islam aile hukukunda sedd-i zerai ve hukuki sonuçları

118 Pages·2014·1.1 MB·Turkish

T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TEMEL İSLAM BİLİMLERİ
İSLAM HUKUKU ANABİLİM DALI

İSLAM AİLE HUKUKUNDA SEDD-İ ZERAİ VE HUKUKİ SONUÇLARI

Yüksek Lisans Tezi

Youssoufa SOUMANA

Tez Danışmanı
Prof.Dr. İbrahim ÇALIŞKAN

Ankara 2014
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TEMEL İSLAM BİLİMLERİ
İSLAM HUKUKU ANABİLİM DALI

İSLAM AİLE HUKUKUNDA SEDD-İ ZERAİ VE HUKUKİ SONUÇLARI

Yüksek Lisans Tezi

Youssoufa SOUMANA

Tez Danışmanı
Prof.Dr. İbrahim ÇALIŞKAN

Ankara 2014
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TEMEL İSLAM BİLİMLERİ
İSLAM HUKUKU ANABİLİM DALI

İSLAM AİLE HUKUKUNDA SEDD-İ ZERAİ VE HUKUKİ SONUÇLARI

Yüksek Lisans Tezi

Tez Danışmanı: Prof.Dr. İbrahîm ÇALIŞKAN

Tez Jürisi Üyeleri
Adı ve Soyadı İmzası

Prof. Dr. İbrahim ÇALIŞKAN .........................................................................

Prof. Dr.Nahide BOZKURT .........................................................................

Yrd.Doç. Dr. Oğuzhan TAN .........................................................................

Tez Sınavı Tarihi: 30. 05. 2014
TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE

Bu belge ile bu tezdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve etik davranış ilkelerine uygun olarak
toplanıp sunulduğunu beyân ederim. Bu kural ve ilkelerin gereği olarak, çalışmada bana ait olmayan tüm
veri, düşünce ve sonuçları andığımı ve kaynağını gösterdiğimi ayrıca beyân ederim.(20.06.2014)

