kamulaştırma ve kamulaştırmasız elatma davaları

489 Pages·2010·4.26 MB·Turkish

KAMULAŞTIRMA VE KAMULAŞTIRMASIZ

ELATMA DAVALARI

( KANUN MADDELERİ, YARGITAY ve DANIŞTAY KARARLARI )

HAZIRLAYAN

Vedat ÖZLER

GEOGIS KENT BİLGİ SİST. HARİTA VE ÇEVRE MÜH MÜŞAVİRLİK TAAHHÜT TİC. LTD. ŞTİ.

ANKARA
Ö N S Ö Z

Bu çalışma ile Kamulaştırma Mevzuatında meydana gelen yenilik ve
değişikliklerin güncellenmesi ve konuyla ilgilenen meslektaşlarımın bu konuda
bilgilendirilmesinin yanı sıra, kullanım kolaylığı sağlanmış bir kaynağın el altında
bulundurulması amaçlanmıştır.

Ayrıca, gelişen teknolojik imkânlardan yararlanmak suretiyle Kamulaştırma
Mevzuatında meydana gelen değişikliklerin düzenli olarak güncellenmesine imkan
verecek şekilde, bahse konu Kamulaştırma ve Kamulaştırmasız El Atma Davalarına
ait Yargıtay ve Danıştay Kararları takip edilip derlenerek, meydana gelen
değişikliklerden zamanında haberdar olunması sağlanacaktır.

Bununla birlikte, bahse konu çalışmamızla ilgili olarak ilaveye ve/veya
güncellemeye ihtiyaç duyulan hususlara ilişkin görüş ve önerilerinizin
[email protected] mail adresine veya 0 (312) 236 42 60 numaralı telefona
iletilmesinin Kamulaştırma Kanunu ile ilgili Mevzuatın geliştirilmesine faydalı
olacağı düşünülmekte olup, buna ilişkin katkılarınız beklenilmektedir.

Vedat ÖZLER

Harita Mühendisi
Ġçindekiler

BĠRĠNCĠ BÖLÜM

4650 SAYILI KANUNLA DEĞĠġĠK
2942 SAYILI KAMULATIRMA KANUNU

BĠRĠNCĠ KISIM
Genel Hükümler

BĠRĠNCĠ BÖLÜM
Amaç, Kapsam ve Tanımlar

Madde 1 – AMAÇ VE KAPSAM………………………………………………………….1--10

Madde 2 – TANIMLAR…………………………………………………………………....11-13

ĠKĠNCĠ BÖLÜM
KamulaĢtırılmanın OluĢturulması

Madde 3 – KAMULAġTIRMA ġARTLARI…………………………………………….14 - 29

Madde 4 – ĠRTĠFAK HAKKININ KURULMASI………………………………………30 - 41

Madde 5 – KAMU YARARI VERECEK MERCĠLER.………………………………..41 - 45

Madde 6 – ONAY MERCĠĠ………………………………………………………………46 - 49

Madde 7–KAMULAġTIRMADA ÖNCE YAPILACAK ĠġLEMLER VE ĠDARĠ ġERH.................49 - 56

Madde 8 – SATIN ALMA USULÜ (DeğiĢik 24.4.2001 – 4650/3.Md.)…………………56 - 74

Madde 9 – KADASTRO GÖRMEMĠġ YERLERDE TESPĠT ĠġLEMĠ………………74 - 76

ĠKĠNCĠ KISIM
KamulaĢtırma Bedelinin Mahkemece Tespiti,
Ġdare Adına Tescil ve Bedelin Tespiti Esasları,
Dava Hakkı ve BilirkiĢiler (Değişik 24.4.2001 – 4650/4.Md.)

BĠRĠNCĠ BÖLÜM
KamulaĢtırma Bedelinin Mahkemece Tespiti ve Ġdare Adına Tescil,
Bedelin Tespiti Esasları (Değişik 24.4.2001 – 4650/4.Md.)

