kamu harcamaları ve vergi gelirleri arasındaki ilişki

155 Pages·2013·2.39 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İKTİSAT ANABİLİM DALI

KAMU HARCAMALARI VE VERGİ GELİRLERİ ARASINDAKİ
İLİŞKİ:
1980 SONRASI TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yüksek Lisans Tezi

Danışman
Doç. Dr. Mehmet MUCUK

Hazırlayan
Mehmet FEYZULLAH
104226001014

Konya–2013
TEŞEKKÜR
Tezin hazırlanması sürecinde her nüshasının titizlikle incelenmesinde
yardım ve teşviklerini gördüğüm hocam Doç. Dr. Mehmet MUCUK’a ve
desteklerini sürekli hissettiğim anne, babama ve kardeşlerime teşekkür
ederim.

TEŞEKKÜR
TEŞEKKÜR
Tezin hazırlanması sürecinde her nüshasının titizlikle incelenmesinde
yardım ve teşviklerini gördüğüm hocam Doç. Dr. Mehmet MUCUK’a ve
desteklerini sürekli hissettiğim anne, babama ve kardeşlerime teşekkür
ederim.
İÇİNDEKİLER

Tablolar Listesi ...................................................................................................................... v
Grafikler Listesi .................................................................................................................... vi
Şekiller Listesi .................................................................................................................... viii

GİRİŞ ..................................................................................................................................... 1

BİRİNCİ BÖLÜM
KAMU HARCAMALARI
1.1. Kamu Hizmetleri ........................................................................................................ 3
1.1.1. Kamu Hizmetlerinin Yürütülmesi ........................................................................... 4
1.1.2. Kamu Hizmetlerinin Ayrımı .............................................................................. 6
1.1.2.1. Tam Kamusal Mal ve Hizmetler ............................................................ 6
1.1.2.2. Yarı Kamusal Mal ve Hizmetler ............................................................ 7
1.1.2.3. Özel Mal ve Hizmetler ........................................................................... 8
1.1.2.4. Erdemli Mal ve Hizmetler ..................................................................... 8
1.1.3. Dışsallıklar .......................................................................................................... 8
1.2. Kamu Harcamaları ..................................................................................................... 9
1.2.1. Kamu Harcamalarının Tanımlanması ............................................................... 10
1.2.2. Kamu Harcamalarının Özellikleri ..................................................................... 11
1.2.3. Kamu Harcamalarının Artışı İle İlgili Görüşler ................................................ 15
1.3. Kamu Harcamalarının Sınıflandırılması .................................................................. 17
1.3.1. İdari ve Fonksiyonel Sınıflandırma .................................................................. 17
1.3.2. Ekonomik Sınıflandırma ................................................................................... 17
i
1.3.2.1 Reel Harcamalar .................................................................................... 18
1.3.2.2 Transfer Harcamaları ............................................................................ 18
1.4. Kamu Harcamalarının Etkileri ................................................................................. 19
1.4.1. Kamu Harcamalarının Enflasyon Üzerine Etkileri ........................................... 20
1.4.2. Kamu Harcamalarının İktisadi Büyüme Üzerine Etkileri ................................. 23
1.4.3. Kamu Harcamalarının İşsizlik Üzerine Etkileri ................................................ 27
1.4.4. Kamu Harcamalarının Özel Yatırımlar Üzerine Etkileri .................................. 29
1.4.5. Kamu Harcamalarının Borçlanma Üzerine Etkileri .......................................... 31
1.4.6. Kamu Harcamalarının Gelir Dağılımı Üzerine Etkileri .................................... 32

İKİNCİ BÖLÜM
VERGİ GELİRLERİ
2.1. Kavramsal Çerçeve .................................................................................................. 35
2.2. Verginin Tarihsel Gelişimi ....................................................................................... 36
2.3. Vergilemenin Varlığını Açıklayan Teoriler ............................................................. 39
2.3.1. Bireyci (Fayda-Rasyonalist) Devlet Görüşü ..................................................... 40
2.3.2. Toplumcu (Organik) Devlet Görüşü ................................................................. 40
2.4. Vergilerin Sınıflandırılması ..................................................................................... 41
2.4.1. Dolaysız (Vasıtasız) Vergiler ............................................................................ 41
2.4.2. Dolaylı (Vasıtalı) Vergiler ................................................................................ 43
2.5. Vergileme İlkeleri .................................................................................................... 45
2.6. Vergilerin Etkileri .................................................................................................... 50
2.6.1. Vergilerin Enflasyon Üzerine Etkileri .............................................................. 52
2.6.2. Vergilerin Büyüme Üzerine Etkileri ................................................................ 54
2.6.3. Vergilerin Özel Yatırımlar Üzerine Etkileri ..................................................... 58
ii
2.6.4. Vergilerin İstihdam Üzerine Etkileri ................................................................ 60
2.6.5. Vergilerin Gelir Dağılımına Etkileri ................................................................ 62

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KAMU HARCAMALARI VE VERGİ GELİRLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ
3.1. Teorik Çerçeve ......................................................................................................... 64
3.1.1. Vergi-Harcama Teorisi ..................................................................................... 64
3.1.2. Harcama-Vergi Teorisi ..................................................................................... 65
3.1.3. Mali Uyum Hipotezi ......................................................................................... 65
3.1.4. Kurumsal Farklılık Teorisi ............................................................................... 66
3.2. Türkiye’de 1980 Sonrası Kamu Harcamaları ve Vergi Gelirlerinin Gelişimi ......... 66
3.2.1. 1980-1990 Dönemi Kamu Harcamaları ve Vergi Gelirlerinin Gelişimi .......... 68
3.2.1.1. Cari Harcamalar ................................................................................... 73
3.2.1.2. Yatırım Harcamaları ............................................................................ 74
3.2.1.3. Transfer Harcamaları ........................................................................... 75
3.2.1.4. Vergi Gelirleri ...................................................................................... 75
3.2.2. 1990-2000 Dönemi Kamu Harcamaları ve Vergi Gelirlerinin Gelişimi .......... 78
3.2.2.1. Cari Harcamalar ................................................................................... 81
3.2.2.2. Yatırım Harcamaları ............................................................................ 82
3.2.2.3. Transfer Harcamaları ........................................................................... 82
3.2.2.4. Vergi Gelirleri ...................................................................................... 83
3.2.3. 2000 Sonrası Dönemi Kamu Harcamaları ve Vergi Gelirlerinin Gelişimi ...... 84
3.2.3.1. Cari Harcamalar ................................................................................... 91
3.2.3.2. Yatırım Harcamaları ............................................................................ 92
3.2.3.3. Transfer Harcamaları ........................................................................... 93
iii
3.2.3.4. Vergi Gelirleri ...................................................................................... 94
3.3. Literatür İncelemesi ................................................................................................. 97
3.4. Veri ve Yöntem ........................................................................................................ 99
3.4.1. Birim Kök Testi (Durağanlık Testi) ............................................................... 100
3.4.2. Vektör Otoregresif Model (VAR Modeli) ...................................................... 101
3.4.3. Johansen Eşbütünleşme Testi ......................................................................... 101
3.4.4. Etki-Tepki Fonksiyonları ............................................................................... 102
3.4.5. Varyans Ayrıştırması Analizi ......................................................................... 103
3.5. Bulgular .................................................................................................................. 103
SONUÇ .............................................................................................................................. 111
KAYNAKÇA ..................................................................................................................... 114
iv