insan hakları raporu

504 Pages·2017·2.47 MB·Turkish

TÜRKİYE BAROLAR BİRLİĞİ
İNSAN HAKLARI MERKEZİ
İNSAN HAKLARI
RAPORU
(2016 - 2017)
Türkiye Barolar Birliği Yayınları: 350
İNSAN HAKLARI RAPORU
(2016 - 2017)
ISBN: 978-605-9446-60-0
Yayıncı Sertifika No: 15566
© Türkiye Barolar Birliği
Birinci Baskı: Aralık 2017, Ankara
Türkiye Barolar Birliği
Oğuzlar Mah. Barış Manço Cad.
Av. Özdemir Özok Sokağı No: 8
06520 Balgat – ANKARA
Tel: [phone] (pbx)
Faks: 312 286 55 65
www.barobirlik.org.tr
[email protected]
Baskı
Şen Matbaa
Özveren Sokağı 25/B
Demirtepe-Ankara
(0312. 229 64 54 - 230 54 50)
Sertifika No: 14251
İNSAN HAKLARI
RAPORU
(2016 - 2017)
İNSAN HAKLARI RAPORU (2016 -2017)
İÇİNDEKİLER
TÜRK HUKUK SİSTEMİNİN ADİL YARGILAMA İLKELERİ
AÇISINDAN İNCELENMESİ 11
I.GİRİŞ ....................................................................................................13
II- GENEL OLARAK ADİL YARGILANMA HAKKI .........................................17
III- ADİL YARGILANMA HAKKININ İÇERİĞİ ...............................................19
IV- ADİL YARGILAMA GÜVENCELERİ ÇERÇEVESİNDE GÜNCEL
UYGULAMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ .....................................................21
1- Hak Arama ve Mahkemeye Erişim ..................................................21
3.1.İlkenin AİHM İçtihatları Çerçevesinde İçeriği ..........................21
2- Yasal, Bağımsız ve Tarafsız Bir Mahkemede Yargılanma Hakkı .........24
2.1. İlkenin AİHM İçtihatları Çerçevesinde İçeriği ..........................24
2.1.1. Yasal Mahkeme ..................................................................25
2.1.2. Bağımsız Mahkeme ............................................................26
2.1.3. Tarafsız Mahkeme ...............................................................28
2.2. Türkiye Uygulaması Açısından Değerlendirme .......................30
3- Savunma Hakkı .............................................................................32
3. 1. İlkenin AİHM İçtihatları Çerçevesinde İçeriği ........................32
3.1.1. Kendini Bizzat Savunma .....................................................33
3.1.2. Savunmada Bir Avukatın Yardımından Yararlanma ................35
3.1.3. Mahkemece Re’sen Atanacak Avukat ..................................36
3.2. Türkiye Uygulaması Açısından Değerlendirme .......................37
4- Duruşma Salonlarının Fiziki Durumu, Hâkim, Savcı ve Avukatın
Konumu ............................................................................................40
5. Makul Sürede Yargılanma Hakkı .....................................................43
5.1. İlkenin AİHM İçtihatları Çerçevesinde İçeriği .........................43
5.1.1. Sürenin Başlangıcı ve Sonu ................................................44
5.1.2. Makul Sürenin Değerlendirilmesi Kriterleri ..........................45
4
İNSAN HAKLARI RAPORU (2016 -2017)
5.1.2.1. Davanın Karmaşıklığı .......................................................45
5.1.2.2. Başvurucunun Tutumu .....................................................47
5.1.2.3. Görevli Makamların Tutumu .............................................47
5.2. Türkiye Uygulaması Açısından Değerlendirme .......................49
6. Aleni Yargılanma Hakkı ..................................................................49
6.1. İlkenin AİHM İçtihatları Çerçevesinde İçeriği .........................49
6.1.1. Açık Duruşma ....................................................................50
6.1.2. Hükmün Aleni Verilmesi .....................................................53
6.2. Türkiye Uygulaması Açısından Değerlendirme .......................54
7-Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkı ..............................................54
7.1. İlkenin AİHM İçtihatları Çerçevesinde İçeriği .........................54
7.2. Türkiye Uygulaması Açısından Değerlendirme .......................57
8-Suçsuzluk Karinesi ve Lekelenmeme Hakkı .....................................58
8.1. İlkenin AİHM İçtihatları Çerçevesinde İçeriği .........................58
1.1.1.Bir Suçlamanın Olması ........................................................58
1.1.2.Suçluluğun Yasal Olarak Sabit Olması ..................................60
