Table Of ContentB I B L I O T H E CA
SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM
T E V B N E R I A NA
D. IVNII IVVENALIS
SATVRAESEDECIM
EDIDIT
IACOBVS WILLIS
STVTGARDIAE ET LIPSIAE
IN AEDIBVS B.G.TEVBNERI MCMXCVII
Gedruckt mit Unterstützung der Forderungs-
und Beihilfefonds Wissenschaft der VC WORT GmbH,
Goethestraße 49, 80336 München
Die Deutsche Bibliothek — CIP-Einheitsaufnahme
Iuvenalis, Decimus lunius:
[Saturae sedeeim)
D. lunii Iuvenalis Saturae sedeeim / ed. lacobus Willis. —
Slutgardiae ; Lipsiae : Teubner, 1997
(Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana)
ISBN 3-8154-1471 -7
NE: Willis, James Λ. (Hrsg.]
Das Werk einschließlich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung
außerhalb der engen Grenzen des Urheberrechtsgesetzes ist ohne Zustimmung des Verlages
unzulässig und strafbar. Das gilt besonders für Vervielfältigungen, Übersetzungen,
Mikroverfilmungen und die Kin speicherung und Verarbeitung in elektronischen Systemen.
(g) B. G. Teubner Stuttgart und Leipzig 1997
Printed in Germany
Satz: DW & ID Hcpro- und Satzzentrum GmbH
Druck: Druckhaus Kothen GmbH
Buchbinderei: Verlagsbuchbinderei I). Mikolai, Berlin
D. M. Guentheri Jachmann
Die wichtigste Frage
für die moderne Behandlung eines Textes
ist immer die,
wie er im Altertume behandelt worden ist.
Alfred Gercke
PRAEFATIO
Qui in re philosophica vel litteraria eiusmodi opinionem
profitetur, quam eruditorum vulgus iam libenter amplec-
titur, ei non multis verbis opus est, ut legentium assen-
sum laudemque consequatur; contra qui opinionem no-
vam vel paucis ante probatam asserere conabitur, vix
plurimis accuratissimisque argumentis efficiet, non dico
ut legentibus placeat, sed ut perversitatis vel insaniae cri-
men effugiat. Sequitur ut, dum ostendere conabor multos
apud Iuvenalem reperiri versus insiticios, contra legen-
tium incredulitatem argumentis usque ad fastidium pro-
tractis utendum erit, quod vehementer doleo. Voluissem
certe dulcia utilibus miscere, si per rei naturam liceret,
sed ferendum est, ut poeta admonet, non culpandum,
quod mutari non potest. Incipiam igitur a rebus apparen-
tibus, quas Graeci phaenomena dicunt, ex quibus colli-
gendum est in memoria verborum Iuvenaliana inveniri
versus aliena manu compositos.
Primum quidem, id quod nemini non notum opinor,
saturarum Iuvenalianarum bifidam habemus traditio-
nem; ab hac parte librum Pithoeanum noni saeculi (Bibl.
Schol. Medic. Montepess. 125), quem comitantur tum
scidae Arovienses saeculi decimi vel undecimi circiter
350 versus continentes, tum florilegium Sangallense noni
saeculi, de quibus infra fusius disputabo; ab illa libri plu-
rimi quos vulgares fere nominamus, quorum plus ducen-
tos enumerai vir doctissimus Udalricus Knoche in edi-
tione sua anni MCMI. Inter hos et illos id praecipue
Vili PRAEFATIO
distat, quod Ρ Arov. Sang, sinceriorem verborum memo-
riam praebent, ceteri interpolationis labe corruptam, id
quod multis exemplis probari posset si quis contra senti-
rei, sed cum inter tot editores (Friedlaender p. 93; Duff
pp. xliv-xlviii; Housman pp. 16-17; Clausen p. xii) nemi-
nem reperiam qui aliter opinetur, satis factum iri spero, si
exemplis paucis communem hanc sententiam illustra-
vero.
7,215 Celadi PGU, Enceladi (nomen multo notius) Φ;
8,5-6 umerosque minorem Corvinum P, nasumque mi-
norem Corvini Φ; 8,147.151.167 Lateranus etc. PGU, Da-
masippus etc. Φ ex 185 (ad 167 'sive Damasippus' annotai
scholiasta); 9,68 aquilone Decembri PAGU, mense De-
cembri Φ; 9,106 taceant Ρ, quod pro fac eant perperam
scriptum intellexit Haupt, clament Φ; 10,64 matellae Ρ
SFG Sang, patellae Φ; 10,73 turba Remi PSG Η, turba
tremens Φ.
Notandum praeterea aliud, quod non satis attendisse
videntur editores, nempe inter Ρ et Φ hoc interesse,
quod versus aliquot omittit P, quos exhibet Φ, videlicet
5,91; 6,307; 6,558-559; 6,632-633; 14,1a.
