işğal altındakı tarixi-dini abid l rimiz

96 Pages·2015·8.05 MB·Turkish

Nahid Məmmədov
İŞĞAL ALTINDAKI
TARİXİ-DİNİ
ABİDƏLƏRİMİZ
BAKI – 2015
Ön sözün müəllifi: Mübariz Qurbanlı
Redaktor: Gündüz İsmayılov
Nahid Məmmədov.
İŞĞAL ALTINDAKI TARİXİ-DİNİ ABİDƏLƏRİMİZ
Bakı, “NURLAR” Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2015, 96 səh.
ISBN: 978 - 9952 - 490 - 95 - 4
© N.Məmmədov, 2015
ÖN SÖZ
İki əsrdən artıqdır Azərbaycan xalqına qar- deportasiya və soyqırımı faktlarını dünyaya
şı davam edən erməni təcavüzünün qurbanları bəyan edirdi. 1997-ci il dekabrın 18-də Ulu
təkcə soydaşlarımız deyil, həm də yaşı minillərlə Öndər “1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların
ölçülən tarixi mədəni abidələrimiz, müqəddəs Ermənistan SSR ərazisindəki tarixi-etnik tor-
ocaqlarımız və məbədlərimizdir. Bu gün tarixən paqlarından kütləvi surətdə deportasiyası haq-
erməni təcavüzünün qurbanı olmuş dini-mədəni qında” Fərman imzaladı. Fərmanda deyilir:
abidələrimizin ümumi sayını müəyyənləşdirmək “Son iki əsrdə Qafqazda azərbaycanlılara qar-
və onlar barədə tam məlumat toplamaq qeyri- şı məqsədyönlü şəkildə həyata keçirilmiş et-
mümkündür. Çünki XIX əsrdən etibarən Qara- nik təmizləmə və soyqırımı siyasəti nəticəsində
bağa və Qərbi Azərbaycan ərazilərinə köçürülən xalqımız ağır məhrumiyyətlərə, milli faciə
ermənilər müxtəlif vaxtlarda, amma mərhələ- və məşəqqətlərə məruz qalmışdır. Mərhələ-
mərhələ öncə azərbaycanlıların torpaqlarını, mərhələ gerçəkləşdirilən belə qeyri-insani siyasət
sonra da orada yaşayan soydaşlarımızı, daha nəticəsində azərbaycanlılar indi Ermənistan ad-
sonra abidələrimizi təcavüzə məruz qoymuşlar. landırılan ərazidən – min illər boyu yaşadıqları
XX əsrin əvvəllərində, 1905, 1918-ci illərdə bu öz doğma, tarixi-etnik torpaqlarından didərgin
təcavüz aktiv fazada aparılmış, nəhayət, 1988- salınaraq kütləvi qətl və qırğınlara məruz qalmış,
ci ildən etibarən kulminasiya nöqtəsinə çatmış- xalqımıza məxsus minlərlə tarixi-mədəni abidə
dır. Tarixi abidələr xalqın keçmişinə işıq tutan, və yaşayış məskəni dağıdılıb viran edilmişdir”.
onun yaddaşını həmişə təzə saxlayan, canlı Fərmanda SSRİ Nazirlər Sovetinin 1947-
arxivdirlər. Tarixi-dini abidələr isə xalqın təkcə ci il 23 dekabr tarixli 4083 saylı və 1948-ci il 10
tarixi deyil, həm də mənəvi, ruhani yaddaşını mart tarixli 754 saylı qərarlarına toxunulur və
hifz edən müqəddəs məkanlardır. Bu baxımdan bu qərarların Azərbaycan xalqına qarşı tarixi
ermənilərin tarixi-mədəni abidələri, o cümlədən cinayət aktı kimi dəyərləndirilir. Heydər Əliyev
məbədlərimizi məhv etmələri başadüşüləndir. 1948-1953-cü illər ərzində 150 mindən çox
Onlar bu yolla bizim minilliklər ərzində yaşadı- azərbaycanlının Ermənistan SSR ərazisindəki
ğımız torpaqlardan həm tarixi keçmişimizi, həm doğma yurdlarından kütləvi surətdə və zorakı-
də mənəvi yaddaşımızı məhv etmək istəyirlər. lıqla sürgün edilməsini, genosidə məruz qalma-
1993-cü ildə xalqın ən çətin günündə sını qətiyyətlə pisləyirdi.