Tezi Hazırlayan Öğrencinin
Adı Soyadı ve İmzası
Youssoufa SOUMANA
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ........................................................................................................... V
KISALTMALAR .......................................................................................... VI
GİRİŞ ............................................................................................................... 1
İÇERİK VE YÖNTEM .................................................................................. 1
I. Konunun Önemi ...................................................................................... 1
II. Konunun Amacı ..................................................................................... 1
III. Konunun Sınırlandırılması .................................................................. 2
IV. Konunun Sunulması ............................................................................. 2
V. Kaynakların Değerlendirilmesi............................................................. 3
BİRİNCİ BÖLÜM .......................................................................................... 5
SEDDU’Z-ZERÂİ‘NİN HAKİKATİ VE MAHİYETİ ............................... 5
I. Seddu’z-Zerâi‘ Kavramı ......................................................................... 5
A. Sedd Kavramının Tanımı ...................................................................... 5
1. Sözlük Anlamı .................................................................................... 5
2. Istılah Anlamı ..................................................................................... 5
B. Zerâi‘ Kavramının Tanımı .................................................................... 5
1. Sözlük Anlamı .................................................................................... 5
2. Istılah Anlamı ..................................................................................... 5
II. Zerâi‘ ile Sebeb, Vesile ve Hîle Kavramları Arasındaki İlişki .......... 8
A. Zerâi‘ ile Sebeb Kavramı Arasındaki İlişki .......................................... 8
1. Sebebin Sözlük Anlamı ...................................................................... 8
2. Sebebin Istılahî Anlamı ...................................................................... 8
B. Zerâi‘ ile Vesile Kavramları Arasındaki İlişki ................................... 11
1. Vesilenin Sözlük Anlamı ................................................................. 11
2. Vesilenin Istılahî Anlamı ................................................................. 11
II
C. Zerâi‘ ve Hîle Kavramları Arasındaki İlişki ...................................... 12
1. Hîlenin Sözlük Anlamı ..................................................................... 12
2. Hîlenin Istılahî Anlamı ..................................................................... 12
III. Seddu’z-Zerâi‘nin Rükünleri, Şartları ve Çeşitleri ........................ 14
A. Seddu’z-Zerâi‘nin Rükünleri .............................................................. 14
B. Seddu’z-Zerâi‘nin Şartları .................................................................. 17
C. Sedduz’z-Zerâi‘nin Çeşitleri ............................................................... 19
IV. Seddu’z-Zerâi‘nin Hücciyeti Hakkında Fıkhî Mezheplerin
Görüşleri.. .............................................................................................................. 21
İKİNCİ BÖLÜM .......................................................................................... 24
NİŞANLILIK VE EVLİLİKTE SEDDU’Z-ZERÂİ‘NİN HUKUKİ ....... 24
SONUÇLARI ................................................................................................ 24
I. Nişanlanma Sürecinde ve Nehiy Edilen Evlilik Çeşitlerinde Seddu’z
Zerâi‘nin Hukuki Sonuçları ................................................................................. 24
A. Nişanlanma Sürecinde Seddu’z-Zerâi‘nin Hukuki Sonuçları ............ 24
B. Nehiy Edilen Evlilikte Seddu’z-Zerâi‘nin Hukuki Sonuçları ........... 34
II. Evlilik Hayatı Üzerindeki Seddu’z-Zerâi‘nin Hukuki Sonuçları .... 52
A. Evliliğin Sorumlulukları ve Hakları Açısından Seddu’z-Zerâi‘nin
Hukuki Sonuçları ................................................................................................. 52
B. Çocukların Sorumlulukları ve Hakları Açısından Seddu’z-Zerâi‘nin
Hukuki Sonuçları ................................................................................................. 67
1. İsrafın, Cimriliğin ve Çocuklara İnfakta Aşırıya Kaçmanın Hükmüne
Seddu’z-Zerâi‘nin Etkisi ..................................................................................... 67
2. Çocukların Yataklarının Ayrılmasına Seddu’z-Zerâi‘nin Etkisi ......... 68
3. Çocukların ve Hizmetçilerin Evlere ve Odalara İzinsiz Girmelerine
Seddu’z-Zerâi‘nin Etkisi ..................................................................................... 69
4. Çocuğun Varisi Olduğu Babasını Öldürmesi Durumundaki Hükme
Seddu’z-Zerâi‘nin Etkisi ..................................................................................... 70
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ...................................................................................... 73
III
BOŞANMADA SEDDU’Z-ZERÂİ‘NİN HUKUKİ SONUÇLARI .......... 73
I. Bazı Boşanma Çeşitleri ile İlgili Olarak Seddu’z-Zerâi‘nin Hukuki
Sonuçları.. .............................................................................................................. 73
A. Tek Bir Lafızla Üç Boşamanın Hükmüne Seddu’z-Zerâi‘nin Etkisi ..73
B. Ölüm Hastalığındaki Adamın Eşini Boşamasına Seddu’z-Zerâi‘nin
Etkisi…….. .......................................................................................................... 74
II. İddet Bekleyen Kadının Durumları ve Hakları ile İlgili Seddu’z-
Zerâi‘nin Hukuki sonuçları ................................................................................. 77
A. İddet Bekleyen Kadının Durumlarında Seddu’z-Zerâi‘nin Hukuki
Sonuçları… .......................................................................................................... 77
B. İddet Bekleyen Kadının Hakları ile İlgili Seddu’z-Zerâi‘nin Hukuki
Sonuçları… .......................................................................................................... 83
SONUÇ .......................................................................................................... 90
BİBLİYOGRAFYA ...................................................................................... 92

