III.Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu

189 Pages·2017·5.12 MB·Turkish

T.C.
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
BATI AKDENİZ TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ
III. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu
Tam Metin Bildirileri Kitabı
4-6 Ekim 2016-Antalya
BBAATTII AAKKDDEENNİİZZ TTAARRIIMMSSAALL AARRAAŞŞTTIIRRMMAA EENNSSTTİİTTÜÜSSÜÜ
IIIIII.. TTııbbbbii vvee AArroommaattiikk BBiittkkiilleerr SSeemmppoozzyyuummuu
44--66 EEkkiimm 22001166
AANNTTAALLYYAA
BBAATTII AAKKDDEENNİİZZ TTAARRIIMMSSAALL AARRAAŞŞTTIIRRMMAA EENNSSTTİİTTÜÜSSÜÜ

IIIIII.. TTııbbbbii vvee AArroommaattiikk BBiittkkiilleerr SSeemmppoozzyyuummuu
BBAATTII AAKKDDEENNİİZZ TTAARRIIMMSSAALL AARRAAŞŞTTIIRRMMAA EENNSSTTİİTTÜÜSSÜÜ
TTAAMM MMEETTİİ44NN-- 66BB EEİİLLkkDDiimmİİRR 22İİ00LL1166EE RRİİ KKİİTTAABBII
IIIIII.. TTııbbbbii vvee AArroommaattiikk BBiittkkiilleerr SSeemmppoozzyyuummuu
AANNTTAALLYYAA KURULLAR
BATI AKDENİZ TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ
44--66 EEkkiimm 22001166

BATI AIKIID. TEıNbbİZi v TeA ARroIMmaSAAtAiNNkL TT B AAAiLLtRYYkAiAAle ŞrT SIRemMpAoz EyuNmSTu İTÜSÜ Sempozyum Başkanı
III. TıbbTTi AAvMMe AMMrEEoTT4m-İİ6NNa E tBBikkİİ iLLm BDD 2iİİt0RRk1İİi6LLl eEErRR Sİİ eKKmİİTTpAAoBBzIIy umu Dr. Abdullah ÜNLÜ
ANTALYA
4-6 Ekim 2016
TTAAMM MMEETTİİNN BBİİ LLDDİİRRİİLLEERRİİ KKİİTTAABBII Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürü
ANTALYA
TAM METİN EEOOBDDrrİççLİİuuTT DnnÖÖ İÇÇRRRIIİNNLLLAAEEERRRRR İ KİTABI
Düzenleme Kurulu
DDrr.. MMuuhhaarrrr eemm GGÖÖLLÜÜKKCCÜÜ
TAM METİN BİLDİRİLERİ KİTABI
Dr. Fatma UYSAL-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

EEDDİİTT ÖÖRRLLEERR
Haluk TOKGÖZ-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
OOrrççuu nn ÇÇIINNAARR
DDrr.. MMuuEEhhDDaaİİrrrrTTeeÖÖmmRR GGLLÖÖEELLRRÜÜ KKCCÜÜ Dr. Muharrem GÖLÜKCÜ-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

OOrrççuu nn ÇÇ IINNAARR
DDrr.. MMEDuuhhİTaarrÖrreeRmmL GGEÖÖRLL ÜÜKKCCÜÜ Nurtaç ÇINAR-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Orçun ÇIN AR Orçun ÇINAR-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
EDİTÖRLER
Dr. Muharrem GÖLÜKCÜ
Orçun ÇINAR
Dr. Arzu BAYIR YEĞİN-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
Dr. Muharrem GÖLÜKCÜ

Fırat AYAS-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Dr. Fatih Alpay VURAN-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Kadriye DEMİRAY YÜKSEL-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Esra ALIM-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Fulya YÜCEOL-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Dr. Ahu ÇINAR-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Dr. Özgül KARAGÜZEL-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
Grafik&Tasarım

Aytekin AKTAŞ Ayşe KAYA-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
IS BN: 978-605-9175-87-6
Dr. Selma KÖSA-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Es er Adı: 3. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu Aytekin AKTAŞ-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Ya zar: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Dr. Seyla TEPE-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
BB aattıı AAkkddeenniizz TTaarrıımmssaall AArraaşşttıırrmmaa EEnnssttiittüüssüü DDeemmiirrcciikkaarraa mm aahh.. PPaaşşaakkaavvaakkllaarrıı ccaadd.. NNoo::1111,,
Y a yımcının Adı: Batı Akdeniz Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü / Antalya Dr. Betül SAYIN-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
P P KK::3355 MMuurraattppaaşşaa--AANNTTAALLYYAA
K onu: Akademik Yayımlar / Teknoloji, Mühendislik, Tarım
Mustafa SOYSAL-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
ee--ppoossttaa::bbaatteemm@@ttaarriimm..ggoovv..ttrr.. wweebb:: hhttttppss::////aarraassttiirrmmaa..ttaarriimm..ggoovv..ttrr//bbaatteemm
K oB B naauttıı BAAaşkklddığeeınn:ii zzT aTTrıaamrrıı mmürssüaanll leAArirr aaşşttıırrmmaa EEnnssttiittüüssüü DDeemmiirrcciikkaarraa mmaahh.. PPaaşşaakkaavvaakkllaarrıı ccaadd.. NNoo::1111,, Dr. Yusuf ARSLAN-Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Y aBPBPyKKaaıntt::ıı33ı n55AA TMMkkadduureerrinnaahiittzzipp: aa2TTşş0aaaa1--rrAAıı7mm NNssTTaallAA AALLYYrraaAAşştt ıı rrmmaa EEnnssttiittüüssüü DDeemmiirrcciikkaarraa mmaahh.. PPaaşşaakkaavvaakkllaarrıı ccaadd.. NNoo::1111,, Dilaver ARSLAN-Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

