: Mü dür lü ğü
BO A: Baş ba kan lık Osm an lı Ar şi vi MEB: Mil li Eği tim Ba kan lı ğı
C: Cilt MSB: Mil li Sa vun ma Ba kan lı ğı Ar şi vi
çev: Çe vi ren MÜS BE: Mar ma ra Üni ver si te si Sos yal Bi lim ler Ens ti tü sü
Dos: Dosy a nr: Nu ma ra
DTCFD: Dil ve Ta rih Coğ raf ya Fa kül te si Der gi si Ö.: Ölümü
ERÜ: Er ci yes Üni ver si te si s.: Say fa
ed.: Edi tör S.: Sa yı
EÜİİBFD: Er ci yes Üni ver si te si İk ti sa di ve İda ri Bi lim ler SAD: Sel çuk lu Araş tır ma la rı Der gi si
Fa kül te si Der gi si Sad: Sa de leş ti ren
EÜS BE: Er ci yes Üni ver si te si Sos yal Bi lim ler Ens ti tü sü SBF: Si ya sal Bil gi ler Fa kül te si
GÜS BE: Ga zi Üni ver si te si Sos yal Bi lim ler Ens ti tü sü SÜS BE: Sel çuk Üni ver si te si Soy sal Bi lim ler Ens ti tü sü
H: Hic ri t. y.: Ta rih yok
hzl.: Ha zır la yan TBMM: Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si Kü tüp ha ne ve Ar şi vi
İÜ EF: İs tan bul Üni ver si te si Ede bi yat Fa kül te si TDK: Türk Dil Ku ru mu
İTÜ: İs tan bul Tekn ik Üni ver si te si TED: Türk Et noğ raf ya Der gi si
KAY TAM: Kay se ri ve Yö re si Ta rih Araş tır ma la rı Mer ke zi TFAD: Türk Folk lor Araş tır ma la rı Der gi si
KB: Kül tür Ba kan lı ğı TKAD: Türk Kül tü rü Araş tır ma la rı Der gi si
KBB: Kay se ri Bü yük şe hir Be le di ye si TÜS BE: Trak ya Üni ver si te si Sos yal Bi lim ler Ens ti tü sü
Kls.: Kla sör TO EM: Ta ri hi Os ma ni En cü me ni Mec mua sı
KTO: Kay se ri Ti ca ret Oda sı TTK: Türk Ta rih Ku ru mu Kü tüp ha ne ve Ar şi vi
ktp.: Kü tüp ha ne TU İK: Tür ki ye İs ta tis tik Ku ru mu
Ku rav: Ku ran Araş tır ma la rı Vak fı vd.: Ve di ğer le ri
KÜS BE: Kı rık ka le Üni ver si te si Sos yal Bi lim ler Ens ti tü sü vrk.: Va rak
MÖ: Mi lat tan Ön ce Y.: Yıl
MS: Mi lat tan Son ra Yay.: Ya yın la rı
SIK KULLANILAN KAYNAKÇA KI SALT MA LARI
A. Na zif, Mir’ât (Pa la mu toğ lu): Ah med Na zîf, KayseriTarihi Cö mert, 19.Y.Kayseri:Hü se yin Cö mert, 19.YüzyıldaKayseri,
(Mir’at-iKayseriyye), Kay se ri Özel İda re Mü dür lü ğü ve Ma za ka Ya yın cı lık, Kay se ri 2007.
Kay se ri Be le di ye si Bir li ği Ya yın la rı, Kayseri, 1987.
Çak ma koğ lu Ku ru, Kayseri Mimarisi: Alev Çak ma koğ lu
A. Na zif, Meşâhir (Di ri öz’ler): Ah med Na zîf, KayseriMeşhur- Ku ru, Fetihten Osmanlı Dönemine Kadar Kayseri’de
ları(KayseriyyeMeşâhiri), hzl. Me ser ret Di ri öz-Hay dar TürkDevriMimarisi, İl köz Mat baa sı, An ka ra 1998.
Ali Di ri öz, YAK-TAŞ AŞ. Ya yı nı, Kay se ri 1991. Ça lış kan, KayseriBelediyesi:Nec met tin Ça lış kan, Kurulu-
Ak sa râ yî, MA:Ke rî müd dîn Ak sa râ yî, Müsâmeretü’l-ahbâr, şundanGünümüzeKayseriBelediyesi, Kay se ri Bü yük şe-
çev. Mür sel Öz türk, TTK Ya yın la rı, An ka ra 2000. hir Be le di ye si Kül tür Ya yın la rı, Kay seri 1995.