IV
ÖNSÖZ

Muhakkak ki Allah’ın, kullarının dünya ve ahiretteki maslahatlarını gözetmesi,
şeriatın fesada giden yolların önünü tıkamış olmasını gerektirir. Bu maksadı
gerçekleştiren en önemli İslam hukuku usûlü ilkelerinden biri de seddu’z-zerâi‘dir.
Bu nedenle “seddu’z-zerâi‘” ilkesi, tüm zamanlar için geçerli bir ilkedir. Çünkü bu
ilke, sürekli yenilenen maslahatın uygulamalarından biridir. Bu bakımdan seddu’z-
zerâi‘ içtihadın en önemli temellerindendir. Buradan yola çıkarak İslam hukukçuları
kitaplarında bu ilkeye büyük önem vermişlerdir.
Biz de bu mütevazı çalışmamızda seddu’z-zerâi‘ ilkesinin aile kurumundaki
etkilerini ortaya koymaya gayret edeceğiz. Araştırmalarımız sonucunda
görebildiğimiz kadarıyla bu alanda yazılmış bir eser bulunmamaktadır. Çünkü var
olan kitaplar ya seddu’z-zerâi‘ ve onun füru fıkıhta genel olarak uygulamasından
bahsetmekte ya da mali uygulamalara yansımalarını ortaya koymaktadır. Buna
dayanarak tez konumuzun amacını gerçekleştirmek için bu çalışmamızda seddu’z-
zerâi‘ ilkesini genel olarak açıklamayı ve aile hukukundaki yansımalarını ise geniş
bir şekilde ele almayı istiyoruz.
Tezimizde açıklayıcı, analiz edici ve karşılaştırmalı bir metot izleyeceğiz. Bu
sebeple elimizden geldiği kadar klasik ve modern kaynakları incelemeye çalışıp,
İsalm hukukçularının görüşlerini çözümleme, tartışma ve karşılaştırmaya çalışacağız.
Bu vesileyle her şeyden önce, yüksek lisans tezimizin alan araştırması, konu seçimi,
kaynakların değerlendirilmesi ve müzakere süreçlerinin tamamında maddi ve manevi
bütün destekleri için saygıdeğer hocam ve danışmanım Prof. Dr. İbrahim
ÇALIŞKAN’a teşekkür ederim. Ayrıca eğitimimin gerek ders gerekse tez döneminde
yardımlarını gördüğüm İslâm Hukuku Anabilim Dalı’ndaki tüm hocalarıma ve
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde bana yardım eden
değerli meslektaş arkadaşlarıma teşekkür ederim. Bana yardım ettikleri ve
gösterdikleri kolaylıklar olmasaydı, tezin bu hale gelmesi imkânsız olurdu. Son
olarak ilmî hayatımın kendilerinden bağımsız düşünülemeyeceği diğer hocalarım,
ailem ve dostlarıma teşekkürü ifası gereken bir borç bilirim.
Youssoufa SOUMANA
V
KISALTMALAR

b. : İbn
bkz. : Bakınız
b.y. : Basıldığı yer yok
cc. : Celle celâluh.
H. : Hicrî
Hz. : Hazret
m.y. : Basıldığı matbaa yok
ö. : Ölüm tarihi
r.a. : Radıyallahu anh
s. : Sayfa
s.a. : Salavâtullah aleyh
t.y. : Basıldığı tarih yok
VI
GİRİŞ

İÇERİK VE YÖNTEM

I. Konunun Önemi
Tezimizin konusunu, iki temel bölüme ayırabiliriz:
Birincisi seddu’z-zerâi‘nin hakikati ve mahiyeti, ikincisi ise seddu’z-zerâi‘nin aile
hukukundaki yansımalarıdır.
İslam hukuku, maslahatların sağlanması ve mefsedetlerin giderilmesi üzerine bina
edilmiş olduğu için fıkhî meselelerden hiçbirisi bu amaçtan ayrı düşünülemez. Bu
nedenle İslam hukukçusunun dikkatli bir yaklaşıma sahip olması ve fıkhî meselelerin
hükümlerini açıklamada bir derinlik kazanması için seddu’z-zerâi‘ ilkesine dikkat
etmesi gerekir.
Seddu’z-zerâi‘ ilkesine duyulan ihtiyaç günümüzde iyiden iyiye kendini
hissettirmektedir. Çünkü günümüzde mubah vesilelerin çoğunun haramlara ulaşmak
için kullanılır hale gelmesi toplumsal problemlerin çözümlerini neredeyse imkânsız
hale getirmiştir. Bu nedenle İslam hukukçularının, problemlerin çözümünde bir
hükme ulaşabilmesi, ancak seddu’z-zerâi‘ ile mümkün olmaktadır. Özellikle
toplumun çekirdeği olan aile kurumu konusunda bu ilkeye ihtiyaç duyulmaktadır.
Çünkü aile kurumunun iyileştirilmesi ve bozulması İslam toplumunun iyileştirilmesi
veya bozulması anlamına gelir. Bu sebeple bu konunun araştırılmasını ve bu konuyla
ilgili olan meselelerin ortaya konulmasını önemli görmekteyiz.

II. Konunun Amacı
Her akademik çalışma için ortak olduğu söylenebilecek bir amaç varsa, o da ilgili
çalışmanın başlığının içerik olarak yeterince doldurulmasıdır. Bu bakımdan her
şeyden önce bu çalışmanın amacı, aile hukukunda seddu’z-zerâi‘nin yansımalarını
mümkün olduğunca ortaya koymaktır.
Çalışmamızın bir yüksek lisans tezi olduğu düşünülürse ele aldığımız konuyu,
temel kaynaklarına inmekle beraber yeri geldiğinde bu konuda yapılmış günümüz
bilimsel çalışmalarından da yararlanarak ortaya koymaya çalışmamız önemlidir.