hakimiyyətə qayıdan Ümummilli Lider Heydər Ulu Öndər bu məsələdə faydası ola biləcək
Əliyev bu siyasəti çox yaxşı anlayır, ermənilərin hər kəsin, xüsusilə tarixçilərin, elmi ictimaiyyətin
azərbaycanlılara qarşı törətdikləri işğalçılıq, səfərbər olmasını, xaqımızın başına gətirilmiş soy-
3
İŞĞAL ALTINDAKI
TARİXİ-DİNİ
ABİDƏLƏRİMİZ
qırımı, deportasiya və işğalçılıq faktlarını dəqiq tarixi həqiqətlərə açıq gözlə baxmasını, qərəzi,
tədqiq edib dünya ictimaiyyətinin diqqətinə təəsübkeşliyi, ikili standartları kənara qoyma-
çatdırılması məqsədi ilə Dövlət Komissiyasının sını tələb edirdi. Fərmanda ümumiləşdirilərək
yaradılması vacibliyini bildirirdi: “Təəssüflər ol- 31 mart azərbaycanlıların soyqırımı günü kimi
sun ki, biz tarixin müxtəlif mərhələlərində belə qəbul edildi.
hadisələri lazımi qədər təhlil edə bilməmişik Əfsuslar olsun ki, hələ də dünya birliyinin
və xalqımıza edilən bu ədalətsizliklərə qarşı öz qətiyyətsizliyi və Ermənistanın qeyri-konstruktiv
səsimizi lazımi qədər qaldırmamışıq. Məhz bun- mövqeyi nəticəsində danışıqlar prosesi uzanır.
ların nəticəsində də 1988-ci ildə Ermənistan Problemin həllini tapmaması Dağlıq Qarabağ
Azərbaycana təcavüz edibdir”. və işğal altındakı ətraf rayonlarda Azərbaycanın
Daha sonra münaqişənin həlli üçün bö- tarixi mədəni irsinə qarşı təcavüzün getdikcə ge-
yük fədakarlıq nümayiş etdirən Umum- niş vüsət alması ilə müşayət olunur. Azərbaycan
milli Lider Heydər Əliyev diqqəti bir daha Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust
ermənilərin təcavüzkar siyasətinə və qanlı 2001-ci il tarixli, 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq
cinayətlərinə cəlb edərək 1998-ci il martın 26-da edilmiş “Dünya əhəmiyyətli daşınmaz tarix
“Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” Fərman və mədəniyyət abidələrinin siyahısı”, “Ölkə
imzaladı. Fərmanda deyilirdi: “1813-cü və 1828- əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət
ci illərdə imzalanan Gülüstan və Türkmənçay abidələrinin siyahısı” və “Yerli əhəmiyyətli daşın-
müqavilələri Azərbaycan xalqının parçalanması- maz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısı”na
nın, tarixi torpaqlarımızın bölünməsinin əsasını əsasən işğal olunmuş ərazilərdə dövlət qeydiy-
qoydu. Azərbaycan xalqının bu milli faciəsinin yatında olan tarix və mədəniyyət abidələrinin
davamı kimi onun torpaqlarının zəbti başlandı. ümumi sayı 900-dən çoxdur. Heç şübhəsiz ki,
Qısa bir müddətdə bu siyasət gerçəkləşdirilərək bu siyahıya alınmayan, lakin əzəli torpağımız
ermənilərin kütləvi surətdə Azərbaycan torpaq- Qarabağdakı varlığımızın, milli kimliyimizin
larına köçürülməsi həyata keçirildi. Soyqırımı maddi sübutları olan minlərlə tarixi abidəmiz,
Azərbaycan torpaqlarının işğalının ayrılmaz bir dəyərimiz vardır. Bəzi məlumatlara görə dövlət
hissəsinə çevrildi”. qeydiyyatında olmayan abidələrin sayı 1500-dən
Fərman ermənilərin azərbaycanlılara qarşı artıqdır, beynəlxalq əhəmiyyətli abidələrin sayı
törətdikləri soyqırımı siyasətinin tarixi xronika- onlarladır, qəbiristanlıqların sayı 900-dən ar-