S aePPey--KKfppaoo:: 33Sss55ttaaa yMM::bbısaauuıtt:rree aa1mmttpp8@@aa3şş ttaaaa--rrAAiimmNN..TTggooAAvvLL..ttYYrr..AA ww eebb:: hhttttppss::////aarraassttiirrmmaa..ttaarriimm..ggoovv..ttrr//bbaatteemm Mehmet ALTUNKAYA-Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
BaBBtıii llddAiirrkiidlleeerrn ikkzii ttTaabbarııınnmddsaaa lyy eeArr raaallşaatnnır mmmaaa kkEaanlleestllieetrrüiisnnü ttüüDmmem ssooirrrcuuikmmarlluua lluumğğauuh .yy aaPzzaaaşrrallkaaarrvıınnaaak laaariittı ttiicrra d. No:11,
e e --ppoossttaa::bbaatteemm@@ttaarriimm..ggoovv..ttrr.. wweebb:: hhttttppss::////aarraassttiirrmmaa..ttaarriimm..ggoovv..ttrr//bbaatteemm Sabahat GÜLLÜOĞLU-Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü
BPKat:ı3 5A Mkduernaitzp aTşaa-rAımNsTalA ALYraAşt ı rma Enstitüsü Demircikara mah. Paşakavakları cad. No:11,
Şevket TEKİN-Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü
eP-Kpo:3s5ta M:bautreamtp@aştaa-rAimN.TgoAvL.tYr.A w eb: https://arastirm a.tarim.gov.tr/batem
B Biillddiirriilleerr kkiittaabbıınnddaa yyeerr aallaann mmaakkaalleelleerriinn ttüümm ssoorruummlluulluuğğuu yyaazzaarrllaarrıınnaa aaiittttiirr Dr. Mehmet HASDEMİR-Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü
e -posta:[email protected]. web: https://arastirma.tarim.gov.tr/batem

BBiillddiirriilleerr kkiittaabbıınnddaa yyeerr aallaann mmaakkaalleelleerriinn ttüümm ssoorruummlluulluuğğuu yyaazzaarrllaarrıınnaa aaiittttiirr Prof. Dr. Kenan TURGUT-Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü

Begüm TÜTÜNCÜ-Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü
Bi ldiriler kitabında yer alan makalelerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir

Bildiriler kitabında yer alan makalelerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir
BATI AKDENİZ TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ
III. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu
4-6 Ekim 2016
ANTALYA
BATI AKDENİZ TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ

III. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu
BATI AKDENİZ TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ
TAM METİ4N- 6B EİLkDimİR 2İ0L16E Rİ KİTABI
III. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu
ANTALYA KURULLAR
4-6 Ekim 2016

ANTALYA Sempozyum Başkanı

TAM METİN BİLDİRİLERİ KİTABI Dr. Abdullah ÜNLÜ

TAM METİN BİLDİRİLERİ KİTABI Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürü

EDİTÖRLER

Orçun ÇINAR
Düzenleme Kurulu

Dr. Muharrem GÖLÜKCÜ
Dr. Fatma UYSAL-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

EDİTÖRLER
Haluk TOKGÖZ-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
Orçun ÇINAR
Dr. MuEhDaİrrTeÖmR GLÖELRÜ KCÜ Dr. Muharrem GÖLÜKCÜ-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
Orçun ÇINAR

Dr. Muharrem GÖLÜKCÜ Nurtaç ÇINAR-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Orçun ÇINAR-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Dr. Arzu BAYIR YEĞİN-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Fırat AYAS-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Dr. Fatih Alpay VURAN-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
Kadriye DEMİRAY YÜKSEL-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
Esra ALIM-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
Fulya YÜCEOL-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
Dr. Ahu ÇINAR-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Dr. Özgül KARAGÜZEL-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Ayşe KAYA-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Dr. Selma KÖSA-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Aytekin AKTAŞ-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Dr. Seyla TEPE-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
B atı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Demircikara mah. Paşakavakları cad. No:11,

Dr. Betül SAYIN-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
P K:35 Muratpaşa-ANTALYA