8.2. Türkiye Uygulaması Açısından Değerlendirme .......................61
9-Sanığın Asgari Hak ve Güvenceleri .................................................63
9.1. İlkenin AİHM İçtihatları Çerçevesinde İçeriği .........................63
9.1.1. Suçlama Hakkında Bilgilendirilme Hakkı .............................64
1.1.2.Savunmanın Hazırlanması İçin Gerekli Zaman ve Kolaylıklara
Sahip Olma (m. 6/3-b) .................................................................65
1.1.3.Sanığın Savunmasını Bizzat veya Avukat Yardımıyla Yapması 66
9.2. Türkiye Uygulaması Açısından Değerlendirme .......................67
11.Tanıkların Dinlenmesinde Eşitlik ve Gizli Tanık ..........................67
10.1. İlkenin AİHM İçtihatları Çerçevesinde İçeriği .......................67
10.2. Türkiye Uygulaması Açısından Değerlendirme .....................69
12.Silahların Eşitliği ..........................................................................72
11.1. İlkenin AİHM İçtihatları Çerçevesinde İçeriği .......................72
11.2. Türkiye Uygulaması Açısından Değerlendirme .....................74
13. Duruşmada Hazır Bulunma Hakkı .................................................75
5
İNSAN HAKLARI RAPORU (2016 -2017)
12.1. İlkenin AİHM İçtihatları Çerçevesinde İçeriği ........................76
1.1.1.Suç İsnadına İlişkin Davalarda Duruşmada
Hazır Bulunma Hakkı ....................................................................76
1.1.2.Medenî Hak ve Yükümlülüğe İlişkin Davalarda Duruşmada
Hazır Bulunma Hakkı ....................................................................78
1.1.3.Duruşmaya Etkili Katılma Hakkı ...........................................79
12.2. Türkiye Uygulaması Açısından Değerlendirme .....................79
14.Susma ve Kendini Suçlamama Hakkı .............................................80
13.1. İlkenin AİHM İçtihatları Çerçevesinde İçeriği .......................80
I. Kendini Suçlayıcı Belge Veya İfade Elde Etmek İçin Kişiyi
Zorlama .......................................................................................81
II. Sanığın Sessiz Kalmasından Sonuç Çıkarma .............................81
13.2. Türkiye Uygulaması Açısından Değerlendirme ....................82
15.Delillere İlişkin Temel İlkeler ve Haklar ..........................................83
14.1. İlkenin AİHM İçtihatları Çerçevesinde İçeriği ........................83
1.1.1.Delillerin Duruşmada Sunuluşu ve Tartışılması ....................84
1.1.2.Delillerin Kabul Edilebilirliği ................................................84
1.1.3. Delile Ulaşma, Yorum Yapma Hakkı İle Sonradan
Ortaya Çıkan Deliller ....................................................................87
1.1.4. Tanık ve Bilirkişi Dinlenmesi Yönünden Talebin Reddi .........89
1.1.5.Delile Verilen Ağırlık ve Delilin Değerlendirilmesi ................89
14.2. Türkiye Uygulaması Açısından Değerlendirme .....................90
16.Tüm Yargı Kararlarının Gerekçeli Olma Zorunluluğu .......................91
15.1. İlkenin AİHM İçtihatları Çerçevesinde İçeriği ........................91
15.2. Türkiye Uygulaması Açısından Değerlendirme .....................92
E-OHAL KHK’LARI VE ADİL YARGILANMA HAKKI ...............................94
VIII- Türk Hukuk Sisteminde Olağan Dönem Temel Hak ve Hürriyetler
Rejimi ...............................................................................................94
IX-Genel Olarak OHAL Rejimi ............................................................95
X-Türk Hukuk Sisteminde 1982 Anayasası Öncesi OHAL Rejimi .........96
XI-1982 Anayasası’nın Öngördüğü OHAL Rejimi .................................97
6
İNSAN HAKLARI RAPORU (2016 -2017)
XII-AİHS ve OHAL Rejimi .................................................................100
XIII-Anayasa Mahkemesi ve 15 Temmuz Kalkışması Öncesi
OHAL Rejimi ...................................................................................102
XIV-Anayasa Mahkemesi ve 15 Temmuz Kalkışması Sonrası
OHAL Rejimi ....................................................................................103
XV-Adil Yargılanma Hakkı ve 15 Temmuz Sonrasındaki
OHAL KHK’ları .................................................................................105