Al bay rak, SDOU:Sa dık Al bay rak, SonDevirOsmanlıUle- Ça yır dağ, KTA:Meh met Ça yır dağ, KayseriTarihiAraştırma-
mâsıI-IV, Medr e se Ya yı ne vi, İs tan bul 1980. ları, Kay se ri Bü yük şe hir Be le di ye si Ya yın la rı, Kay se ri
2001.
Bağd at lı, Hediyye:Bağ dat lı İs ma il Pa şa, Hediyyetu’l-Arifin
Çı nar, MusikîYolcuları:Mus ta fa Çı nar, KayseriMusıkîYolcu-
Esmau’l-MüellifinAsaru’l-Musannifin I-II, Mill î Eği tim
ları, Mi mar si nan Be le di ye si Kül tür Ya yın la rı, Kay se ri, t.y.
Ba kan lı ğı Ya yın la rı, İs tan bul 1951.
Ço ker, TPT(1919–1923):Fah ri Ço ker, TürkParlamentoTari-
BilimveDinSempozyumu:XIII.veXVI.YüzyıllardaKayse-
hi,MilliMücadeleveTBMMI.Dönem(1919-1923),I.
ri’deBilimveDinSempozyumu, An ka ra 1998.
Dönem Milletvekillerinin Özgeçmişleri, TBMM Vak fı
Bur sa lı, OM1: Bur sa lı Mehmet Tahir, OsmanlıMüellifleri Ya yın la rı, An ka ra 1995, II I.
I-II I, Maa rif Ne za re ti Ya yı nı, İs tan bul 1915.
Ço ker, TPT(1931-1935):Fah ri Ço ker, TürkParlamentoTari-
Bur sa lı, OM2: Bur sa lı Mehm et Ta hir, OsmanlıMüellifleri hiTBMM-IV.Dönem1931-1935, TBMM Vak fı Ya yın la rı,
I-II I, hzl. A. Fik ri Ya vuz-İsm a il Özen, İs tan bul 1971. An ka ra 1996, II.
KKAAYYSSEERR‹‹ AANNSS‹‹KKLLOOPPEEDD‹‹SS‹‹
Ço ker, TPT(1961–1964):Fah ri Ço ker, TürkParlamentoTari- H. Ed hem, Kayseri(Göde):KayseriŞehri-SelçukluTarihin-
hi,CumhuriyetSenatosuÜyelerininÖzgeçmişleri(1961– denBirBölüm-, hzl. Ke mal Gö de, Kül tür Ba kan lı ğı Ya yın-
1964), TBMM Vak fı Ya yın la rı, An ka ra 1998, I. la rı, An ka ra 1982.
Ço ker, TPT(1966–1980):Fah ri Ço ker, TürkParlamentoTari- Işık,TEKAA: ed. İhsan Işık , ResimliveMetinÖrnekli
hi,CumhuriyetSenatosuÜyelerininÖzgeçmişleri(1966– TürkiyeEdebiyatçılarveKültürAdamlarıAnsiklopedisi
1980), TBMM Vak fı Ya yın la rı, An ka ra 1999, II. (10cilt), Elvan Yayınları, Ankara, 2006.
Da niş mend, İOTK:İs ma il Ha mi Da niş mend, İzahlıOsmanlı
İA:İslamAnsiklopedisiI-XIII, Mil lî Eği tim Ba kan lı ğı - Kül tür
TarihiKronolojisi I-V, İs tan bul 1972.
ve Tu rizm Ba kan lı ğı Ya yın la rı, İs tan bul 1979-1988.
DBİA:DündenBugüneİstanbulAnsiklopedisi, Türk i ye Eko-
İbn Bî bî, el-Evamir:İbn Bî bî, el-Evamirü’l-Alaiyyefi’lUmu-
no mik ve Top lum sal Ta rih Vak fı Ya yın la rı, İs tan bul 1993.
ri’l-Ala’iyyeI-II, çev. Mür sel Öz türk, An ka ra 1997.
Denk taş, KYA:Mus ta fa Denk taş, Kayseri’deYıkılanAnıtları-
İb nü le min, SATŞ:İb nü le min Mah mud Ke mal İnal, SonAsır
mız, Kay se ri 2007.