sını, səbəblərini və mahiyyətini açıqlayırdı. Ulu tıqdır. Qarabağda tarixi-dini abidələrlə yanaşı,
Öldər bu Fərmanla dünyanın bir daha dönüb yüzlərlə mədəniyyət abidəmiz – kitabxanaları-
4
ÖN SÖZ
mız, muzeylərimiz, mədəni irsimiz də təcavüzə “Buğakar” ziyarətgahı, “Ağadədə” ziyarətgahı
məruz qalıb. Bütün bu vəhşiliklərə, işğal altında tamamilə uçurulub; İrəvan “Göy” məscidi,
qalan torpaqlarımızdakı insanlıq və mülkiyyət “Cəfərabad” türbəsi özgələşdirilib-dəyişdirilib;
əleyhinə olan cinayətlərə, mədəni irsin dağıdıl- “Yuxarı Gövhər Ağa” məscidi (Şuşa), “Aşağı
masına görə Ermənistan və separatçı Dağlıq Qa- Gövhər Ağa” məscidi (Şuşa), “Saatlı məscidi”
radağ rejimi məsuliyyət daşıyır. (Şuşa), Ağdam Cümə məscidi dağıdılaraq təhqir
İşğal altındakı torpaqlarımızda tərəfimizdən olunub; “Ağoğlan” məbədi, “Xudavəng” məbədi
təsbit olunmuş tarixi-dini abidələrin təqribi (Kəlbəcər rayonu), “Tatev” məbədi, “Gəncəsər”
sayı 403-dür. Onlardan 67-si məscidlər, 144-ü məbədi erməniləşdirilib-qriqoryanlaşdırılıb.
məbədlər,1 192-i ziyarətgahlardır.2 Dinşünaslarımızın qeyd etdiyini görə, ila-
Ermənilərin tarixi-dini abidələrimizə qarşı hi dinlərin hər birində məbəd dağıtmaq böyük
vandal təcavüzü müxtəlif istiqamətlərdə aparı- günah hesab edilir. Lakin görünən odur ki,
lır. Milli mənsubiyyəti və qədim tarixi milli, dini ermənilər Tanrı məbədlərini dağıtmaqla xristian
ənənəni özündə ehtiva edən abidələr tamami ilə ehkamlarını da pozmaqdan çəkinmirlər. İncildə
uçurulur. Bu abidələrin erməniləşdirilməsinə, bu barədə deyilir: “Kim Allahın məbədini məhv
özgələşdirilib dəyişdirilməsinə cəhd edilir. İş- edirsə, Allah onu məhv edəcək, çünki Allahın
ğal altındakı müsəlman dini kimliyinə aid məbədi müqəddəsdir…” (İncil, Korinflilərə I
olan abidələr, o cümlədən digər mədəniyyət məktub, 3/17).
göstəriciləri dağıdılır, təhqir olunur. Son illərdə Eyni zamanda, Qurani-Kərimdə də buyu-
məscidlərdə mal-qara və digər heyvanların sax- rulur: “Allahın məscidlərində Onun (Allahın)
lanılması faktı Qərb ölkələrinin fotomüxbirləri adının çəkilməsinə maneçilik törədənlərdən və
tərəfindən də lentə alınmış və bütün dünya onların xarab edilməsinə (dağılmasına) çalışan-
ictimaiyyəti bu kadrlarla tanış olmuşdur. Ən ağırı lardan daha zalım kim ola bilər? Halbuki onlar
odur ki, tarixi Alban məbədləri erməniləşdirilib oraya (məscidlərə) ancaq qorxa-qorxa girməli
qriqoryanlaşdırılır. idilər. Onları dünyada rüsvayçılıq, axirətdə isə
Məsələn, erməni təcavüzünə məruz qalmış böyük əzab gözləyir!” (Qurani-Kərim, Bəqərə,
istər İslam, istərsə də Alban irsinə dair tarixi- 114).
dini abidələrdən İrəvan “Şah Abbas” məscidi, Ermənilər işğal etdikləri ərazilərdəki qə-
dim Azərbaycan abidələrini məhv edir, yerli
topon imləri planlı şəkildə dəyişdirirlər. Onların
1 Alban irsinə aid kilsələr, sovmələr və monastırlar.
2 Pirlər, türbələr, ocaqlar, məqbərələr. vandal davranışları Beynəlxalq səviyyədə təsbit
5
İŞĞAL ALTINDAKI
TARİXİ-DİNİ
ABİDƏLƏRİMİZ
olunmuş “Silahlı münaqişə baş verdikdə mədəni Beynəlxalq hüququn norma və prinsipləri
dəyərlərin qorunması haqqında” 1954-cü il Ha- ərazi bütövlüyünü və suverenliyi ön plana çəkir.
