Table Of Content

Eप्रथमखण्डम्‌ l व्यार्याचतुष्ठयोपेतम्‌ कुलपतेः प्रो. राममूर्तिशर्मणः प्रस्तावनया समलङ्कृतम्‌ सम्पादकः डॉ. जानकीप्रसादद्विवेदी SARASVATIBHAVANA - GRANTHAMALA [ Vol. 135 ] KATANTRAVYAKARANA OF ACARYA SARVAVARMA [ PART - THREE ] (VOLUME - 1 ) With four Commentaries 'VRITT & "TIKA' RN BY SRI DURGA SINGH 'KATANTRAVRTTI PANJIKA' = B Y = SRITRILOCANADASA 'KALAPACANDRA' BY KAVIRAJA SUSENA SARMA Bilveshvaratika by Acharya Bilveshvara 'SAMIKSA' By Editor FOREWORD BY PROF. RAMMURTISHARMA VICE - CHANCELLOR EDITED BY Prof. JANAKI PRASADA DWIVEDI Dean, faculty of Shabdavidya Central Institute of Higher Tibetan Studies (Deemed University) Sarnath, Varanasi. 2000 Research Publication Supervisor — ISBN: 81-7270-052-0 (Vol. IIT, Part 1) Director, Research Institute ISBN : 81-7270-006-7 (Set) Sampurnanand Sanskrit University Varanasi. OD NPublished by — Dr. Harish Chandra Mani Tripathi Director, Publication Institute Sampurnanand Sanskrit University Varanasi-221 002. Available at — Sales Department, Sampurnanand Sanskrit University Varanasi-221 002 णि First Edition, 500 Copies Price : Rs. 480.00 OD Printed by — Anand Printing Press C. 27/170-A, Jagatgan], Varanasi-221 002 सरस्वतीभवन-ग्रन्थमाला [ १३५ ] आचार्यशर्ववर्मप्रणीतं कातन्त्रव्याकरणम्‌ (तृतीयो भागः) [ प्रथमखण्डम्‌ ] श्रीदुर्गसिहकृताभ्या कावन्रवृत्ति-टीकाभ्यां श्रीमत्रिलोचनदासकृतया 'कातन्त्रवृत्तिपञ्जिका -टीकया कविराजसुषेणशर्मकृतया 'कलापचन्द्र-टीकया आचार्यबिल्वेश्वरकृतटीका सम्पादकीयसमीक्षया कुलपतेः प्रो०राममूर्तिशर्मणः प्रस्तावनया च विभूषितम्‌ सम्पादकः प्रो० जानकीप्रसादद्विवेद: आचार्यः, सस्कृतविभागे, शब्दविद्यासङ्कायाध्यक्षश्च केन्द्रीय-उच्चतिब्बतीशिक्षा-संस्थानम्‌, सारनाथ-वाराणसी वाराणस्याम्‌ २०५७ तमे वैक्रमाब्दे १९२२ तमे शकाब्दे २००० तमे खैस्ताब्दै अनुसन्धानप्रकाशनप्रयविक्षक: -- ISBN : 81-7270-052-0 (Vol. गा, Part 1) निदेशक:, अनुसन्धान-संस्थानस्य ISBN: 81-7270-006-7 (Set) सम्पूर्णानन्द-संस्कृत-विश्वविद्यालये वाराणसी । ण प्रकाशक: - डाँण्हरिश्चन्द्रमणित्रिपाठी निदेशक:, प्रकाशन- संस्थानस्य सम्पूर्णानन्द-संस्कृत-विश्वविद्यालये वाराणसी-२२१ ००२ OD प्राप्तिस्थानम्‌ ¬ विक्रय-विभागः, सम्पूर्णनन्द-संस्कृत-विश्वविद्यालयस्य वाराणसी-२२१ ००२ D प्रथमं संस्करणम्‌, ५०० प्रतिरूपाणि मूल्यम्‌ - ४८०.