İSRAİL LOBİSİ ve ABD DIŞ POLİTİKASI

26 Pages·2007·0.18 MB·Turkish

İSRAİL LOBİSİ ve ABD DIŞ POLİTİKASI

John Mearsheimer
Siyaset Bilimi Bölümü
University of Chicago

Stephen Walt
John F. Kennedy Kamu Yönetimi Bölümü
Harvard Universitesi

Mart 2006

Çeviren: Ramazan Arıkan
İSRAİL LOBİSİ ve ABD DIŞ POLİTİKASI

Son bir kaç on yıl boyunca, özellikle 1967’de yapılan 6 Gün Savaşı’ndan beri, ABD’nin Orta
Doğu politikasının merkezinde İsrail’le olan ilişkisi yer aldı. Israil’e verilen tereddütsüz
destek ve bununla ilgili olarak “demokrasi”yi bölgede yaygınlaştırma çabası Arap ve İslam
kamuoyunu tahrik etti ve sadece ABD’nin değil, başka bir çok ülkenin güvenliğini de
tehlikeye attı. Bu durumun Amerikan siyasal tarihinde eşi benzeri yoktur. Nasıl oldu da ABD
başka bir devletin çıkarlarını savunmak için hem kendi güvenliğini hem de çok sayıda
mütteğinin güvenliğini bir kenara atabildi? İki ülke arasındaki bağın ortak stratejik çıkarlara
veya karşı konulamaz ahlaki gerekliliklere dayalı olduğu varsayılabilir, fakat bu nedenlerin
ikisi de ABD’nin İsrail’e yaptığı olağanüstü seviyedeki maddi ve diplomatik desteği
açıklayamaz.

Bunların yerine, ABD’nin Orta Doğu politikasını asıl sürükleyen şey, neredeyse tamamen iç
politikadan kaynaklanır, özellikle de “Israil Lobisi”nin faaliyetlerinden. Başka özel çıkar
grupları da dış politikayı çarpıtmayı başardılar, ama hiç bir lobi bir yandan onu ulusal
çıkarların gerektirdiğinden bu kadar saptırırken, aynı anda Amerikalıları ABD çıkarlarının
diğer ülkenin-bu örnekte İsrail’in- çıkarlarıyla esas itibariyle özdeş olduğuna ikna etmeyi
başaramadı.

EN BÜYÜK FAYDACI: İSRAİL

1973’teki Ekim Savaşı’ndan bu yana Washington İsrail’e diğer tüm devletleri gölgede bırakan
bir seviyede destek verdi. İsrail 1976’dan beri en fazla yıllık doğrudan ekonomik ve askeri
yardım alan ve İkinci Dünya Savaşı’dan sonra 140 milyon doları (2004 yılı dolar fiyatları
üzerinden) çok aşan miktarı ile toplamda en fazla yardım alan ülke oldu. İsrail her yıl yaklaşık
olarak 3 milyar dolar, yani ABD dış yardım bütçesinin kabaca beşte biri kadar ve her bir
İsrailli için yılda 500 dolar değerinde, yardım almaktadır. Bu âlicenaplık özellikle çarpıcıdır,
zira İsrail şu anda kişi başına düşen yıllık geliri takriben Güney Kore ya da İspanya ile eşit
olan müreffeh bir endüstri devletidir.

Yardım alan diğer ülkeler paralarını dört taksit halinde alırken İsrail bütün miktarı her mali
yılın başında tek bir defada almakta, dolayısıyla onun üzerinden faiz kazanabilmektedir.
Askeri yardım alan ülkelerin çoğu bu yardımın tamamını ABD’de harcamak zorunda
bırakılırken İsrail’in, kendisine tahsis edilen kaynağın aşağı yukarı %25’ini kendi savunma
sanayiini sübvanse etmek amacıyla kullanmasına izin verilmektedir. Yardım alan ülkeler
arasında yardımı nasıl harcadığının hesabını vermek zorunda olmayan tek ülke de İsrail’dir.
Bu durum, paranın Batı Şeria’da yerleşim yerleri kurulması gibi ABD’nin karşı olduğu
amaçlar için kullanılmasının engellenmesini neredeyse imkansız kılmaktadır. Dahası ABD,
silah sistemleri geliştirmesi için İsrail’e yaklaşık 3 milyar dolar vermiştir ve İsrail’in,
Blackhawk helikopterleri, F-16 jetleri gibi üst düzey silahlara erişimini sağlamıştır. Son
olarak, ABD İsrail’e Nato’daki müttefiklerine vermeyi reddettiği istihbaratlara ulaşım imkanı
vermekte ve İsrail’in nükleer silahlar edinmesine göz yummaktadır.

Washington İsrail’e yoğun bir diplomatik destek de sunmaktadır. ABD 1982’den bu yana,
İsrail’i eleştiren 32 Güvenlik Konseyi kararını veto etti. Bu rakam, diğer tüm Güvenlik
Konseyi üyelerinin kullandığı vetoların toplamından daha fazladır. Ayrıca, ABD Arap
devletlerinin İsrail’in nükleer cephaneliğini Uluslararası Haber Ajansı Kurumu(IAEA)
gündemine taşıma çabalarını engellemektedir. ABD savaş zamanında İsrail’in imdadına
2
gelmekte, barış müzakere edilirken ise İsrail’in tarafını tutmaktadır. Ekim Savaşı esnasında
Nixon yönetimi onu Sovyetlerin müdahale etmesi tehdidinden korudu ve yeniden techiz etti.
Washington, Oslo Anlaşmaları’ndan önceki ve onu takip eden müzakerelerde anahtar rol
oynadığı gibi, yukarı da bahsedilen savaşı bitiren müzakerelere de yakınen iştirak etti. Bu
durumların her birinde ABD’li yetkililerle İsrail yetkilileri arasında arada sırada bazı ihtilaflar
yaşandıysa da ABD İsrail’in pozisyonunu sürekli olarak destekledi. 2000’de Camp
David’deki görüşmelere katılan Amerikalılardan biri daha ileriki bir tarihte şöyle söyledi:
‘Çoğunlukla, İsrail’in avukatı olarak iş gördük.’ Son olarak, Bush yönetiminin Orta Doğu’yu
dönüştürme ihtirası en azından kısmen İsrail’in stratejik pozisyonunu iyileştirmeyi
amaçlamaktadır.

