Kaybolan Sesler: Dünya Dillerinin Yok Oluş Süreci

364 Pages·2002·65.483 MB·Turkish

by  Daniel Nettle, Suzanne Romaine

K a y b o l a n S e s l e r
DONYA DiLLERiNiN YOK OLLIS SURECi
DANIEL NEI ILE
Doktoras1n1 antropoloji alanmda yapn. The Fy~ Language of
Nortnern Nigeria ve LinguiStic Diversity adtnda iki kitabt vardtr.
Londra'da , :· .., . . ,. . · · ,. .. .
ya§~makcild1~.
SUZANNE ROMAINE
Oxford Oniversitesi Merton kilrsilsi.inde ingiliz dili profesori.1-
and
dilr. Suzanne Romain!!'ni'n Lan~ge .. Ed~~QTI: Develop
in PdptUi
ment: Urban and Rural Tok PiS·i~· Ne~ Gui11e4 ve. i@
An iki
gt.tqge_.:.in 'Society:. .Intr.oducticm to. Socioli~wti~~ -~4-n~d~-
-:-~·:~. :'~F. .~ .· ..... · .. ·. ;,. ·. · =·-·: ••••· ·•· • · .:. • · ·· ~~ .:.. .... • ·•· ·. ;:,...·· · .... ·:1·· · ':;;." .·.:- ·
kitab1 bulunmaktad1r.