०० रूप्यकाणि मुद्रकः - आनन्द प्रिंटिंग प्रेस सी० २७/१७०-ए, जगतगंज, वाराणसी-२२१ ००२ प्रस्तावना षडङ्गेषु प्रथमं वाइमलानां चिकित्सितम्‌, वेदानामपि वेदस्वरूपम्‌, शब्दानुशासनात्मकं व्याकरणशास्त्रं शब्दब्र्मावगमपुरस्सरमपवर्गसाधनाय प्रभवति। महर्षिपतञ्जलिना यथा चित्तगतदोषशमनाय योगसूत्रम्‌, देहदोषापसारणाय चरकाभिधानं वैद्यकशास्त्रं च प्रणीतमासीत्‌, तथैव वाग्दोषापनोदाय महनीयं पदशास्त्रं महाभाष्यमपि विरचितम्‌। एतेन न केवलं रक्षोहागमळघ्वसन्देहार्थमेव व्याकरणमध्येतव्यम्‌, अपि च मितसारवचोरूपवाग्मित्वाधि- गमायापि व्याकरणमवश्यमध्येतव्यं भवति। पूर्व व्याकरणमष्टधा नवधा चापि प्रसिद्धमासीत्‌। साम्प्रतमुपलव्येषु पाणिनीय-कातन्र-चान्द्र-जैनेन्द्र-सारस्वत-सरस्वतीकण्ठाभरण-शाकटायन- सिद्धहैमादिबहुविधव्याकरणेषु परम्पराद्वयं स्पष्टमवभासते-माहेश्वरपरम्परा माहेन्द्रपरम्परा च। तत्र माहेश्वरपरम्परामनुसरन्ति पाणिनीय-चान्द्र-सरस्वतीकण्ठाभरणादीनि व्याकरणानि, परमिदानीं माहेन्द्रपरम्परायाः प्रतिनिधित्वमाचरति केवलं कातन्रव्याकरणमेव। माहेशी परम्परा प्रत्याहारप्रधाना कृत्रिमरचनायोजनाप्रधाना शब्दलाघवावबोधपरा च प्रतिभासते। माहेन्द्री परम्परा च लोकव्यवहारप्रधाना सती अर्थलाघवमाविष्कुरुते। एवं पाणिनीय- व्याकरणप्रक्रिया पर्याप्तं विस्तृता दुरूहा च वर्तते। कातन्रव्याकरणप्रक्रिया सारल्यं संक्षेपं च वितनुते। काशकृत्स्नतन्रपेक्षया संक्षिप्तत्वात्‌ कातन्त्राभिधानेन लोके विदितं व्याकरणमिदं रचनाकारादिविविधाश्रयवैशिष्ट्यवशात्‌ कलाप-कौमार-मुष्टि-शार्ववर्मिक-दौर्गसिंहीय- नामभिरपि विदितवेदितव्वै्बुधैर्व्यवह्वियते। सुखप्रतिपत्तये प्रवृत्तमर्थलाघवप्रधानमिदं व्याकरणं लोकाभिधान-शिष्टव्यवहार-प्रक्रियालाघव-विवक्षा-आर्षप्रयोग-सर्ववेदपारिषदत्वादि- वैशिष्ट्यानि बिभर्तिं। ` वङ्ग-उत्कल-शारदा-भोट-देवनागर्यादिलिपिमयैर्हस्तलेखैद्वादश- ग्रन्थानां भोटभाषानुवादेन पञ्चचत्वारिंशद्भोटभाषाव्याख्याभिः, जैनाचार्यकृतत्रिंशट्टीकाभिः, गुरुनाथविद्यानिधिसीतानाथाद्याचार्यकर्तृकवङ्गभाष्यटीकाटिणणीभिः, एतदाधारितबालशिक्षा- गन्धर्वकलापव्याकरण-कच्चायनादिव्याकरणैमुद्रितैशचापि पज्चचत्वारिंशत्संख्याकैर्ग्रन्‍्थ- रत्नैरस्य समृद्धं श्रेयस्करं च वाङ्मयं वीक्ष्य कोऽपि सुधीजनः प्रमोदातिशयमवानुयात्‌। पूज्यपाददेवनन्दिप्रणीतं जैनेनद्रव्याकरणम्‌, अभिनवशाकटायनप्रणीतं शाकटायन- व्याकरणम्‌, हेमचन्द्रप्रणीत॑ सिद्धहैमशब्दानुशासनं चेति त्रीणि व्याकरणानि असन्दिग्ध- रूपेण जैनव्याकरणानि मन्यन्ते, जैनाचार्ये: प्रणीतत्वात्‌ ।प रं साम्प्रतं जैनसमाजेन कातन्त्रमपि परम समादृतम्‌ आत्मसात्कृतं चापि वर्तते। जैनसमाजेन भगवद्ऋषभदेवजयन्तीमहोत्सव- (२) सङ्गोष्ठ्याम्‌ आगराजनपदे चत्वारि व्याख्यानानि, दिल्लीस्थेन श्रीकुन्दकुन्दभारतीन्यासेन द्विदिवसीयाऽखिलभारतीया सङ्गोष्ठी च कातन्त्रमधिकृत्य समायोजिता आसीत्‌। श्रीकुन्द- कुन्दभारतीन्यासेन कातन्त्रव्याकरणस्य सर्वाङ्गौणपुस्तकालयोऽप्येकः प्रतिष्ठापयिष्यते। यत्र मुद्रितलेखानां मुद्रितग्रन्थानां विविधलिप्यात्मकहस्तलेखानां चापि सङ्ग्रहो भविष्यति। आचार्यकुन्दकुन्दपुरस्कारसम्मानितः प्रो० राजारामजैनमहोदयो व्याकरणमिदं जैनसमाजस्य गौरवग्रन्थं मनुते। व्याकरणस्य।