Table Of ContentЖАШ ТҤРКОЛОГДОРДУН II СИМПОЗИУМУ
(Чыңгыз Айтматовдун 80 жылдыгына арналат)
II. GENÇ TÜRKOLOGLAR SEMPOZYUMU
(Cengiz Aytmatov’un Doğumunun 80. Yılına Armağan )
БИЛДИРҤҤЛӨР
BĠLDĠRĠLER
УДК
ББК
Кыргыз-Түрк «Манас» университети
Гуманитардык факультет
Түркология бӛлүмү
Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi
Türkoloji Bölümü
Жаш Тҥркологдордун II симпозиумунун билдирҥҥлөрҥ. II. Genç Türkologlar
Sempozyumu Bildirileri – Б.: 2011. – 136 б.
ISBN
Бул эмгекте 2008-жылдын 22-26-апрель айында Жаш Түркологдордун II
симпозиумунда жасалган билдирүүлӛр орун алды.
УДК
ББК
ISBN © KТМУ, 2011
Кыргыз-Тҥрк «Манас» университетинин басылмалары: 148
Конференциялар тизмеси: 19
Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları: 148
Kongreler Dizisi: 19
Гуманитардык факультет Edebiyat Fakültesi
Тҥркология бөлҥмҥ Türkoloji Bölümü
ЖАШ ТҤРКОЛОГДОРДУН II СИМПОЗИУМУ
(Чыңгыз Айтматовдун 80 жылдыгына арналат)
II. GENÇ TÜRKOLOGLAR SEMPOZYUMU
(Cengiz Aytmatov’un Doğumunun 80. Yılına Armağan )
БИЛДИРҤҤЛӨР
BĠLDĠRĠLER
22-26-апрель, 2008-ж. / Бишкек
22-26 Nisan 2008 / BiĢkek
Бишкек-2011
BiĢkek-2011
ЖАШ ТҤРКОЛОГДОРДУН II СИМПОЗИУМУ
II. GENÇ TÜRKOLOGLAR SEMPOZYUMU
Төрагалар BaĢkanlar
Проф., док. Сулайман Кайыпов Prof. Dr. Sulayman Kayıpov
Проф., док. Угур Орал Prof. Dr. Uğur Oral
Уюштуруу тобу Düzenleme Kurulu
Илхан Шахин Ġlhan ġahin
Лайли Үкүбаева Layli Ükübayeva
Орхан Билгин Orhan Bilgin
Кадыралы Конкобаев Kadıralı Konkobayev
Бурул Сагынбаева Burul Sagınbayeva
Шерифе Озер ġerife Özer
Чынар Жылкычиева Çınar Cılkıçiyeva
Угур Солдан Uğur Soldan
Мирзат Ракымбек уулу Mirzat Rakımbek uulu
Нурдин Усеев Nurdin Useyev
Секретариат Sekreterya
Таалай Абдиев Taalay Abdiyev
Гӛксел Ӛзтүрк Göksel Öztürk
Айхан Челикбай Ayhan Çelikbay
Ибрахим Шахин Ġbrahim ġahin
АЛГЫ СӨЗ
Университетибиздин Гуманитардык факультетинин Түркология бӛлүмү,
Жаш түркологдордун 1-симпозиумунун жаш изилдӛӛчүлӛр үчүн пайдалуу
болгонун эске алып, симпозиумдун экинчисин уюштуруу тууралуу чечим
чыгарган. Бул чечимдин негизинде 2008-жылы 22-26-апрель күндӛрү Жаш
түркологдордун 2-симпозиуму ӛткӛрүлгӛн. Симпозиум түрк дүйнӛсүнүн улуу
жазуучусу Чыңгыз Айтматовдун 80 жылдыгына арналып “Түрк дүйнӛсү жана
Түркстан” деген темада ӛткӛн. Симпозиум “Айтматов жумалыгынын”
алкагында улуу жазуучунун катышуусу менен ӛзгӛчӛ бийик деңгээлде ӛткӛн.