TürkŞairleriI-IV, Der gâh Ya yın la rı, İs tan bul 1988.
Denk taş, SuYapıları:Mus taf a Denk taş, Kayseri’dekiTarihi
İh sa noğ lu (Ed.), OsmanlıDevleti:OsmanlıMedeniyetive
SuYapıları(ÇeşmelerveHamamlar),Kı vıl cım Ya yın la rı,
Kay se ri 2000. DevletiTarihi, ed. Ekm e led din İhs a noğ lu, IR CI CA Ya yın-
la rı, İs tan bul 1994.
Develi:BütünYönleriyle1.DeveliBilgiŞöleni22-26Ekim
2002, De ve li Be le di ye si Kül tür Yay ın la rı, De ve li 2003. İma moğ lu, KayseriEvleri:Va cit İma moğ lu, GelenekselKay-
seriEvleri, Kay se ri Bü yük şe hir Bel e di ye si Kül tür Yay ın la-
Develioğlu, Bİ: Abdullah Develioğlu, BüyükİnsanlarÜçBin
rı, Kay se ri 2006.
TürkveİslamMüellifi, İstanbul 1973.
İn ba şı, 16.YBKayseri:Meh met İn ba şı, 16.YüzyılBaşlarında
DİA:TürkiyeDiyanetVakfıİslamAnsiklopedisi I-XXXII I,
Kayseri, Kay se ri İl Kül tür Mü dür lü ğü Ya yın la rı, Kay se ri
Tür ki ye Di ya net Vak fı Ya yın la rı, İs tan bul 1988-2008.
1992.
Do ğan, Erciyes:Ay de mir Do ğan, ErciyesDefteri, Be ğen dik
Ya yı nı, Kay se ri 1990. Kalaç, Kitabım: Ahmet Hilmi Kalaç, KendiKitabım, Yeni
Matbaa, Ankara, 1960.
Erav şar, SKayseri:Os man Erav şar, SeyahatnamelerdeKayse-
ri, Kay se ri Ti ca ret Oda sı Ya yın la rı, Kay se ri 2000. Kal kan, KŞ:Emir Kal kan, KayseriŞairleri, Kay se ri Bü yük şe-
hir Be le di ye si Kül tür Ya yın la rı, An ka ra 1996.
Er ki let li oğ lu, GenişKayseri:Ha lit Er ki let li oğ lu, GenişKayseri
Tarihi, Bel-Sin Eği tim, Hiz met, Gü zel leş tir me ve Yar dım Kal kan-Bi rol-Yer lik han, Meşhurlar:Emir Kal kan-İr fan Bi rol-
Vak fı Kül tür Ya yı nı, İs tan bul 2006. Mu rat Yer lik han, KayseriMeşhurları, Ma za ka Ya yın cı lık,
Kay se ri 2006.
Er ki letl i oğ lu, KYTN:Ha lit Er ki let li oğ lu, KayseriYakınTari-
hindenNotlar, Kays e ri Ti ca ret Oda sı Ya yın la rı, Kay se ri Ka ra, TAB:Ömer Ka ra, TefsirAkademisyenleriBiyografisi,
1998. Kur’an Araş tır ma la rı Vak fı (KU RAV) Yay., Bur sa 2007.
Er ki let li oğ lu, OsmanlıKayseri:Ha lit Er ki let li oğ lu, Osmanlı- Ka ra bu lut, KMM: Ali Rı za Ka ra bu lut, Kayseri’de Meşhur
larZamanındaKayseri, Kay se ri Bü yük şe hir Be le di ye si Mutasavvıflar, Kay se ri 1984 (?).
Ya yın la rı, Kay se ri 1996.
Ka ral, OsmanlıT:En ver Zi ya Ka ral, OsmanlıTarihi,VII-XI,
Er ki let li oğ lu, KT: Ha lit Er ki let li oğ lu, KayseriTarihi, Kay se ri
TTK Ya yın la rı, An ka ra 1947-1962.
1993.
Kars, M.M.Kayseri:Zü be yir Kars, MillîMücadele’deKayseri,
Es te râ bâ dî, Bezm1: Aziz b. Erd e şir-i Est e râ bâ dî, Bezm u
Ata türk Araş tır ma Mer ke zi Ya yın la rı, An ka ra 1999.
Rezm, İst an bul 1928.