XVI- OHAL KHK’ları ile Kamu Görevinden Çıkarma Yönteminin
Değerlendirilmesi ...........................................................................114
XVII- Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonunun
Değerlendirilmesi ............................................................................115
F- GÜNCEL MEDENİ YARGILAMA SÜRECİNİN ADİL YARGILAMA
İLKELERİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ .....................................116
G-SONUÇ ........................................................................................118
CEZAEVİ SORUNLARI İZLEME ve
ARAŞTIRMA KOMİSYONU CEZAEVLERİNDE
YAŞANAN SORUNLARA İLİŞKİN ÖN RAPORU 123
SÖZBAŞI ...............................................................................................125
I)GENEL BİLGİLENDİRME ......................................................................126
II)CEZAEVLERİNDE YAŞANAN SORUNLAR .............................................130
A.Yaşam Hakkı İhlalleri ve İşkence ile Kötü Muamele .............................130
1. Yaşam Hakkı İhlalleri .........................................................................130
2. İşkence ve Kötü Muamele .................................................................132
2.1. Cezaevi Koşulları ...........................................................................132
2.2. Sağlığa Erişim Hakkı .....................................................................137
2.3. Açlık Grevleri .................................................................................144
2.4. Nakil ve Sevk ................................................................................148
B.Özel Hayat ve Aile Hayatına İlişkin Hususlar ........................................154
1. Ziyaret ve Görüş Hakkının Sağlanması ................................................154
7
İNSAN HAKLARI RAPORU (2016 -2017)
2. Mektuplaşma Hakkının Sağlanması ....................................................155
3. Telefon Hakkının Sağlanması: ...........................................................156
4. Aileye Yakın Yere Nakil Talepleri: .......................................................157
5. Eş Görüşmesi (Pembe Oda) : ............................................................159
C. ADİL YARGILAMAYA İLİŞKİN SORUNLAR ..........................................162
1. Avukata Erişim ve Görüşme ...............................................................162
2. Kaynaklara Erişim ve Görüşme ..........................................................166
3. Etkili Başvuru Hakkına İlişkin Sorunlar ..............................................167
4. Disiplin Cezaları – Hücre Hapsi .........................................................169
5. Segbis Uygulamaları .........................................................................173
D. Eğitim Hakkına İlişkin Hususlar .........................................................176
1.Öğrenci Mahpuslar .............................................................................178
2. Sınav Hakkı .......................................................................................179
3.Açık Öğretim – Cezaevlerinde Eğitim Alma .........................................180
4.Kitap Kütüphane Sorunu ....................................................................180
III) DENETİM VE HESAP VERİLEBİLİRLİK ................................................181
IV) SONSÖZ ..........................................................................................184
CİNSEL KİMLİK HAKLARI
ÇALIŞMA GRUBU RAPORU 195
GİRİŞ ....................................................................................................197
I-TEMEL KAVRAMLAR/TOPLUMSAL CİNSİYET/İKİLİ CİNSİYET REJİMİ ....197
TERMİNOLOJİ ......................................................................................197
II- KADIN HAKLARI VE KADIN CİNAYETLERİ ...........................................210
III- ŞİDDET MAĞDURU KADINLARA CEZA DAVALARINDA AVUKAT
GÖREVLENDİRİLMESİ VE KURUMSAL ÖRGÜTLERİN KAMU DAVASINA
KATILMA TALEPLERİ .............................................................................217
IV- AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İÇTİHATLARINDA CİNSEL KİMLİK