Mustafa SOYSAL-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü

e-posta:[email protected]. web: https://arastirma.tarim.gov.tr/batem

Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Demircikara mah. Paşakavakları cad. No:11, Dr. Yusuf ARSLAN-Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

BPKat:ı3 5A Mkduernaitzp aTşaa-rAımNsTalA ALYraAşt ı rma Enstitüsü Demircikara mah. Paşakavakları cad. No:11, Dilaver ARSLAN-Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Pe-Kpo:3s5ta M:bautreamtp@aştaa-rAimN.TgoAvL.tYr.A w eb: https://arastirma.tarim.gov.tr/batem Mehmet ALTUNKAYA-Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
Bildiriler kitabında yer alan makalelerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir
e -posta:[email protected]. web: https://arastirma.tarim.gov.tr/batem Sabahat GÜLLÜOĞLU-Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü
Şevket TEKİN-Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü

Bildiriler kitabında yer alan makalelerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir Dr. Mehmet HASDEMİR-Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü
Bildiriler kitabında yer alan makalelerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir Prof. Dr. Kenan TURGUT-Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü
Begüm TÜTÜNCÜ-Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü
KURULLAR
Bilim Kurulu
Prof. Dr. Adil GÜNER-Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi
Prof. Dr. Ahmet AKSOY-Akdeniz Ünv. Fen Fak. Biyoloji Bölümü
Prof. Dr. Ayhan CEYLAN-Emekli Öğretim Üyesi
Prof. Dr. Ayhan TOPUZ-Akdeniz Ünv. Zir. Fak. Gıda Mühendisliği Bölümü
Prof. Dr. Ekrem SEZİK-Yeditepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi
Prof. Dr. Emine BAYRAM-Ege Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü
Prof. Dr. Fatih DEMİRCİ-Anadolu Ünv. Eczacılık Fakültesi
Prof. Dr. Gülaçtı TOPÇU-Bezmi Alem Üniversitesi Eczacılık Fakültesi
Prof. Dr. Güngör YILMAZ-Gaziosmanpaşa Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü
Prof. Dr. Hasan BAYDAR-Süleyman Demirel Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü
Prof. Dr. Hasan ÖZÇELİK-Süleyman Demirel Ünv. Fen Fak. Biyoloji Bölümü
Prof. Dr. Hüseyin BASIM-Akdeniz Ünv. Zir. Fak. Bitki Koruma Bölümü
Prof. Dr. Hüsnü Can BAŞER-Yakın Doğu Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi
Prof. Dr. İsa TELCİ-Süleyman Demirel Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü
Prof. Dr. Kenan TURGUT-Akdeniz Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü
Prof. Dr. Kudret KEVSEROĞLU-Ondokuzmayıs Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü
Prof. Dr. Mehmet ARSLAN-Erciyes Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü
Prof. Dr. Menşure ÖZGÜVEN-Konya Gıda ve Tarım Ünv. Müh. Doğa Bil. Fak.
Prof. Dr. Murat KARTAL-Bezmi Alem Üniversitesi Eczacılık Fakültesi
Prof. Dr. Mustafa KARHAN-Akdeniz Ünv. Zir. Fak. Gıda Mühendisliği Bölümü
Prof. Dr. Nedime AZKAN-Uludağ Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü
Prof. Dr. Neşet ARSLAN-Ankara Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü
Prof. Dr. Olcay ARABACI-Adnan Menderes Ünv. Zir. Fak.Tarla Bitkileri Bölümü
Prof. Dr. Ramazan GÖKTÜRK-Akdeniz Ünv. Fen Fak. Biyoloji Bölümü
Prof. Dr. Saliha KIRICI-Çukurova Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü
Prof. Dr. Temel ÖZEK-Anadolu Ünv. Eczacılık Fak.
Doç. Dr. Cesarettin ALAŞALVAR-TÜBİTAK - MAM Gıda Enstitüsü
Dr. A. Osman SARI-Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
Dr. Betül SAYIN-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
Dr. Fetullah TEKİN-GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü
Dr. Muharrem GÖLÜKCÜ-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
Dr. Ünal KARİK-Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü
KKUURRUULLLLAARR
BBiilliimm KKuurruulluu KURULLAR
PPrrooff.. DDrr.. AAddiill GGÜÜNNEERR--NNeezzaahhaatt GGöökkyyiiğğiitt BBoottaanniikk BBaahhççeessii Bilimsel Sekreterya
PPrrooff.. DDrr.. AAhhmmeett AAKKSSOOYY--AAkkddeenniizz ÜÜnnvv.. FFeenn FFaakk.. BBiiyyoolloojjii BBööllüümmüü Fatma UYSAL-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
PPrrooff.. DDrr.. AAyyhhaann CCEEYYLLAANN--EEmmeekkllii ÖÖğğrreettiimm ÜÜyyeessii
Nurtaç ÇINAR-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
PPrrooff.. DDrr.. AAyyhhaann TTOOPPUUZZ--AAkkddeenniizz ÜÜnnvv.. ZZiirr.. FFaakk.. GGııddaa MMüühheennddiisslliiğğii BBööllüümmüü
Dr. Muharrem GÖLÜKCÜ-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
PPrrooff.. DDrr.. EEkkrreemm SSEEZZİİKK--YYeeddiitteeppee ÜÜnniivveerrssiitteessii EEcczzaaccııllııkk FFaakküülltteessii
Dr. Arzu BAYIR YEĞİN-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
PPrrooff.. DDrr.. EEmmiinnee BBAAYYRRAAMM--EEggee ÜÜnnvv.. ZZiirr.. FFaakk.. TTaarrllaa BBiittkkiilleerrii BBööllüümmüü
Orçun ÇINAR-Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü
PPrrooff.. DDrr.. FFaattiihh DDEEMMİİRRCCİİ--AAnnaaddoolluu ÜÜnnvv.. EEcczzaaccııllııkk FFaakküülltteessii
Begüm TÜTÜNCÜ-Akdeniz Ünv. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü
PPrrooff.. DDrr.. GGüüllaaççttıı TTOOPPÇÇUU--BBeezzmmii AAlleemm ÜÜnniivveerrssiitteessii EEcczzaaccııllııkk FFaakküülltteessii