Es te râ bâ dî, Bezm2: Aziz b. Er de şir-i Es te râ bâ dî, Bezm u KİMA: Kayseri İli Müftüleri Albümü, Kay se ri Müf tü lü ğü
Ya yı nı, 1991.
Rezm, çev. Mür sel Öz türk, An ka ra 1990.
Ko çer, Ulemâ:Meh met Ze ki Ko çer, KayseriUlemâsı, Ah met
Gab ri el, TürkAnıtları:Al bert Gab ri el, KayseriTürkAnıtları,
çev. Ah met Akif Tü tenk, An ka ra 1954. Sa it Mat baa sı, İs tan bul 1972.
Gü nay, TPT(1939-1943):Ş. Şe nal Gü nay, TürkParlamento Kök sal, KDŞ:M. Fa tih Kök sal, KayseriliDivanŞairleri, Geç it
TarihiTBMM-VI.Dönem1939-1943, TBMM Vakf ı Ya yın- Ya yın la rı, Kay se ri 1998.
la rı, An ka ra 2007, V. KYTSB1:I.KayseriveYöresiTarihSempozyumuBildirileri
Gü neş, TPT(1935-1939):İh san Gü neş, TürkParlamento (11-12Nisan1996), Kay se ri 2000.
TarihiTBMM-V.Dönem1935-1939, TBMM Vak fı Ya yın- KYTSB2:II.KayseriveYöresiTarihSempozyumuBildirileri
la rı, An ka ra 2001, II.
(16-17Nisan1998), Kay se ri 1998.
Gü neş, TPT(I.veII.Meşrutiyet):İh san Gü neş, TürkParla-
KYTSB3:III.KayseriveYöresiTarihSempozyumuBildirileri
mentoTarihiTBMM-MeşrutiyeteGeçişSüreci/I.veII.
(06-07Nisan2000), Kay se ri 2000.
Meşrutiyet, TBMM Vak fı Ya yın la rı, An ka ra 1998, II.
KYTSB4: IV. Kays e ri ve Yö re si Ta rih Sem poz yu mu Bil di ri le ri
Gürlek, DŞY: Ahmet Gürlek, DeveliliŞairlerveYazarlar,
Vatan Yayınları, Kayseri 2009. (10-11 Ni san 2003), Kay se ri 2003.
Gü ven, Kayseri’deMecmualar:Ah met Emin Gü ven, Kayse- M. Sü rey ya, SO1: Meh med Sü rey ya, Sicill-iOsmanîI-IV, hzl.
ri’deYazmaMecmualar(VeMuhtevalarındanSeçmeler), Ali Ak tan, Ab dül ka dir Yu va lı, Mus ta fa Kes kin, Se bil
Er ci yes Üni ver si te si Ya yın la rı, Kay se ri 2000. Ya yı ne vi, İs tan bul 1996.
H. Ed hem, Kayseriyye:Ha lil Ed hem, Kay se riy ye Şeh ri / Meb â- M. Sü rey ya, SO2: Meh med Sü rey ya, Si cill-i Os mâ nî I-VI, çev.
nî-i İs lâ miy ye ve Ki tâb e le ri, Mat ba a-i Or ha ni ye, İs tan bul Se yit Ali Kah ra man, hzl. Nur i Ak ba yar, KB. ve Tar ih Vak-
1333. fı Yurt Ya yın la rı, İs tan bul 1996.
KKAAYYSSEERR‹‹ AANNSS‹‹KKLLOOPPEEDD‹‹SS‹‹
Ma zı oğ lu, ARAŞ.: Has i be Ma zı oğ lu, AhmetRemziAkyürek Pamukciyan, BE: Kevork Pamukciyan, BiyografileriyleErme-
veŞiirleri, Se vinç Matb., An ka ra 1987. niler,hzl. Osman Köker, Aras Yayınları, İstanbul 2003.
Mu al lim Cev det, Zeyl:Mu al lim Cev det [İnan çalp], Zeylün Sa toğ lu, Ansiklopedi:Ab dul lah Sa toğ lu, KayseriAnsiklope-
alâFasli’l-Ahiyyeti’l-Fityâni’t-TürkiyyefîRıhleti’bniBat- disi, KB. Ya yın la rı, An ka ra 2002.
tûta, Kur tu luş Mat baa sı, İs tan bul 1932. Sa toğ lu, KayseriŞairleri:Ab dul lah Sa toğ lu, KayseriŞairleri,
Mü cel li doğ lu, Mülkiyeliler:Mü cel li doğ lu Ali Çan ka ya, Yeni An ka ra 1970.
