Table Of ContentİktidaTraırni hi
SınıfvleaU rl us-DevleYtülkesreiln1i 7ş6i0,- 1914
MicheaMla nn
OrijiKnüanly eT:h eS ourcoefsS ociPaolw erT heR isoef C lassaensd N ation-States,
1760-19v1o4l umile, C ambridUgnei versPirtye ss.
ÇevirmenAlleRirı :z Gaü nge{n1 -8G}ü,l beŞna ş( 9-12E)l,ç iDne niEzl a( 13}H,ü seyAilnSi ö ze(n1 4S)o,n er
Torl(a1k5 1,6 ,2 1}B,i lgeSsauv c(ı1 7)M,e hmetS ai tT ür(k1 8-20}
EditöGrü:l beSna lmaSno,n eTro rlak
KapaTka sarıvmeıS ayfDaü zenGia:m zeU çak
©PhoeniYxa yıneTvüim H aklaSraık lıdır.
Aral2ı0k1 2A,n kara
PhoenYiaxy ınevi-303
ISBNN o:9 78-605-4657-22-3
PhoeniYxa yınevi
ŞehiAtd emY avuSzo kH.i tAiptt 1.4 /1
Kızılay/Ankara
TelO: ( 3124)1 99 78 1p bx
FaksO: ( 3124)1 91 61 1
e-postian:f [email protected]
http://www.phoenixkitap.com
Baskı:
DeseOnf seAt.Ş .
SertifNiok:1a 1 289
BirlMiakh .4 48C.a d4.7 6S.k .N o:2
Çankaya/AnTkealrO:a( 3124)9 64 34 3
Dağıtım:
SiyasDaalğ ıtım
ŞehiAtd emY avuSzo kH.i tAiptt 1.4 /1
Kızılay-Ankara
TelO:( 3124)1 99 78 1p bx
FaksO: ( 3124)1 91 61 1
e-postian:f [email protected]
http://www.siyasalkitap.com
iktidaTraırni hi
SınıfvleaU rl us-DevleYtülkesreilni şi
1760-1914
MichaeMla nn
il. Cilt
i ktidan Tarihi
n
Sınıflar ve Ulus-Devletlerin Yükselişi
1760-1914
Michael Mann
phoenix�
İçindekiler
Önsöz 7
.............................................................................................................................
1 Giriş .. 9
...................... .....................................................................................................
2 Ekonomik ve İdeolojik İktidar İlişkileri . . . . .. . .. . 31
............................................................
3 Bir Modern Devlet Kuramı . .. . . ... . .. . . . . S3
........... ............... ..................... .. ........................
4 Britanya'da Sanayi Devrimi ve Eski Rejim Liberalizmi, 1760-1880 .... :. ................... 101
S Amerikan Devrimi ve Konfederatif Kapitalist
Liberalizmin Kurumsallaşması . . 147
..............................................................................
6 Fransız Devrimi ve Burjuva Ulus . 177
............................................................................
7 Önceki Üç Bölüme Sonuç: Sınıfların ve Ulusların Ortaya Çıkışı. . 22S
.............................
8 Jeopolitik ve Uluslararası Kapitalizm . . 26S
....................................................................
9 Almanya Üzerindeki Mücadele 1. Prusya ve
Otoriter Ulusal Kapitalizm 309
.......................................................................................
10 Almanya Üzerindeki Mücadele: il. Avusturya ve
Konfederal Temsilcilik . . 343
.........................................................................................
11 Modern Devletin Yükselişi: 1. Nicel Bilgi . 371
..............................................................
12 Modern Devletin Yükselişi il. Askeri İktidarın Özerkliği . . 41S
................................... ...
13 Modern Devletin Yükselişi: 111. Bürokratikleşme . 4S7
..................................................
14 Modern Devletin Yükselişi: iV. Sivil Alanın Genişlemesi . . . .. 493
................................ ..
ıs Britanya İşçi Sınıfının Önlenebilir Yükselişi, 181S-1880 ........................................ S27
5
16 Orta-Sınıf Ulusu 565
....................................................................................................
17 İkinci Sanayi Devrimi'nde Sınıf Mücadelesi, 1880 - 1914:
1. Büyük Britanya . 619
....................... ..........................................................................
18 İkinci Sanayi Devrimi'nde Sınıf Mücadelesi, 1880-1914:
il. Karşılaştırmalı işçi Sınıfı Hareketleri Analizi . 651
.....................................................
19 İkinci Sanayi Devrimi'nde Sınıf Mücadelesi, 1880-1914:
111. Köylülük 717
............................................................................................................
20 Kuramsal Sonuçlar: Sınıflar, Devletler, Uluslar ve
Toplumsal İktidarın Kaynakları . 749
..................................................... ........................
21 Deneysel Sonuç -Zirve: Jeopolitik, Sınıf Mücadelesi ve
Birinci Dünya Savaşı 765
..............................................................................................
Ek: Devlet Maliyesi ve istihdamı Üzerine Ek Tablolar .............................................. 831
Dizin 843
...........................................................................................................................