Madde 10 - (Değişik 24.4.2001 – 4650/4.Md.) KAMULAġTIRMA BEDELĠNĠN
MAHKEMECE TESPĠTĠ VE TAġINMAZ MALIN ĠDARE ADINA TESCĠLĠ……77 - 94

Madde 11 – KAMULAġTIRMA BEDELĠNĠN TESPĠTĠ ESASLARI………………95 - 168

Madde 12 – KISMEN KAMULAġTIRMA……………………………………………168 - 182
Madde 13 – Yürürlükten Kalktı (DeğiĢik 24.4.2001 – 4650/21.Md.)………………….183 -191

Madde 14 – DAVA HAKKI…………………………………………………………… ..173 - 183

Madde 15 – BĠLĠRKĠġĠLER………………………………………………………….....191 - 201

ÜÇÜNCÜ KISIM
Ayının ÇekiĢmeli Bulunması,
Tescil ve Tapuda Kayıtlı Olmayan TaĢınmaz Malın
KamualĢtırma Bedelinin Mahkmece Tespiti ve Zilyedin Hakları

BĠRĠNCĠ BÖLÜM
Elkoyma Acele iĢlerde elkoyma ve tescil

Madde 16 - Yürürlükten Kalktı (DeğiĢik 24.4.2001 – 4650/21.Md.)……………………201 - 225

ĠKĠNCĠ BÖLÜM
Ayının ÇekiĢmeli Olması ve Tescil
(Değişik 24.4.2001 – 4650/9.Md.)

Madde 17 - Yürürlükten Kalktı (DeğiĢik 24.4.2001 – 4650/21.Md.)……………………225 - 231

Madde 18 – AYININ ÇEKĠġMELĠ BULUNMASI………………………………….......231 - 239

Madde 19 – TAPUDA KAYITLI OLMAYAN TAġINMAZ MALLARIN TESCĠLĠ VE
ZĠLYEDĠN HAKLARI …………………………………………………………................239 - 260

DÖRDÜNCÜ KISIM
KamulaĢtırmada BoĢaltma, Vazgeçme ve Geri Alma

BĠRĠNCĠ BÖLÜM
BoĢaltma

Madde 20 – TAġINMAZ MALIN BOLALTILMASI…………………………………...260 - 264

ĠKĠNCĠ BÖLÜM
KamulaĢtırmadan Vazgeçme ve Geri Alma

Madde 21 – ĠDARENĠN TEK TARAFLI VAZGEÇMESĠ……………………………...264 -277

Madde 22 – TARAFLARIN ANLAġMASIYLA VAZGEÇME VE DEVĠR…………..277 - 281

Madde 23 – MAL SAHĠBĠNĠN GERĠ ALMA HAKKI………………………………….281 - 294
BEġĠNCĠ KISIM
Hasar, Doğacak Hak ve Borçlar,
Trampa Yolu ile Acele KamulaĢtırma

BĠRĠNCĠ BÖLÜM
Hasar

Madde 24 – KAMULAġTIRMA BEDELĠNĠN DÜġÜLEBĠLECEK HASAR……294 - 301

ĠKĠNCĠ BÖLÜM
Tebliğ ile Doğacak Haklar ve Borçlar

Madde 25 – HAKALRIN SINIFLANDIRILMASI VE MÜLKĠYETĠN ĠDAREYE
GEÇMESĠ………………………………………………………………………………301 - 322

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Trampa Yolu ve Acil KamulaĢtırma

Madde 26 – TRAMPA YOLU ĠLE KAMULAġTIRMA……………………………322 - 324

Madde 27 – ACELE KAMULAġTIRMA……………………………………………324 - 334

ALTINCI KISIM
Bedelsiz Kullanma, Giderlerin Ödenmesi ve
Ġdareler Arasında TaĢınmaz Mal Devri

BĠRĠNCĠ BÖLÜM
Bedelsiz Kullanma ve Giderler

Madde 28 – BEDELSĠZ KULLANMA YETKĠSĠ……………………………………334 - 336

Madde 29 – GĠDERLERĠN ÖDENMESĠ……………………………………………..336 - 342

ĠKĠNCĠ BÖLÜM
Kamu Kurumları ve TüzelkiĢileri Arasında
TaĢımaz Mal Devri

Madde 30 – BĠR ĠDAREYE AĠT TAġINMAZ MALIN DĠĞER ĠDAREYE DEVRĠ…………………343 - 357

YEDĠNCĠ KISIM
Yasak ĠĢler ve Ceza Hükümleri

BĠRĠNCĠ BÖLÜM
Yasak ĠĢler

Madde 31 – YASAK ĠġLER VE EYLEMLER………………………………………357 - 363
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
Görevli KiĢilerin Suçları ve Ceza Hükümleri