MülkiyeTarihiveMülkiyeliler(MülkiyeŞerefKitabı), Sıvacı, KG: Ahmet Sıvacı, Kayseri Güldestesi, Kayseri
Mars Mat baa sı, An ka ra 1968-1969, 1969-1970, 1970-1971. Belediyesi Kültür Yayınları, Kayseri 2000.
Ön der, KBT:Ali Rı za Ön der, KayseriBasınTarihi(1910- Sü mer, Yabanlu:Fa ruk Sü mer, YabanluPazarı, Türk Düny a-
1960), Kays e ri İş çi Kre di Ban ka sı Kül tür Ya yın la rı, Ay yıl- sı Araş tır ma la rı Vak fı Ya yın la rı, İs tan bul 1985.
dız Mat baa sı, An ka ra 1972.
TBMMAlbümü:TBMMAlbümü / 1920-2010, 5 Cilt, Basın ve
Özbek - Arslan, KTKVE : Yıldıray Özbek-Celil Arslan, Kayseri Halkla İlişkiler Müdürlüğü, Ankara 2010.
TaşınmazKültürVarlıklarıEnvanteri, C I-III, Kayseri, Top çu, DTE:Sul tan Top çu, Develi’dekiTürkEserleri, De ve li
2008. 2007.
Öz do ğan, K.Tarihi:Kâ zım Öz do ğan, KayseriTarihi/Kültür Tu ran, SZT:Os man Tu ran, SelçuklularZamanındaTürkiye,
veSanatEserleri-I, Er ci yes Mat baa sı, Kay se ri 1948 (Di ğer Tu ran Neş ri yat Yur du, İs tan bul 1971.
cilt le ri ya yım lan ma mış tır).
TDEA:TürkDiliveEdebiyatıAnsiklopedisiI-VIII, Der gâh
Öz ke çe ci, CamiveMescidler:İl han Öz ke çe ci, Ta ri hi Kay se ri Ya yın la rı, İs tan bul 1977-1998.
Ca mi ve Mes cid le ri, Kay se ri Ko ca si nan Bel e di ye si Ya yın-
TK. KKA.TD: (Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyûd-ı
la rı, Kay se ri 1997.
KadîmeArşiviTapu-TahrirDefteri)
Öz ke çe ci, KCMM:İl han Öz ke çe ci, KayseriCamiMimarisinde
TürkAilesi:Sosyo-KültürelDeğişmeSürecindeTürkAilesi
MinberMinareler, Kay se ri 1993. I-III, Ko or di na tör: İs ma il Ka ra, T.C. Baş ba kan lık Ai le
Öz türk, TPT(1923-1927):Kâ zım Öz türk, TürkParlamento Araş tır ma Ku ru mu Ya yın la rı, An ka ra 1992.
TarihiTBMM-II.Dönem1923-1927, TBMM Vak fı Ya yın- Uzun çar şı lı, OT:İs ma il Hak kı Uzun çar şı lı, OsmanlıTarihi
la rı, An ka ra 1995, II I. I-VI, TTK Ya yın la rı, An ka ra 1972-1983.
Öz türk, TPT(1927-1931):Kâ zım Öz türk, TürkParlamento Uzun çar şı lı, AnadoluBeylikleri:İs ma il Hak kı Uzun çar şı lı,
TarihiTBMM-III.Dönem1927-1931, TBMM Vak fı Ya yın- AnadoluBeylikleriveAkkoyunlu-KarakoyunluDevletle-
la rı, An ka ra 1995, II I. ri, Türk Ta rih Ku ru mu Ya yı nı, An ka ra 1988.
Öz türk, TPT(1950-1954):Kâ zım Öz türk, TürkParlamento Ye dek çi oğ lu, K.Ağzı:Kâ zım Ye dek çi oğ lu, KayseriAğzıI-III,
TarihiTBMM-IX.Dönem1950-1954, TBMM Vak fı Ya yın- Özel İda re Mat baa sı, Kay se ri 1989, 1992, 1998.
la rı, An ka ra 1998, VI I. Ye ğen, KTE: Ali Ye ğen, Kayseri’deTarihiEserler, Kay se ri
Öz türk, TPT(1954-1957):Kâ zım Öz türk, TürkParlamento 1993.