İsrail çok önemli bir stratejik değer olsaydı ya da ABD’nin onu desteklemesi için ahlaki bir
neden olsaydı, bu sıradışı cömertlik anlaşılabilirdi. Fakat iki rasyonalitede şu an ikna edici
değildir.

İSRAİL STRATEJİK BİR YÜK

İsrail’in Soğuk Savaş esnasında bir değer teşkil ettiğini iddia etmek mümkündür.
İsrail,1967’den sonra Amerika için bir uydu rolü oynayarak Sovyetlerin bölgedeki
yayılmasının kontrol altına alınmasına yardımcı oldu ve Mısır, Suriye gibi Sovyet uydularına
utanç verici yenilgiler yaşattı. Arada sırada diğer ABD müttefiklerinin korunmasına yardımcı
olmasının yanısıra, (mesela Ürdün Kralı Hüseyin) onun askeri cesareti Moskovayı uydu
devletlerini desteklemek için daha fazla harcama yapmaya zorladı. Ayrıca, Sovyet güçleri
hakkında faydalı istihbarat bilgileri sağladı.

Bununla beraber, İsrail’e destek olmak ucuz bir iş değildi, zira Amerika’nın Arap dünyasıyla
olan ilişkilerini zorlaştırdı. Mesela, Ekim savaşı sırasında 2.2 milyar dolar olağanüstü askeri
yardımda bulunma kararı Batı ekonomilerine büyük zararlar veren OPEC petrol ambargosunu
tetikledi. Buna karşılık, İsrail askeri güçleri bölgedeki ABD çıkarlarını koruyacak pozisyonda
değildi. Örneğin, 1979’da İran Devrimi petrol stoklarının güvenliğiyle ilgili endişeler
doğurduğunda ABD İsrail’e güvenemedi ve onun yerine kendi Acil Müdahele Gücü’nü
(Rapid Deployment Force) kurmak zorunda kaldı.

Birinci Körfez Savaşı İsrail’in ne ölçüde stratejik bir yük haline gelmekte olduğunu açığa
çıkardı. ABD Irak karşıtı koalisyonun uyumunu bozmadan İsrail’deki üslerden
yararlanamazdı ve Tel Aviv’in Saddam Hüseyin’e karşı ittifaka zarar vermesini önlemek için
kaynaklar ayırmak zorunda kaldı. (Patriot füze bataryaları). 2003’de tarih tekerrür etti:
İsrail’in ABD’nin Irak’a saldırması için can atmasına rağmen Bush Arap muhalefetini
tetiklemeden ondan yardım isteyemezdi. Bu nedenle, İsrail bir kez daha olup bitenleri
kenardan izlemekle yetindi.

1990’lardan başlayarak ve 11 Eylül’den sonra daha da artan bir şekilde, ABD’nin İsrail’e
vermekte olduğu destek, her iki devletin de Arap ve İslam aleminden kaynaklanan terörist
grupların ve bu grupları destekleyen ve kitle imha silahları edinmeye çabalayan ‘serseri
devletler’in tehdidi altında olduğu iddiasıyla haklı gösterilmeye çalışıldı. Bu, Washington’un
yalnızca, Filistinlilerin icabına bakmada İsrail’e serbestlik tanıması ve tüm teröristler hapse
atılana ya da öldürülene kadar onu Filistinlilere taviz vermeye zorlamaması olarak değil, onun
İran ve Suriye gibi ülkelerin peşine düşmesi gerektiği şeklinde de anlaşılmaktadır. Böylece
İsrail teröre karşı savaşta çok önemli bir müttefik olarak görülmekte, çünkü onun
düşmanlarının Amerika’nın düşmanlarıyla aynı olduğu düşünülmektedir. Hakikatte, İsrail
3
teröre karşı verilen savaşta ve serseri devletlerin hakkından gelmeye yönelik çabalarda
Amerika’nın sırtındaki bir yüktür.

‘Terörizm’ tek bir düşman değil, çok çeşitli siyasal gruplar tarafından kullanılan bir taktiktir.
İsrail’i tehdit eden terörist örgütler, onlara karşı müdahelede bulunduğu zamanların (1982’de
Lübnan’da olduğu gibi) haricinde ABD’yi tehdit etmezler. Dahası, Filistin terörizmi, İsrail’e
veya ‘Batı’ya yöneltilmiş rastgele bir şiddet değildir; büyük ölçüde, İsrail’in Batı Şeria ve
Gazze Şeridi’ni kolonize etmeye yönelik uzun süredir devam eden kampanyasına verilen bir
cevaptır.

