Kant a neokantyzm badeński i marburski

260 Pages·6.672 MB·Polish

by  Andrzej J. Noras.

Andrzej J. Moras
Kant a neokantyzm
badeński i marburski
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Katowice 2005

Kant a neokantyzm
badeński i marburski
PRACE
NAUKOWE
UNIWERSYTETU
ŚLĄSKIEGO
W KATOWICACH
NR 2334
Andrzej J. Noras
Kant a neokantyzm
badeński i marburski
Wydanie drugie poprawione
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Katowice 2005
Redaktor serii: Filozofia
Józef Bańka
Recenzent wydania pierwszego
Karol Bal
Spis treści
Przedmowa do wydania drugiego.................................................................. 7
W stęp................................................................................................................ 9
Część I
Problem metafizyki w filozofii Kanta i neokantyzmu
Rozdział pierwszy
Co to jest metafizyka?.................................................................................... 17
Rozdział drugi
Rozumienie metafizyki w nurcie filozofii Kantowskiej i neokantowskiej . . 28
Metafizyka w ujęciu K anta....................................................................................................37
Metafizyka a ontologia w filozofii K an ta .................................................................44
Wokół Kantowskiej rzeczy samej w so b ie.................................................................49
Problem metafizyki w ujęciu Martina Heideggera...........................................................58
Problem metafizyki w ujęciu Nicolaia Hartmanna...........................................................65
Rozdział trzeci
Metafizyka doświadczenia................................................................................ 79
Metafizyka doświadczenia w koncepcji Kanta .......................................................... 87
Część II
Transcendentalizm w ujęciu Kanta i neokantyzmu
Rozdział czwarty
Problem transcendentalizmu...........................................................................101
Czym nie jest transcendentalizm?.................................................................................105
Czym jest transcendentalizm?.............................................................................................111
Rozdział piąty
Transcendentalizm w rozumieniu K an ta.....................................................................117
Rozdział szósty
Historyczny kontekst neokantyzmu ...........................................................................133
Szkoła badeńska....................................................................................................................139
Szkoła marburska..............................................................................................................142
Rozdział siódmy
Neokantyzm w perspektywie problemowej ...............................................................146
Rozdział ósmy
Problematyka neokantyzmu badeńskiego.....................................................................154
Wilhelma Windelbanda koncepcja filozofii.....................................................................156
Od wartości do bytu, czyli Heinrich Rickert...............................................................164
Przedmiot poznania a problem transcendencji....................................................165
Filozofia transcendentalna......................................................................................173
Rozważania ontologizujące.......................................................................................178
Byt w perspektywie transcendentalnej, czyli koncepcja Emila Laska.......................180
Rozdział dziewiąty
Neokantyzm szkoły marburskiej.......................................................................................189
Kant w ujęciu Hermanna Cohena.................................................................................193
Paul Natorp - potwierdzenie neokantyzmu................................................................206
Neokantyzm Ernsta Cassirera .......................................................................................214
Nicolai Hartmann a szkoła marburska...........................................................................219
Zakończenie...............................................................................................................................227