TarihiTBMM-X.Dönem1954-1957, TBMM Vakf ı Ya yın- Yü cel, ABHA:Ya şar Yü cel, AnadoluBeylikleriHakkında
la rı, An ka ra 2000, II. AraştırmalarII, Ata türk Kül tür, Dil ve Ta rih Yük sek
Ku ru mu Ya yın la rı, An ka ra 1991
Pakalın, SOZ: Mehmed Zeki Pakalın, Sicil-iOsmanîZeyli
I-XIX, hzl. Mehmet Metin Hülagü vd., Türk Tarih Kurumu Yü cel, KBAD:Ya şar Yü cel, KadıBurhaneddinAhmedve
Yayınları, Ankara 2008. Devleti, An ka ra 1970.
MADDE YAZIMININ GENEL KISTASLARI
Maddelerin genel kıstasları, Kayseri Büyükşehir Belediyesi’nin bu ansiklopedinin hazırlanması ile ilgili kuruluyla birlikte
aşağıdaki başlıklar altında değerlendirilmiştir:
• Köy, belde, mahalle ve semtler bağlı olduğu ilçeler için- basın kartı sahibi olup fiilî gazetecilik yapanlar,
de alınacak ancak; yapıları, mekânları vb. hususlarda • Sporculardan “millî” olanlar,
tarihî özellik taşıyan yerleşim yerleri, • Müzisyenlerden (saz ve ses sanatçısı ile bestekâr, güfte
yazarı) TRT referansı olanlar ile müzik çalışmaları ile
• Şehir yöneticilerinden; Sancak beyleri, mütesellimler,
tanınan-bilinen şahıslar,
mutasarrıflar ve asil valiler,
• Ansiklopedide yer alacak kurum, kuruluş ve yayın or-
• Hayatta olmayan önemli iş adamları,
ganlarının resmî kayıtlı isimleri ile sıralanması,
• Profesör, doçent, yazarlardan ve sanatçılardan; Kayse-
• Sanayi ve ticaret kuruluşlarından ilk olma özelliği gös-
rili veya Kayseri üzerine eser vermiş olanlar. Kayseri
terenler ve Türkiye genelinde ilk 500 firma arasında
doğumlu gözükmemesine rağmen Kayserili olduğu bi- bulunanlar,
linenler, • Hayırseverlerin bir madde başlığı altında toplanması.
• General ve paşa rütbesini/unvanını almış Kayserililer, • Madde yazımında genel olarak TDK yazım kurallarına
• Gazetecilerden sürekli basın kartı sahibi olanlar, sarı uyulması.
KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ HAC / 1 [961]
HACI HAMZA VAKFI yarısını, Debbağlar (Tabaklar, Dericiler)
Kayseri’de XVI. yüzyıl eşrafından Hacı Kapısı’ndan (Sivas Kapısı?) Emir Hamza
Hamza’nın kurmuş olduğu vakıf. Vakıflar Suru’na (Yoğun Burç*?) kadar surla hen-
Genel Müdürlüğü arşivinde 1759 numa- dek arasındaki sebzeliği ve Belani Soka-
ralı defterin 225. sahifesinin H 936 (M ğı’nda Emir Hamza mülkü yanında bulu-
1529) tarihli vakfiyesinde, Hacı Ahmed nan dükkânı Hacet Mescidi’ne, şayet
oğlu Hacı Hamza’nın saraç (deriden at mescit harap olur da yıkılırsa bu malları
takımları yapan usta) olduğu kayıtlıdır. fukara ve miskinlere vakfettiği belirtil-
Ayrıca, Ahmed Nazif’in verdiği bilgilere miştir. Öldükten sonra Kuşçular Harma-
göre Hacı Hamza’nın Kayseri’deki meş- nı Mahallesi’ne çeşme getirilmesini de,
hur mutasavvıflardan Şeyh İbrahim on bin dirhem ayırarak vasiyet etmiştir.