Daha önemlisi, İsrail ve ABD’nin ortak bir terör tehdidi tarafından birleştirildiğini söylemek
neden sonuç ilişkisini tersine çevirir: ABD’nin bir terörizm problemine sahip oluşu büyük
ölçüde İsrail’le bu kadar yakın müttefik olması nedeniyledir, bunun tam tersi doğru değildir.
İsrail’e verilen destek Amerikan karşıtı terörizmin tek nedeni değildir, ama önemli bir
nedendir ve teröre karşı savaşı kazanmayı zorlaştırmaktadır. Usame bin Ladin’de dahil olmak
üzere bir çok el-Kaide liderini motive eden şeyin İsrail’in Kudüs’teki mevcudiyeti ve
Filistinlilerin içler acısı vaziyeti olduğunda hiç kuşku yoktur. İsrail’e verilen koşulsuz destek
aşırı grupların halk desteği sağlamasını ve adam toplamasını kolaylaştırmaktadır.

Orta Doğu’daki serseri devletlere gelince, onlar İsrail için tehdit teşkil etmelerinin dışında
hayati Amerikan çıkarları için korkunç birer tehdit değillerdir. Bu devletler nükleer silah
edinseler dahi- gayet açıktır ki bu, arzulanabilir bir şey değil- ne Amerika’ya ne de İsrail’e
şantaj yapabilirler, zira şantajcı devlet çok büyük bir misillemeyle karşı karşıya kalmadan
tehdidini gerçekleştiremeyecektir. Nükleer silahları terörist gruplara teslim etme tehlikesi de
eşit derecede uzaktır, çünkü bir serseri devlet bu transferin fark edilmeyeceğinden ya da
kendisinin suçlanıp cezalandırılmayacağından emin olamaz. İsrail’le olan ilişki, gerçekte,
ABD’nin bu devletlerin icabına bakmasını güçleştirmektedir. İsrail’in sahip olduğu nükleer
silahlar onun bazı komşularının nükleer silah edinmek istemelerinin nedenidir ve bu devletleri
rejim değişikliğiyle tehdit etmek sadece onların nükleer silah edinme arzusunu arttırmaya
yarar.

İsrail’in stratejik değerini sorgulamak için son bir neden, onun sadık bir müttefik gibi
davranmayışıdır. İsrailli yetkililer Amerikan taleplerini sıklıkla göz ardı ediyorlar ve
verdikleri sözlerden dönüyorlar (yerleşim merkezleri inşa etmeyi durdurma ve Filistinli
liderlere dönük suikastlerden kaçınma vaatleri de buna dahildir). Dışişleri bakanlığı genel
sekreterinin tabiriyle ‘sistematik ve artan bir biçimde izinsiz transferler’ yapan İsrail, Çin gibi
ABD’nin potensiyel rakibi olan ülkelere hassas askeri teknoloji sağlamıştır. Genel Hesap
Dairesi’ne göre İsrail ayrıca ‘müttefikler arasında ABD’ye karşı en agresif casusluk
operasyonlarını gerçekleştiren ülkedir’. 1980’lerin başlarında İsrail’e büyük miktarda
sınıflandırılmış materyal veren (iddiaya göre bu malzemeler Sovyet Yahudileri için daha fazla
çıkış vizesi verilmesi karşılığında Sovyetler Birliği’ne aktarıldı) Jonathan Pollard’ın neden
olduğu skandala ek olarak, 2004 yılında Larry Franklin adında önemli bir Pentagon
yetkilisinin İsrailli bir diplomata sınıflandırılmış bilgi aktardığı ortaya çıkarıldığında yeni bir
tartışma patlak verdi. Kuşkusuz ki İsrail ABD’ye karşı casusluk faaliyetinde bulunan tek ülke
değildir, ancak onun en büyük hamisine karşı böyle bir şey yapmaya gönüllü oluşu stratejik
değeri hakkında daha da fazla şüphe uyandırmaktadır.

4
İSRAİL’İ SAVUNMAK POLİTİK AHLAK UYGUN MU?

Tek mesele İsrail’in stratejik değeri değildir. İsrail’in destekçileri onun koşulsuz desteği hak
ettiğini de savunuyorlar ve bunu gerekçelendirmek için şunları söylüyorlar: İsrail zayıf ve
etrafı düşmanlarla çevrili bir ülkedir; demokrasiyle yönetilen bir ülkedir; Yahudi halkı
geçmişte kendisine karşı işlenen suçlardan dolayı mağdur olmuştur, bundan dolayı özel
muamele görmeyi hak eder; ve İsrail’in davranışları ahlaki açıdan değerlendirildiğinde
düşmanlarınınkinden daha üstündür. Yakından incelendiğinde, bu argumanların hiçbiri ikna
edici değildir. İsrail’in mevcudiyetini desteklemek için güçlü bir ahlaki neden varsa da bu
mevcudiyet tehlike altında değildir. Objektif bir şekilde değerlendirildiğinde, İsrail’in
geçmişteki ve günümüzdeki davranışları ona Filistinlilere karşı imtiyaz tanımamız için hiç bir
ahlaki temel sunmaz.

Amerika, ‘Mağdur’ İsrail’i mi Desteklemeli?