6
Öns öz
Bu kitap, toplumsal iktidarın kaynaklarına ilişkin dört cilt olarak tasarladığım
çalışmanın ikinci cildidir. Ancak 1. Cilt'te taahhüt ettiğim kapsamın, 1990'da
değil 1914'te bitecek şekilde ancak% 63'ünü kapsadığını söylemeliyim.
Bu cildi yazman için, 1970'li yılların ortasından başlayarak on yıllık bir
araştırma süreci geçirdim; başlarken bu kitabın normal boyutlarda bir kitap
olacağına inanıyordum. Yıllar geçtikçe pek çok kişinin emeğinden, tavsiyelerin
den ve eleştirilerinden faydalandım. Roland Axtmann ve Mark Stephens, 11.
Bölüm' deki karşılaştırmalı istatistikleri toplamamda yardımcı oldu ve Mark, 5.
Bölüm' de de yardımlarını benden esirgemedi. Jill Stein, 6. Bölüm' de Fransız
devrimciler üzerine verileri toplamama yardım etti. Ann Kane, diğer bölümle
rin, özellikle 16. Bölüm ve sonrasının yanı sıra 19. Bölüm' de sıkı bir destek sun
du. Marjolein't Hart, John Hobson ve John B. Legler, 11. Bölüm için yayınlan
mamış verileri bana sundular. Joyce Appleby ve Gary Nash, Amerikan Devrimi;
Ed Berenson ve Ted Margadant, Fransız Devrimi; James Cronin ve Patrick
Joyce, Britanya emek tarihi; Kenneth Barkin ve Geoff Eley de Alman tarihi üze
rine, beni neredeyse hizaya getirdiler. Christopher Dandeker 12. Bölüm; Ronen
Palan 3., 8. ve 20. Bölümler; Anthony Smith ise 7. Bölüm hakkında cömert yo
rumlarını eksik etmediler. John Stephens 18. ve 19. Bölümler için inanılmaz yar
dımcı oldu. Randall Collins ve Bili Domhoff, her iki cilde dönük yoruml.arıyla
yardımcı oldular. Ayrıca buradan bu kitabın taslağını düzelten isimsiz düzelt
mene de teşekkürlerimi sunuyorum. Onun eleştiri ve düzeltmeleri, beni merkezi
fikirlerimden bazılarını açık hale getirmeye zorladı.
Londra Ekonomi ve Siyaset Bilimi Fakültesi ile Los Angeles'taki Cılifor
nia Üniversitesi'ne de bana bu on yılda sağladığı destekleyici çalışma ortamı
nedeniyle müteşekkirim. Bu iki kurum ayrıca fikirlerimi açıklığa kavuştur
makta bana yardımcı olan muazzam tartışmaların yapıldığı seminer dizisini
7
sağladılar. LSE Tarih Modelleri semineri, başta Emest Gellner ve John A.
Hall'un, UCLA Sosyal Kuram ve Karşılaştırmalı Tarih Merkezi'ndeki seminer
ler de Bob Brenner ve Perry Anderson'ın yarattığı coşku vesilesiyle çok verim
li geçti. Sekreterlerim; Londra'da Yvonne Brown, Los Angeles'ta Ke-Sook Kim,
Linda Kiang ve Alisa Rabin, bana ve çalışmama hak ettiğimizden daha iyi
davrandılar.
En büyük entelektüel borcum ise, uzun yıllardır sıcak dostluğuyla zekice
eleştirilerini harmanlamaya devam eden John A. Hali' adır. Nicky Hart ve
çocuklarımız Louise, Gareth ve Laura'ya ise sevgi ve öngörü borçluyum
Michael Mann
8
1
Giriş
Bu cilt, benim iktidar tarihime, Sanayi Devrimi'nden Bi:inci Dünya Savaşı'nın
patlak vermesine kadarki "uzun 19. yüzyıl" boyunca devam etmektedir. Odak
noktası, iktidarın en uç noktasında yer alan beş Bah ülkesidir: Fransa, Büyük
Britanya1, Habsburg Avusturyası, Prusya-Almanya ve Birleşik Devletler. Genel
kuramım değişmiyor. Toplumsal iktidarın dört kaynağı -ideolojik, ekonomik,
askeri ve siyasal- toplumların yapısını temel biçimde belirlemektedir. M€rkezi
sorum da aynı: Bu dört iktidar kaynağı arasındaki ilişkiler nedir? Bir ya da bir
kaçı toplumu biçimlendirmede nihai olarak başat mıdır?
En büyük toplum kuramcıları, bu sorulara çelişkili cevaplar verdiler.
Marx ve Engels açık ve olumlu biçimde cevapladılar. Son kertede ekonomik
ilişkilerin insan topluluklarını biçimlendirdiğini öne sürdüler. Max Weber,
"toplumsal eylemin yapıları" adını verdikleri arasındaki ilişkiler hakkında
"kayda değer hiçbir genelleme" yapılamayacağını belirterek daha olumsuz bir
cevap verdi. Marksist materyalizmi reddediyorum, ancak Weberci karamsar
lığı daha da geliştirebilir miyim?
