insan kaynakları yönetim uygulamaları, iş tatmini ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiler

143 Pages·2015·1.24 MB·Turkish

i

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİM UYGULAMALARI,
İŞ TATMİNİ VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK
ARASINDAKİ İLİŞKİLER
İbrahim RENÇBER
(Yüksek Lisans Tezi)
Eskişehir, 2014
ii
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİM UYGULAMALARI,
İŞ TATMİNİ VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK
ARASINDAKİ İLİŞKİLER

İbrahim RENÇBER

T.C.
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü

İşletme Anabilim Dalı
İşletme Bilim Dalı
YÜKSEK LİSANS TEZİ

Eskişehir
2014
iii
T.C.
ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTİSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE

İbrahim RENÇBER tarafından hazırlanan İnsan Kaynakları Yönetim
Uygulamaları, İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkiler başlıklı bu
çalışma 26.12.2014 tarihinde Eskişehir Sosyal Bilimler Enstitüsü Lisansüstü
Eğitim ve Öğretim Yönetmeliğinin ilgili maddesi uyarınca yapılan savunma
sınavı sonucunda başarılı bulunarak, Jürimiz tarafından İşletme
Anabilim/İşletme Bilim Dalında Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Başkan Yrd. Doç. Dr. Özlem UZUN YENİLMEZ

Üye Yrd. Doç. Dr. Umut KOÇ
(Danışman)

Üye Doç. Dr. Sıtkı ÇORBACIOĞLU

ONAY
.…/.…/2014

Doç. Dr. Hasan Hüseyin ADALIOĞLU
Enstitü Müdürü
iv
…../…./2014

ETİK İLKE VE KURALLARA UYGUNLUK BEYANNAMESİ

Bu tezin Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın
Etiği Yönergesi hükümlerine göre hazırlandığını; bana ait, özgün bir çalışma
olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu
aşamalarında bilimsel etik ilke ve kurallara uygun davrandığımı; bu çalışma
kapsamında elde edilen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu
kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; bu çalışmanın Eskişehir Osmangazi
Üniversitesi tarafından kullanılan bilimsel intihal tespit programıyla
taranmasını kabul ettiğimi ve hiçbir şekilde intihal içermediğini beyan ederim.
Yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması halinde ortaya çıkacak
tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

İbrahim RENÇBER
v
ÖZET

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİM UYGULAMALARI,
İŞ TATMİNİ VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK
ARASINDAKİ İLİŞKİLER

RENÇBER, İbrahim
Yüksek Lisans-2014
İşletme Anabilim Dalı

Danışman: Yrd. Doç. Dr. Umut KOÇ

Bu tezin amacı, işletmelerin insan kaynakları yönetim uygulamaları
(İKYU) ile çalışanların iş tatminleri ve örgütsel bağlılıkları arasında bir ilişkinin
olup olmadığını ortaya koymak ve bu konuda yapılmış araştırmalara katkıda
bulunmaktır. Araştırma Eskişehir, Bozüyük/Bilecik ve Kemalpaşa/İzmir
Organize Sanayi Bölgelerinde, plastik ve seramik sanayinde faaliyet gösteren
üç ayrı işletmeden kolayda örnekleme yöntemi ile seçilen çalışanlar üzerinde
gerçekleştirilmiştir. Değişkenler arasındaki ilişkinin incelenmesine yönelik
olarak değerlendirmeye alınan 207 adet anketin verileri, SPSS 20.0 istatistik
programı kullanılarak spearman korelasyon testi ile analiz edilmiştir. Sonuç
olarak, İKYU ile iş tatmini ve örgütsel bağlılık arasında istatiksel açıdan
anlamlı ve şiddetli ilişkiler tespit edilmiştir.
vi
ABSTRACT

THE RELATIONSHIPS AMONG HUMAN RESOURCE
MANAGEMENT PRACTICES, JOB SATISFACTION AND
ORGANIZATIONAL COMMITMENT

RENCBER, Ibrahim
Master Degree-2014
Department of Business Administration

Adviser: Asst. Prof. Dr. Umut KOC

The aim of this thesis is to examine whether there is a relationship
between human resources management practices (HRMPs), employees’ job
satisfaction and organizational commitment and to contribute to the
knowledge on this issue. The research was conducted on the employees
who are choosen through convenience sampling. The employees have been
working in three companies operating in the plastic and seramic sectors of
Eskişehir, Bozüyük/Bilecik and Kemalpaşa/İzmir. The data from 207
employees were analyzed via spearman corealtion analysis at the SPSS
20.0. As a result, the significant relationships between the HRMPs, job
satisfaction and organizational commitment have been detected.
vii
İÇİNDEKİLER

ÖZET v
ABSTRACT vi
TABLOLAR LİSTESİ xi
ŞEKİLLER LİSTESİ xii
EKLER LİSTESİ xiii
KISALTMALAR LİSTESİ xiv
ÖNSÖZ xv
GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİM UYGULAMALARI

