Table Of ContentB I B L I O T H E C A
SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM
T E V B N E R I A N A
BT 2010
HERMIAS ALExANdRINVS
IN PLATONIS PHAEdRVM
SCHOLIA
EdIdERVNT
CARLO M. LuCARINI
ET
CLAudIO MORESCHINI
dE GRuYTER
ISBN 978-3-11-020115-4
e-ISBN 978-3-11-023906-5
ISSN 1864-399X
Library of Congress Cataloging-in-Publication Data
A CIP catalogue record for this book has been applied for at the Library of Congress.
Bibliographic information published by the Deutsche Nationalbibliothek
The Deutsche Nationalbibliothek lists this publication in the Deutsche Nationalbibliografie;
detailed bibliographic data are available in the Internet at http://dnb.dnb.de.
© 2012 Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston
Greek font: Orthos by Ralph Hancock
Printing: Hubert & Co GmbH & Co. KG
∞ Gedruckt auf säurefreiem Papier
Printed in Germany
www.degruyter.com
IN HOC LIBRO CONTINENTVR
Praefatio ································································································· VII
Codicum laterculum ·········································································· IX
De scholiis Platonicis ··································································· XXVII
De Michaele Psello ······································································ XXXII
De librorum necessitudinibus ····················································· XXXIII
De locis aliorum scriptorum ab Hermia allatis ··································· XL
De Platonis exemplari ab Hermia adhibito ······································· XLI
De Hermiae editionibus ·································································· XLV
Stemma ······················································································ XLVIII
Haec editio ···················································································· XLIX
Appendix ······························································································ LIII
Conspectus studiorum ·········································································· LXI
Hermiae editiones ············································································ LXI
Hermiae translationes ····································································· LXII
Scholiorum in Platonem editiones ·················································· LXII
Ceterae editiones adhibitae ··························································· LXIII
Dissertationes quae ad Hermiam praecipue spectant nominaque
virorum doctorum quae in adnotatione critica inveniuntur ........... LXVI
Conspectus siglorum ··········································································· LXIX
ΕΡΜΕΙΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ
ΤΑ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΦΑΙΔΡΟΝ ΣΧΟΛΙΑ
Α΄ ·············································································································· 1
Β΄ ············································································································· 87
Γ ΄ ··········································································································· 181
Indices
Index nominum rerumque grammaticalium notabiliorum ······················· 281
Index auctorum ······················································································ 287
Mantissa ································································································ 292
PRAEFATIO
Hermiae In Platonis Phaedrum scholia1 primus integra edidit a. S. 1810 Fride-
ricus Ast2, vir de Platone cum paucis meritus, qui tamen, duce satis infido
nitens, libro scilicet Monacensi Graeco 11, aliisque auxiliis destitutus, ea men-
dosissima vulgavit.
Ne recentioris memoriae rivulos viri docti ultra consectarentur, sed fon-
tem unicum traditionis nostrae haurirent, admonuit H. Jordan3, qui primus
suspicatus est ceteros libros e Parisino Graeco 1810 fluere. Excellentiam huius
libri et M. Schanz4 et Ch. E. Ruelle5 confirmaverunt, quorum vota implens
egregiae spei adulescens, Paulus Couvreur, novam Hermiae editionem susce-
pit celeriterque perfecit6.
Paulum Couvreur supra meritum laudare difficile est, cum fundamenta
textus et interpretationis iecerit primusque et unicus Hermiam critice edi-
derit. Doctissimus enim ille adulescens, dum Lutetiae Parisiorum versatur,
codicem Parisinum cum pulvisculo excussit diligentissimeque eius lectiones
exscripsit. Ceteros codices ei ne inspicere quidem contigit7, sed catalogos
manuscriptorum, qui tunc in usu erant, evoluit laterculumque Hermiae
1 Hermiae opus hanc inscriptionem in libris praefert: Ἑρμείου φιλοσόφου τῶν εἰς
τὸν Πλάτωνος Φαῖδρον σχολίων τῶν εἰς τρία τὸ πρῶτον (ultima duo verba soli
primo libro inscribuntur, sequentibus τὸ δεύτερον et τὸ τρίτον). Simillima
inscribendi ratio invenitur et apud Procli Institutionem physicam, cuius duo libri
hunc titulum praebent Πρόκλου διαδόχου Λυκίου στοιχείωσις φυσικὴ τῶν εἰς δύο
τὸ πρῶτον / τῶν εἰς δύο τὸ δεύτερον (cf. Proclus, Institutio physica, ed. A.