Literatura.....................................................................................................................................235
Indeks osobowy.........................................................................................................................247
Zusammenfassung.........................................................................................................................253
Summary.....................................................................................................................................254
Przedmowa do wydania drugiego
O publikowana w roku 2000, jako rozprawa habilitacyjna, książka ro­
zeszła się stosunkowo szybko, a zarazem spotkała się z niezwykle życz­
liwą oceną ze strony Recenzentów1. Jednakże wnikliwe przestudiowanie książ­
ki przez Recenzentów zaowocowało również szeregiem krytycznych uwag.
Kiedy więc okazało się, że nakład książki się wyczerpał, wówczas problemem
samym w sobie stał się dylemat: przygotować drugie wydanie, czy też nie.
U podstaw owego dylematu legło następujące założenie: albo książka zosta­
nie wydrukowana w zmienionej wersji, albo wcale nie zostanie wydana po raz
drugi. Roztrząsania koncentrujące się wokół tego dylematu przeciągnęły się
nieco w czasie, a zarazem pogłębiały się wątpliwości dotyczące jej wydania.
Zmiana wersji książki prowadziłaby bowiem do tego, że w rezultacie powstało­
by dzieło nowe, dalekie od pierwotnego wydania. Natomiast zbyt daleko idące
zmiany doprowadziłyby w efekcie do tego, że Czytelnik otrzymałby nową
książkę, a nie drugie wydanie dzieła już znanego.
Dlatego też niniejsza książka jest rezultatem kompromisu. Wprowadzo­
no w niej bowiem tylko te zmiany, które były konieczne i wynikały z uwzględ­
nienia literatury opublikowanej po ukazaniu się pierwszego wydania. Nie
można było postąpić inaczej, gdyż w innym wypadku należałoby pracę na­
pisać od nowa. Wystarczy zwrócić uwagę na kilka kwestii. Pierwszą z nich
jest fakt, że nie znana była mi publikacja Marka Kazimierczaka, która uka­
zała się zaledwie rok wcześniej2. Po drugie, w momencie pisania książki skłon­
ny byłem twierdzić, że neokantyzm rozpoczął się wraz ze słynną rozprawą
1 Zob. K. Bal: Konfrontacja Kanta z neokantyzmem. „Zbliżenia. Polska - Niemcy. Annä­
herungen. Polen - Deutschland” 2001, nr 2, s. 122-123; J.W. Gałkowski: Kant i neokantyzm
a współczesność. „Zeszyty Naukowe KUL” 2001, nr 1-2, s. 105-114.
2 M. Kazimierczak: Wczesny neokantyzm. Poznań 1999.
8 Przedmowa do wydania drugiego
Ottona Liebmanna Kant und die Epigonen3, przypisując mniejszą wagę do
tekstu Eduarda Zellera z roku 1862 Über Bedeutung und Aufgabe der Erkennt­
nistheorie*■, a jeszcze mniejszą do książki Kuna Fischera Kants Leben und die
Grundlagen seiner Lehre5. Dziś jestem przekonany, że w gruncie rzeczy naj­
ważniejszym tekstem dla neokantyzmu był właśnie artykuł Eduarda Zellera,
wskazujący na nową dyscyplinę filozoficzną i nakazujący w niej szukać ob­
rony filozofii, a mianowicie na teorię poznania0. Trzecia kwestia wiąże się
z terminem „postneokantyzm” wprowadzonym na określenie tych filozofów,
którzy na początku dwudziestego wieku odeszli od teoriopoznawczej inter­
pretacji Kanta na rzecz interpretacji ontologicznej. Po ukazaniu się książki
okazało się, że parę lat wcześniej podobnego terminu użył Kurt W. Zeid­
ler7, chociaż w innym znaczeniu oraz w odniesieniu do innej grupy myślicieli.
Wspólnym nazwiskiem pozostaje tu jedynie Richard Hönigswald8.
Książka nie odbiega więc zasadniczo od wydania pierwszego. Uwzględnia
najważniejsze uwagi Recenzentów oraz wzbogacona została o najbardziej
konieczne zmiany i - tak bardzo potrzebny - indeks osobowy.
3 O. Liebmann: Kant und die Epigonen. Stuttgart 1865 (Aufl. 2. Berlin 1912).
4 E. Zeller: Über Bedeutung und Aufgabe der Erkenntnistheorie. In: Idem: Vorträge und
Abhandlungen. 2. Sammlung. Leipzig 1877, s. 479-526. Cyt. za: K.Ch. Köhnke: Entstehung und
Aufstieg des Neukantianismus. Die deutsche Universitätsphilosophie zwischen Idealismus und Posi­
tivismus. Frankfurt am Main 1993, s. 553.
5 K. Fischer: Kants Leben und die Grundlagen seiner Lehre. 3 Vorträge. Mannheim 1860.
6 Zob. na ten temat K.Ch. Köhnke: Entstehung und Aufstieg des Neukantianismus...,
s. 58-105.
7 Zob. Wstęp (przypis 8).
8 Na temat Hönigswalda zob. I. Alechnowicz: Problem konstytucji przedmiotu w psycho­
logii myślenia Richarda Hönigswalda. Wrocław 2003.