Tennuri’*nin kızı Zeynep Ana’nın oğlu Vakfiyede geçen Hacet Mescidi, Cami-i
olduğu bilgisine ulaşılmaktadır. Kebir yakınında eski bir kiliseden çevril-
XVI. ve XVII. yüzyılda vakıf sahibi olan,
miş olup Kayseri’nin ilk camilerinden-
mahkemelerde bilirkişi ve şahit olarak
dir. Bu cami, ne yazık ki altmışlı yıllarda
tercih edilen Hacı Hamza ve ailesi itibar
Belediye tarafından yanındaki çeşmesi
sahibi kimselerdi. Vakfiyedeki bilgilere
ile birlikte yıkılarak ortadan kaldırılmış-
göre Hacı Hamza’nın; Hacı İbrahim, Ca-
tır. Hacı Hamza Çeşmesi* de bu caminin
fer, Mehmed Can ve Hacı Bayram isimli
yakınında idi. Vakfiyede ismi geçen Kuş-
oğulları vardı. Vakfın mütevelliliğinin (i-
çular Harmanı’na ise su getirilerek çeşme
dareciliği), H 951 (M 1544) tarihli Boyacı
yaptırılıp yaptırılmadığı belli değildir.
Hasan oğlu üstat Abdi vakfiyesine göre,
Hacı Hamza Çeşmesi*, Cami-i Kebir’in
Hacı Hamza çocuklarına; Şeyh Seyfullah
kuzeyinde, şimdiki Hacı Ali Karamercan
bin Şeyh Sadi vakfiyesine bakıldığında i-
İlköğretim Okulu’nun batısındaki küçük
se, Hamza oğlu Üstat Bayram’a bırakıldı-
boş arazinin (park) batı tarafında, eski
ğını öğrenmekteyiz. Yine 1621 tarihinde
Hacı İvaz Mahallesi’nde idi. Bu çeşme
ilk vakfını yapan Hacı Hamza oğlu Hacı
vakfiye tarihinden çok önce (1521) yapıl-
Abdi Bey*’in (Kığlamazzâde) de, Hacı
mış olduğuna göre, vakfiyede yapılması
Hamza ailesinden olduğu anlaşılmakta-
istenen çeşme ile bir ilgisinin olmadığı
dır. Kayseri’de bugün Bamyacıoğlu ailesi
düşünülmektedir. Çeşme, cami (Hacet
bu sülaleden gelmektedir.
veya Hacı İvaz Camii) ile beraber altmışlı
Hacı Hamza’nın vakfiyesine göre; Kayse-
yıllarda yıkılmış olup bu yıkım esnasında
ri köylerinden Akçatepe (eski adı Dada-
çok önemli olan kitabesi de kaybolmuş-
sun) köyünün vergi gelirini, Büyük
tur. Çeşmeyi yıkımdan önce görüp tescil
(Uzun) Çarşı’da iki dükkânı, Hisar (Kale)
fişini hazırlayan Kültür Bakanlığı uzmanı
önünde bir dükkânı, şehir yakınında (De-
Kemal Turfan’ın tespitine göre, çeşme-
mirci Yazısı) iki tarlayı, Gesi’deki Beğ
nin kesme taşla inşa edilmiş olduğu ve
Değirmeni’ni ve bu değirmenin altında
zirvesinin yükseltilmiş sivri kemerli, ke-
yer alan başka bir değirmendeki bir his-
narlarının kornişli olduğu bilgisine ulaşıl-
seyi, Çay Bağları’nda bir bağı, Hacet
Mescidi (Cami-i Kebir*) Mahallesi’nde maktadır. Yapının üç satırlık Arapça kita-
iki evi, Talas’ta içinde ev bulunan bir ara- besinin tercümesi şöyledir:
ziyi, Argıncık ve Üskübü (Subaşı), Belvi- “Bu imar edilmiş suyolu ve güzel yapılı
ran ve Barsama* köyü hisselerini, Cam- çeşme, Selim Han’ın oğlu Sultan Süley-
baz Mezraası ve Salur köyü yakınındaki man Han’ın saltanatlı devleti zamanında
bir mezraayı çocuklarına, zevcelerine, Sâhib Hacı Hamza ibni Hacı Ahmed’indir.
evladı kalmaz ise Cami-i Kebir (Ulu Ca- 927 senesi Receb ayında (yapıldı)”.
mi) ihtiyaçlarına ve fukaraya vakfettiği Aynı kitabe Ahmed Nazif tarafından da
kaydedilmiştir. Yine vakfiyesinde, Kayse- (Recep kelimesi eksik olarak) tespit edil-
ri’nin Kuşçular Harmanı Mahallesi’ndeki miştir. Ancak kitabı yayınlayanlar kitabe-
(Gültepe Parkı* çevresi) bir sebzeliğin yi daha da eksilterek yayınlamışlardır.
