Table Of Contentİ R A N M E K T U P L A R I
L e t t r e s P e r s a n e s
M o n t e s q u i e u
İ R A N M E K T U P L A R I
Hüsniitabiat Matbaası
İSTANBUL — 1 9 6 3
Bu âzametli eserin muhtelif metinlerini karşılaştırıp
dilimize çeviren ve MARKİ BECCARİA’mn «Suçlar
ve Cezalar» ölmez eserine nurlu ilham kaynağı olan
bahislerin hukukî tenazurunu çizmeğe gayret eden:
Dr. Avukat Mııhiddin GÖKLÜ
Bendeki bu felsefî tahavvül beş sene evvel hu
sule geldi; ve bunu İran Mektuplarıma medyunum.......
Ey büyük Montesquieu, eğer senin semâdaki
ruhunun takdisine mazhar olursam, dünyalar benim,
olurdu! »
Beccaria
»Acaba, dünyada İran Mektupları’ndan daha kuv
vetli şey var mıdır? Acaba hükümeti ve dini daha zi
yade ihtimamla ele alan, daha mükemmel bir eser ya
zılmış mıdır?»
Voltaire
«Size azametli bir eseri okumanızı tavsiye edeceğim
İran Mektupları»
J. J. Rousseau
GECİKMİŞ MES’UT BİR İTHAF:
Bir yarı uyku aleminde idim; Işık
halinde büyük bir rûh belirdi, kulağıma:
«Ah! Lâkin, benden sonra bir MARKİ
BECCARİA yaşiyacağmı bilseydim, bu
mukaddimedeki yeisten vazgeçer, eseri
mi sevinç ve huzurla ona ithaf ederdim!»
deye fısıldadı. M Göklü
Müellif tarafından 1721 tarihinde eserin
ille baskısına yazılan mukaddime.
Ben burada ru> ! ;r ithafname, ne de bir izahnamede
bulunmıvacağ: - n • bu kitap için her hangi bir himaye
talebinde de değil Hoşlarına giderse okurlar; gitmez
se okumazlar, umurumda değil!
Halkın zevkini denemek için, bu ilk mektupları ayı-
rup neşrediyorum; bunlardan dosyamda daha pek çokları
var, zamanı gelince onları da verebileceğim.
Amâ, bunun için bir şartım var benim; o da, zinhar
tanınmış olmamalıyım! Şayet beni tanırlarsa, ismimi öğ
rendikleri andan itibaren, artık yokum, susarım, bir ke
lime bile benden alamazsınız! Çünkü, bir kadın biliyorum
ki, gayet mükemmel yürüyebildiği halde, kendisine dik
kat edilince, topallamaya başlar J.
Şahsımın kusurlarını istediğim kadar gizleyebilsem
bile, eserimdeki kusurlar her şeye kâfidir. Benim kim ol
duğumu bilselerdi: (Bu adamın huyu ile eseri nasal da te
zatlar içinde! Kâşke, vaktini daha iyi şeyler için harca-
saydı; bu derece ağır başlr bir adam böyle bir kitap yaz
sın; şaşılacak şey doğrusu!) deye hayıflanırlardı.
Münekkitler bu çeşit düşüncelerden kendilerini aslâ
kurtaramıyacaklardır ; zira, bu çeşit tenkitler zihni fazla
(1) — İlmî gelenekler, bu imânın müellifin karısı Jeanne de
Lartigue’e müteveccih olduğunu kabul eder. (P. Barrière,
Montesquieu; 1946, s: 23)
-16 İ R A N M E K T U P L A R I
tzorlamağa luzüm kalmadan yapabilecekleri en kolay iş
•olacak t. r!
K:tabımın muharrirleri olan Iranlılar benimle ayni
çatı altında yaşadılar; hayatımızı birleştirmiştik, adeta.
Eana, sanki başka bir dünyanın insanı imişim gibi bakı
yorlar ve benden hiç bir şeylerini saklamiyorlardı. Fil
hakika, bu kadar ayrı ve uzak diyarların insanları bir ara
ya gelince, artık bir sırrın sahibi kalamazlardı. Yazdıkları
mektupların büyük bir kısmını bana gösteriyorlar, veri
yorlardı; ben de bunları oldukları gibi yaziyordum.
Lâkin, yine de bazı mektuplarını bana göstermemekte
titizlik ve büyük ihtimam gösterdikleri oluyor, buna da
son derece hayret ediyordum; sonraları bu gizliliğe âmil
olan şeyin, gurur ve kıskançlık duyguları olduğunu anla
dım.
O halde, bu eserde benim yaptığım bütün şey, sadece
sadıkâne bir mütercimliktir. Şahsî külfet ve zahmetlerim
ise, eseri kendi geleneklerimize göre bir nizam altına
almaktan ibarettir. Okuyucunun Asyaî bir dile nu-
fuz edebilmesi için, elimden geldiği kadar ona yardımda
bulundum; onu sonsuz ulvî ve İlâhî kelimelerden, tâbir
lerden kurtardım; yoksa bu İlâhî ve ulvî tâbirler ve söz
lerle başı göklere varacak, bulutlara karışacaktı!
Lâkin, doğrusu istenirse, yaptığım hizmet bu kadar
değildir; okuyucuyu iltifatlarla dolu hitaplardan da kur
tardım; bu sahada bizden pek önde giden şarklıların bu
debdebeli ve tantanalı sözlerini de kestim, budadım; son
ra muhaberatı boş yere uzatan ve iki dost arasında söy
lenmesi caiz olmayan pek sudan şeyleri de ayıkladım,
çıkardım.
Şayet, bizlere mektup külliyatları sunan muharrirler
de ayni şeyleri yapmış olsalardı, o muhteşem eserlerinden
ortada hiç bir şeyin kalmiyacağmı dehşet içinde görüp şa
şarlardı...