İsrail sıklıkla Goliath’la karşı karşıya gelen Davut olarak gösterilmektedir, ama bunun tam
tersi gerçeğe daha yakındır. Yaygın kanaatin aksine, Siyonistler 1947-49 Bağımsızlık
Savaşı’nda daha büyük, daha iyi techizatlandırılmış, daha iyi komuta edilen kuvvetlere sahipti
ve İsrail Savunma Güçleri(the Israil Defence Forces-IDF) 1956’da Mısır’a karşı, 1967’da ise
Mısır, Ürdün ve Suriye’ye karşı çabuk ve kolay zaferler kazandılar-bütün bunların büyük
ölçekli Amerikan yardımı akmaya başlamadan gerçekleştiği unutulmamalıdır. Günümüzde
İsrail, Orta Doğu’daki en büyük askeri güçtür. Konvensiyonel kuvvetleri komşularından çok
daha üstündür ve bölgede nükleer silah sahibi tek devlettir. Mısır ve Ürdün onunla barış
antlaşmaları imzaladılar, Suudi Arabistan da böyle bir öneri de bulundu. Suriye, hamisi
Sovyetler Birliği’ni kaybetti. Üç yıkıcı savaş yaşayan Irak harap olmuş durumdadır. İran ise
yüzlerce mil ötededir. Filistinliler, bırakınız İsrail’i tehdit edebilecek bir orduyu, faal hizmete
hazır bir polis kuvvetine ancak sahipler. Tel Aviv Üniversitesi’nin Jaffee Stratejik Çalışmalar
Merkezi’nin 2005 yılında yaptığı bir değerlendirmeye göre stratejik denge, belirgin bir
şekilde, kendi askeri kapasiteleri ve caydırıcı güçleriyle komşularınınki arasındaki niteliksel
mesafeyi açmaya devam eden İsrail’den yanadır. Zorlayıcı amil, mazlumu desteklemek
olsaydı, ABD İsrail’in düşmanlarını destekliyor olurdu.

İsrail’in kendisine düşman diktatörlüklerle çevrili bir demokrasi olduğu iddiası ABD’nin
İsrail’e yaptığı yardımın mevcut seviyesini açıklayamaz: Dünyada bir sürü demokrasi var,
ama İsrail’in aldığı cömert desteği hiçbiri almıyor. Geçmişte ABD, kendi çıkarları için gerekli
olduğunu düşündüğü zamanlarda, demokratik yönetimler devirmiştir ve diktatörlükler
desteklemiştir. Bugün de bir dizi diktatörlükle iyi ilişkiler içindedir.

İsrail demokrasisinin bazı yönleri Amerika’nın temel değerleriyle çelişki halindedir. Irk, din
veya etnik köken ayrımı yapılmaksızın insanların eşit haklara sahip olduğu farz edilen
ABD’nin aksine, açıkça bir Yahudi devleti olarak kurulan İsrail’de vatandaşlık kan bağına
dayalıdır. Bu durumda, İsrail’in 1.3 milyonluk Arap nüfusunun ikinci sınıf vatandaş
muamelesi görüyor oluşu veya yakın zamanlarda bir İsrail hükümet komisyonunun İsrail’in
onları ihmal ettiği ve ayrımcı muamelede bulunduğu yargısı hiç de şaşırtıcı değildir. İsrail’in
Filistinlilere kendi ayakları üzerinde durabilen ve kendilerine ait bir devlet kurma imkanını ya
da tam siyasal haklar vermeyi reddetmesi, onun demokratik statüsünü zayıflatan bir başka
faktördür.

İsrail’e verilen desteği haklı çıkarmak için kullanılan üçüncü gerekçe Yahudilerin Hristıyan
Batı’da çektikleri acıların tarihidir (özellikle Holocaust esnasında). Günümüzde bir sürü insan
5
Yahudiler’in yüzyıllardır zulme tabi tutuldukları ve yalnızca Yahudilere ait bir vatanda
kendilerini güvende hissedebilecekleri gerekçesiyle İsrail’in ABD’den özel bir muamele
görmesi gerektiğine inanmaktadır. İsrail’in kuruluşu, hiç kuşkusuz, tarih boyunca Yahudilere
karşı işlenen suçlar zincirine verilen yerinde bir cevaptı; lakin o da büyük ölçüde masum olan
üçüncü bir tarafa, yani Filistinlilere, karşı yeni suçlar işlenmesine sebebiyet verdi.

Bu, İsrail’in ilk liderleri tarafından çok iyi anlaşılmıştı. David Ben-Gurion, Dünya Yahudi
Kongresi başkanı Nahum Goldmann’a şöyle söyledi:

Bir Arap lideri olsaydım, İsrail’le asla uzlaşmazdım. Bu çok doğal: Onların ülkesini aldık...
Biz İsrail’den geldik, ama iki bin yıl önce. Bu onlar için ne ifade eder? Anti-semitizm,
Naziler, Hitler, Auschwitz, hepsi tamam; fakat bütün bunlar onların kabahati miydi? Onlar
sadece tek bir şeyi görüyor: Biz buraya geldik ve onların ülkesini çaldık. Böyle bir şeyi neden
kabul etsinler ki?

O zamandan beri, İsrailli liderler tekrar tekrar Filistinlilerin milli ihtiraslarını inkar etmeye
kalkıştılar. Golda Meir’in başbakanken ‘Filistinli diye bir şey yoktur’deyişi ünlüdür. Radikal
grupların uyguladığı şiddetin ve Filistin’deki nüfus artışının baskısı sonraki İsrail liderlerini
Gazze Şeridi’nden çekilmeye ve başka toprak tavizlerini göz önüne almaya zorladı, lakin İzak
Rabin bile Filistinlilere kendi ayakları üzerinde durabilecek bir devlet vermeye hazır değildi.
Ehud Barak’ın Camp David’deki cömert olduğu zannedilen önerisi bile Filistinlilere İsrail’in
de facto kontrolü altında silahsızlandırılmış bir dizi Bantustandan daha fazlasını
vermeyecekti. Yahudi halkının trajik tarihi, ABD’yi İsrail ne yaparsa yapsın bugün onu
desteklemek zorunda bırakmaz.

