Kaybolan Sesler Dünya Dillerinin Yok Oluş Süreci

364 Pages·2002·18.087 MB·Turkish

by  Daniel Nettle, Suzanne Romaine

OĞLAK BİLİMSEL KİTAPLAR
K a y b o l a n S e s l e r
DÜNYA DİLLERİNİN YOK OLUŞ SÜRECİ
DANIEL NETTLE ve SUZANNE ROMAINE
W
DANIEL NETTLE
Doktorasını antropoloji alanında yaptı. The Fyem Language of
Normern Nigeria ve Linguistic Diversity adında iki kitabı vardır.
Londra’da yaşamaktadır.
SUZANNE ROMAINE
Oxford Üniversitesi Merton kürsüsünde İngiliz dili profesörü­
dür. Suzanne Romaine’nin Language Education and Develop-
ment: Urban and Rural Tok Pisinin Papua New Guinea ve Lan­
gage, in Society: An Introduction to Sociolinguistics adında iki
kitabı bulunmaktadır.

Kaybolan Sesler

OĞLAK BİLİMSEL KİTAPLAR
Kaybol an S e s l e r
DÜNYA DİLLERİNİN YOK OLUŞ SÜRECİ
DANIEL NETTLE ve SUZANNE ROMAINE
İngilizce aslından çeviren:
Harun Özgür Turgan
OĞLAK BİLİMSEL KİTAPLAR
Kaybolan Sesler-Vanishing Voices / Daniel Nettle ve Suzanne Romaine
İngilizce aslından çeviren: Harun Özgür Turgan
© Daniel Nettle-Suzanne Romaine, 2001
© Oğlak Yayıncılık ve Reklamcılık Ltd. Şti., 2001
Bu yapıtın bütün hakları saklıdır. Tanıtım için yapılacak kısa alıntıların
dışında yayımcının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz.
Kurumsal kimlik danışmanı: Serdar Benli
Kapak tasarımı: M. Deniz Çorbacıoğlu
Kapak fotoğraf: “İşi, son Yahi”, Doğal Tarih Müzesi
Dizgi düzeni: Goudy 11/ 16 pt.
Ofset hazırlık: Oğlak Yayınları
Baskı: Oğlak Baskı Hizmetleri
Tel: [phone]
Oğlak Yayıncılık ve Reklamcılık Ltd. Şti.
Genel Yönetim: Senay Haznedaroğlu
Yayın Yönetmeni: Raşit Çavaş
Zambak Sokak 29, Oğlak Binası, 80080 Beyoğlu-İstanbul
Tel: [phone], Faks: (0-212) 293 65 50
e-posta: [email protected]
Birinci baskı: 2002
ISBN 975-329-385-2
İ Ç İ N D E K İ L E R
Fotoğraf, çizim ve tablolar üstesi / 9
Önsöz I 11
Bir Nereye Gitti Onca Dil? / 15
Diller neden ve nasıl ölüyor? / 20
Diller nerelerde ve ne zaman tehlikededir? / 24
Dil ölümü neden kaygı vericidir? / 29
Ne yapılabilir? / 50
İki Bir Çeşitlilik Dünyası I 55
Kaç dil var, bu diller nerelerde konuşuluyor? / 57
Dilsel çeşitlilik yatakları / 66
Tehdidin boyutları / 74
Biyoloj ik/dilsel çeşitlilik: Diller dünyası ile canlılar dünyası
arasında kimi bağıntılar / 77
Üç Yitik Sözler / Yitik Dünyalar ! 91
Birden ölüm - azar azar ölüm / 92
Diller nasıl azar azar ölür? / 95
Ne yitiriliyor 1: Başka adlı bir gül? / 100
Ne yitiriliyor 2: Benimki, benimki midir? / İli
Ne yitiriyor 3: Kadınlar, ateş ve tehlikeli nesneler / 116
Yitik diller, yitik bilgi / 121
Dört DilEkobjisi I 135
Cennetteki Babil: Papua Yeni Gine / 137
Niye bu kadar dil var? / 143
8 KAYBOLAN SESLER __________________