Madde 32 – GÖREVLĠ KĠġĠLERĠN SUÇLARI……………………………………363 - 364

Madde 33 – CEZALAR………………………………………………………………364 - 365

SEKĠZĠNCĠ KISIM
ÇeĢitli Hükümler

Madde 34 – MAL SAHĠBĠNĠN SAĞLADIĞI YARARLARI GERĠ ALMA HAKKI………………….365 - 366

Madde 35 – ĠMAR MEVZUATI UYGULANAN VE ÖZEL PARSELASYON YAPILAN
YERLER………………………………………………………………………………...366 - 370

Madde 36 – KAMULAġTIRMADAN SONRA TAPU KAYDININ ĠPTALĠ……….370 - 373

Madde 37 - YETKĠLĠ VE GÖREVLĠ MAHKEME VE YARGILAMA USULÜ…..374 - 377

Madde 38 – HAK DÜġÜRÜCÜ SÜRE………………………………………………...377 - 413

Madde 39 – VERGĠLENDĠRME………………………………………………………414 - 419

Madde 40 – KALDIRILAN VE SAKLI HÜKÜMLER………………………………419 - 429

Madde 41 – ĠSTĠMLAK KANUNUNA YAPILAN ATIFLAR………………………430…431

KAMULAġTIRMASIZ ELATMA ve KAMULAġTIRMA BEDELĠNDE FAĠZ …...431- 485
KAMULAġTIRMA KANUNU
KANUN NO: 2942

BĠRĠNCĠ KISIM
GENEL HÜKÜMLER
BİRİNCİ BÖLÜM
AMAÇ, KAPSAM VE TANIMLAR
AMAÇ VE KAPSAM
Madde 1 - Bu Kanun; kamu yararının gerektirdiği hallerde gerçek ve özel hukuk tüzelkiĢilerinin mülkiyetinde
bulunan taĢınmaz malların, Devlet ve kamu tüzel kiĢilerince kamulaĢtırılmasında yapılacak iĢlemleri,
kamulaĢtırma bedelinin hesaplanmasını, taĢınmaz malın ve irtifak hakkının idare adına tescilini, kullanılmayan
taĢınmaz malın geri alınmasını, idareler arasında taĢınmaz malların devir iĢlemlerini, karĢılıklı hak ve
yükümlülükler ile bunlara dayalı uyuĢmazlıkların çözüm usul ve yöntemlerini düzenler. Özel kanunlarına
dayanılarak gerçek ve özel hukuk tüzel kiĢileri adına yapılacak kamulaĢtırmalarda da, bu Kanun hükümleri
uygulanır.