Erdemli İsrailliler Kötü Araplara Karşı!

İsrail’in destekçileri onu her fırsatta barış arayan ve tahrik edildiğinde dahi kendini tutan bir
ülke olarak da gösteriyorlar. Arapların ise, tam tersine, çok ahlaksızca hareket etmiş oldukları
söyleniyor. Bununla beraber, İsrail’in sicilinin hasımlarından ayırd edilebilir bir yanı yok gibi
gözüküyor. Ben Gurion, yaptıkları tecavüzlere direnen –Siyonistlerin Arap topraklarında
kendi devletlerini kurmaya çalıştıkları düşünüldüğünde hemen hemen hiç şaşırtıcı değildir-
Filistinlilere karşı ilk siyonistlerin iyiliksever olmaktan çok uzak olduklarını itiraf etti. Aynı
şekilde, 1947-48’de İsrail’in kuruluşu, Yahudilerce işlenen infazlar, katliamlar, tecavüzler
gibi etnik temizlik davranışlarını ihtiva etti. Ayrıca, İsrail’in bunu takip eden zaman içindeki
davranışları da çok defa herhangi bir ahlaki üstünlük iddiasını yalanlayacak biçimde zalimce
oldu. Örneğin, 1949 ile 1956 yılları arasında İsrail güvenlik güçleri sınırlarını ihlal eden ve
büyük çoğunluğu silahsız olan 2700-5000 arası Arap’ı öldürdü. IDF, 1956 ve 1967
savaşlarında yüzlerce Mısırlı savaş tutsağını katlederken 1967’de 100.000-260.000 arası
Filistinliyi yeni fethedilen Batı Şeria’dan, 80.000 Suriyeli’yi de Golan Tepelerinden sürdü.

Birinci intifada esnasında IDF, askerlerine coplar dağıttı ve onları Filistinli protestocuların
kemiklerini kırmaya teşvik etti. Save Children’in İsveç şubesinin tahminine göre intifadanın
ilk iki yılında 23.600-29.900 arası çocuk dayak yaralanması nedeniyle tedaviye muhtaç hale
geldi. Bu çocukların neredeyse bir bölü üçü on veya onun altı yaşlardaydı. Ha’aretz’i,
IDF’nin verimliliği huşu uyandıran fakat şok edici bir ölüm makinesine dönüşmekte olduğunu
ilan etmeye sevk eden ikinci intifadaya verilen cevap daha da şiddetli oldu. IDF isyanın ilk
günlerinde bir milyon mermi attı. O zamandan beri, ölen her İsrailli için, 3.4 Filistinli
öldürüldü ve bunların çoğunluğu olayları seyretmekte olan masumlar oldu; öldürülen Filistinli
çocukların İsrailli çocuklara oranı ise daha da yüksektir (5.7:1). Siyonistlerin İngilizleri
6
Filistin’den çıkarmak için bombalı teröre başvurdukları ve bir zamanlar teröristken sonradan
başbakan olan Yitzhak Shamir’in alenen ‘Ne Yahudi ahlakı ne de Yahudi geleneği bir savaş
aracı olarak terörizmden yararlanmamıza mani değildir’ dediği de ayrıca akılda tutulmaya
değerdir.

Filistinlilerin teröre başvurması yanlıştır, ama şaşırtıcı değildir. Filistinliler İsrail’i taviz
vermeye zorlamak için başka hiç bir çarelerinin olmadığına inanmaktalar. Ehud Barak’ın bir
defasında itiraf ettiği gibi, bir Filistinli olarak doğmuş olsaydı, o da ‘terörist bir örgüte
katılırdı’.

Eğer ne stratejik ne de ahlaki argümanlar Amerika’nın İsrail’e olan desteğini açıklayamıyorsa,
onu nasıl açıklayabiliriz?

İSRAİL LOBİSİ

Bunun izahı, ABD’deki İsrail lobisinin emsalsiz gücüdür. ‘Lobi’ kelimesini ABD dış
politikasına İsrail yanlısı bir yön vermek için aktif bir şekilde çabalayan birey ve örgütlerin
dağınık koalisyonunu kısaca ifade etmek için kullanıyoruz. Bunu söylerken, ‘Lobi’nin
merkezî bir lider kadrosu olan birleşik bir hareket olduğunu veya onun içindeki bireylerin bazı
meselelerde anlaşmazlığa düşmediğini iddia etmek istemiyoruz. Amerika Yahudilerinin
tamamı Lobi’nin parçası değildir, zira bir çokları için İsrail o kadar da önemli bir mesele
değildir. Örnek vermek gerekirse, 2004 yılında yapılan bir ankette Amerikan Yahudilerinin
yaklaşık yüzde 36’sı duygusal olarak İsrail’e ya çok fazla bağlı olmadığını ya da hiç bağlı
olmadığını söylemiştir.

Amerikan Yahudileri İsrail’le ilgili spesifik politikalarda da birbirinden farklı fikirlere
sahiptir. Lobi’deki Amerikan-İsrail Kamu İşleri Komitesi (the American-Israel Public Affairs
Committee-AIPAC) ve Önemli Yahudi Örgütleri Başkanları Konferansı (the Conference of
Presidents of Major Jewish Organizations) gibi önemli örgütlerin bir çoğu Oslo barış sürecine
karşı olması da dahil olmak üzere Likud Partisi’nin yayılmacı politikalarına genellikle destek
veren müfrit grupların kontrolündedir. Amerikan Yahudiliğinin büyük kısmı ise, bu arada,
Filistinlilere taviz vermeye daha meyillidir ve bazı gruplar (örneğin Jewish Voice for Peace)
bu tür adımlar atılmasını şiddetle savunmaktadır. Bu farklılıklara rağmen, hem ılımlılar hem
de müfritler İsrail’in sadakatle desteklenmesinden yanadırlar.