VE CİNSEL YÖNELİM .............................................................................220
8
İNSAN HAKLARI RAPORU (2016 -2017)
V- YARGITAY KARARLARINDA TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİ:
“ERKEKLER LEHİNE İŞLEYEN HAKSIZ TAHRİK KURUMU” ......................236
VI- SONUÇ ............................................................................................255
”KİMLİĞİM BU AMA BEDENİM FARKLI” .................................................258
VII- ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ........................................................................259
ENGELLİ HAKLARI
ÇALIŞMA GRUBU RAPORU 263
I.GİRİŞ ..................................................................................................265
II.ENGELLİLERİN İSTİHDAMLARI VE ENGELLİ HUKUKU KONUSUNDA
FARKINDALIK YARATILMASI .................................................................266
III.ENGELLİLERİN ÇALIŞMA YAŞAMLARINDA HUKUKSAL VE
FİİLİ DURUM .........................................................................................270
IV.ENGELLİ AVUKATLARIN MESLEKLERİNİ İCRA İMKANLARININ
ARTIRILMASI:........................................................................................289
V.ENGELLİLER / ENGELLİ HUKUKÇULAR VE
ENGELLİ HUKUKU KONUSUNDA FARKINDALIK YARATILMASI: ..............297
VI.ERİŞİLEBİLİRLİK SORUNLARI .............................................................299
VII. ENGELLİLİK, MALULİYET ORANLARININ TESPİTİ VE
EMEKLİLİK HAKKI .................................................................................310
VIII. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ, BM VE TÜRK MEVZUATI ...326
IX.ANAYASA MAHKEMESİNE VE AVRUPA İNSAN HAKLARI
MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU ....................................................333
X.ENGELLİ BİREYLERİN HAK İHLALLERİNE İLİŞKİN
AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARI ..............................349
İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ
ÇALIŞMA GRUBU ÖN RAPORU 361
9
İNSAN HAKLARI RAPORU (2016 -2017)
HUKUK GÜVENLİĞİ VE GENİŞ ANLAMDA
MÜLKİYET HAKKI ÇALIŞMA GRUBUNUN
667 – 694 SAYILI OHAL KHK’LARI HAKKINDA RAPORU 375
I.GİRİŞ – HUKUK KURALLARI ...............................................................377
II.ÇALIŞMA GRUBUNUN GÖREV ALANINI BELİRLEYEN KAVRAMLAR ....397
III.667 - 694 SAYILI OLAĞANÜSTÜ HAL KHK’LARININ, HUKUK GÜVENLİĞİ
VE GENİŞ ANLAMDA MÜLKİYET HAKKI İLE İLGİLİ MADDELERİ .........405
IV.HAK ARAMA YOLLARI........................................................................414
V.DEĞERLENDİRME VE SONUÇ .............................................................420
KAYNAKÇA ...........................................................................................421
CEZA YARGILAMASINDA OHAL UYGULAMALARI 423
I- YAKALAMA ........................................................................................425
1.YAKALAMA TÜRLERİ ..........................................................................425
2. YAKALAMANIN ŞARTLARI ................................................................429
II-AİHS 5. MADDE KAPSAMINDA GÖZALTI
(İÇ GÜVENLİK PAKETİ BAĞLAMINDA) ...............................................430
III- TUTUKLAMA ....................................................................................435
1) Genel Olarak .....................................................................................435
2) Tutuklamanın Amacı ..........................................................................437
3) Uluslararası Hukukta Tutuklama Koşulları ...........................................437
4) İç Hukukta Tutuklama Koşulları ..........................................................439
5) Katalog Suç Koşulu ...........................................................................441
6) Uygulama .........................................................................................442
7) Savunma Hakkı ve Mesleği ...............................................................445
8) Sonuç ...............................................................................................445
IV- KHK’LAR İLE GETİRİLEN DEĞİŞİKLİKLER ..........................................446
10