PPrrooff.. DDrr.. GGüünnggöörr YYIILLMMAAZZ--GGaazziioossmmaannppaaşşaa ÜÜnnvv.. ZZiirr.. FFaakk.. TTaarrllaa BBiittkkiilleerrii BBööllüümmüü
PPrrooff.. DDrr.. HHaassaann BBAAYYDDAARR--SSüülleeyymmaann DDeemmiirreell ÜÜnnvv.. ZZiirr.. FFaakk.. TTaarrllaa BBiittkkiilleerrii BBööllüümmüü
PPrrooff.. DDrr.. HHaassaann ÖÖZZÇÇEELLİİKK--SSüülleeyymmaann DDeemmiirreell ÜÜnnvv.. FFeenn FFaakk.. BBiiyyoolloojjii BBööllüümmüü Sempozyum Konuları
PPrrooff.. DDrr.. HHüüsseeyyiinn BBAASSIIMM--AAkkddeenniizz ÜÜnnvv.. ZZiirr.. FFaakk.. BBiittkkii KKoorruummaa BBööllüümmüü • Çoğaltma ve Yetiştirme Teknikleri
PPrrooff.. DDrr.. HHüüssnnüü CCaann BBAAŞŞEERR--YYaakkıınn DDooğğuu ÜÜnniivveerrssiitteessii,, EEcczzaaccııllııkk FFaakküülltteessii
• Biyoçeşitlilik ve Koruma
PPrrooff.. DDrr.. İİssaa TTEELLCCİİ--SSüülleeyymmaann DDeemmiirreell ÜÜnnvv.. ZZiirr.. FFaakk.. TTaarrllaa BBiittkkiilleerrii BBööllüümmüü
• Genetik, Islah ve Biyoteknoloji
PPrrooff.. DDrr.. KKeennaann TTUURRGGUUTT--AAkkddeenniizz ÜÜnnvv.. ZZiirr.. FFaakk.. TTaarrllaa BBiittkkiilleerrii BBööllüümmüü
• Hasat Sonrası İşlemler
PPrrooff.. DDrr.. KKuuddrreett KKEEVVSSEERROOĞĞLLUU--OOnnddookkuuzzmmaayyııss ÜÜnnvv.. ZZiirr.. FFaakk.. TTaarrllaa BBiittkkiilleerrii BBööllüümmüü
• İşlenmesi ve Ticareti
PPrrooff.. DDrr.. MMeehhmmeett AARRSSLLAANN--EErrcciiyyeess ÜÜnnvv.. ZZiirr.. FFaakk.. TTaarrllaa BBiittkkiilleerrii BBööllüümmüü
• Fonksiyonel Gıda Olarak Kullanımı
PPrrooff.. DDrr.. MMeennşşuurree ÖÖZZGGÜÜVVEENN--KKoonnyyaa GGııddaa vvee TTaarrıımm ÜÜnnvv.. MMüühh.. DDooğğaa BBiill.. FFaakk..
• Peyzaj Alanında Kullanım
PPrrooff.. DDrr.. MMuurraatt KKAARRTTAALL--BBeezzmmii AAlleemm ÜÜnniivveerrssiitteessii EEcczzaaccııllııkk FFaakküülltteessii
PPrrooff.. DDrr.. MMuussttaaffaa KKAARRHHAANN--AAkkddeenniizz ÜÜnnvv.. ZZiirr.. FFaakk.. GGııddaa MMüühheennddiisslliiğğii BBööllüümmüü • Analitik Çalışmalar
PPrrooff.. DDrr.. NNeeddiimmee AAZZKKAANN--UUlluuddaağğ ÜÜnnvv.. ZZiirr.. FFaakk.. TTaarrllaa BBiittkkiilleerrii BBööllüümmüü • Biyolojik Aktiviteler
PPrrooff.. DDrr.. NNeeşşeett AARRSSLLAANN--AAnnkkaarraa ÜÜnnvv.. ZZiirr.. FFaakk.. TTaarrllaa BBiittkkiilleerrii BBööllüümmüü • Uçucu Yağlar
PPrrooff.. DDrr.. OOllccaayy AARRAABBAACCII--AAddnnaann MMeennddeerreess ÜÜnnvv.. ZZiirr.. FFaakk..TTaarrllaa BBiittkkiilleerrii BBööllüümmüü
• Etnobotanik
PPrrooff.. DDrr.. RRaammaazzaann GGÖÖKKTTÜÜRRKK--AAkkddeenniizz ÜÜnnvv.. FFeenn FFaakk.. BBiiyyoolloojjii BBööllüümmüü