Симпозиумга белгилүү илимпоздорду чакыруу, алар менен жаш
түркологдорду тааныштырып, пикир алмашууларына шарт түзүп берүү
бӛлүмүбүздүн салтына айланган. Жаш түркологдордун 2-симпозиумуна
Кыргызстандан ф.и.д., Улуттук илимдер академиясынын мүчӛ-коррес-
понденти Абдыкадыр Садыков, Түркиядан болсо тилчи жана адабиятчылар
проф., др. Кемал Эраслан, проф., др. Лейла Карахан жана проф., др. Кемал
Явуз сыяктуу агай-эжейлерибиз келип, түркология илиминин актуалдуу
маселелери жана ӛзгӛчӛ маанилүү темалары тууралуу доклад окушуп, ошол
эле учурда симпозиум отурумдарына тӛрагалык кылышкан.
Жаш түркологдордун 2-симпозиумуна сексенден ашуун жаш түрколог
катышып, алардын отуз сегизи доклад окушкан. Симпозиумда
университетибизден тышкары, Бишкек Гуманитардык университетинен,
Афйон Карахисар Кожатепе университетинен (Түркия) жана Каракалпакстан
мамлекеттик университетинен (Ӛзбекстандагы Каракалпак автономиялык
облусу) келген катышуучулар доклад окушуп, жаш түркологдор илимий
изилдӛӛлӛр тууралуу пикир алмашуу мүмкүнчүлүгүнӛ ээ болушкан.
Бӛлүмүбүз тарабынан уюштурулган бул маанилүү илимий иш-чарага ар
дайым жана ар тараптан колдоо кӛрсӛткӛн университетибиздин
Гуманитардык факультетинин деканатына жана университетибиздин
ректоратына терең ыраазычылык билдиребиз.
Проф., док. Лайли Ҥкҥбаева
Тҥркология бөлҥмҥнҥн башчысы
SUNUġ
Üniversitemiz Edebiyat Fakültesi Türkoloji Bölümü, I. Genç Türkologlar
Sempozyumu’nun genç araĢtırmacılara sağladığı yararın farkına vararak,
Sempozyumun ikincisinin yapılması kararını almıĢtır. Bu karar doğrultusunda 22-
26 Nisan 2008 tarihleri arasında II. Genç Türkologlar Sempozyumu
düzenlenmiĢtir. Sempozyum, “Türk Dünyası ve Türkistan” adlı konuda, Türk
Dünyasının Büyük Yazarı Cengiz Aytmatov’un doğumunun 80. Yıl dönümüne
armağan edilmiĢtir. Sempozyum, “Aytmatov Haftası” bağlamında yapılmıĢ,
özellikle Yazarın da Sempozyuma katılımıyla ayrı bir seviyeye ulaĢmıĢtır.
Bölümümüz, Sempozyuma ünlü bilim insanlarını davet etmeyi, onlarla genç
araĢtırmacılarımızı tanıĢtırmayı, onlar ile fikir alıĢveriĢinde bulunmalarını
sağlamayı gelenek haline getirmiĢtir. II. Genç Türkologlar Sempozyumuna
Kırgızistan’dan Kırgızistan Cumhuriyeti Milli Bilimler Akademisi muhabiri Prof.
Dr. Abdıkadır Sadıkov, Türkiye’den ise dilci ve edebiyatçı olarak Prof. Dr. Kemal
Eraslan, Prof. Dr. Leyla Karahan ve Prof. Dr. Kemal Yavuz hocalarımız gelerek,
Türkoloji biliminin günümüzdeki güncel meseleleri ve özel konuları hakkında
sunum yapmıĢlar ve aynı zamanda Sempozyum oturumlarını yönetmiĢlerdir.