Ritzenfeld, Lipsiae 1912).
2 Platonis Phaedrus, recensuit, Hermiae scholiis e cod. Monac. XI suisque commen-
tariis illustravit D. Fridericus Astius, Lipsiae 1810.
3 H. Jordan, Zur Kritik der spätern Platoniker, «Hermes» 14 (1879) 262 – 268.
4 M. Schanz, Zu Hermeias, «Hermes» 18 (1883) 129 – 136; in hoc opusculo primus
Schanz indicia clara attulit, Monacensem 11 e Parisino originem ducere.
5 Ch. E. Ruelle, Notes sur trois manuscrits parisiens d’Hermias (scholies pour le Phèdre de
Platon), «Rev. des études grecques» 3 (1890) 312 – 317. Animadverterat Ruelle codices
Parisinos D E arta cognatione religari; sed quod insuper addidit, scilicet D E ceteris
Hermiae libris excepto Parisino 1810 praestare, falsissimum est.
6 Hermiae Alexandrini In Platonis Phaedrum scholia, ad fidem codicis Parisini 1810
denuo collati edidit et apparatu critico ornavit P. Couvreur, Paris 1901.
7 Solos Parisinos ipse inspexit (cf. eius praefationis pp. X – XII), de Florentinis pauca
cum eo communicavit popularis noster Hermenegildus Pistelli.
VIII PRAEFATIO
librorum haud despiciendum in praefatione praebuit8. Codicum cognationes
Couvreur persecutus non est (de eius codicum stemmate satis inepto cf. quae
scripsit C. M. Lucarini, De Hermiae…cit., 78); Hermiae autem orationem
magno ingenii acumine sescenties callide emendavit.
Antequam ultimam manum editioni imponeret, Couvreur adhuc adules-
cens diem supremum obiit, conspicuo humanarum litterarum detrimento:
sciebat, hercle, Graece Couvreur admirabilique diligentia praeditus erat ne-
que dubitandum est quin, si ei longius vivere contigisset, et de aliis veteribus
optime meruisset. Editori defuncto iusta soluit L. Bodin, qui folia a Couv-
reuro relicta in ordinem redegit, quaedam correxit9, indicem confecit10,
bibliopolaeque omnia commisit.
Post Couvreurum de Hermiae memoria vel sermone annis fere C pau-
cissimi egerunt omnesque obiter hanc vel illam rem singillatim persecuti
sunt.
A. s. 1997 prodiit translatio Germanica, quam m. d. Hildegunda Bernard
paravit11, quae, quoad in libro fere sine litteris Graecis impresso licuit, haud
parvam gratiam apud Hermiae studiosos sibi comparavit. Nam quamvis
librorum lectionem Bernard nonnumquam superstitiose tueatur, sunt tamen
aliquot loci, quos ipsa prima vel sanavit vel expedivit, apparatum fontium
auxit, omnia diligenter interpretari conata est.
Munus boni editoris et interpretis iam Couvreur et Bernard absoluerant,
cum Claudius Moreschini, qui ante aliquot lustra Platonis Phaedrum critice
ediderat12, novam Hermiae editionem parare decrevit: multa enim erant,
quae opportunitatem talis consilii commendare possent, praecipue de libro-
8 Nonnulli tamen eum fefellerunt, qui et in catalogis illo tempore vulgatis invenieban-
tur: vide e. g. quae de codice Oxoniensi (g) disputavit C. M. Lucarini, De Hermiae
Commentariorum in Phaedrum codicibus quaestiones, «Hermes» 140 (2012) 82; cf.
etiam C. M. Lucarini, Epimetrum de Hermiae codicibus, «Hermes» 141 (2013) sub
prelo. Indicem Hermiae codicum perutilem iam fecerat I. A. Fabricius, Bibliotheca
Graeca, vol. 3, Hamburgi 17934, 82 – 83.
9 In hoc negotio ei adfuerunt A. M. Desrousseux et A. Jacob (cf. editionis pp. II – III).
10 Novum indicem addidit Clemens Zintzen in nova libri impressione: Hermeias von
Alexandrien, In Platonis Phaedrum scholia, ad fidem codicis Parisini 1810 denuo
collati edidit et apparatu critico ornavit P. Couvreur, novae huius libri impressioni
indicem verborum epilogumque addidit C. Zintzen, Hildesheim – New York 1971.
11 Hermeias von Alexandrien, Kommentar zu Platons “Phaidros”, übersetzt und eingelei-
tet von H. Bernard, Tübingen 1997.