PPrrooff.. DDrr.. SSaalliihhaa KKIIRRIICCII--ÇÇuukkuurroovvaa ÜÜnnvv.. ZZiirr.. FFaakk.. TTaarrllaa BBiittkkiilleerrii BBööllüümmüü

PPrrooff.. DDrr.. TTeemmeell ÖÖZZEEKK--AAnnaaddoolluu ÜÜnnvv.. EEcczzaaccııllııkk FFaakk..

DDooçç.. DDrr.. CCeessaarreettttiinn AALLAAŞŞAALLVVAARR--TTÜÜBBİİTTAAKK -- MMAAMM GGııddaa EEnnssttiittüüssüü

DDrr.. AA.. OOssmmaann SSAARRII--TTaarrıımmssaall AArraaşşttıırrmmaallaarr vvee PPoolliittiikkaallaarr GGeenneell MMüüddüürrllüüğğüü

DDrr.. BBeettüüll SSAAYYIINN--BBaattıı AAkkddeenniizz TTaarrıımmssaall AArraaşşttıırrmmaa EEnnssttiittüüssüü
DDrr.. FFeettuullllaahh TTEEKKİİNN--GGAAPP UUlluussllaarraarraassıı TTaarrıımmssaall AArraaşşttıırrmmaa EEnnssttiittüüssüü
DDrr.. MMuuhhaarrrreemm GGÖÖLLÜÜKKCCÜÜ--BBaattıı AAkkddeenniizz TTaarrıımmssaall AArraaşşttıırrmmaa EEnnssttiittüüssüü
DDrr.. ÜÜnnaall KKAARRİİKK--EEggee TTaarrıımmssaall AArraaşşttıırrmmaa EEnnssttiittüüssüü
Sponsor Firmalar
Ali Nihat Gökyiğit Vakfı
Antalya Ticaret Borsası
Antalya Ticaret ve Sanayi Odası
Botanika Tarım
Grow Fide Üretim ve Ticaret A.Ş.
Kütaş A.Ş.
Medimpeks Medikal Malzemeleri Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.
Naturmed İlaç Kimya ve Kozmetik San Tic Ltd Şti
NBT Essantial Oils Manufacturing & Trading Co.
SEM Laboratuar Cihazları Pazarlama Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Önsöz
Türkiye tıbbi ve aromatik bitkiler alanında önemli bir potansiyele sahiptir. Gerek sağlık
amaçlı gerekse de gıda ihtiyacını karşılamada tıbbi ve aromatik bitkilere yönelim gün geçtikçe
artmaktadır. Bu bitkilerin farklı kısımları bitkisel ilaç olarak değerlendirilmesinin yanında; gıda,
Sponsor Firmalar
kozmetik ve zirai mücadele alanlarında geniş bir kullanıma sahiptir.
Ali Nihat Gökyiğit Vakfı
Tıbbi ve aromatik bitki alanındaki bilimsel çalışmaları ilgili paydaşların hizmetine sunmak
Antalya Ticaret Borsası
amacıyla, iki yılda bir düzenlenen Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumunun üçüncüsü Batı
Antalya Ticaret ve Sanayi Odası
Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Akdeniz Üniversitesi işbirliği ile 4-6 Ekim 2016
Botanika Tarım
tarihleri arasında Antalya-Belek’te gerçekleştirilmiştir.
Grow Fide Üretim ve Ticaret A.Ş.
Sempozyuma üniversitelerden, araştırma enstitülerinden ve özel sektörden oluşmak
Kütaş A.Ş.
üzere farklı disiplinlerden toplam 144 kişi katılmıştır. Üç gün süresince 12 oturumda
Medimpeks Medikal Malzemeleri Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.
gerçekleştirilen sempozyumun ilk günkü açılış oturumunda “Türkiye’nin Önemli Aromatik
Naturmed İlaç Kimya ve Kozmetik San Tic Ltd Şti
Bitkileri ve Uçucu Yağları”, “Tıbbi Bitkilerin Dünü, Bugünü ve Yarını”, “Şekerotu (Stevia
NBT Essantial Oils Manufacturing & Trading Co.
rebaudiana Bertoni): Kalorisiz Doğal Tatlandırıcı” ve “Türkiye’de Kekik Tarımı, Ticareti ve
SEM Laboratuar Cihazları Pazarlama Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Karşılaşılan Sorunlar” konu başlıkları altında dört adet çağrılı bildiri sunumları

gerçekleştirilmiştir.

