İndirilebilir Kitap

534 Pages·2014·64.41 MB·Turkish

İSTANBUL’UN DOĞAL MİRASI
ANIT AĞAÇLAR
AVRUPA YAKASI
PB 1
Park Bahçe ve Yeşil Alanlar Daire Başkanlığı
Avrupa Yakası Park ve Bahçeler Müdürlüğü
YAYIN KURULU
Park Bahçe ve Yeşil Alanlar Daire Başkanı
M. İhsan ŞİMŞEK
Avrupa Yakası Park ve Bahçeler Müdürü
Nuri YÜKSEL
Teknik Müdür Yardımcısı
İbrahim DEDEOĞLU
Budama ve Restorasyon Şefi
Lütfi ÇERİBAŞ
Peyzaj Yüksek Mimarı
Nilgün ÖZDİNGİŞ TARAKÇI
Proje Danışmanı
Prof. Dr. Ünal ASAN
Proje Danışmanı
Dr. Mehmet Selçuk BATAL
WEB
www.avrupaanitagaclar.com
www.avrupaparkbahceler.com
www.parkvebahceler.com
GRAFİK & TASARIM
Naature Bilişim Teknolojileri A.Ş.
YAPIM
Gül-İstan Peyzaj İnş. San. Tic. Ltd. Şti.
BASKI
İhlas Gazetecilik A.Ş.
İstanbul, 2014
Bu kitaptaki metin ve resimlerin, tamamının veya bir kısmının, elektronik, mekanik, fotokopi veya
herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayınlanması ve depolanması yazılı izne tabidir.
2 3
İÇİNDEKİLER
1- GİRİŞ 16
2- AMAÇ VE KAPSAM 18
3- ANIT VE KORUNMAYA DEĞER AĞAÇ KAVRAMLARI İLE BİR AĞACI ANIT YAPAN
ÖZELLİKLER 19
3.1- Anıt ve Korunmaya Değer Ağaç Kavramları 19
3.2- Ağaçları Anıtlaştıran Özellikler 19
3.2.1- Fiziksel Boyut ve Görsel Özellikler 20
3.2.1.1- Fiziksel Boyutlar Yönünden Anıt Ağaçlar 20
3.2.1.2- Görsel Özellikler Yönünden Anıt Ağaçlar 24
3.2.2- Sosyal ve Kültürel Özellikler 28
3.2.2.1- Mistik Yönü ile Anıt Ağaçlar 28
3.2.2.2- Tarihsel Yönü ile Anıt Ağaçlar 37
3.2.2.2.1- Bugün Yaşamayan Ünlü Ağaçlar 42
3.2.2.3- Mitoloji ve Destanlardaki Yönü ile Anıt Ağaçlar 47
3.2.2.4- Folklorik Yönü ile Anıt Ağaçlar 56
3.2.2.4.1- Folklorik ve Mistik Özelliğe Sahip Anıt Ormanlar 65
3.2.2.5- Sanata Katkı Yönü ile Anıt Ağaçlar 67
3.2.2.6- Bilimsel Çalışmalara Katkı Yönü ile Anıt Ağaçlar 74
3.2.2.7- Ekoturizme Katkı Yönü ile Anıt Ağaçlar 75
3.2.2.7.1- Ekoturizm Nedir? 75
3.2.2.7.2- Türkiye’de Ekoturizme Konu Olan Objeler 76
4- AVRUPA YAKASINDAKİ ANIT VE KORUNMAYA DEĞER AĞAÇLAR 78
4.1- Proje Alanında Belirlenen Ağaçların Genel Özellikleri 78
4.1.1- Çınarlar 78
4.1.2- Servi 79
4.1.3- Meşeler 79
4.1.4- Çamlar 80
2 3
4.1.5- Atkestanesi 81
4.1.6- Dişbudaklar 81
4.1.7- Sedirler 82
4.1.8- Manolya 82
4.1.9- Mabet Ağacı 83
4.1.10- Sakız Ağacı 83
4.1.11- Ihlamur 84
4.1.12- Çitlenbik 84
4.1.13- Yalancı Akasya 84
4.1.14- Zeytin 85
4.1.15- Sekoya 85
4.1.16- Mamut Ağacı 85
4.1.17- Karaağaç 86
4.1.18- Porsuk 86
4.1.19- Erguvan 86
4.1.20- Su Sediri 87
4.1.21- Japon Zelkovası 87
4.1.22- Doğu Kayını 87
4.1.23- Anadolu Kestanesi 87
4.1.24- Adi Gürgen 88
4.2- Avrupa Yakası’ndaki Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçların Değişik Yönlerden
Sınıflandırılması 88
4.3- Arnavutköy İlçesindeki Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçlar 91
4.4- Bahçelievler İlçesindeki Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçlar 103
4.5- Bakırköy İlçesindeki Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçlar 109
4.6- Beşiktaş İlçesindeki Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçlar 125
4.7- Beyoğlu İlçesindeki Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçlar 215
4.8- Çatalca İlçesindeki Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçlar 229