DANIġTAY 1. DAĠRE
E. 1997/43 K. 1997/144 T. 10.11.1997
• KAMU TÜZEL KĠġĠSĠ VEYA KURUMUNA AĠT TAġINMAZ ( Diğer Bir Kamu Tüzel KiĢisi veya Kurumuna Devri )
• KAMULAġTIRMA ( Bir Kamu Tüzel KiĢisine Ait TaĢınmazın Diğer Bir Kamu Tüzel KiĢisi veya Kurumuna Devri )
• TAġINMAZA HANGĠ ĠDARENĠN DAHA FAZLA ĠHTĠYACI OLDUĞUNUN BELĠRLENMESĠ ( Bir Kamu Tüzel
KiĢisine Ait TaĢınmazın Diğer Bir Kamu Tüzel KiĢisi veya Kurumuna Devri )
2762/m.12
2942/m.1, 30
3360/m.78
ÖZET : Bir kamu tüzel kiĢisi veya kurumuna ait taĢınmazın diğer bir kamu tüzel kiĢisi veya kurumuna devri için o
taĢınmaza hangi idarenin daha fazla ihtiyacı olduğunun belirlenmesi gerekmektedir. Ġstemin Özeti : Vakıflar Genel
Müdürlüğü ile aralarında çıkan uyuĢmazlığın 2942 sayılı KamulaĢtırma Kanunu`nun 30 uncu maddesi hükmüne göre
çözümlenmesi isteğine iliĢkin ... Valiliği Vekili Av. ... tarafından verilen ve DanıĢtay Genel Yazı ĠĢleri kalemine 1.4.1997
günlü ve 19700 sayı ile kaydedilen tarihsiz dilekçesinde aynen:
"Mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait olan; ... Ġli, ... Ġlçesi, ... mevkiindeki 44 pafta 2138 parsel nolu 70 metrekare
alanlı taĢınmaz ile, ... Ġlçesi, ... mahallesi ... parsel nolu 27450 metrekare alanlı taĢınmaz 5.12.1978 tarihinde bakanlıkça
onanmıĢ olan "... Organize Sanayi Bölgesi imar planı" içinde kalmaktadır.
Bakanlar Kurulunun 29.3.1973 tarih ve 7/6177 sayılı kararı ile ... Ġlinde Organize Sanayi Bölgesi kurulması 933 sayılı
Yasanın 2/c ve 13. maddesine göre kararlaĢtırılmıĢ ve Sanayi Ticaret Bakanlığınca hazırlanmıĢ olan Fonlar
Yönetmeliği"nin 31. maddesi gereğince; valinin baĢkanlığında il özel idaresi, ... Sanayi Odası ve ... Sanayiciler Derneği
gibi üç tüzel kiĢi kuruluĢ tarafından ... Organize Sanayi Bölgesi MüteĢebbis TeĢekkülü oluĢturulmuĢ ve bölge nazım imar
planı hazırlatılıp kamulaĢtırma iĢlemleri de müteĢebbis teĢekkül üyelerinden olan il tüzel kiĢiliği tarafından yapılmıĢtır.
Ġl Özel Ġdaresi Kanunu`nun 78. maddesi ile il özel idarelerine "ilin ekonomik geliĢmesine yararlı olacak giriĢimlerde
bulunmak ve giriĢilmiĢ teĢebbüsleri desteklemek görevi verilmiĢ olduğundan, bölgede kurulacak 300`den fazla sanayi
tesisi ve bu tesislerde istihdam edilecek 20.000`den fazla iĢçi ile ... Ġlinin ekonomisine katkıda bulunacak organize sanayi
bölgesinin kuruluĢuna katılmak ve bu amaçla, bakanlıktan onaylı plan içinde kalan taĢınmazların kamulaĢtırma iĢlemlerini
yapmak il özel idaresinin görevlerindendir.
Davalı idare adına tapulu 2138 ve 1284 parsel nolu taĢınmazların, bakanlıktan onaylı nazım imar planı içinde kalmaları
nedeniyle il tüzel kiĢiliğine 110.000 TL/mı bedel karĢılığında devri için il daimi encümenince 27.2.1997 t. 80 sayılı karar
alınmıĢ ve bu karar gereğince taĢınmazların idaremize devri için de 6.3.1997 tarih ve 04/80 sayılı yazımızla Vakıflar
Genel Müdürlüğü ... Bölge Müdürlüğünden talepte bulunmuĢtur.
... Vakıflar Bölge Müdürlüğünün 12.3.1997 tarih ve 01. ( 3800 ) 97-306 sayılı yazısı ile, "bu taĢınmazların vakfına gelir
getiren yerlerden olması nedeniyle devirlerinin mümkün olmadığı" bildirilmiĢ olduğundan, 2942 sayılı Yasanın 30/2 nci
maddesi gereğince iĢlem yapılmasını talep etmek gereği doğmuĢtur.