Sempozyum kapsamında çoğaltma ve yetiştirme teknikleri, biyoçeşitlilik ve koruma,

genetik, ıslah ve biyoteknoloji, hasat sonrası işlemler, işlenmesi ve ticareti, fonksiyonel gıda

olarak kullanımı, peyzaj alanında kullanım, analitik çalışmalar, biyolojik aktiviteler, uçucu
yağlar ve etnobotanik konu başlıkları altında hazırlanmış olan toplam 104 adet çalışma (43 sözlü,
61 poster) sunulmuştur. Sempozyuma özel sektör kuruluşlarının destek ve katılımları sağlanmıştır.
III. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumuna katılan, destekte bulunan tüm kişi, kurum
ve kuruluşlara, sempozyum düzenleme kurulu adına teşekkür eder, kongrede sunulan bildirilerin
ülkemiz tıbbi ve aromatik bitkiler sektörünün geleceğine katkıda bulunmasını dileriz.

Sempozyum Düzenleme Kurulu Adına
Dr. Abdullah ÜNLÜ

i
Sempozyum Sonuç Bildirgesi
İki yılda bir düzenlenen Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumunun üçüncüsü 4-6
Ekim 2016 tarihleri arasında Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü ev sahipliğinde
Antalya Spice Otel’de gerçekleştirilmiştir. Kongreye üniversitelerden, Tarımsal Araştırmalar
ve Politikalar Genel Müdürlüğü’nden, araştırma enstitülerinden, Bitkisel Üretim Genel
Müdürlüğü’nden (BÜGEM), Gıda-Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarım İl
Müdürlüklerinden ve özel sektör temsilcilerinden oluşmak üzere farklı disiplinlerden toplam
144 kişi katılmıştır. Üç gün süresince iki farklı salonda 12 farklı oturumda gerçekleştirilen
sempozyumun ilk günkü açılış oturumunda Türkiye’nin Önemli Aromatik Bitkileri ve Uçucu
Yağları, Tıbbi Bitkilerin Dünü, Bugünü ve Yarını, Şekerotu (Stevia rebaudiana Bertoni):
Kalorisiz Doğal Tatlandırıcı, Türkiye’de Kekik Tarımı, Ticareti ve Karşılaşılan Sorunlar
konularında dört adet çağrılı bildirinin sunumu gerçekleştirilmiştir.
Sempozyum kapsamında; Tıbbi-aromatik bitkilerin çoğaltma ve yetiştirme teknikleri,
biyoçeşitlilik ve koruma, genetik, ıslah ve biyoteknoloji, hasat sonrası işlemler, işlenmesi ve
ticareti, fonksiyonel gıda olarak kullanımı, peyzaj alanında kullanım, analitik çalışmalar,
biyolojik aktiviteler, uçucu yağlar ve etnobotanik konularında hazırlanmış olan toplam 104
adet bilimsel çalışma (43 sözlü, 61 poster) sunulmuştur.
Sözlü bildiri sunumlarının 31’i üniversitelerdeki akademik personel tarafından, 11’i
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığında çalışan
araştırıcılar tarafından, 1’i ise Gıda-Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarım İl Müdürlüğü
personeli tarafından yapılmıştır.
Sempozyum süresince edinilen izlenimler, sunulan bildirilerde görüşülen konular ve
tartışmalar sonucunda ortaya çıkan bazı hususlar şu şekilde özetlenebilir.
1. Tıbbi ve aromatik bitkilerine yönelik farklı disiplinlerde çalışmalar gözlenmiştir.
2. Ülkemizin coğrafik konumu ve ekolojik özellikleri sayesinde çok sayıda tıbbi ve
aromatik bitki türü doğal olarak yetişmekte olup, tıbbi ve aromatik bitki üretimini
arttırma potansiyeli olduğuna dikkat çekilmiştir.
3. Son yıllarda gıda, ilaç ve kozmetik alanlarında dünyada ve ülkemizde sentetik
bazlı ürünler yerine bitkisel kaynaklı doğal ürünlerin kullanımının giderek artışının
önem kazandığı belirtilmiştir.
4. Doğal kaynakların bilinçsiz kullanımı ve tahribatına karşı tıbbi ve aromatik
bitkilerin kültüre alınması, üretim aşamasında organik üretim kriterlerine azami
özen gösterilmesi gerekliliği vurgulanmıştır.
5. Tıbbi ve aromatik bitkilerin üretim, hasat ve ihracat aşamalarında standart ve kalite
konularında sıkıntılar olduğu, özellikle üretim ve hasattaki kalite kayıplarının
önüne geçmek için üreticilere yönelik eğitimlere ağırlık verilmesi gerekliliğine
dikkat çekilmiştir.
ii
Sempozyum Sonuç Bildirgesi 6. Tarımsal amaçlı kooperatiflerin konu ile ilgili çalışmalarının desteklenmesi ve bu
İki yılda bir düzenlenen Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumunun üçüncüsü 4-6 konuda yatırım yapan kuruluşların haksız rekabete karşı korunması ve pazarda