4 5
4.9- Esenyurt İlçesindeki Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçlar 247
4.10- Eyüp İlçesindeki Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçlar 253
4.11- Fatih İlçesindeki Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçlar 269
4.12- Kağıthane İlçesindeki Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçlar 353
4.13- Küçükçekmece İlçesindeki Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçlar 363
4.14- Sarıyer İlçesindeki Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçlar 379
4.15- Silivri İlçesindeki Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçlar 497
4.16- Zeytinburnu İlçesindeki Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçlar 507
5- ANIT AĞAÇLARIN TESPİT VE TESCİL SÜRECİ İLE KORUNMALARI 516
5.1- Anıt Ağaçların Tespit ve Tescil Süreci 516
5.2- Anıt Ağaçları Tehdit Eden Faktörler 520
5.3- Koruma Önlemleri 520
5.3.1- Yasal Önlemler 520
5.3.2- Teknik Önlemler 520
5.3.2.1- Ağaçların Budanması 521
5.3.2.2- Ağaçların Yara ve Kovuk Yüzeylerinin Temizlenmesi 521
5.3.2.3- Ağaçların Yara ve Kovuk Yüzeylerinin İlaçlanması ve Macunlanması 521
5.3.2.4- Ağaçlardaki Kovuk Yüzeylerin Kapatılması 521
5.3.2.5- Ağaçların Desteklenmesi ve Bağlanması 522
5.3.2.6- Ağaç Kök Çevresinin Bakımı 522
5.3.3- Ölçülen Ağaçların İç Kovuk ve Çürüklüklerinin Akustik Tomografi Yöntemi ile Tespit
Edilerek, Devrilme Riskinin Belirlenmesi 522
5.3.4- Dikili Kuru Ağaçların Muhafazası ve Farklı Amaçlarla Değerlendirilmesi 523
5.3.5- Sosyal Önlemler 524
5.3.6- Tanıtım Levhaları 524
6- YARARLANILAN KAYNAKLAR 526
4 5
6 7
İstanbul’un dört bir yanını süsleyen anıt
ağaçlarımız, nesilden nesile aktarılan doğal
miras özelliğini taşıyor.
stanbul, özel bir coğrafyanın ve tarihin var ettiği dünyadaki nadir kentlerden birisidir. Yedi tepeli
şehir, koloniyal dönemden yeni Roma’ya, Bizans’tan Osmanlı’ya ve Osmanlı’dan da günümüze
birçok kültür ve medeniyete ev sahipliği yapmış, adeta medeniyetlerin çeyiz sandığı olmuştur.
Diğer taraftan coğrafi güzelliğiyle de bir doğa harikasıdır İstanbul…
İİşte böylesine doğal, kültürel, sanatsal ve arkeolojik değerleri bünyesinde barındıran İstanbul’a bu
eşsiz güzelliği sunan en önemli unsurlardan birisi de şüphesiz bünyesinde şehre özgü ağaçları da
barındıran ormanlarıdır. İstanbul’un özellikle Tarihi Yarımada başta olmak üzere pek çok bölgesinde,
meydanlarında, korularında, park ve yeşil alanlarında anıtsal özelliğe sahip, yıllara meydan okumuş
birçok ağaç bulunuyor. Ancak yaşadığımız kentin tarihi ile özdeşleşmiş bu ağaçların tespiti ve
tesciline yönelik kapsamlı bir çalışma günümüze değin maalesef yapılamamıştır.
Bu eser, söz konusu ihtiyacı gidermeye yönelik olarak, uzun ve emek gerektiren bir çalışmanın
sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu çalışmayla şehrimizde anıtsal özelliği olan korunmaya değer
ağaçların tespiti, tescili, sağlık ve devrilme risklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır.
İstanbul’un tarihi dokusu içerisinde çok önemli yer tutan, şiirlere, romanlara ve filmlere de konu
olmuş bu ağaçların tespit edilerek, korunmasına katkı sağlayan bu çalışmanın faydalı olmasını
diler, emeği geçenlere saygılarımı sunarım.
