kajian terhadap surah al-kahfi siti sarah binti izham jabatan al-qur'an dan al-hadith akadem

244 Pages·2013·5.07 MB·Indonesian

USLUB METAFORA DALAM AL-QUR’AN: KAJIAN
TERHADAP SURAH AL-KAHFI

SITI SARAH BINTI IZHAM

JABATAN AL-QUR’AN DAN AL-HADITH
AKADEMI PENGAJIAN ISLAM
UNIVERSITI MALAYA
KUALA LUMPUR

2013
USLUB METAFORA DALAM AL-QUR’AN: KAJIAN
TERHADAP SURAH AL-KAHFI

SITI SARAH BINTI IZHAM

JABATAN AL-QUR’AN DAN AL-HADITH
AKADEMI PENGAJIAN ISLAM
UNIVERSITI MALAYA
KUALA LUMPUR

2013
USLUB METAFORA DALAM AL-QUR’AN: KAJIAN
TERHADAP SURAH AL-KAHFI

SITI SARAH BINTI IZHAM

DISERTASI INI DIKEMUKAKAN UNTUK MEMENUHI
KEPERLUAN BAGI IJAZAH SARJANA USULUDDIN
BAHAGIAN II (SECARA KURSUS DAN PENYELIDIKAN)

JABATAN AL-QUR’AN DAN AL-HADITH
AKADEMI PENGAJIAN ISLAM
UNIVERSITI MALAYA
KUALA LUMPUR

2013
ABSTRAK

Kajian ini merupakan kajian yang memenuhi madrasah balaghah al-Qur’an iaitu
dengan memberi fokus kepada perbahasan mengenai metafora dalam surah al-Kahfi.
Kajian ini dijalankan bagi mencapai beberapa objektif iaitu menjelaskan berkaitan
metafora menurut bahasa dan ahli sarjana, mengemukakan elemen-elemen menurut
Balaghah Arab yang membentuk metafora dalam al-Qur’an, mengidentifikasikan
metafora yang wujud pada setiap penceritaan kisah dalam surah al-Kahfi,
mengklasifikasikan ayat-ayat metafora dalam surah al-Kahfi dan seterusnya
menganalisis bentuk-bentuk metafora padanya. Dalam usaha mencapai objektif
tersebut, kajian ini telah menggunakan metode kualitatif meliputi kajian
perpustakaan dan dokumentasi serta sumber-sumber yang berautoriti bagi
menerbitkan kefahaman metafora dalam al-Qur’an khususnya surah al-Kahfi. Data-
data tersebut dianalisis secara kritikal dengan menggunakan metode induktif dan
deduktif. Hasilnya, kajian ini menemukan dua perkara besar iaitu metafora merujuk
al-Qur’an dan metafora yang terdapat dalam surah al-Kahfi. Metafora merujuk al-
Qur’an adalah tasybih muakkad, tasybih baligh dan isti’arah. Manakala metafora
dalam surah al-Kahfi terbahagia kepada dua iaitu metafora yang terdapat pada kisah-
kisah dan metafora yang terdapat pada struktur ayat surah al-Kahfi. Pada kisah-kisah
di dalamnya, ditemui tujuh kisah besar dan penyebutan kisah tersebut mengandungi
unsur metafora. Manakala pada struktur ayat pula ditemui terdapat enam belas ayat
yang menggunakan metafora.

ii
ABSTRACT

This research is based on the Quranic school of balaghah which focus on debates on
metaphorical aspects of the Chapter of al-Kahfi. The research was undertaken with
the purpose of achieving few objectives namely to explain the metaphorical aspects
according to language and scholars’ opinion, to introduce elements according to
Arab Balaghah which form the metaphor in the Quran, to identify metaphor which
exist in every stories in Chapter al-Kahfi and eventually to analyze its different
metaphors. This research has utilized qualitative method in its approach comprising
of library research and documentation including from authoritative sources with the
purpose of developing understanding on the metaphorical aspects of the Quran,
particularly Chapter al-Kahfi. Data were critically analyzed using inductive and
deductive methods. As a result, this research managed to identify two major findings
namely metaphora with regards to Quran and metaphora inherent in Chapter al-
Kahfi. Metaphora with regards to Quran is known as tasybih muakkad, tasybih
baligh and isti’arah while metaphora in Chapter al-Kahfi were divided into two
namely metaphora in the stories and metaphora found in the structure of the
sentences in Chapter al-Kahfi. Seven major stories were found among the stories
within the Chapter that inhibit metaphor while within the structure, 16 sentences
were found to be metaphorical.