1.1. İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN TANIMI 3
1.2. İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 5
1.3. İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN ÖNEMİ VE AMAÇLARI 8
1.4. İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİM UYGULAMALARI 11
1.4.1. Eğitim ve Geliştirme 12
1.4.1.1. Eğitimin Amaçları 13
1.4.1.2. Eğitimin İlkeleri 15
1.4.1.3. Eğitim ve Geliştirme Süreci 15
1.4.2. Performans Değerlendirme 19
1.4.2.1. Performans Değerlendirme Yöntemleri 22
1.4.3. Ücret Yönetimi 25
1.4.3.1. İş Değerlendirme Yöntemleri 26
1.4.3.2. Ücret Sistemleri 27
viii
İKİNCİ BÖLÜM
İŞ TATMİNİ

2.1. İŞ TATMİNİNİN TANIMI 30
2.2. İŞ TATMİNİNİN ÖNEMİ 32
2.3. İŞ TATMİNİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 34
2.3.1. Bireysel Faktörler 36
2.3.1.1. Yaş 36
2.3.1.2. Cinsiyet 37
2.3.1.3. Kişilik 38
2.3.1.4. Eğitim Düzeyi 38
2.3.1.5. Statü 39
2.3.2. Örgütsel Faktörler 39
2.3.2.1. İşin Niteliği 39
2.3.2.2. Ücret 40
2.3.2.3. Çalışma Koşulları 41
2.3.2.4. İş Arkadaşları 42
2.3.2.5. Yönetim 43
2.3.2.6. Terfi 44
2.4. İŞ TATMİNİ VE İŞ TATMİNSİZLİĞİNİN SONUÇLARI 44
2.4.1. Devamsızlık 45
2.4.2. İşgören Devri 46
2.4.3. İş Kazaları 47
2.4.4. Psikolojik Sorunlar 47

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÖRGÜTSEL BAĞLILIK

3.1. ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN TANIMI 49
3.2. ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN ÖNEMİ 52
3.3. ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN SINIFLANDIRILMASI 54
3.3.1. Tutumsal Bağlılık 54
ix
3.3.1.1. Etzioni’nin Sınıflandırması 55
3.3.1.2. Kanter’in Sınıflandırması 56
3.3.1.3. O’Reilly ve Chatman’in Sınıflandırması 57
3.3.1.4. Allen ve Meyer’in Sınıflandırması 59
3.3.2. Davranışsal Bağlılık 60
3.3.2.1. Becker’ın Sınıflandırması 61
3.3.2.2. Salancik’in Sınıflandırması 63
3.3.3. Çoklu Bağlılık Yaklaşımı 64
3.4. ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 65
3.4.1. Kişisel Faktörler 65
3.4.1.1. Yaş 66
3.4.1.2. Cinsiyet 66
3.4.1.3. Kişilik 67
3.4.1.4. Eğitim Düzeyi 68
3.4.1.5. Çalışma Süresi 68
3.4.2. Örgütsel Faktörler 69
3.4.2.1. İşin Niteliği 69
3.4.2.2. Yönetim 69
3.4.2.3. Ücret 70
3.4.2.4. Örgüt Kültürü 71
3.4.2.5. Örgütsel Adalet 71
3.4.2.6. Rol Belirsizliği ve Rol Çatışması 72
3.4.2.7. Takım Ruhu 73
3.4.3. Örgüt Dışı Faktörler 73
3.4.3.1. Alternatif İş Olanakları 73
3.5. ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞIN SONUÇLARI 74
3.5.1. Performans 74
3.5.2. Stres 75
3.5.3. Devamsızlık 77
3.5.4. İşten Ayrılma Niyeti ve İşgücü Devir Oranı 77
x
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ARAŞTIRMA

4.1. ARAŞTIRMANIN KONUSU 79
4.2. ARAŞTIRMANIN AMACI 79
4.3. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ 79
4.4. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ 80
4.4.1. Kavramsal Çerçeve 80
4.4.2. Araştırmanın Evren ve Örneklemi 80
4.4.3. Araştırmanın Sınırlılıkları 81
4.4.4. Araştırmanın Hipotezleri 81
4.4.5. Veri Toplama Tekniği 83
4.4.6. Araştırmada Kullanılan Ölçekler 84
4.4.6.1. İKYU Ölçeği 84
4.4.6.2. İş Tatmini Ölçeği 85
4.4.6.3. Örgütsel Bağlılık Ölçeği 85
4.5. VERİLERİN ANALİZİ VE BULGULAR 85
4.5.1. Araştırma Modeline İlişkin Tanımlayıcı İstatistikler 86
4.5.2. Güvenirlik Analizi 88
4.6. ARAŞTIRMANIN HİPOTEZ TESTLERİ 89
4.6.1. Korelâsyon Analizi 89
SONUÇ VE ÖNERİLER 95
KAYNAKÇA 99
EKLER 125