Dr. Kadir TOPBAŞ
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı
6 7
At Kestanesi (Aesculus hippocastanum)
8 9
Asırlık anıt ağaçlarımız, İstanbul’un eşsiz
tarihine tanıklık ediyor.
stanbul, on beş milyona ulaşan nüfusuyla ülkemizin en büyük, dünyanın da sayılı metropol
kentlerinden birisidir. İstanbul’u önemli kılan tek başına bu on beş milyonluk nüfusa sahip olması
değildir şüphesiz. İstanbul’un yerleşim tarihi 8700 yıla, kentsel tarihi 2600 yıla, başkentlik tarihi de
1600 yıla kadar uzanmaktadır. İstanbul, çağlar boyunca farklı uygarlık ve kültürlere de ev sahipliği
yapmıştır.
İ
İşte böylesine önemli bir kentte kentin tarihi dokusuyla da uyumlu bir kent peyzajı oluşturmak,
şehrin unutulmuş bitki, ağaç ve çiçeklerini tekrar gün ışığına çıkarmak; kentin tarihiyle özdeşleşmiş
anıt ağaçlarını korumak ve yaşatmak bizlerin en önemli görevlerinden birisidir.
Bu çalışmanın amaçlarını; İstanbul il sınırları içindeki anıt veya korunmaya değer ağaçların sistemli
bir envanterini yapmak, daha önce yapılan çalışmalar ile saptanan anıt ağaçların halihazırdaki
durumlarını incelemek, mevcut ağaçların devrilme risklerini akustik tomografi yöntemi ile
inceleyerek, bu ağaçların hayatlarını sürdürebilmesi için gerekli olan bakım ve koruma önlemlerini
belirlemek, ağaçlar hakkında mevcut tarihsel, mistik ve folklorik bilgileri toplum ile paylaşmak,
anıt ağaç niteliği taşımasa da çeşitli özellikleri (egzotik olma, nadir bulunma, bilimsel açıdan
önem taşıma, kent siluet ve peyzajını tamamlayarak görsel kaliteyi yükseltme vb. gibi) nedeniyle
korunmaya değer olan ağaçların tespitlerini yaparak anıtsal nitelik taşıyanların tescillerini sağlamak
şeklinde özetleyebiliriz.
Çalışmada emeği geçen tüm arkadaşlarımı kutluyor, İstanbul için çok faydalı olacağına olan
inancımla sevgi ve saygılarımı sunuyorum.
M. İhsan ŞİMŞEK
Park Bahçe ve Yeşil Alanlar Daire Başkanı
arih ve kültürümüze tanıklık eden yaş, çap özellikleri ve ihtişamları ile anıt ağaçlar, gelecek
nesillere aktarılması gereken tarihimizin canlı temsilcileri ve kültürel mirasımızdır. Anıt ağaçlar,
bulundukları semte adını verecek kadar kentle özdeşleşmiş ve tarihimize şahitlik etmiş olup,
hikâyeleri kulaktan kulağa günümüze kadar ulaşarak sosyal hayatımızda yerini almıştır. Eyüp Camii
çınar ağacı, Topkapı Sarayı’ndaki çınar ve servi ağaçları, Gülhane Alemdar Taşlı Çınarı, Yıldız
KTorusu içindeki meşe ağacı, Sultanahmet Camii’nde bulunan çınar ağacı, Çatalca ve Sarıyer’in
anıt ağaçları, Florya Korusu sakız ağaçları gibi günümüze kadar ulaşabilen çok sayıda asırlık
ağaçlarımız bu proje kapsamında ele alınmıştır.
Bu çalışmada anıt ve korunmaya değer özelliği olan ağaçların tespiti, konumsal bilgilerinin
belirlenmesi, ağaçlara ait sağlamlık testlerinin yapılarak gelecek nesiller için kültür köprüsü
oluşturması, eko turizm, bilimsel araştırma ve eğitim çalışmalarına katkı sağlaması amaçlanmıştır.
Ayrıca çalışma sonuçları web ve mobil sistemler vasıtasıyla herkesin kullanımına sunulmuştur.
Anıt ve Korunmaya Değer Ağaçlar için yapılmış en geniş kapsamlı bu çalışmada emeği geçen tüm
arkadaşlarıma teşekkür eder, saygılarımı sunarım.
Nuri YÜKSEL
Avrupa Yakası Park ve Bahçeler Müdürü
8 9