Dillerin ölme biçimleri / 152
Ne değişti? / 164
Be§ Biyolojik Dalga / 167
Paleolitik dünya sistemi / 170
Neolitik devrim / 174
Neolitikten sonraki farklı gelişme yolları / 186
Neolitik artçı şok / 189
Ab Ekonomik Dalga / 209
Egemenliğe yükseliş / 212
Ekonomik kalkış (takeoff) / 216
İlk kurbanlar: Kelt dilleri / 220
Gelişmekte olan dünyaya yayılma / 234
Çifte tehlike / 242
Yedi Niçin Bir Şey Yapmalı? / 247
Niye uğraşmalı / 251
Seçim yapmak / 252
Dil, kalkınma, sürdürülebilirlik / 254
Yerli bilgi sistemleri / 272
Dil hakları ve insan hakları / 280
Sekiz 1 Sürdürülebilir Gelecekler / 289
Dil korumasına aşağıdan yukarıya yaklaşımlar:
Kimi örnekolay incelemeleri / 290
Aza razı olup çoğu elde etme / 303
Kim korkar ikidillilikten? / 310
Yüreği olmadan yaşamak / 316
Yaşayakalma için planlama: Doğal kaynak olarak
diller / 324
Kimi yukarıdan aşağıya stratejiler / 326
Kaynakça ve Okumayı Sürdürmek İçin / 333
Kaynakça / 347
FOTOĞRAF, TABLO, HARİTA,ÇİZİM ve RESİMLER
Fotoğraf 1.1 Tevfik Esenç, Ubıhça’mn son konuşucusu / 17
Fotoğraf 1.2 Katavba Siyu dilinin son konuşucusu Kızıl Fırtına
Bulutu ve Vapo dilini akıcı konuşabilen son
insanlardan Laure Somersal / 17
Fotoğraf 1.3 Ned Madrell, Man Diii’nin son konuşucusu / 19
Fotoğraf 1.4 Marie Smith, Eyak Diii’nin son konuşucusu / 37
Fotoğraf 1.5 Gal Dili Demeği, evlerin satılığa çıkarılmasını
protesto ediyor / 45
Fotoğraf 1.6 Kudüs’teki üç dilli levhalar / 47
Tablo 2.1 Konuşucu sayısı en çok olan 15 dil / 59
Harita 2.1 Başlıca ülkelerin göreli dil yoğunluklarını gösteren
dil haritası / 65
Tablo 2.2 Türümsel ilişkiye bir örnek / 69
Harita 2.2 Dillerin ve kütüklerin küresel dağılımı / 71
Tablo 2.3 Konuşucu sayısı belirtilenin altında olan dillerin
anakaralarındaki toplam dil sayısına oranı
(yüzde olarak) / 77
Harita 2.3 Dünya dirim çeşitliliğinin dağılımı / 83
Fotoğraf 2.1 Sarawak’taki yağmur ormanında Penanlar / 87
Fotoğraf 3.1 İşi, son Yahi / 93
Fotoğraf 3.2 Olta kamışı olarak kayaların arasına yerleştirilmiş
‘öhi'a, yem olarak da yılan balığı kullanarak
geleneksel yöntemle ulua avlayan HavailU
balıkçı / 101
Tablo 3.1 Pohnpei dilinde sayı sınıflayıcılarıyla sayma / 111
Tablo 3.2 Geleneksel Dyirbal dilinde ad sınıflaması / 117
Tablo 3.3 Gençlerin Dyirbal dilinde adların sınıflanışı / 121
Çizim 3.1 Palau’daki Tobi’de kullanılan, bazı geleneksel olta
iğneleri / 129
Çizim 3.2 Yaşam çevrimlerinin çeşitli evrelerindeki adlarıyla,
kimi önemli Hawaii balıkları / 133
Fotoğraf 4.1 Papua Yeni Gine’nin iç bölgelerinden tipik bir köy
görünümü / 139
Harita 4.1 Yeni Gine’deki dil aileleri / 141
Fotoğraf 4.2 Bir Papua Yeni Gine köylüsü tatlı patates
hasadında / 143