स्य प्रभाव: कच्चायनाख्यपालिव्याकरणे, 'तोलकाणियम्‌' इत्याख्य- तमिलव्याकरणे च स्पष्टं परिलक्ष्यते। वङ्ग-कश्मीर-राजस्थानादिप्रदेशेषु श्रीलङ्का-भूटान- नेपाल-तिब्बतप्रभृतिदेशान्तरेष्वपि प्रसिद्धं प्रचलितं च व्याकरणमिदं शास्त्रान्तररताना- मैश्वर्यसम्भृतानामलसानां लोकयात्रादिषु स्थितानां वणिजां चापि स्वकीयया सरलया संक्षिप्तया च प्रक्रियया महान्तम्‌ उपकारमातनोत्‌। १९९६ तमयीशवीयाब्दस्य `जुलाईमासे प्रकाशनसमिते: स्वीकृत्यनुसारं कातन्त्र- व्याकरणे आख्यातात्मकस्य तृतीयभागस्य प्रथमखण्डमिदं विदुषां करकमलयोः समुपाहरतो मोमुदीति मे चेत:। खण्डेऽस्मिष्टीकाचतुष्टयस्य सम्पादनं हिन्दीभाषायां सम्पादकीया समीक्षा च विदुषां जिज्ञासूनामनुसन्धित्सूनां च महते उपकाराय नूनं कल्पेत। इतः पूर्व सन्धिप्रकरणात्मकः प्रथमभागः १९९७ तमे यीशवीयाब्दे, नामचतुष्टयाध्यायस्य पूर्वारद्ध- पादत्रितयात्मको द्वितीयभागीयप्रथमखण्डः १९९८ तमे यीशवीयाब्दे, नामचतुष्टया- ध्यायस्योत्तरार्द्धपादत्रितयात्मको द्वितीयभागीयद्वितीयखण्डः १९९९ तमे यीशवी- याब्देऽस्मादेव विश्वविद्यालयात्‌ प्रकाशितः सञ्जातः। इदं नाविदितं विदुषां यद्‌ 'मोदकं देहि’ इति वचनाश्रिते व्याकरणेऽस्मिन्‌ सम्पादकेन प्रो जानकीप्रसादद्विवेदेन १९९७ तमयीशवीयाब्दस्य लक्षमुद्रात्मक: आचार्य-उमास्वामिपुरस्कारः, 'कातन््रसिन्धुः' इति सम्मानित उपाधिश्च सम्प्राप्त:। अत्र वङ्गाक्षरेषु शताधिकवर्षपूर्व मुद्रितान्‌ ग्रन्थानधिकृत्य सम्पादनकरा् य प्रवृत्तमस्ति । अस्मिन्‌ सम्पादनकार्ये उद्धृतप्रन्थानां सन्दर्भपूरणेन सौष्ठवं किमपि संवर्धितम्‌। परमोपयोगिभिः परिषिष्टैरस्मिन्‌ शोधकार्यसौविध्यमारचितम्‌। भूमिकाभागे सम्पादकेन पाणिनीयव्याकरणापक्षया कातन्रीयविध्यादिनिर्देशे साम्यम्‌, केषाञ्चिद्‌ वचनामां पक्षाणां वा सुखप्रतिपत्ति-प्रपञ्चः- वैचित्र-बालावबोधाद्यर्थप्रदर्शनसिद्धान्तादिसूचकवचनसङ्ग्रहश्च कृतः। तत्‌ सर्वै सुखेन कातन्त्रीयविषयावबोधाय नूनमल भवेत्‌। प्रकीर्ण-दुरूह-महनीयकार्यस्यास्य महता श्रमेण मनोयोगेन च: समीचीनसम्पादनाय प्रो० श्रीद्विवेदो धन्यवादं प्रशंसां च नितरामर्हति । सम्पादनसमीक्षाकर्मणि समर्पितं तमहं सम्प्रीतः सन्‌ विविधैराशीर्वचोभिरभ्युदयेन च (३) योजये। इदमाशास्यते आशंस्यते चापि यत्‌ सङ्कल्पितस्यावशिष्टस्यापि कार्यस्य यथोचितं सम्पादनं प्रकाशनं चाशु सम्पद्येतेति। ग्रन्थस्यास्य सौष्ठवपूर्णप्रकाशने सन्नद्धाय प्रकाशननिदेशकाय डॉ० हरिश्चन्द्रमणि- त्रिपाठिने, ईक्ष्यशोधकाय डॉ० हरिवंशकुमारपाण्डेयाय, मुद्रकाय 'आनन्द-प्रिण्टिङ्ग-प्रेस'- सञ्चालकाय श्रीजगदीशपाण्डेयाय च प्रभूतमाशीराशिं वितरन्नहमतितरां हर्षमनुभवामि। अन्ते च ग्रन्थमिमं सान्नपूर्णाय श्रीकाशीविश्वेश्वराय समर्पयंस्तं श्रीभवानीजानिं प्रार्थये यद्‌ ग्रन्थोऽयं पाठकानां महते श्रेयसे प्रभवेदिति। (5 मक, त शर्मा वाराणस्याम्‌ राममूर्तिशर्मा गुरुपूर्णिमायाम्‌, कुलपतिः वि० सं० २०५७ सम्पूर्णानन्दसंस्कृतविश्वविद्यालयस्य