Hem iyi hem de kötü haberler var. Okumaya devam etmenizi istiyorum,
bu yüzden iyi haberlerle başlıyorum. Bu cilt, öncelik hakkında üç önemli ge
nellemede bulunacak. Bunları hemen şimdi açıklıyorum; kitabın geri kalanı
birçok ayrıntı, özellik ve uyarı ekleyecek.
1. 18. yüzyıl boyunca, ekonomik ve askeri olmak üzere iki toplumsal ik
tidar kaynağı, Batı toplumsal yapısını belirlemede ağır bastı. 18()0 iti-
Britanya'nın bu dönem boyunca yönettiği İrlanda'yı dışarıda bırakarak sadece Britanya ana
karasını ele alıyorum. Bir çekinceden sonra tek büyük Avrupa kolonisine bu ciltte (gelecekteki
Birleşik Devletler hariç) diğer kolonilere yaklaştığım şekilde yaklaşmaya karar verdim:
Emperyal ülkeye etkide bulunmaları haricinde onları dışarıda bırakmak.
9
barıyla, "askeri devrim" ve kapitalizmin yükselişi, ilki daha ziyade
"otoriter" iktidar, ikincisi ise ağırlıklı olarak "yayılmış" iktidar sağla
yarak Batı'yı dönüştürmüştü. Sıkı bir şekilde birbirlerine geçtikleri
için,· herhangi birisine tekil, nihai bir öncelik atfedilemez.
2. Ancak, 19. yüzyılda askeri iktidar "modern devletin" içine alındıkça
ve kapitalizm ekonomiyi dönüştürmeye devam ettikçe, ekonomik ve
siyasal iktidar kaynakları hakim olmaya başladılar. Kapitalizm ve
onun sınıfları, devletler ve milletler modern zamanların belirleyici ik
tidar aktörleri haline geldiler - ilki hala daha çok yayılmışlık ve belir
sizlik sağlarken, ikincisi bu belirsizliğin otoriter çözümünün çoğunu
sağlıyor. Yine, bunlar da birbirlerinin içine geçtikleri için, herhangi bi
rine tekil, nihai bir öncelik atfedilemez.
3. İdeolojik iktidar ilişkileri bu dönemde düşüş halindeydi ve iktidar açı
sından daha az önem arz etmekteydi. Orta Çağ Avrupası belirgin bi
çimde (I. Cilt'te öne sürüldüğü üzere) Hıristiyanlık tarafından biçim
lendi; 1760' ta kiliseler hala (ancak) söylemse! iletişimin araçlarını dö
nüştürmekteydiler. Kiliseler güçlerinin birçoğunu korumuş ve okur
yazarlık önemli bir etkide bulunmuş olsa da bu dönemin daha sonra
sında mukayese edilebilir bir ideolojik iktidar hareketi ortaya çıkmadı.
En önemli modern ideolojiler sınıflar ve ulusları temel aldı. Daha son
ra açıklanan bir ayrım bağlamında, bu dönemde ideolojik iktidar (na
dir devrimci momentler dışında; bkz. 6. ve 7. Bölümler) kapitalizm,
militarizm ve devletler tarafından yaratılan kolektif aktörlerin ortaya
çıkışına yardımcı olacak şekilde "aşkın" olmaktan ziyade "içkindi".
Şimdi kötü haberler ya da daha ziyade oradan kalkarak toplumları oluş
turan karmaşayla uğraşmak için aslında daha uygun ve daha zengin bir ku
ram inşa edebileceğimiz, işleri karmaşıklaştıran haberler:
1. Dört iktidar kaynağı kendi yolunu takip eden, birbirlerine vurdukça
yön değiştiren bilardo toplarına benzemezler. "Birbirlerine geçerler",
yani karşılıklı etkileşimleri dış yönelimlerini olduğu kadar birbirleri
nin iç biçimlerini de değiştirir. Burada tartışılan olaylar -Fransız Dev
rimi, Britanya'nın yakın hegemonyası, milliyetçiliğin ya da sosyaliz
min ortaya çıkışı, orta sınıf ya da köylü siyaseti, savaşların nedenleri
Mann'ın sıklıkla kullandığı "entwined" ve "entwining" kelimelerini birbirlerine dolanmak,
sarmal hale gelmek şeklinde de çevrilebilir."Birbirlerine geçmek" karşılığı, iktidar ağlarının
birbirlerinden ayırt edilemez hale geldiğini ima ederken buradaki çeviri aslında kavramsal
düzlemdeki ayrıksılığı belirtemiyor. "İdeal tip" yönteminin bir uzantısı olarak ortaya çıkan bu
çeviri sorununu Mann, bu iktidar ağlarının gerçekte birbirlerini kestiğini, birbirlerinin üzerine
düştüğünü ve birbirlerinden ayırt edilemez olduğunu da belirttiği için "birbirlerine geçmek"
şeklinde bir çeviri ile aşmak uygun görünüyor -ç.n.
10