Ekim 2016 tarihleri arasında Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü ev sahipliğinde kalite ve standartlara uygun ürünlerin yer alması amacı ile kontrol ve denetimlerin
Antalya Spice Otel’de gerçekleştirilmiştir. Kongreye üniversitelerden, Tarımsal Araştırmalar hassasiyetle yapılması gerekliliği vurgulanmıştır.
ve Politikalar Genel Müdürlüğü’nden, araştırma enstitülerinden, Bitkisel Üretim Genel 7. Ülkemizde tıbbi ve aromatik bitkilerin değerlendirilmesi ve dış pazarlara ham
Müdürlüğü’nden (BÜGEM), Gıda-Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarım İl madde ve yarı mamul olarak pazarlanmasının yanında işlenmiş ürün olarak da
Müdürlüklerinden ve özel sektör temsilcilerinden oluşmak üzere farklı disiplinlerden toplam satılabilmesi için gerekli çalışmaların yapılması gerektiği belirtilmiştir.
144 kişi katılmıştır. Üç gün süresince iki farklı salonda 12 farklı oturumda gerçekleştirilen 8. Tıbbi ve aromatik bitkilerin üretim aşamasında sözleşmeli tarım uygulamalarının
sempozyumun ilk günkü açılış oturumunda Türkiye’nin Önemli Aromatik Bitkileri ve Uçucu önemi vurgulanmıştır.
Yağları, Tıbbi Bitkilerin Dünü, Bugünü ve Yarını, Şekerotu (Stevia rebaudiana Bertoni):
9. Tıbbi ve aromatik bitkilerinin üretiminde uygun dozda ilaç ve gübre kullanımına
Kalorisiz Doğal Tatlandırıcı, Türkiye’de Kekik Tarımı, Ticareti ve Karşılaşılan Sorunlar
dikkat edilmesi, özellikle kalıntı sorunun önlenmesi amacı ile iyi tarım
konularında dört adet çağrılı bildirinin sunumu gerçekleştirilmiştir.
uygulamalarının kullanılmasının gerekliliği vurgulanmıştır.
10. Ülkemizde tıbbi ve aromatik bitkilerin pazarlanmasında tağşiş konusunun önemine
Sempozyum kapsamında; Tıbbi-aromatik bitkilerin çoğaltma ve yetiştirme teknikleri,
dikkat çekilmiştir.
biyoçeşitlilik ve koruma, genetik, ıslah ve biyoteknoloji, hasat sonrası işlemler, işlenmesi ve
11. Aktarların ilaç yapma yetkisinin olmadığı, bunların sadece bitki tedarikçisi
ticareti, fonksiyonel gıda olarak kullanımı, peyzaj alanında kullanım, analitik çalışmalar,
oldukları vurgulanarak ilaç yapma yetkisinin sadece eczacılara ait olduğu
biyolojik aktiviteler, uçucu yağlar ve etnobotanik konularında hazırlanmış olan toplam 104
belirtilmiştir.
adet bilimsel çalışma (43 sözlü, 61 poster) sunulmuştur.
12. Ayrıca bitkisel drogların doğru şekilde standardize edilip, Avrupa
Farmokopesi’nde ki standartlara uygunluğu ile yapılan içerik analizlerinde elde
Sözlü bildiri sunumlarının 31’i üniversitelerdeki akademik personel tarafından, 11’i
edilen değerlerin karşılaştırılması gerektiği dile getirilmiştir. Ülkemizde Eczacılık
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığında çalışan
Fakülteleri’nde Fitoterapi bölümlerinin açıldığı, onların kullanacakları standart
araştırıcılar tarafından, 1’i ise Gıda-Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarım İl Müdürlüğü
droglarının olmadığı vurgulanmıştır. Bu nedenle; enstitü ve üniversitelerdeki
personeli tarafından yapılmıştır.
araştırmacıların geliştirdikleri ıslah materyallerinden standart drogların elde
edilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Sempozyum süresince edinilen izlenimler, sunulan bildirilerde görüşülen konular ve
13. Malatya Arapgir Belediye Başkanlığının istekleri doğrultusunda Arapgir ilçesinde
tartışmalar sonucunda ortaya çıkan bazı hususlar şu şekilde özetlenebilir.
15 Eylül-15 Ekim 2017 tarihleri arasında uygun bir zamanda iki günlük çalıştay
düzenlenmesine karar verilmiştir.
1. Tıbbi ve aromatik bitkilerine yönelik farklı disiplinlerde çalışmalar gözlenmiştir.
14. Kongre sonunda, iki yılda bir yapılan sempozyumun 2018 yılında, Ege
2. Ülkemizin coğrafik konumu ve ekolojik özellikleri sayesinde çok sayıda tıbbi ve
Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü tarafından İzmir’de
aromatik bitki türü doğal olarak yetişmekte olup, tıbbi ve aromatik bitki üretimini
gerçekleştirilmesine karar verilmiştir.
arttırma potansiyeli olduğuna dikkat çekilmiştir.
3. Son yıllarda gıda, ilaç ve kozmetik alanlarında dünyada ve ülkemizde sentetik

bazlı ürünler yerine bitkisel kaynaklı doğal ürünlerin kullanımının giderek artışının