aqa Konvensiyasının, “Arxeoloji irsin mühafizəsi Ərazi bütövlüyü və suverenlik məsələsi də bu
haqqında” 1992-ci il Avropa Konvensiyasının, danışıqlarda Azərbaycan tərəfinin irəli sürdüyü
“Ümumdünya mədəni və təbii irsin mühafizəsi başlıca fikirdir. O da məlumdur ki, danışıqlar za-
haqqında” YUNESKO-nun 1972-ci il Konvensi- manı erməni diplomatiyasının faktiki olaraq da-
yasının tələblərinə ziddir. lana dirəndiyini görürük. Dövlətimizin ədalətli,
Bütün cəhdlərinə baxmayaraq, ermənilər obyektiv mövqeyi qarşısında ermənilər hansısa
tarix yazısını dəyişdirə bilməyəcəklər. Çünki, başqa fikir ortaya qoya bilmir. Bütün hallarda
gerçək tarix yalnız həqiqətdən keçir, həqiqət isə Ermənistan tərəfindən Azərbaycan torpaqla-
birdir: Qarabağ Azərbaycanın tarixi torpağı, ay- rının işğalı faktı göz önündədir və bunu inkar
rılmaz tərkib hissəsidir. etmək mümkün deyil. Ona görə də, danışıqlar
Təəssüf olsun ki, işğalçıların Azərbaycan zamanı hələ ki, müəyyən nəticəyə gəlinməməsi
torpaqlarından qeyd-şərtsiz çıxarılmasına dair məhz Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqedən
BMT Təhlükəsizlik Şurasının 822 saylı, 853 çıxış etməsi ilə bağlıdır.
saylı, 874 saylı, 884 saylı qətnamələrinə bax- Ölkə başçısı cənab İlham Əliyev ərazi bü-
mayaraq, bu tələb elə kağız üzərində də qalır. tövlüyümüzün bərpası üçün fəal səy göstərir.
BMT kimi nüfuzlu təşkilatın Qarabağ məsələsi O, hər zaman münaqişənin beynəlxalq hü-
ilə bağlı qəbul etdiyi qətnamələrin icrasız qal- quq normaları, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü
ması Azərbaycana qarşı ikili standartlı siyasi çərçivəsində öz həllini tapmalı olduğunu bildi-
münasibətin göstəricisidir. rir. Cənab Prezidentimizin dediyi kimi bunun
Heç şübhəsiz ki, münaqişənin bu günədək başqa yolu ola bilməz: “İkili standartlara son
uzanması təhlükəli vəziyyət yaradır. Bölgədə qoyulmalıdır. Ölkəmizin ərazi bütövlüyü başqa
sülhün pozulması, müharibənin başlama- ölkələrin ərazi bütövlüyündən az əhəmiyyət da-
sı ATƏT-in söykəndiyi təməl prinsiplərinə şımır. Əgər Qərb dünyası postsovet məkanında
ziddir, bütövl ükdə, beynəlxalq aləmdə möv- münaqişələrin ərazi bütövlüyü çərçivəsində
cud olan sülh və təhlükəsizliyin yaradılması həll olunmasını tələb edirsə, bizim münaqişə
istiqamətində atılan addımlara uyğun deyil. də öz həllini bu prinsiplər üzərində tapmalıdır.
Ona görə də, beynəlxalq birlik Ermənistanın iş- Amma bizə gəldikdə görürsünüz ki, münasibət
ğalçılıq siyasətinə son qoyulması istiqamətində fərqlidir. Bu, riyakarlıqdır, ikili standartlardır,
ciddi addımlar atmalıdır. ədalətsizlikdir”.