Sonuç ve Ġstek: Yukarıda arz olunan sebeplerden, ... Organize Sanayi Bölgesi nazım imar planında geniĢleme alanı
içinde kalan ve mülkiyetleri Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait olan 2 parça taĢınmazın, kamu yararı gözönüne alınarak il
tüzel kiĢiliğine devri konusunda karar verilmesini vekaleten saygılarımızla talep ederiz." denilmektedir.
Vakıflar Genel Müdürlüğünün bu konudaki görüĢünün bildirilmesine yönelik dairemizin 1.5.1997 günlü yazısı üzerine
gönderilen Vakıflar Genel Müdürlüğünün 12.5.1997 günlü ve B.02.1.VGM.0.61.00.00.424 ( 38 )3/864 sayılı yazısında
aynen:
"Ġlgi ( a ) yazınızda ... Valiliği ( il özel idaresi ) ile genel müdürlüğümüz arasında çıkan uyuĢmazlığın 2942 sayılı
KamulaĢtırma Kanunu`nun 30. maddesi hükmüne göre çözümlenmesi istemine iliĢkin ... Valiliğinin ( Ġl Özel Ġdaresinin )
ilgi ( a ) dilekçesi gönderilerek bu konudaki görüĢümüzün bildirilmesi istenmektedir.
... Ġl Merkezinde bulunan mülkiyeti mazbut hayrat ... Camii Vakfına ait tapunun 44 pafta, 2138 parsel nolu 70 mı`lik, 40
pafta, 1284 parsel nolu 27.450 mı`lik taĢınmazlar ... Ġl Özel Ġdaresi Müdürlüğünce kamulaĢtırmaya tabi tutulmuĢ ise de bu
iĢlem ... Ġdare Mahkemesinin 28.11.1996 gün ve 1996/491-865 E-K sayılı kararı ile yok hükmünde sayılmıĢtır.
Mazbut akar kütüklerimizde kayıtlı olan her iki taĢınmaz da vakfına gelir temin etmek için vakfedilmiĢ emlaktandır. ( Ek: 1
) Bu taĢınmazlardan yeterli kira geliri sağlanmaktadır. Ayrıca her iki taĢınmaz vakıf gelirleri ile iĢyeri yapılarak çok yüksek
kira rantı sağlanacak yerlerdendir.
Genel müdürlüğümüz 227 sayılı KHK.nin 2. maddesine göre vakıf mallarını ekonomik Ģekilde iĢletmek, vakfa ait
müesseseleri gayelerine göre yaĢatmak, bütün vakıfların vakfiyelerinde yazılı hayri, sosyal, kültürel ve ekonomik Ģart ve
hizmetleri yerine getirmek zorundadır.
2762 sayılı Kanunun 12. maddesinde ise mevkilerine ve temin ettikleri menfaate göre kalmaları gerekli görülmeyen
mazbut ve mülhak vakıflara ait akar ve toprakları idare meclisinin kararı ile satmaya ve baĢka gayrimenkulle değiĢtirmeye
umum müdürlüğünün selahiyetli olduğu belirtilmiĢtir.
Organize sanayi bölgesi, nazım imar planı içerisinde olmayan, sonradan yapılan organize sanayi geniĢletme planıyla
nazım imar planındaymıĢ gibi gösterilen anılan vakıf taĢınmazların organize sanayi bölgesine verilmesi vakfın gelir
getiren tek emlakı olduğundan vakfiyeye ve 2762 sayılı Kanuna aykırılık teĢkil edecektir. Zira bu takdirde vakfın hiç geliri
kalmayacak, hayratının finansı da mümkün olmayacaktır. Bu nedenle bu vakıf taĢınmazlar satılacak yerlerden değildir.
Ayrıca her iki vakıf yer ... ekonomisine yüzyıllardır katkıda bulunmuĢtur. Bundan sonra da bulunabilmesi için mülkiyet
devredilmeden bu yerler üzerine özel idare ile kat karĢılığı veya iĢyeri karĢılığı müĢterek organize sanayi dükkanları
yapılabilir. Bu takdirde genel müdürlüğümüzce vakfiyede yazılı Ģart ve hizmetler en iyi Ģekilde yerine getirilebilecektir.
Ġzah edildiği üzere ... Ġlinde tapunun ... parselini teĢkil eden 70 mı`lik, ... parselini teĢkil eden 27.450 mı`lik her iki
taĢınmaz vakfına gelir getirdiğinden ve bu nedenle satılacak yerlerden olmadığından ... Valiliğinin ( il özel idaresi ) 2762