II. Genç Türkologlar Sempozyumu’na toplam seksenden fazla genç Türkolog
katılarak, bunlardan otuz sekizi Sempozyumda bildiri sunmuĢtur. Sempozyuma
baĢta Üniversitemizden olmak üzere BiĢkek Sosyal Bilimler Üniversitesinden,
Afyon Karahisar Kocatepe Üniversitesinden (Türkiye) ve Karakalpakistan Devlet
Üniversitesinden (Özbekistan’a bağlı özerk Karakalpakistan) katılanlar olmuĢ,
bildiri sunan genç Türkologlar bilimsel çalıĢmaları konusunda geniĢ fikir alıĢveriĢi
yapabilme imkânı elde etmiĢlerdir.
Bölümümüzce ikincisi yapılan bu önemli bilimsel faaliyete her zaman ve her
yönden destek veren ve yanımızda olan Fakültemiz Dekanlığına ve Üniversitemiz
Rektörlüğüne en samimi hislerimizle Ģükranlarımızı sunarız.
Prof. Dr. Layli ÜKÜBAYEVA
Türkoloji Bölümü BaĢkanı
МАЗМУНУ / ĠÇĠNDEKĠLER
АЛГЫ СӚЗ ............................................................................................................ 5
SUNUġ ................................................................................................................... 7
Cüneyt AKIN: Eski Türkçe İle Kırgız Türkçesi Arasındaki Ortak Söz Varlığı
Üzerine ........................................................................................ 11
М. ТӚРЕЕВ: Экология темасы жазыўшы публицистикасында ...................... 21
Аймира МАРАТ КЫЗЫ: Чыгыш Түркстандагы кыргыздардын “Тил
жана котормо” журналы жӛнүндӛ ......................................... 27
Н. САПАРБАЕВА: Жазыўшы дӛретилиўшилигинде жол очерки
(Қарақалпақстан халық жазыўшысы О.Әбдимуратов
дӛретиўшилиги мысалында) ..................................................... 33
А. ОБОЛБЕКОВА: К. Акматовдун «Архат» романы жана ал тууралуу
сындар ......................................................................................... 39
З. АБДИМАМУТОВА: Газета очерклеринде ҳаял-қызлар образының
берилиўи («Қарақалпақстан жаслары» газетасы
мысалында) ................................................................................ 47
Айтолкун ТАШТАНОВА: Ч. Айтматовдун чыгармаларында кыргыздын
салтын, үрп адатын жана маданиятын ӛз ичине
камтыган кайнене менен келиндин ортосундагы мамиле ....... 55
Ж. БОКОЕВА: Омор Султановдун «Чарчоонун жүзүнчү ырындагы»
поэтикалык-тематикалык ӛзгӛчӛлүктӛр ............................... 61
Зарина КУЛБАРАКОВА:Комузчулардын аткаруучулук чеберчилигиндеги
ӛзгӛчӛлүктӛр .............................................................................. 67
Нургүл СУЛАЙМАНОВА: Чыңгыз Айтматовдун балдардын психологи-
ясын берүү чеберчилиги .............................................................. 75
Нурдин УСЕЕВ: Таласта табылган жаңы түрк жазма эстелиги ................. 83
Ведат КАЯ: Түрк жана кыргыз тилиндеги мамиле категориясы ................... 91
Э. ХОЖАМУРАТОВА: Ҳәзирги қарақалпақстан баспасӛзинде әдебият
мәселесиниң сәўлелениўи ................................................................. 99
10
Ажар ДҮЙШЕМБИЕВА: Ч.Айтматовдун “Тоолор кулаганда (Сардал
кыз)” повестинде актуалдуу маселелердин кӛркӛм
чагылдырылышы ............................................................................ 107
Я. ГЕНЖЕМУРАТОВ: Қарақалпақ әдебиятында эссе жанрының
генезиси ............................................................................................ 113
Osman ARICAN: Üslup Açısından Süyünbay Eraliyev’in Şiirlerinde İsimler...... 125