6
ÖN SÖZ
Cənab Prezident keçirdiyi bütün görüşlərdə mümkün deyil. Bu, bizim strateji hədəfimizdir
bu fikirləri açıq şəkildə səsləndirir. Tərəf və biz bu hədəfə çatmaq üçün çalışırıq, çalışaca-
müqabillərindən bu riyakarlığa, ikili standartla- ğıq”.
ra son qoyulmasını tələb edir. Bizim “hücum diplomatiyamız”ın içində
Prezident İlham Əliyevin 10 aprel 2015- işğal olunmuş torpaqlarımızda Ermənistanın
ci il tarixində Nazirlər Kabinetinin iclasında törətdiyi vəhşiliklərin - tarixi, dini və mədəni
söylədiyi fikirlər çox əhəmiyyətlidir. O, müna- abidələrə qarşı vandalizmi, terrorizmi dünya
qişənin uzanmasından danışarkən Qarabağın ictimaiyyətinə çatdırmaq əsas yerlərdən birini
əzəli Azərbaycan torpağı olmasını sübut edən tutur. Bununla bağlı Azərbaycan dövləti, diaspor
bir məqama toxundu: “Mən bunu dəfələrlə təşkilatları, o cümlədən Heydər Əliyev Fondu da
demişəm, bizim cəmiyyətimiz, xüsusilə gənc nəsil böyük işlər görür. Tərtib olunan bu foto-kitabın
heç vaxt unutmamalıdır ki, Ermənistan dövləti da əsas məqsədi erməni vandalizmi barədə dün-
tarixi Azərbaycan torpaqları üzərində qurulub. ya ictimaiyyətini bir daha məlumatlandırmaqdır.
Bu, bizim tarixi dədə-baba torpaqlarımızdır. Bü- Ümid edirik ki, tarixi Azərbaycan torpağı olan
tün toponimlər Azərbaycan mənşəlidir. Bunu Qarabağdakı mədəni və mənəvi irsimiz barədə
bilmək üçün XX əsrin əvvəllərində çar Rusiya- tutarlı mənbələrdən birinə çevriləcək bu kitab
sında tərtib olunan xəritələrə baxmaq kifayətdir. həqiqətin carçısı qismində də çıxış edə biləcəkdir.
Orada bir dənə də erməni toponimi tapmaq
mümkün deyil. İndiki Ermənistanda bütün
kəndlərin 80 faizi Azərbaycan mənşəli adlar da- Mübariz Qurbanlı
şıyır. Yəni, bu, bizim tarixi torpaqlarımızdır və Azərbaycan Respublikası
biz mütləq o torpaqlara qayıdacağıq. Başqa cür Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri
7
İŞĞAL ALTINDAKI AĞDAM RAYONU
TARİXİ-DİNİ
ABİDƏLƏRİMİZ
Ağdam rayonu 1930-cu ildə yaradılmışdır. Rayon Aran Qarabağla
Dağlıq Qarabağın birləşdiyi ərazidə yerləşir. Ağcabədi, Bərdə, Tərtər,
Ağdərə, Əsgəranla qonşudur. Ağdam rayonunun ərazisi 1150 kvadrat
kilometr olub, 65 yaşayış məntəqəsini əhatə edir. Rayon ərazisinin 88%-i
1993-cü il iyul ayının 23-də ermənilər tərəfindən işğal edilmişdir.
XX əsrin 50-ci illərindən sonra aparılan tədqiqat işləri buranın qədim
insanların yaşayış məskənlərindən olduğunu sübut etmişdir. Üçoğlantəpə
adlanan ərazidə aparılan tədqiqatlar nəticəsində qədim insanların bu
ərazidə Eneolit dövründə (e. ə. IV-VI minillik) məskunlaşmağa başladığı
müəyyən edilmişdir.
Rayonun ərazisində aşağıda göstərilmiş siyahıya daxil etmədiyimiz
qədim tarixə malik yüzlərlə memarlıq və incəsənət abidələri vardır. Bu-
radakı tarixi memarlıq abidələri, yaşayış məskənləri, sərdabələr, kurqan-
lar və s. müxtəlif tarixi dövrləri əks etdirən nadir nümunələrdir. Ra-
yonun onlarla tarixi yaşayış məskənləri Eneolit dövründən günümüzə
kimi gəlib çatmışdır. Bu maddi-mənəvi abidələr müxtəlif bölgü əsasında
qruplaşdırılmış və hər biri tarixə əsaslanaraq, “Azərbaycan Respublika-
sının ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülmüş daşınılmaz mədəniyyət
abidələrinin əhəmiyyət dərəcəsinə görə bölgüsü” adlı kitaba daxil edil-
mişdir. Eləcə də, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 02 avqust
2001-ci il tarixli 132 №-li qərarı ilə dünya və ölkə əhəmiyyətli daşınmaz
Tarix və Mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınaraq inventarlaşdırıl-
mışdır.