sayılı Kanuna aykırı devir taleplerinin reddi gerekir.
Takdirlerinize arz ederim." denilmektedir.
Dairemizce yapılan çağrı üzerine gelen idare temsilcileri, Vakıflar Genel Müdürlüğü Hukuk MüĢaviri ... Emlak Daire
BaĢkanı ... ile ... Valiliği ( özel idare ) vekili Av. ... Organize Sanayi Bölge Müdürü ...`nın sözlü açıklamaları dinlendikten
sonra konu incelenerek;
Gereği GörüĢülüp DüĢünüldü: 2942 sayılı KamulaĢtırma Kanunu`nun 30 uncu maddesinde, kamu tüzel kiĢileriyle
kurumlarına ait taĢınmaz mala diğer bir kamu tüzel kiĢisi veya kurumunun ihtiyacı olması halinde iĢin anlaĢma yoluyla
çözümleneceği, anlaĢma olmadığı takdirde uyuĢmazlığın DanıĢtayca incelenerek karara bağlanacağı hükmü yer
almaktadır.
Bu durumda, bir kamu tüzel kiĢisi veya kurumuna ait taĢınnmazın diğer bir kamu tüzel kiĢisi veya kurumuna devri için o
taĢınmaza hangi idarenin daha fazla ihtiyacı olduğunun belirlenmesi gerekmektedir.
3360 sayılı Ġl Özel Ġdaresi Kanunu`nun, il`e ait yerel hizmetler baĢlığı altında düzenlenen 78 inci maddesinin ek 13 üncü
fıkrası; il özel idaresinin, mahalli müĢterek nitelikte olan imar, bayındırlık, sağlık ve sosyal yardım, çevre sağlığı
koruması, eğitim ve spor, tarım, ağaçlandırma, orman tesisi, ekonomi ve ticaret, haberleĢme, kültür, turizmle ilgili
görevleri v bu kanun dıĢında çeĢitli mevzuatla verilen görevleri imkanları ve tesbit edeceği öncelik esasına göre
yürüteceği hükmünü taĢımaktadır.
Dosyada yer alan belgelerden; mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait taĢınmazların, ... BüyükĢehir, Belediyesi 1/1000
ölçekli uygulama imar planında ... 1 inci organize Sanayi Bölgesi içinde kaldıkları cihetle ... Valiliğine ( il özel idare
müdürlüğü ) devrinin istenildiği anlaĢılmakta, Vakıflar Genel Müdürlüğünün yukarıda aynen alınan 12.5.1997 günlü
yazısında ise, devri istenilen taĢınmazlardan yeterli kira geliri sağlandığı, bu nedenle satılacak yerlerden olmadığının
ifade edildiği görülmektedir.
Bu durumda, mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait ... Ġl merkezinde bulunan tapunun ... parsel sayısında kayıtlı 70
mı`lik, tapunun ... parsel sayısında kayıtlı 27.450 mı`lik taĢınmazların, ... Belediyesi 1/1000 ölçekli uygulama imar
planındaki tahsis Ģekline ve Ġl Özel Ġdaresi Kanununda belirlenen amacına uygun organize sanayi bölgesi alanı olarak
kullanılmak üzere 2942 sayılı KamulaĢtırma Kanunu`nun 30 uncu maddesi uyarınca ... Ġl Özel Ġdaresine devrine ve
dosyanın DanıĢtay BaĢkanlığına sunulmasına 10.11.1997 gününde oyçokluğuyla karar verildi.
KARġI OY
2942 sayılı KamulaĢtırma Kanunu`nun 1. maddesinde, Anayasa hükümlerine de uygun olarak, kamulaĢtırmanın devlet
ve kamu tüzel kiĢileri adına yapılacağı öngörülmüĢ, özel kanunlarına dayanılarak gerçek kiĢilerle özel hukuk tüzel kiĢileri
adına yapılacak kamulaĢtırmalarda da bu kanun hükümlerinin uygulanacağı hükme bağlanmıĢtır.
2942 sayılı Yasanın 30 uncu maddesinin, kamu kurum ve kuruluĢları arasında gayrimenkul devrini de, ancak, gereksinim
alanında kamulaĢtırma yetkisini haiz kurum ve kuruluĢlar yönünden düzenlemiĢ bulunduğu kuĢkusuzdur.
Ġl özel idaresinin kendi yetki ve görev alanındaki iĢler için ihtiyaç duyduğu gayrimenkulleri kamulaĢtırmada, ya da diğer bir