12 Platonis Parmenides et Phaedrus, recognovit brevique adnotatione critica instruxit C.
Moreschini, Romae 1966; Platon, Phèdre, notice par L. Robin, texte établi par C.
Moreschini et traduit par P. Vicaire, Paris 1985.
PRAEFATIO IX
rum vicibus permanens ignorantia et nonnulla in Couvreuri editione, quae,
etiam in tanta iudicii felicitate ac subtilitate, melius administrari potuisse
videbantur. Moreschini aliquot libros iam contulerat novamque editionem
adumbraverat, cum, ut scilicet opus expeditius ad finem perduceretur, Caro-
lum Martinum Lucarini hortatus est, ut secum onus edendi Hermiae parti-
retur; qui cum se libenter operi interfuturum significavisset, ab Elisabetha
Schuhmann, bibliothecae Teubnerianae tunc temporis antistite, rogati su-
mus, ut novam Hermiae editionem in serie Teubneriana publici iuris
faceremus.
CODICVM LATERCVLVM
Ante omnia visum est novum codicum catalogum conficere; qui cum in
duabus Lucarinii dissertationibus supra laudatis (De Hermiae…cit.; Epime-
trum…cit.) iam prodierit, hic tamen eum iterabimus, addita locupletiore
librorum descriptione13. Asterisco insigniuntur testes Couvreuro ignoti14.
A Parisinus Graecus 181015, saec. XIII ex., bombycinus, 345 x 245 mm., ff.
302. Insunt: Platonis Euthyphro, Crito, Apologia Socratis, Hermias (ff. 17r – 93r,
vacat f. 47r), Ps.-Timaei Locri De natura mundi et animae, Procli In Platonis
Parmenidem commentarius addita Pachymeris continuatione, Platonis Respub-
lica, Symposium, Ps.-Lysidis Epistula ad Ipparchum, Paschalion (tantum pars).
In margine f. 46v hi duo versus leguntur: τί δὴ16 τὸν εἱρμὸν ἐξέκοψας
τοῦ λόγου / ἄφνω στερήσας ἡδονῆς ἀθανάτου; Qui scilicet indignationem
lectoris ob multa verba quae exciderunt indicant (cf. 113, 12 huius editionis).
Haec lacuna librarium satis commovit, qui post Hermiae verba χρήσιμον
καί reliquum folii 46v totumque 47r vacua reliquit.
13 Codicum notitias e catalogis ceterisque operibus, quos in adnotationibus
indicavimus, sumpsimus; hinc factum est, ut alii particulatim, alii summatim
describantur. Nonnulla tamen et ipsi addidimus, praecipue de Parisinis, qui in
Omonti catalogo nimis ieiune describuntur. Chartarum insignia raro indicavimus.
14 Sigla Couvreuriana retinere studuimus.
15 Cf. Proclus, Commentaire sur le “Parménide” de Platon, texte établi et traduit par C.
Luna et A.-Ph. Segonds, vol. 1 (Introduction générale), Paris 2007, CLVII – CLXX.
Hoc opus quantopere auxilio nobis fuerit, mox intelliges.
16 δὴ legit Couvreur, nos potius μοι vel μὲν. Certe μὲν legerunt L V. Ceterum δὴ
genuinum videtur.
X PRAEFATIO
In fine f. 93v (scilicet post finem Hermiae) haec leguntur: ὁ πρῶτος
Ἑρμῆς μνημονεύσας ἐν βίῳ / τρίτον γενέσθαι καὶ σοφὸν (edd. : σοφὸς A)
τοσαυτάκις / ἐπωνομάσθη τρισμέγιστος εἰκότως· / ὁ δεύτερος δὲ πανσό-
φως σαφηνίσας / τὸν τοῦ Πλάτωνος Φαῖδρον ἐν τρισὶ〈ν〉 (edd.) βίβλοις /
τρισόλβιος καλοῖτ’ἂν οὐκ ἀπὸ τρόπου.