Kaybolan Sesler

OGLAK BiLiMSEL KiTAPLAR
Kaybolan S e s l e r
0 i· i i S 0 i
D N Y A D L L E R N N Y 0 K 0 L U S R E C
DANIEL NETTLE ve SUZANNE ROMAINE
ingilizce aslindan feviren:
Harun Ozgi.ir T urgan .
O G L A K. B I L I M S E L K I TA· P L A R
Kaybolan Sesler-Vanishing Voices I Daniel Nettle ve Suzanne Romaine
ingilizce ashndan ~eviren: Harun Ozgiir Turgan ·
<C> Daniel Nettle-Suzanne Romaine,.2001
<C> Dgiak Yaytnc1hk ve Reklamc1hk Ltd. $ti.·, 2001
Bu yap1t1n biitiln haklart sakhdir. Tan1t1m i§rin yaptlacak kisa ahnt1lar1n
d1§1nda yay1mc1n1n yazth izni olrnaks1z1n hi~bir .yolla ~ogaltilamaz.
KurumsaJ kimlik dant§man1: Serdar Benli
Kapak tasanrn1: M. Deniz <;orbac1oglu
·l(apak fotograf: "l§i, son Yahi", Dogal Tarih Miizesi
Dizgi di.izeni: Goudy 11/16 pt. ·
Ofset haz1rltk: Oglak Yay1nlan
Bask1:·O glak Bask1 Hizrnetleri
Tel: [phone]
· Oglak Yaymalik \le Reklam~lik Ltd. $.ti ../
Genel Yonetirn: Senay Haznedaioglu
Yay1n Yonetmeni: Ra§it Cava§ _
·Zambak Sokak 49, Oglak Binast, 80080 Beyoglu-istanbul
Tel: (0-212) 25l 71 08--09, Faks: (0-212) 293 65 50
e-posta: [email protected]
Bfrinci bask1: 2002
ISBN 975 - 329 - 385 - 2
1 <; 1 N D E K I ·L E R
Fotograf, ~zim ve tablolar listesi I 9
Onsoz I 1.J
Bir Nereye Gitti Onca Dil? I 15
Diller rt.eden ve nas1l oliiyor? I 20
Diller nerelerde ve ne zarnan tehlikededir? I ·. 24
I
Dil olurnu ned~n kaygi vericidir? 29.
Ne yaptlabilir? / 50
1ki Bir <;e~itlilik Duny_as1 I 55
Ka\: dil var, bu diller nerelerde konu§uluyoJ:"? / · 57
Dilsel \:e§itlilik yataklan / 66
Tehdidin boyutlan I 7 4
Biyolojik/dilsel ~~itlilik: Diller diinyas1 ile canhlar diinyas1
. arasmda kimi bagint1lar / 77 ·
0~ Yitik Sozler I Yitik Dunyalar I 91
Birden oliim - azar azar oliim I 92
Diller nastl azar azar oliir? / 95
Ne yitiriliyor 1: Ba§ka adh bir gill? / . 100
·Ne yitiriliyor 2: Be·nimki, penimki m\dir? / 111
Ne yitiriyor 3: Kad1nlar, ate§ ve tehlikeli nesneler / 116
Yitik. diller, yitik bilgi I i 21
Dart Dil Ekofujisi I 135
Cennetteki Babil: Papua Yeni Gine I 137
Niye bu kadar dil var? / 143
8 KAYBOLAN SESLER
Dillerin olme bi~i~eri I 152
Ne degi§ti? / 164
· Bq Biy~lojik Dalga I 167
Paleolitik di.inya sistemi / 1 70
Neolitik devrim I 174 ..
Neolitikten sonraki farkh geli§me yollan I 186
Neolitik art~1 §Ok / 189
'
Alti Ekonomik Dalga I 209
EgemenHge yu_kseli§ I 212
Ekonomik kalkt§ (takeoff) I 216
llk kurbanlar: Kelt dilleri / 220
Geli§mekte olan di.inyaya_y ay1lma I 234
<;ifte tehlike /. 242
Yedi N~in Bir $ey Yapmali? I 247
Niye ugra§mah I 251
Se~im yapmak I 252
Dil, kalk1runa, siirduriilebili.rlik I 254
Yerli bilgi sistemleri I 272
Dil haklan ve insan haklan I 280
I
Sekiz ·" Sii7:diirulebilir Gelecekler I 289
Dil korumas1na a§ag1dari yuk~nya yakla§imlar:
Kimi 'ornekolay incelemeleri I 290
Aza raz1 olup ~ogu elde etiµe I 303
Kim korkar ikidillilikten? I 310
Yi.iregi olmadan ya§amak I 316
Ya§ayakalma i~in planlama:· Dogal"kaynak olarak
diller /' 324
Kimi ytikandan a§ag1ya stratefiler / 326
.
./·
. Kaynak~a ve Okumay1 Silrdi.irmek i~in / 333
Kaynak~a I 347
FOTOGRAF, TABLO. HAR1TA,(;iZIM ve RESIMLER·
Fotograf 1.1 Tevfik Esen~, Ub1h~'n1n son konll§ucusu / i 7
Fotograf 1.2 Katavba Siyu.dilinin sori konll§ucusu Ktz1l Frrt1na
Buluru ~e Vapo dilini ak1c1 konll§abilen son
insanlardan_L aure Somersal I 1 7 ·
Fotograf 1.3 Ned Madrell, Man Dili'nin son kqnll§ucusu I 19
Fotograf 1.4 Marie Smith, Eyak Dili'nin son konu§ucusu I 3 7
Fotograf 1.5 Gal Dili Dernegi, evlerin satth~ ~1kanlmas1n1
protesto ediyor / 45
Fotograf 1.6 Kudl!-s'teki ii~ dilli levhalar I 4 7
Tablo 2.1 Konu§ucu sayis1 en ~ok olan 15 dil / 59
·Harita 2.1 Ba§hca·i.ilkelerin goreli dil yogunluklann1 gosteren
dil haritas1 ./ 65
Tablo 2.2 Turumsel ili§kiye bir omek I 69
Harita 2.2 Dillerin ve ki.iti.iklerin kliresel dag1hmi I 71
Tablo 2.3 Konu§ucu sayist belirtiienin alttnda olan dillerin
anakaralanndaki toplarn di~ saytstna orant
(yi.izde olarak)_ I 77 ·
Harita 2.3 Di.inya dirim ~e§itliliginin dag1ltm1 / 83
Fotograf 2.1 Sarawak'taki yagmur ~rman1nda Penanlar / 8 7
Fotograf 3 .1 l§i, son Yahi I 93
Fotograf 3.2 Olta kamt§t olarak kayalann aras1na yerle§tirilmi§
'ohi'a, yem olarak da ytlan baltg1 kullanarak
. geleneksel yontemle ulua avlayan Havaii..!i
J
bahk~1 101
Tablo 3.1. Pohnpei dilinde say1 s1n1flay1c1lanyla sayma / 111
Tablo 3.2 Geleneksel Dyirbal dilinde.ad s1niflamas1 I 117
Tablo 3.3 Gen~lerin Dyirbal dilinde adlann s1n1flan1§1 / 121
Cizim 3.1 Palau'daki Tobi'de kullanilan, bazt geleneksel olta
igneleri I i 29
Cizim 3.2 Ya§am ~evrimlerinin ~e§itli evrelerindeki adlanyla,
kimi onemli Hawai'i bahklan I 133
Fotograf 4.1 Papua Yeni Gine'nin i~ bolgelerinden tipik bir koy
gori.ini.imil I 139
Harita 4.1 Yeni Gine'deki dil aileleri / 141.
Fotograf 4.2 .Bir Papua Yeni Gine koylusii tatlt patates
hasad1nda I 143