kamu kurumundan kendilerine devrini istemekte yetkili olduğu açıktır. Ancak olayımızda olduğu gibi, il özel idaresi
müteĢebbis ortak bulunduğu organize sanayi bölgesi kuruluĢu müteĢebbis heyeti adına kamulaĢtırma yetkisini
kullanmaya kalkabilir mi? Kanımızca bu soruya olumlu yanıt vermek mümkün görülmemektedir. Gerçekten, mülkiyet gibi
tüm çağdaĢ demokrasilerde temel hak olarak kabul edilmiĢ bir hakka devlet ve kamu kurumlarınca müdahale edilebilmesi
için yasa hükümlerinin varlığıyla mümkündür.
Ortada il özel idaresinin doğrudan üstlendiği bir görev ve yetki alanı söz konusu olmadığı cihetle, salt müteĢebbislerden
biri olması nedeniyle, kamulaĢtırma yetkisini müteĢebbis heyet adına kullanması da söz konusu olmamak gerekir.
Aksi bir düĢünce, il özel idaresi tüzel kiĢiliğinin belli paylarla ortak olduğu, özel ticari ve sınai Ģirketler lehine de
kamulaĢtırma yapabileceği gibi, mülkiyet hakkını ağır biçimde zedeleyen yorumlara ve hakkın özünü zedeleyen
uygulamalara yol açar.
Kaldı ki, birçok maddeleri Anayasa Mahkemesince iptal edilmiĢ olan 933 sayılı Yasanın yürürlükte olan 2. maddesinin C
fıkrası, sanayi bölgeleri tesis ve tanzimi ve bu maksatla, gerektiğinde arazi istimlakinin Bakanlar Kurulu Kararnameleri ile
yapılacağını açıkça hükme bağlamıĢtır.
Bu açık hüküm ortada iken, ancak kendi özgün teĢebbüsleri için düzenlenmiĢ bulunan 3360 sayılı Yasanın 78. maddesi
hükmünden yorum yoluyla il özel idaresine müteĢebbis heyet adına da kamulaĢtırma ve dolayısıyle de gayrimenkulün
devrini isteme yetkisi tanınamayacağı görüĢüyle ve salt bu nedenle çoğunluk kararına katılmıyorum.
T.C. DANIġTAY 6. DAĠRE
E. 1986/310 K. 1986/559 T. 28.5.1986
• ĠPTAL DAVASI ( Köy Ġhtiyar Kurulunun Köye Fırın Yapmak Amacıyla Yaptığı KamulaĢtırma ĠĢlemi )
• KÖY ĠHTĠYAR KURULU KARARI ( Köye Fırın Yapmak Amacıyla Yapılan KamulaĢtırma ĠĢleminde Mevzuata Aykırılık
Olmaması )
• KAMULAġTIRMA ( Köy Ġhtiyar Kurulunun Köye Fırın Yapmak Amacıyla Yaptığı KamulaĢtırma ĠĢleminde Mevzuata
Aykırılık Olmaması )
442/m.13,14
2942/m.1
ÖZET :442 sayılı Köy Kanununda fırın yapımı köyün zorunlu ve isteğe bağlı iĢleri arasında sayılmamıĢ ise de; insanların
temel gıdasını teĢkil eden ekmeğin düzenli ve sağlıklı bir biçimde üretilerek köylüye iletilmesinde kamu yararı
bulunduğundan, fırın yapmak amacıyla köy ihtiyar kurulu kamulaĢtırma yapabilir.
Ġstemin Özeti : ....... köyü köy içi mevkiindeki taĢınmazın 225 m2 lik kısmının ekmek fırını yapılması amacıyla
kamulaĢtırılmasına iliĢkin 24.4.1985 günlü, 21 sayılı köy ihtiyar kurulu kararının iptaline dair ....... Ġdare Mahkemesinin
28.11.1985 günlü, E: 1985/565; K: 1985/593 sayılı kararının, köyün ekmek fırınına büyük ihtiyaç duyduğu, iĢlemde kamu
yararı bulunduğu öne sürülerek bozulması istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : Savunma verilmemiĢtir.
Savcı O.D.'nin DüĢüncesi: Köyde fırın yapmak gayesiyle davacılara ait taĢınmaz malın istimlakiyle ilgili uyuĢmazlık
hakkında ....... Ġdare Mahkemesinin kararının, köye hizmet gayesiyle bu tesisin yapılmak istendiği baĢka bir
düĢüncelerinin bulunmadığı yolundaki iddialarla temyizen bozulması istenilmiĢ ise de;