In folio 96r post finem Timaei Locri, legitur17: Νικολάου18. Ἐὰν
ὀρθογωνίου τριγώνου μία τῶν περιεχουσῶν πλευρῶν τὴν ὀρθὴν δυνάμει
τριπλασίων ᾖ τῆς λοιπῆς (τουτέστι μεθ’ ἧς περιέχει τὴν ὀρθήν), ἔσται ἡ
μὲν ὀρθὴ γωνία ἡμιόλιος μὲν τῆς γωνίας, ἣν ὑποτείνει ἡ μείζων τῶν
περιεχουσῶν τὴν ὀρθήν, τριπλασίων δὲ τῆς γωνίας, ἣν ὑποτείνει ἡ
ἐλάττων τῶν περιεχουσῶν τὴν ὀρθήν· αὐτὴ δὲ ἡ γωνία, ἣν ὑποτείνει ἡ
μείζων, διπλασίων τῆς γωνίας, ἣν ὑποτείνει ἡ ἐλάττων. Ἔστω ὀρθογώ-
νιον τρίγωνον τὸ α̅β̅γ̅ ὀρθὴν ἔχον τὴν πρὸς τῷ α̅ γωνίαν, καὶ ἔστω ἡ α̅γ̅
δυνάμει τριπλασίων τῆς α̅β̅· λέγω ὅτι ἡ μὲν πρὸς τῷ α̅ γωνία ἡμιόλιός
ἐστι τῆς πρὸς τῷ β̅, τριπλασίων δὲ τῆς πρὸς τῷ γ̅, ἡ δὲ πρὸς τῷ β̅
διπλασίων τῆς πρὸς τῷ γ̅. Περιγεγράφθω γὰρ περὶ τὸ α̅β̅γ̅ τρίγωνον
ὀρθογώνιον τὸ β̅α̅γ̅ ἡμικύκλιον. Καὶ ἐπεὶ ἡ α̅γ̅ δυνάμει τριπλασίων ἐστὶ
τῆς α̅β̅, αἱ ἄρα α̅γ̅ α̅β̅ δυνάμει τριπλασίους εἰσὶ τῆς α̅β̅, καὶ ἔστιν ἡ β̅γ̅
δυνάμει ἴση ταῖς β̅α̅ α̅γ̅, καὶ ἡ β̅γ̅ (hae duae litterae evanidae sunt) ἄρα
δυνάμει τριπλασίων ἐστὶ τῆς α̅β̅, μήκει ἄρα τῆς αὐτῆς διπλασία· ἑξαγώ-
νου ἄρα ἰσοπλεύρου ἐστὶν ἡ α̅β̅, καὶ ἔστιν ἡ β̅γ̅ διάμτερος δυναμένη τὰς
β̅α̅ α̅γ̅· ἑξαγώνου οὔσης τῆς α̅β̅, τριγώνου ἄρα ἰσοπλεύρου ἡ α̅γ·̅ διπλα-
σίων ἄρα ἡ α̅γ̅ περιφέρεια τῆς α̅β̅ περιφερείας, καὶ ἐπεὶ ἡ β̅α̅γ̅ περιφέ-
ρεια ὑποδιπλασίων ἐστὶν ὅλης τῆς τοῦ κύκλου περιφερείας, ἡ δὲ τοῦ
κύκλου περιφέρεια τριπλασίων ἐστὶν τῆς α̅γ̅ περιφερείας, καὶ ἐξ ὑποδι-
πλασίου δὲ καὶ τριπλασίου σύγκειται ὁ ἡμιόλιος, ἡ β̅α̅γ̅ ἄρα περιφέρεια
ἡμιόλιός ἐστι τῆς α̅β̅ περιφερείας· καὶ βέβηκεν ἡ μὲν πρὸς τῷ α̅ γωνία
ἐπὶ τῆς β̅α̅γ̅ περιφερείας, ἡ δὲ πρὸς τῷ β̅ ἐπὶ τῆς α̅γ̅· ἐν δὲ τοῖς ἴσοις
κύκλοις αἱ γωνίαι τὸν αὐτὸν ἔ[χουσιν19 λόγον20] ταῖς περιφερείαις ἐφ’ ὧν
βεβήκασιν· ἡμιόλιος ἄρα ἡ πρὸς τῷ α̅ γωνία τῆς πρὸς τῷ β̅· διὰ τὰ αὐτὰ
δὴ καὶ ἐπεὶ διπλασία δέδεικται ἡ [α̅γ̅ περιφέρεια21] τῆς α̅β̅ περιφερείας,
17 Hoc scholium geometricum iam ediderat Couvreur (XXI – XXII); nos hic iterum id
abstersis labeculis publici iuris facimus.
18 Fuit fortasse Nicolaus Rhabdas (ut coniecit Westerink; cf. Luna-Segonds, op. cit.,
CLX adn. 2), illustris saec. XIV mathematicus.
19 Supplevit Couvreur.
20 Supplevit Lucarini; ceterum vestigium litterae γ adhuc dispicitur (ut Lucarinio
videtur).
21 Supplevit Couvreur, sicut reliqua.