Amerikalı Yahudi liderlerin kendi eylemlerinin İsrail’in hedefleriyle uyumlu olup
olmadığından emin olmak amacıyla İsrailli yetkililerle istişarelerde bulunması hiç şaşırtıcı
değildir. Şu sözler önemli bir Yahudi örgütünün bir aktivistine aittir: ‘Şunu söylemek bizim
için rutin bir şeydir: “Bu konu üzerinde bizim politikamız budur, ama İsraillilerin ne
düşündüğünü kontrol etmemiz gerekir”. Biz bir cemaat olarak bunu her zaman yaparız.’
İsrail’in takip ettiği politikaları eleştirmeye karşı güçlü bir önyargı vardır ve İsrail’e baskı
yapmak usüle aykırı kabul edilir. Dünya Yahudi Kongresi’nin lideri Edward Bronfman Sr,
2003 ortalarında başkan Bush’u İsrail’i tartışmalı ‘güvenlik duvarı’nın inşasını durdurmaya
ikna etmesi için teşvik eden bir mektup yazdığında, hainlikle suçlanmıştı. Onu eleştirenler
şöyle dediler: Dünya Yahudi Kongresi başkanının İsrail’in savunduğu politikalara direnmesi
için ABD başkanı nezdinde lobi yapması ağza alınamaz bir şeydir.

Benzer bir şekilde, İsrail Politika Forum başkanı Seymour Reich Kasım 2005’de Condoleezza
Rice’a İsrail’den Gazze Şeridi’ndeki kritik bir sınır geçiş noktasını tekrar açmasını istemesini
tavsiye ettiğinde, bu davranış ‘sorumsuz’ olmakla suçlanarak kınandı. Muhalifleri söyle
7
dediler: ‘Yahudilerin ana görüşünde İsrail’in güvenlikle ilgili politikalarını aktif bir şekilde
tedkik etmenin kesinlikle hiç bir yeri yoktur.’ Bu saldırılardan çekinen Reich, sözkonusu
İsrail olduğunda, “baskı” kelimesinin onun kelime dağarcığında bulunmadığını ilan etti.

Amerikan Yahudileri ABD dış politikasına tesir edebilmek için hayranlık uyandıran bir
örgütler dizisi kurdular. Bunlar arasında en güçlüsü ve en iyi tanınanı AIPAC’tır. 1997’de
Fortune dergisi kongre üyelerinden ve onların personellerinden Washington’daki en güçlü
lobileri sıralamalarını istedi. AIPAC, Amerikan Emekliler Derneği (the American
Association of Retired People)nin ardından ikinci sırada yer aldı, ama AFL-CIO’nun ve
Ulusal Silah Derneği (National Rifle Association)nin önündeydi. National Journal tarafından
yapılan bir çalışma da benzer bir sonuca vardı ve Washington’un en güçlüleri sıralamasında
AIPAC’ı ikinci sıraya koydu.

Lobi, Gary Bauer, Jerry Falwell, Ralph Reed, Pat Robertson, Dick Armey, Tom Delay
(sayılan isimlerin son ikisi Temsilciler Meclisi’nde çoğunluk liderliği yapmıştır) gibi önemli
Hristıyan evanjeliklerini de içermektedir. Bütün bu kişiler İsrail’in yeniden doğuşunun
İncil’deki kehanetin gerçekleşmesi olduğuna inanmakta ve İsrail’in yayılmacı gündemini
desteklemektedir; bunun aksini yapmak onların inancına göre Tanrı iradesine karşı gelmektir.
John Bolton, Wall Street Journal’ın eski editörü Robert Bartley, eski eğitim bakanı William
Bennett, eski BM büyükelçisi Jeane Kirkpatrick ve etkili köşe yazarı George Will gibi Yahudi
olmayan yeni-muhafazakarlar da sadık destekçiler arasındadır.

Güç Kaynakları

ABD’deki yönetim biçimi aktivistlere politika sürecini etkilemek için bir sürü yol
sunmaktadır. Çıkar grupları seçilmiş temsilciler ve yürütme organı üyeleri nezdinde lobi
faaliyetinde bulunabilirler, kampanyalara katkıda bulunurlar, seçimlerde oy kullanırlar,
kamuoyunu biçimlendirmeye çalışırlar vb. Toplumun çoğunluğunun umurunda olmayan bir
meseleye kendilerini adadıklarında orantısız miktarda nüfuz sahibi olmaktadırlar. Politika
yapıcıları, sayıları küçük bile olsa meseleyi umursayanları memnun etmeye çalışacaktır,
çünkü bunu yaptıkları için nüfusun geri kalanı tarafından cezalandırılmayacaklarından
emindirler.

İsrail Lobisi temel çalışmalarında çiftçiler lobisinden, çelik ya da tekstil işçileri sendikasından
veya diğer etnik lobilerden hiç de farklı değildir. Amerikan Yahudilerinin ve onların Hrıstıyan
müttefiklerinin ABD dış politikasını etkilemeye çalışmasında uygunsuz olan hiç bir şey
yoktur: Lobi’nin aktiviteleri Protocols of the Elders of Zion gibi broşürlerde resmedilen
türden bir komplo değildir. Onu oluşturan birey ve gruplar, çoğu zaman, diğer özel çıkar
grupları ne yapıyorsa sadece onu yapıyorlar, ama diğerlerinden çok daha iyi yapıyorlar. Arap
yanlısı çıkar grupları ise, bunun tam aksine, var olsalar dahi zayıftırlar ve bu İsrail lobisinin
işini daha da kolaylaştırmaktadır.