ebook img

Kātantravyākaraṇa of Ācaryā Śarvavarmā [Part-three] (Volume - I) PDF

564 Pages·2000·20.071 MB·Sanskrit
by  Jānakīprasāda Dwivedī
#
Save to my drive
Quick download
Download

Download Kātantravyākaraṇa of Ācaryā Śarvavarmā [Part-three] (Volume - I) PDF Free - Full Version

by Jānakīprasāda Dwivedī| 2000| 564 pages| 20.071| Sanskrit

Download Kātantravyākaraṇa of Ācaryā Śarvavarmā [Part-three] (Volume - I) by Jānakīprasāda Dwivedī in PDF format completely FREE. No registration required, no payment needed. Get instant access to this valuable resource on PDFdrive.to!

Free Download PDF

About Kātantravyākaraṇa of Ācaryā Śarvavarmā [Part-three] (Volume - I)

No description available for this book.

Detailed Information

Author:Jānakīprasāda Dwivedī
Publication Year:2000
ISBN:8172700067
Pages:564
Language:Sanskrit
File Size:20.071
Format:PDF
Price:FREE
Download Free PDF

Safe & Secure Download - No registration required

Why Choose PDFdrive for Your Free Kātantravyākaraṇa of Ācaryā Śarvavarmā [Part-three] (Volume - I) Download?

  • 100% Free: No hidden fees or subscriptions required for one book every day.
  • No Registration: Immediate access is available without creating accounts for one book every day.
  • Safe and Secure: Clean downloads without malware or viruses
  • Multiple Formats: PDF, MOBI, Mpub,... optimized for all devices
  • Educational Resource: Supporting knowledge sharing and learning

Free Books Similar to Kātantravyākaraṇa of Ācaryā Śarvavarmā [Part-three] (Volume - I)

Frequently Asked Questions

Is it really free to download Kātantravyākaraṇa of Ācaryā Śarvavarmā [Part-three] (Volume - I) PDF?

Yes, on https://PDFdrive.to you can download Kātantravyākaraṇa of Ācaryā Śarvavarmā [Part-three] (Volume - I) by Jānakīprasāda Dwivedī completely free. We don't require any payment, subscription, or registration to access this PDF file. For 3 books every day.

How can I read Kātantravyākaraṇa of Ācaryā Śarvavarmā [Part-three] (Volume - I) on my mobile device?

After downloading Kātantravyākaraṇa of Ācaryā Śarvavarmā [Part-three] (Volume - I) PDF, you can open it with any PDF reader app on your phone or tablet. We recommend using Adobe Acrobat Reader, Apple Books, or Google Play Books for the best reading experience.

Is this the full version of Kātantravyākaraṇa of Ācaryā Śarvavarmā [Part-three] (Volume - I)?

Yes, this is the complete PDF version of Kātantravyākaraṇa of Ācaryā Śarvavarmā [Part-three] (Volume - I) by Jānakīprasāda Dwivedī. You will be able to read the entire content as in the printed version without missing any pages.

Is it legal to download Kātantravyākaraṇa of Ācaryā Śarvavarmā [Part-three] (Volume - I) PDF for free?

https://PDFdrive.to provides links to free educational resources available online. We do not store any files on our servers. Please be aware of copyright laws in your country before downloading.

The materials shared are intended for research, educational, and personal use in accordance with fair use principles.

We use cookies

We use cookies to ensure you get the best browsing experience on our website. By clicking "Accept Cookies", you agree that we can store cookies on your device in accordance with our Terms and Privacy.