iii
PENGHARGAAN

Segala puji-pujian bagi Allah s.w.t Rabb sekalian alam. Selawat serta salam
buat junjungan besar Nabi Muhammad s.a.w. kekasih Allah yang diutuskan untuk
membawa rahmat ke seluruh penghuni dunia dan juga keatas ahli bait baginda, para
sahabat, para tabi’in dan seluruh hamba Allah yang taat dan patuh mengikuti perintah
Allah serta seluruh hamba Allah yang taat dan patuh dalam meninggalkan larangan
Allah Taala.
Sekalung penghargaan dan terima kasih buat penyelia penulis Prof. Dato’ Dr.
Zulkifli Haji Mohd Yusoff atas pengorbanan masa, tenaga dan wang ringgit dalam
membantu, mengajar seterusnya mendidik penulis sehingga selesainya penulisan
kajian ini. Tidak dilupakan juga buat al-Fadhil Dr. Mat Taip Pa ketua Jabatan Bahasa
Arab yang banyak membantu, mengajar dan mendidik penulis dalam ilmu balaghah
sehingga menerbitkan rasa minat yang mendalam serta kefahaman yang sebenarnya
terhadap ilmu tersebut.
Ucapan penghargaan yang tidak terhingga buat suami Abdul Qayyum M
Suhaimi, mak Che Norihan Che Yob, ayah Izham Hashim serta adik-adik yang
sentiasa memberi dorongan, nasihat, semangat dan doa yang tidak putus demi
kejayaan penulis dalam menyelesaikan kajian ini. Begitu juga, jutaan terima kasih
atas pengorbanan yang diberikan kalian dari sudut masa, tenaga dan wang ringgit.
iv
Tidak dilupakan juga sekalung penghargaan serta terima kasih buat para
pensyarah serta warga Jabatan al-Qur’an dan al-Hadith, staf pejabat pembangunan,
staf pejabat pengarah serta staf pejabat ijazah tinggi Akademi Pengajian Islam
Universiti Malaya. Seterusnya ucapan terima kasih penulis buat sahabat-sahabat,
senior dan junior yang banyak membantu penulis dalam menyiapkan kajian penulis
ini, hanya Allah yang dapat membalasnya.

Siti Sarah Binti Izham (IGB100043)
No. 22, Jalan Tun Teja 35/12
Seksyen 35, Alam Impian,
40470, Shah Alam,
Selangor Darul Ehsan.
[email protected]

v
ISI KANDUNGAN

ABSTRAK ii
ABSTRACK iii
PENGHARGAAN iv
ISI KANDUNGAN vi
SENARAI GAMBAR RAJAH xi
PANDUAN TRANSLITERASI xiii
SENARAI KEPENDEKAN xiv
GLOSARI xv
BAB PENDAHULUAN 1
1. Pendahuluan 1
2. Latar Belakang Kajian 4
3. Permasalahan Kajian 7
4. Objektif kajian 9
5. Kepentingan Kajian 9
6. Pengertian Kajian 10
7. Skop Kajian 12
8. Justifikasi Pemilihan Surah 12
9. Sorotan kepustakaan/Kajian Lepas 14
10. Metodologi Kajian 18

vi
BAB 1: KONSEP METAFORA
1.1 Pendahuluan 22
1.2 Pengertian Metafora 23
1.2.1 Bahasa 23
1.2.2 Istilah 25
1.2.3 Perkembangan Skop Metafora 26
1.3 Sejarah Awal Metafora 31
1.4 Struktur Binaan Metafora 33
1.5 Kedudukan Metafora dalam Bahasa Kiasan 35
1.6 Kesimpulan 38

Bab 2: KEDUDUKAN METAFORA DALAM BALAGHAH ARAB
2.1 Pendahuluan 39
2.2 Pengenalan Ilmu Balaghah Arab 40
2.2 Ilmu Bayan 47
2.3 Elemen Yang Membentuk Metafora Dalam Al-Qur’an 51
2.3.1 Tasybih 51
2.3.1.1 Definisi dari sudut bahasa 52
2.3.1.2 Definisi dari sudut istilah 52
2.3.1.3 Stuktur Binaan Tasybih 53
2.3.1.4 Pembahagian Tasybih 55
2.3.1.5 Hubungan Tasybih dengan metafora 62
2.3.2 Isti’arah 63
2.3.2.1 Definisi dari sudut bahasa 64
vii
2.3.2.2 Definisi dari sudut istilah 64
2.3.2.3 Stuktur Binaan Isti’arah 66
2.3.2.4 Pembahagian Isti’arah 67
2.3.2.5 Hubungan Isti’arah dengan metafora 81
2.4 Konsep Metafora Dalam al-Qur’an 82
2.5 Kesimpulan 85

BAB 3: SURAH AL-KAHFI DAN AYAT-AYAT METAFORA
3.1 Pendahuluan 86
3.2 Pengenalan Surah al-Kahfi 87
3.2.1 Penamaan Surah al-Kahfi 87
3.2.2 Sebab Penurunan Surah al-Kahfi 88
3.2.3 Kategori Surah al-Kahfi 90
3.2.4 Munasabat Surah al-Kahfi 91
3.2.5 Tema dan Intisari Surah al-Kahfi 93
3.2.6 Keistimewaan Surah al-Kahfi 94
3.3 Ayat-Ayat Metafora Mengikut Tematik Kisah dalam Surah al-Kahfi 96
3.3.1 Kisah al-Kahfi 98
3.3.2 Kisah Pemilik Kebun 101
3.3.3 Kisah Nabi Musa dan Khidhir a.s 104
3.3.4 Kisah Zulkarnain 106
3.3.5 Kisah Nabi Adam dan Iblis 110
3.3.6 Kisah al-Qur’an dan Kandungannya 113
3.3.7 Kisah keadaan Kiamat dan Neraka 118
viii