Lobinin Başarı Stratejileri

Lobi, iki ana strateji takip etmektedir. Birincisi, Washington’daki önemli nüfuzunu kullanarak
hem kongreye hem de yürütme organına baskı uygulamaktadır. Bir yasa koyucu veya politika
yapıcının kendi görüşleri ne olursa olsun, Lobi İsrail’i desteklemeyi onun gözünde ‘akıllı’
tercih yapmaya çalışmaktadır. İkinci olarak, Lobi kamusal söylemin İsrail’i olumlu bir şekilde
tasvir etmesini temin etmeye çalışır. Bu amaçla İsrail’in kuruluşuyla ilgili efsaneleri sık sık
tekrar eder ve politika tartışmalarında İsrail’in bakış açısını destekler. Hedef, eleştirel
8
görüşlerin siyasi arenada tarafsız bir şekilde dinlenip adil yargılanmasını önlemektir.
Tartışmayı kontrol etmek Amerika’nın İsrail’e olan desteğini garantiye almak için elzemdir,
zira ABD-İsrail ilişkileri hakkında yapılacak samimi, dürüst ve tarafsız bir tartışma
Amerikalıların daha farklı bir politikayı tercih etmesine neden olabilir.

Lobi’nin etkinliğinin temel dayanaklarından biri, İsrail’in neredeyse eleştiriden muaf olduğu
Kongre’de sahip olduğu nüfuzdur. Bu başlı başına sözü edilmeye değer bir şeydir, çünkü
kongrenin tartışmalı meselelerden çekindiği çok ender görülür. İsrail’in söz konusu olduğu
yerlerde ise, potansiyel muhaliflerin ağzını bıçak açmaz. Bunun bir nedeni bazı önemli
üyelerin Hristıyan Siyonist olmasıdır. Bunlardan biri olan Dick Armey Eylül 2002’de şöyle
söylemişti: ‘Benim dış politikadaki birinci önceliğim İsrail’i korumaktır.’ Herhangi bir kongre
üyesi için bir numaralı önceliğin Amerika’yı korumak olacağını düşünebiliriz. ABD dış
politikasının İsrail’in çıkarlarını desteklemesini sağlamak için çalışan Yahudi senatörler ve
kongre üyeleri de vardır.

Kongre’yi Etki Altına Alma

Lobi’nin gücünün bir diğer kaynağı İsrail yanlısı kongre çalışanlarından yararlanılmasıdır.
APIAC’ın eski başkanlarından Morris Amitay bir defasında şu itirafı yapmıştı: ‘Kongre
çalışanları arasındaYahudi kökenli olan ve bazı meselelere Yahudi oluşları açısından
bakmaya hazır olan bir sürü adam var. Bütün bu insanlar bu alanlarda senatörler için karar
verebilecek pozisyondalar. Sadece personel seviyesinde bile bir çok şey yaptırabilirsiniz.’

Bununla beraber, Lobi’nin kongredeki etkisinin çekirdeğini AIPAC’ın kendisi oluşturur.
AIPAC’ın başarısı kendi gündemini destekleyen yasama üyeleri ve kongre adaylarını
ödüllendirebilme, karşı çıkanları ise cezalandırabilme yeteneğinden kaynaklanmaktadır. ABD
seçimleri için para (lobici Jack Abramoff’un gizli ilişkileri hakkında patlak veren skandalın
bize hatırlattığı gibi) kritik bir unsurdur ve APIAC, dostlarının çok sayıdaki İsrail yanlısı
siyasal hareket komitelerinden destek almasını sağlamaktadır. İsrail’e düşman olarak görülen
herhangi bir kişi AIPAC’ın, seçim bağışlarını siyasal rakiplerine yönlendireceğinden emin
olabilir. AIPAC, ayrıca, mektup yazma kampanyaları da örgütlemekte ve gazete editörlerini
İsrail yanlısı adayları desteklemeye teşvik etmektedir.

Bu taktiklerin etkililiği hakkında hiç şüphe yoktur. İşte size bir örnek: 1984 seçimlerinde
AIPAC Illiones’ten senatör Charles Percy’nin mağlup edilmesine katkıda bulundu. Lobi’nin
önemli bir üyesine göre, bu kişi, lobinin endişelerine karşı kayıtsızlık, hatta husumet
göstermişti. O sırada AIPEC’in başkanlığını yürüten Thomas Dine ne olup bittiğini şöyle
açıkladı: ‘Baştan başa bütün Amerika’daki Yahudiler Percy’yi yerinden etmek için toplandı
ve Amerikan politikacıları-hem şu anda kamusal vazifesi olanlar hem de böyle bir mevkiye
gelmek isteyenler- mesajı aldı.’ AIPAC’ın etkisi daha da ilerilere gitmektedir. Eski bir
AIPAC personeli olan Douglas Bloomfield’e göre Kongre üyelerinin ve Kongre personelinin
bilgiye ihtiyaç duyduklarında Kongre Kütüphanesi (Library of Congress) Kongre Araştırma
Dairesi (the Congressional Research Service), komite çalışanları veya idare uzmanlarından
önce, gerekli bilgiyi ilk AİPAC’tan istemeleri çok rastlanan bir şeydir. Daha önemlisi,
Bloomfield, AIPAC’tan sıklıkla konuşma metinleri hazırlamasının, yasalar üzerinde
çalışmasının, takip edilecek taktiklerle ilgili tavsiyede bulunmasının, araştırma yapmasının,
sponsorlar bulmasının ve oyları tanzim etmesinin istendiğini kaydetmektedir.