5,88 illudenimvestrisdaturalveolisquod
canna Micipsarum prora subvexit acuta,
propter quod Romae cum Boccare nemo lavatur.
quod tutos etiam facit a serpentibus atris.
Si versus genuinus est, quem omittunt PR UV, quaeren-
dum est quo casu exciderit, quod nemo explicare conatus
est praeter Housmannum, qui tantam similitudinem inter
voces lavatur et atris dispexisse sibi visus est, ut festinans
librarius ab illa ad hanc statim transisse putandus sit.
Credat qui volet; mihi veri similius videtur formam loci
genuinam in libris sincerioribus reperiri: agnoscitur enim
Iuvenalis manus in propriis Micipsarum, Boccare; contra
PRAEFATIO IX
obscuri grammatici pedestris doctrina ostentato in ser-
pentium Libycorum mentione et in plurali numero ambi-
gue posito: scire enim non potes quosnam a serpentibus
tutos faciat oleum illud, solosne Micipsas an totum Afro-
rum genus; propter quam obscuritatem opinor illatum in
quosdam codices afros pro atris.
6,306 I nunc et dubita qua sorbeat aera sanna
Tullia quid dicat, notae collactea Maurae
Maura, Pudicitiae veterem cum praeterit aram.
noctibus hie ponunt lecticas, micturiunt hie
effigiemque deae longis siphonibus implent
inque vices equitant et Luna teste moventur.
inde domos abeunt: tu calcas luce reversa
coniugis urinam magnos visurus amicos.
Versum 307 omittunt PR Arov., post 308 ponunt Κ Vat.
Reg. 2029, quos sequitur Clausenus. Ne hic quidem ul-
lam causam inveneris, cur versus exciderit; quodque gra-
vius est, nisi v. 307 eieceris, vereor ut locum satis bene in-
terpretan possis. Nam si w. 307-308 de Tullia et Maura
agitur, sine dubio hae sunt quae v. 309 ponunt lecticas et
micturiunt; sequitur ut earum sit urina, quam miser ille
Postumus calcaturus sit. Sed haec interpretatio in scopu-
lum incidit, cum consideres, quales mulieres sint Maura
et Tullia; nam 10,224 Maura est notissima fellatrix, ñe-
que collacteam eius Tulliam (licet earn 'eine vornehme
Dame' dicat Friedlaender) antiquorum specimen morum
facile crediderim. Sequitur, ut lecticarum mentio non
conveniat turpissimis his meretricibus; nam lecticarum
usum probrosis- mulieribus ademit Domitianus (Suet.,
Dom. 8; cf. Dio Cass. LVII 15). Amoto v. 307 omnia plana
fiunt: foedissima ilia Maura ridet cum Pudicitiae aram
praeterit, quippe cum reputet ea a ditissimis matronis co-
tidie fieri, quae scortis Suburanis dedecori essent; simul-
χ PRAEFATIO
que matronae, quae lecticis portantur, hie ante ipsius
deae effigiem mingunt, quippe quae vesicam vini plenam
habeant. Magistellus nescioquis, qui putaret unum Mau-
rae nomen cum pluralibus ponunt etc. cohaerere non
posse, collacteam Maurae illam sibi commentus est, ut
rectissime Courtneius in commentario ostendit. Verum
enimvero eiusmodi ignem excitavit, qui non tam lucem
daret, quam domum fumo impleret; nam bonus ille Duf-
fius, in quo sanum iudicium laudavit contra morem
suum Housmannus, de tribus feminis agi putabat, nempe
de Tullia deque duabus sororibus quibus aeque Maura
nomen fuerit. Contra vir doctissimus Chr. Gnilka (Riv. fil.
class. 96, 1968, 47-54), istis Maurabus suas res sibi ha-
bere jussis, ita versum 307 interpretatus est, ut de una
Tullia agatur, quae hyperbolice non tantum Maurae col-
lactea, sed quasi altera Maura dicatur, cui rationi, doctae
illi quidem et ingeniosae et tanto viro dignae, assensum
certe tribuerem, si versus omnium librorum auctoritate
fulciretur, sed cum in optimis desideretur, in aliis diverse
collocetur, damnare quam vel subtilissime interpretari
malo.
6,557 praecipuus tamen est horum [sc. astrologorum],
qui saepius exul,
cuius amicitia conducendaque tabella
magnus civis obit et formidatus Othoni.
inde fides artis, sonuit si dextera ferro.
Versus 558-559 omittunt PFG Optimo iure Ribbeckius:
"Iuvenalis numquam tam ineptus fuisset, ut Seleuci sive
Ptolemaei amicitia Galbam obisse diceret. Othonis
quippe, non Galbae familiaris erat mathematicus ille
quocumque nomine appellatus, nec quisquam dixerit ve-
lut Pyladis amicitia perisse Aegisthum. Praeterea nec
'conducenda' sed 'conducta' tabella Galbae nocuisse La-