Tədqiqatçı alim Rəşid Göyüşov ərəblərin Azərbaycanı fəth etdikdən
sonra İslamı ən son qəbul edən bölgənin Ağdam olduğunu qeyd etmiş-
dir.
Xaçındərbətli kəndində 1314-cü ildə inşa edilmiş Qutlu Musa oğlu
türbəsi, Kəngərli kəndində XIV əsrə aid türbə, Ağdam şəhərində XIX
əsrdə memar Kərbəlayi Səfixan Qarabaği (1817-1910) tərəfindən inşa
olunmuş məscid, Boyəhmədli kəndində dua edən insan şəklində daş
heykəl, Çəmənli kəndində məşhur övliyalardan olan Seyid Lazım Ağa-
nın məqbərəsi rayonun tarixi-dini abidələrinin zənginliyindən xəbər
verən milli-mənəvi sərvətlərimizdəndir.
8
AĞDAM CÜMƏ MƏSCİDİ AĞDAM RAYONU
(AĞDAM ŞƏHƏRİ)
Ağdam Cümə məscidi 1868-1870-ci illərdə tikilmişdir. Memarı
Kərbəlayi Səfixan Qarabaği olan məscid iki minarəli və ikimərtəbəlidir.
Məscid binası daşdan, binanın fasad hissəsinin künclərindən qalxan
minarələr isə kərpicdən hörülmüşdür.
***
Mərkəz gümbəzə dayaq olan dörd sütun daxili məkanın həm tən
ortasında kvadrat, həm də yan tərəflərdə iki mərtəbəli eyvanlar yaradır.
İbadət zalına baxan və qadınlar üçün nəzərdə tutulan bu eyvanlar da öz
növbəsində yuxarıdan gümbəzlərlə örtülür. Burada da az qala hər detal-
da İslam incəsənəti üçün mühüm olan mürəbbe (dördbucaqlı) və dairə
münasibətlərinə rast gəlmək olar. İbadət zalı mehrabın kənarlarından
və eyvanlardan açılan pəncərələrlə işıqlandırılır. Mehrab tağçasının
üzərində binanın dekor tərtibini verən ustad Məhəmməd Nəqqaş
Təbrizinin adı və təmir olunduğu il, hicri təqvimlə 1331-cü il (miladi
1913) tarixi həkk olunmuşdur. Mənbələrdə göstərilir ki, Ağdam Cümə
məscidinin divarlarını ilkin variantda Kərbəlayi Səfixanın dostu nəqqaş
Məhəmməd Şükuhi işləmişdir. Məscidin giriş qapısı Səfəvi memarlığı
üçün xarakterik olan iri tağ portalın içindədir.
***
Memar Kərbəlayi Səfixan Qarabaği 1817-ci ildə doğulmuş, 1910-
cu ildə vəfat etmişdir. Onun Azərbaycanın Şuşa, Ağdam, Bərdə, Füzuli
şəhərlərində, eləcə də Ukraynanın Odessa və Türkmənistanın Aşqabad
şəhərlərində ucaltdığı məscidlər bu gün də memarlıq nümunələri hesab
olunur. Kərbəlayi Səfixan Qarabaği sayəsində “Qarabağ məscid memar-
lığı” adlı üslub formalaşmış və bu üslubu başqa heç bir digər üslublarla
səhv salmaq mümkün deyil.
***
Ağdam şəhəri 1993-cü ildə Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən
işğal olunmuş və Azərbaycan memarlığının incilərindən sayılan Ağdam
Cümə məscidi də erməni təcavüzünün qurbanına çevrilmişdir. Məscidin
9
İŞĞAL ALTINDAKI
TARİXİ-DİNİ
ABİDƏLƏRİMİZ
Tədqiqatçı alim Rəşid
Göyüşov ərəblərin
Azərbaycanı fəth
etdikdən sonra İslamı
ən son qəbul edən
bölgənin Ağdam
olduğunu qeyd
etmişdir.
10