Özetlemek gerekirse, yabancı bir devletin fiilen temsilciliğini yapan AIPAC Kongre’de
boğucu bir hakimiyete sahiptir ve bunun sonucu olarak ABD’nin İsrail’e yönelik politikası, bu
9
politikanın bütün dünya için önemli sonuçları olsa dahi, Kongre’de tartışılamamaktadır.
Başka bir deyişle, yönetimin üç ana organından biri İsrail’i desteklemeye sıkı sıkıya bağlıdır.
Demokrat partili eski bir senatörün görevden ayrıldıktan sonra kaydettiği gibi, ‘AIPAC’ın size
verdiğinden başka bir İsrail politikanızın olması mümkün değildir.’ Ya da bir defasında Ariel
Sharon’un Amerikalı dinleyicilerine söylediği gibi, İsrail’e yardım etmenin en kolay yolu
AIPAC’a yardım etmektir.

Lobinin Yürütme Erki Üzerindeki Tesiri

Kısmen Yahudi seçmenlerin başkanlık seçimlerindeki tesirinden dolayı, Lobi’nin yürütme
organı üzerinde de önemli bir nüfuzu vardır. Yahudiler, nüfusun yüzde 3’ünden daha azını
oluşturdukları halde, her iki partiden adaylara da seçim kampanyaları için büyük bağışlarda
bulunmaktadırlar. Washington Post bir defasında, Demokrat Parti başkan adaylarının seçim
için gerekli olan paranın yüzde 60 kadarı için Yahudi destekçilere dayandıkları tahmininde
bulunmuştu. Yahudi seçmenler arasında seçime katılma oranı yüksek olduğu için ve bu
insanlar California, Florida, Illinois, New York ve Pensilvanya gibi önemli eyaletlerde
yoğunlaştıkları için, başkan adayları onları kızdırmamak maksadıyla her çareye
başvurmaktadır.

Lobi’deki önemli örgütler İsrail’i eleştiren kimselerin önemli dış politika görevlerine
gelmesini engellemeyi kendileri için vazife bilmektedir. Jimmy Carter George Ball’ı dışişleri
bakanı yapmak istemişti, ama onun İsrail’i eleştiren biri olarak görüldüğünü ve Lobi’nin
böyle bir atamaya karşı çıkacağını biliyordu. Bu şekilde, dış politika yapımında görev almak
isteyenler İsrail’in açık destekçisi olmaya teşvik edilmektedir ve bundan dolayı İsrail’in
politikalarını alenen eleştirenler artık dış politika çevrelerinde nesli tükenme tehdidi altında
olan bir hayvan türü gibi az rastlanır hale gelmiştir.

Howard Dean ABD’yi Arap-İsrail çatışmasında daha tarafsız bir rol oynamaya davet ettiğinde
Senator Joseph Lieberman onu İsrail’i satmakla suçladı ve kullandığı ifadenin ‘sorumsuzca’
olduğunu söyledi. Temsilciler Meclisi’ndeki Demokratların neredeyse hepsi onun sözlerini
eleştiren bir mektuba imza attılar. Chicago Jewish Star’ın bildirdiğine göre meçhul
saldırganlar ülkedeki Yahudi liderlerinin elektronik posta adreslerini Dean’ın İsrail için bir
şekilde kötü olacağı uyarısını (çok fazla kanıt göstermeden) yapan mesajlarla tıkıyorlardı.

Bu endişe anlamsızdı; gerçekte, Dean İsrail hakkında çok şahindir: onun kampanya başkan
yardımcısı AIPAC’ın eski başkanlarındandı. Ayrıca, Dean Orta Doğu hakkında kendi
fikirlerinin daha ılımlı bir örgüt olan Hemen Barış İsteyen Amerikalılar (Amerikans for Peace
Now)dan ziyade AIPAC’ın fikirlerini yansıttığını söyledi. Sadece, ‘tarafları bir araya
getirmek için’ Washington’un dürüst bir arabulucu gibi hareket etmesini önermişti. Bu hemen
hemen hiç radikal bir fikir değildir, ama Lobi tarafsızlığı bile hoşgörmez.

Clinton yönetimi sırasında Orta Doğu politikası İsrail’le ya da önde gelen İsrail yanlısı
örgütlerle yakın bağları olan yetkililerin elindeydi; AIPAC’ın eski araştırma direktör
yardımcısı ve İsrail yanlısı Washington Institute for Near Eastern Policy (WINEP)nin
kurucularından Martin Indyk, 2001’de hükümetten ayrıldıktan sonra WINEP’e katılan Dennis
Ross ve geçmişte İsrail’de yaşamış olan ve sık sık da bu ülkeyi ziyaret eden Aaron Miller
bunlar arasındadır. Bu insanlar Temmuz 2000’deki Camp David zirvesinde Clinton’un en
yakın danışmanları arasındaydı. Üçünün de Oslo barış sürecini desteklemesine ve bir Filistin
devletinden yana olmasına rağmen, bütün bunları İsrail için kabul edilebilir sınırlar içinde
yaptılar. Amerikan delegasyonu ipuçlarını Ehud Barak’tan aldı, müzakere pozisyonlarını
10