önem kazandığı belirtilmiştir.
4. Doğal kaynakların bilinçsiz kullanımı ve tahribatına karşı tıbbi ve aromatik
bitkilerin kültüre alınması, üretim aşamasında organik üretim kriterlerine azami

özen gösterilmesi gerekliliği vurgulanmıştır.

5. Tıbbi ve aromatik bitkilerin üretim, hasat ve ihracat aşamalarında standart ve kalite

konularında sıkıntılar olduğu, özellikle üretim ve hasattaki kalite kayıplarının
önüne geçmek için üreticilere yönelik eğitimlere ağırlık verilmesi gerekliliğine
dikkat çekilmiştir.

ii iii
Sayfa
Önsöz………………………………………………………………………………. i
Sempozyum Sonuç Bildirgesi……………………………………………………… ii
İçindekiler………………………………………………………………………….. iv
Isırgan Otunun (Urtica ssp.) Tamamlayıcı Tıpta Kullanımı……………………… 1-6
Selim Aytaç, Ali Kemal Ayan, Çiğdem Yiğen
Bornova Ekolojik Koşullarında Achillea millefolium Grubuna Ait Türler Üzerinde
Yürütülen Çalışmalar…………………………………………………… 7-18
Çiğdem Sönmez, Emine Bayram, Özgür Tatar, Sıdıka Ekren, Aynur Gürel,
Mithat Nuri Gevrek, Aglika Edreva, Antonina Vitkova
Gibberellik Asit Uygulamalarının Urginea maritima (Ada Soğanı) Tohumlarının
Çimlenmesi Üzerine Etkileri……………………………………………………… 19-23
Tuncay Çalışkan, Hasan Maral, Melek Akgül, Saliha Kırıcı
Karabuğdayın (Fagopyrum esculentum Moench.) İkinci Ürün Olarak Yetiştirilme
İmkanının Araştırılması……………………………………………… 24-27
Ahmet Güneş, Hasan Koç, Oğuz Gündüz, Şeref Aksoyak, Şaban Işık, Aysun
Göçmen Akçacık
Ankara ve Tokat Koşullarında Yetiştirilen Tescilli Bazı Haşhaş (Papaver
somniferum L.) Çeşitlerinin Morfin ve Diğer Alkaloidler Yönünden
Karşılaştırılması……………………………………………………………………
28-31

Neşet Arslan, Güngör Yılmaz, Yasin Özgen, Levent Yazıcı
Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Büyümesine ve Sekonder Metabolitlere İklim
Değişikliliğinin Etkisi……………………………………………………………... 32-34
Aylin Soleymani, Reza Amirnia, Mahdi Ghiyasi
Biberiye (Rosmarinus officinalis L.) Bitkisinde Morfogenetik
Varyabilitenin Belirlenmesi………………………………………………………. 35-39
Muzaffer Kırpık, Memet İNAN
Calendula officinalis (Aynısafa) Tohumlarının Çimlenmesi Üzerine Işık ve
Karanlıkta Farklı Uygulamaların Etkileri………………………………………….. 40-43
Tuncay Çalışkan, Hasan Maral, Ali Tekdemir, Saliha Kırıcı
Türkiye’de Çemen Tarımı………………………………………………………… 44-47
Adem Erol, Ömer Suha Uslu, Mustafa Kızılşimşek, Osman Gedik
Bornova Ekolojik Koşullarında Achillea millefolium Grubuna Ait Türler Üzerinde
Yürütülen Çalışmalar…………………………………………………… 48-59
Çiğdem Sönmez, Emine Bayram, Özgür Tatar, Sıdıka Ekren, Aynur Gürel,
Mithat Nuri Gevrek, Aglika Edreva, Antonina Vitkova
Türkiye’de Defne Yaprağı Üretimi ve Pazarlaması………………………………. 60-65

Mustafa Öztürk, Mükremin Temel, Ahmet Bircan Tınmaz
Farklı Kişniş (Coriandrum sativum L.) Çeşitlerinde Değişik Ekim Mesafelerinin
Verim ve Kalite Üzerine Etkisi…………………………………………………… 66-74
Doğan Aydın, Duran Katar
Çukurova Koşullarında Fesleğen (Ocimum basilicum L.) Bitkisinde Farklı Hasat
Dönemlerinde Herba Verimi ve Uçucu Yağ Oranlarının Belirlenmesi………….. 75-80
Hasan Maral, Tuncay Çalışkan, Hakan Akın, Saliha Kırıcı
iv