2577 sayılı Yasanın 46 inci maddesi uyarınca Ġdare Mahkemesinin nihai kararlarına karĢı yapılan temyiz isteminde, öne
sürülen hususlar, anılan yasanın 49 uncu maddesinin 1. fıkrasında belirtilen nedenlerden hiçbirisine uymadığından, Ġdare
Mahkemesince verilen kararın dayandığı hukuki ve yasal nedenler karĢısında, anılan kararın bozulmasını gerektirir
nitelikte görülmemektedir.
Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin reddiyle Ġdare Mahkemesi kararının onanmasının uygun olacağı düĢünülmektedir.
TÜRK MÎLLETÎ ADINA
Karar veren DanıĢtay Altıncı Dairesince Tetkik Hakimi A.Ö.'nün açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler
incelendikten sonra temyiz isteminin süresinde olduğu görülerek iĢin gereği düĢünüldü:
KARAR : Dava, ....... Köyü köy içi mevkiinde taĢınmazın 225 m2 lik kısmının ekmek fırını yapılması amacıyla
kamulaĢtırılmasına iliĢkin 24.4.1985 günlü, 21 sayılı köy ihtiyar kurulu kararının iptali dileğiyle açılmıĢ, Ġdare
Mahkemesince köyde ekmek fırını yapımının 442 sayılı Köy Kanununun 13. ve 14. maddelerinde yer alan ve köyün
yapmakla zorunlu olduğu veya isteğe bağlı görevleri arasında yer almadığı gerekçesiyle dava konusu iĢlem iptal edilmiĢ,
karar davalı köy muhtarlığı tarafından temyiz edilmiĢtir.
Gerek anayasanın 46 ncı maddesinde, gerekse 2942 sayılı KamulaĢtırma Kanununun 1 nci maddesinde "........... kamu
yararının gerektirdiği hallerde .........." özel mülkiyette bulunan taĢınmazların kamulaĢtırılabileceği öngörülmüĢtür.
Bu kurallara göre, kamulaĢtırmada ilk koĢul kamu yararının varlığı olarak ortaya çıkmakta, kamu yararı kararı
kamulaĢtırma iĢleminin özünü ve temelin; oluĢturmaktadır.
Diğer taraftan, 2942 sayılı KamulaĢtırma Kanunu, köy lehine yapılacak kamulaĢtırmalarda kamu yararı kararı verecek
mercii köy ihtiyar kurulu olarak belirtmekte, 442 sayılı Köy Kanunu da köye ait iĢleri görmekle aynı mercii görevli ve yetkili
kılmaktadır.
Yukarıda anılan 442 sayılı Yasada köye ait iĢler yapılması zorunlu ve isteğe bağlı iĢler olarak ikiye ayrılmıĢ, her gruptaki
iĢler ayrı ayrı sayılmıĢtır. Ancak bu iĢler arasında ekmek fırını yapımı bulunmamaktadır.
Yasada ekmek fırını yapımının sayılmamıĢ olması bu için yapılmayacağı anlamını taĢımaz. Çünkü, yapılması zorunlu ve
isteğe bağlı olarak belirlenen görevler
sınırlandırıcı nitelikte değil, köylüye ve köy idarelerine yol gösterici birer örnek teĢkil etmek üzere yasada yer almıĢtır.
Olayda ise, nüfusu 2000 in üzerinde bulunan ....... Köyünde Ģahıs tarafından iĢletilen bir ekmek fırınının kıĢın kapatıldığı,
kötü hava koĢullan yüzünden ulaĢımın aksadığı aylarda köyde ekmek sıkıntısının baĢ gösterdiği, bu sorunun giderilmesi
için köyde mevcut ilkokul, ortaokul öğretmenleri ile orman bölge Ģefliği personelinin ve köy halkından birçok kiĢinin
muhtarlığa baĢvuruda bulundukları, ekmek fırını yapımı için en uygun yer olarak davacılara ait taĢınmazın belirlendiği.
5000 m2 yüzölçümlü taĢınmazın 225 m2 sinin bu amaçla kamulaĢtırılmasına karar verildiği temyiz dosyası içerisinde yer
alan belgelerin incelenmesinden anlaĢılmıĢtır.
Bu durumda, insanların temel gıdasını teĢkil eden ekmeğin düzenli ve sağlıklı bir biçimde üretilerek köylüye iletilmesi
amacıyla ekmek fırını y6rinin sağlanarak hizmetin yürütülmesi köyün ve köylünün müĢterek yararına olacağı, baĢka bir
deyiĢle bu iĢin gerçekleĢtirilmesinde kamu yararı bulunduğu açıkça ortadadır.
Kaldı ki söz konusu hizmetin sadece Köy Kanununda sayılmamıĢ olması nedeniyle iĢlemin iptali yolundaki gerekçeyi 442
sayılı yasanın yürürlüğe girdiği 1924 yılından bu yana geçen sürede köylerde meydana gelen ekonomik ve sosyal
geliĢmelere koĢut olarak çoğalan, yeni ortaya çıkan ve geliĢen ihtiyaçların varlığı gerçeği ile de bağdaĢtırmak olanağı
bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle ....... Ġdare Mahkemesinin temyize konu 28.11.1985 günlü, E: 1985/565; K: 1985/593 sayılı
kararının bozulmasına; uyuĢmazlığın hukuki niteliği ve dava dosyasında yer alan bilgi ve belgeler dava hakkında karar
vermeye yeterli görüldüğünden. 2577 sayılı Ġdari Yargılama Usulü Kanununun 49. maddesinin 2. bendi uyarınca iĢin
esasının incelenmesine geçilerek yukarıda belirtilen gerekçelerle davanın reddine, peĢin alman yargılama giderinin
davacılar üzerinde bırakılmasına, 5500 lira avukatlık ücretinin davacılardan alınarak davalı idareye verilmesine, 3000 lira
temyiz harcı ile 1000 lira temyiz posta giderinin karĢı taraftan alınarak temyiz isteminde bulunana verilmesine 28.5.1986
gününde oybirliğiyle karar verildi.
D 06, E: 1986/000659, K: 1986/000978, Tarih: 18.11.1986
KAMULAġTIRMA [*]KAMU YARARI [*]KÖYLÜNÜN ĠSTEĞĠNE BAĞLI ĠġLER
(442 s. Köy K. m. 13, 14) (2942 s. KamulaĢtırma K. m. 1, 3) (2709 s. Anayasa. m. 46)
TÜRK MĠLLETĠ ADINA
Karar veren DanıĢtay Altıncı Dairesince Tetkik Hakimi E.L.'nin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler
incelendikten sonra temyiz isteminin süresinde olduğu görülerek iĢin gereği düĢünüldü: