idea wielokulturowości jako wyzwanie

270 Pages·2015·1.85 MB·Polish

IDEA WIELOKULTUROWOŚCI
JAKO WYZWANIE
DYSKURS RELIGIJNY,
KULTUROWY I SPOŁECZNY

IDEA WIELOKULTUROWOŚCI
JAKO WYZWANIE
DYSKURS RELIGIJNY,
KULTUROWY I SPOŁECZNY
pod redakcją
Heleny Czakowskiej
ks. Mariusza Kucińskiego
Bydgoszcz 2015
RADA WYDAWNICZA
Marian Bybluk, Michał Czakowski, Agnieszka Florczak,
Janusz Kutta, Krystyna Kwaśniewska, Anna Matuszczak,
Aleksandra Mreła
RECENZENT
Prof. dr hab. Marian Bybluk
Dr hab. Małgorzata Muszyńska, prof. KPSW
Ks. dr hab. Wojciech Szukalski, prof. UAM
PROJEKT OKŁADKI
Małgorzata Truskawa
© Copyright by Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy
ISBN 978-83-89914-83-5
ADRES REDAKCJI
Wydawnictwo Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy
ul. Toruńska 55-57, 85-023 Bydgoszcz
tel. [phone]; e-mail: [email protected]
PRZYGOTOWANIE DO DRUKU:
Kamil Skałecki
DRUK I OPRAWA:
Drukarnia POZKAL, Inowrocław
SPIS TREŚCI
Wstęp .................................................................................................................................................. 7
Abp Wojciech Polak
Wielokulturowość wyzwaniem dla współczesnej Europy .................................................... 11
Mons. Giuseppe Scotti
„Wy jesteście czyści”. Wyzwanie miłości ................................................................................... 15
Andrzej Kobiak
Wielokulturowość we współczesnej Europie .......................................................................... 19
ROZDZIAŁ I
ASPEKT WIELOKULTUROWOŚCI
W OBSZARZE RELIGIJNYM, KULTUROWYM I SPOŁECZNYM
Sylwia Górzna
Aspekty ekonomiczne, kulturowe i etyczne globalizacji w nauczaniu papieża
Jana Pawła II ................................................................................................................................... 25
Alicja Grześkowiak
Sprzeciw sumienia w odniesieniu do wybranych zawodów ................................................. 43
Waldemar Hanasz
Co znaczy być Europejczykiem .................................................................................................. 73
Artur Lis
Kultura prawna Księgi elbląskiej .................................................................................................. 85
ks. Piotr Mazurkiewicz
Tożsamość Europy w kontekście migracji ............................................................................. 101
Ольга Нестерчук
Формирование российско-московской культурной идентичности
как направление современной молодежной политики ................................................ 117
Stefan Pastuszewski
Przemiany tożsamości staroobrzędowców w Polsce po II wojnie światowej ................. 125
ks. Tomasz Rakoczy
Misja radiofonii i telewizji jako gwarancja wielokulturowości funkcjonowania
środków połecznego przekazu .................................................................................................. 151
ks. Krzysztof Smykowski
Teologiczno-moralne aspekty ruchu drogowego ................................................................. 167
Ewa Tamara Szuber-Bednarz
Wpływ różnorodności kulturowej na rozwój konfliktów o zasięgu
międzynarodowym ..................................................................................................................... 179
ROZDZIAŁ II
EDUKACJA I PEDAGOGIKA NA TLE ZJAWISKA WIELOKULTUROWOŚCI
Aleksandra Mreła, Oleksandr Sokołov
Zastosowanie relacji rozmytych w procesie weryfikacji efektów kształcenia
na przykładzie testu z matematyki ........................................................................................... 191
Magdalena Prentka
Funkcjonowanie społeczne, intelektualne i emocjonalne dzieci ze spektrum autyzmu
we współczesnym społeczeństwie ........................................................................................... 203
Katarzyna Stefanowicz-Zawiszewska, Beata Panagiotopoulou
Wielokulturowość w „polskiej” szkole w Grecji (na przykładzie Zespołu Szkół
im. Zygmunta Mineyki przy Ambasadzie RP w Atenach) .................................................. 213
Monika Szymczak-Kordulasińska
Zawartość albumu Dorothy Collins nawiązującego do wizyty G. K. Chestertona
w Polsce w 1927 roku ................................................................................................................. 223
Daria Twaróg
Tożsamość - próba dekonstrukcji i rekonstrukcji Teorii Eriksona .................................... 233
Janina Wiertlewska, Zenon Grabarczyk
Autonomy in foreign language teaching and the new ecolonguistic view of
a successful autonomous foreign language learner............................................................... 249
Krystyna Żuchelkowska
Nauczyciel kreatorem zdrowia w przedszkolu ...................................................................... 261
WSTĘP
Wielokulturowość jest żywą, pulsującą tkanką,
w której nic nie jest określone raz na zawsze,
lecz nieustannie przekształca się, zmienia,
tworzy nowe relacje i konteksty.
Herodot
Czy wielokulturowość jest wyzwaniem, zagrożeniem, czynnikiem prowadzącym
do dezintegracji, czy ludzkość jest w stanie sprostać postępującej w szybkim tempie globa-
lizacji, przyczyniającej się do zanikania narodowych tożsamości? Aby odpowiedzieć na to
złożone pytanie należy wystąpić poza granice własnego, spersonalizowanego ja.
Urodzony ok. 484 roku p.n.e. Herodot z Halikarnasu, nazywany przez Cycerona
Ojcem historii, niezwykle trafnie opisał to zjawisko. Wewnątrz tej idei kumuluje się róż-
norodności kultur, tradycji, doświadczeń historycznych czy wzorców społecznych. Należy
zgłębić to zjawisko, ponieważ tylko wówczas, zarówno masowo jak i indywidualnie, zaistnie-
je szansa na odkrycie „skarbów” w nim ukrytych.
Równolegle rozwijające się procesy globalizacji, masowe migracje międzynarodo-
we, upodmiotowienie mniejszości w obrębie poszczególnych państw, integracje dotychczas
rozproszonych zbiorowości imigranckich, kształtowanie się aterytorialnych tożsamości
grupowych, to wszystko prowadzi do globalnego różnicowania się. Priorytetowym celem
społeczeństwa wielokulturowego powinny być starania, podejmowane w celu zapobiega-
nia niebezpieczeństwom wynikającym z niezrozumienia drugiej osoby, co w konsekwencji
implikuje negatywne reakcje. Wielkim wyzwaniem jest wykreowanie w sobie chęci współ-
działania, które jest szansą na rozwiązanie wielu globalnych problemów oraz kluczem do
aranżacji pozytywnych interakcji międzykulturowych.
Niniejszą monografię otwierają trzy opracowania wprowadzające Czytelnika
w myśl przewodnią publikacji, kwintesencyjnie ujętą w tytule. Abp Wojciech Polak Prymas
Polski wskazuję, że wielokulturowość stanowi niejako wyzwanie dla współczesnej Europy,
którego zgłębienie wymaga refleksji oraz bezpośredniej konfrontacji z rzeczywistością. Au-
tor przytacza słowa św. Jana Pawła II, wypowiedziane podczas homilii na Wzgórzu Lecha
Idea wielokulturowości jako wyzwanie. Dyskurs religijny, kulturowy i społeczny
w Gnieźnie, siedemnaście lat temu, nawiązujące do upadku muru berlińskiego: „Czyż nie
można powiedzieć, że po upadku jednego muru, tego widzialnego, jeszcze bardziej odsłonił
się inny mur, niewidzialny, który nadal dzieli nasz kontynent – mur, który przebiega przez
ludzkie serca? Jest on zbudowany z lęku i agresji, z braku zrozumienia dla ludzi o innym
pochodzeniu i innym kolorze skóry, przekonaniach religijnych, jest on zbudowany z ego-
izmu politycznego i gospodarczego oraz z osłabienia wrażliwości na wartość życia ludzkiego
i godność każdego człowieka”1. Mons. Giuseppe Scotti z Fundacji Watykańskiej w artykule
pt. „Wy jesteście czyści. Wyzwanie miłości” zachęca nas wszystkich do uważnego odczytania
znaków czasów, w których żyjemy. Wskazuje, iż będąc świadkami kolosalnych zmian epo-
kowych musimy dostrzec, że wszelkie obszary działalności człowieka winny być na nowo
zdolne do przekazywania słów prawdy. Płaszczyzny te muszą ewaluować w kierunku mo-
tywacji własnych punktów odniesienia, sposobów działania i zachowania. Swoiste wprowa-
dzenie zamyka artykuł Senatora Andrzeja Kobiaka, który akcentuje, iż przez wdrożenie idei
otwartych granic, wolnego handlu, udostępnienie rynków pracy, powszechną mobilność
zjawisk artystyczno-intelektualnych, niemal wszystkie kraje Europy stały się otwarte, a przez
to wielokulturowe. Autor stawia pytanie, czy jako społeczeństwo jesteśmy przygotowani do
sygnalizowanych, daleko idących przemian, do akceptacji nowych jakościowo elementów
w naszym życiu? Czy w krajobrazie wielokulturowości istnieje społeczne przyzwolenie dla
odejścia od idei jednorodności i preferencji narodowej, czy gotowi jesteśmy zaakceptować
prymat wielokulturowości nad homogenicznością społeczną?
„Aspekt wielokulturowości w obszarze religijnym, kulturowym i społecznym” to
tytuł pierwszej, z dwóch części, na jakie podzielona została publikacja. Otwiera ją tekst Syl-
wii Górznej, gdzie tematem przewodnim jest trudny do zdefiniowania proces globalizacji
podjęty w nauczaniu św. Jana Pawła II. W posynodalnej adhortacji apostolskiej Papieża Po-
laka czytamy, że „Istnieje (…) globalizacja ekonomii, finansów, a także kultury, szerzące
się coraz bardziej jako wynik szybkiego postępu związanego z technologią informatyczną”.
Proces ten może stanowić poważne zagrożenie dla ludzkości, jak również być kluczem do
rozwiązania problemów nękających ludzkość2.
Alicja Grześkowiak podejmuje próbę analizy problemów wiążących się z prawem
człowieka do sprzeciwu sumienia. Autorka wywodzi to prawo z prawa do wolności sumie-
nia, będącego prawem człowieka gwarantowanym konstytucyjnie i międzynarodowo. Roz-
waża kwestie klauzul sumienia i opcji sumienia na tle wybranych zawodów, przede wszyst-
kim zawodów wchodzących w skład służby zdrowia. „Co znaczy być Europejczykiem?” takie
pytanie stawia Waldemar Hanasz, pochyla się również nad sednem pytania: co kształtuję eu-
ropejską tożsamość? W konkluzji pada stwierdzenie, że podlegamy wspólnemu systemowi
prawno-politycznemu i przynależność ta leży w naszym żywotnym interesie, ale takie zależ-
ności nie generują głębszej świadomości bycia Europejczykiem. Kolejny artykuł Artura Lisa
prezentuje kulturę prawną Księgi Elbląskiej. Jest ona drugim z kolei słowiańskim zabytkiem
1 Jan Paweł II, Homilia podczas Mszy świętej z okazji 1000-lecia śmierci św. Wojciecha, Gniezno, 3 czerwca 1997, [w:]
tenże, Europa zjednoczona w Chrystusie. Antologia, Biały Kruk, Kraków 2002, s. 306.
2 Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja Pastores Gregis, „ORP” 2004, nr 1.
8
Wstęp
prawnym, po Prawdzie Ruskiej. Stanowi Najstarszy Zwód Prawa Polskiego, spisany ponad
sto lat przed statutami Kazimierza Wielkiego a składa się z nienumerowanych artykułów.
Autor podnosi, iż dzieło to jest niezastąpionym źródłem do poznania wczesnośredniowiecz-
nych stosunków prywatnoprawnych. Problem tożsamości Europy w kontekście migracji
przedstawiony został w artykule ks. Piotra Mazurkiewicza. Star się on ukazać, że tożsamość
tworzy się dzięki podwójnemu pragnieniu: bycia podobnym do innych i bycia w opozycji
do innych. Spojrzenie takie zawiera w sobie element afirmacji „swoich” i negacji „obcych”.
Autor nadmienia, iż doświadczenie ostatnich dziesięcioleci przyniosło przekonanie o po-
rażce dotychczasowych, dwóch europejskich modeli integracji imigrantów: „normalizacji”
(asymilacji) oraz społeczeństwa wielokulturowego. Olga Nesterchuk stara się zaprezento-
wać aspekt kształtowania się rosyjsko-moskiewskiej tożsamości kulturowej jako kierunku
współczesnej polityki młodzieżowej. Obrazuje obecnie istniejące problemy, które utrud-
niają kreowanie owej tożsamości. Podkreśla, że polityka młodzieżowa próbuje reagować na
sytuacje kryzysowe, stanowiące barierę dla młodego pokolenia w samostanowieniu, konku-
rencyjności, determinacji i tożsamości kulturowej. Kolejny autor, Stefan Pastuszewski, także
oscyluje w obszarze tożsamości, jednak skupia on uwagę na jej przemianach u staroobrzę-
dowców w Polsce po II wojnie światowej. Przybliża czytelnikowi intensywne przemiany,
w obrębie tożsamości, zachodzące po 1945 roku w tradycyjnie dotąd izolującej się i kon-
serwatywnej obyczajowo społeczności staroprawosławnej w Polsce. Ks. Tomasz Rakoczy
wskazuje na misję radiofonii i telewizji jako gwarancji wielokulturowości funkcjonowania
środków społecznego przekazu. Podkreśla, iż środki społecznego przekazu są areopagiem
dzisiejszego świata, a na ich forum dokonuje się wymiana myśli i poglądów. Teologiczno-
-moralne aspekty ruchu drogowego stara się przybliżyć ks. Krzysztof Smykowski. Podkreśla,
że jednym z istotnych przejawów dokonującego się współcześnie postępu cywilizacyjnego
i technologicznego jest rozwój różnego rodzaju środków komunikacji, które umożliwiają lu-
dziom przemieszczanie się na znaczne odległości. Uzasadnia, że tragiczne skutki wypadków
drogowych stają się dla teologii moralnej jednym z imperatywów dla podjęcia refleksji nad
poszczególnymi aspektami ruchu drogowego. Autorka Ewa Tamara Szuber-Bednarz podej-
muje próbę analizy wpływu zróżnicowania kulturowego, ze szczególnym uwzględnieniem
mniejszości narodowych na powstawanie konfliktów międzynarodowych. W tym celu ana-
lizie poddaje wybrane społeczne przesłanki powstawania i rozwoju sytuacji niestabilności
międzynarodowej.
Drugą część publikacji zatytułowaną „Edukacja i pedagogika na tle zjawiska wie-
lokulturowości” inicjuje artykuł Aleksandry Mreły oraz Oleksandra Sokolova, którzy oma-
wiają zastosowanie relacji rozmytych w procesie weryfikacji efektów kształcenia na przykła-
dzie tekstu z matematyki. Akcentują trudności w procesie oceniania studentów i uczniów
w osiągnięciu założonych dla nich efektów kształcenia. Sugerują uwzględnienie relacji
rozmytych, które mogą stanowić rozwiązanie powyższego problemu. Niezwykle trudne za-
gadnienie funkcjonowania społecznego, kulturalnego i emocjonalnego dzieci ze spektrum
autyzmu podjęła Magdalena Prentka. Prezentowane opracowanie jest próbą przybliżenia
tematyki całościowych zaburzeń rozwojowych, poprzez uchwycenie i opisanie wskazanych
9
Idea wielokulturowości jako wyzwanie. Dyskurs religijny, kulturowy i społeczny
obszarów funkcjonowania we współczesnym społeczeństwie dzieci ze spektrum zaburzeń
autystycznych. Autorka uwrażliwia czytelnika na aspekt egzystencji w społeczeństwie dzie-
ci z deficytami rozwoju, który stanowi wyzwanie dla współczesnej nauki i dobrej edukacji.
Katarzyna Stefanowicz- Zawiszewska wraz z Beatą Panagiotopoulou, swoje zainteresowa-
nia i badania skupiły na „polskiej” szkole w Grecji. Jako przykład posłużył im Zespół Szkół
im. Zygmunta Mineyki przy Ambasadzie RP w Atenach. Placówka ta stała się dla autorek
punktem odniesienia służącym do zobrazowania panującego tam zjawiska wielokulturowo-
ści. Kolejny artykuł Moniki Szymczak-Kordulasińskiej ma na celu zaprezentowanie albu-
mu dotyczącego 5-tygodniowej wizyty Chestertonów w Polsce w 1927 roku, który został
skompletowany przez Dorothy Collins, sekretarkę i wykonawcę testamentu literackiego
G. K. Chestertona. Autorka zwraca szczególną uwagę na fakt, że z pokaźnej kolekcji innych
albumów Dorothy Collins z pamiątkami z wakacji, to właśnie ten związany z Polską jest
najbogatszy, co doskonale odzwierciedla głęboką fascynację oraz entuzjazm Chestertona
dla Polski i narodu polskiego. Zainteresowania Darii Twaróg stały się przyczynkiem do po-
wstania tekstu „Tożsamość – próba dekonstrukcji i rekonstrukcji Teorii Eriksona”. Autorka
wskazuje, iż jest ona jedną z najtrafniejszych i z pewnością jedną z najbardziej szerokich
podejść do tematu tożsamości. Nie tylko opisuje i wyjaśnia proces tworzenia się JA jednost-
ki, lecz także wskazuje możliwości jej przemiany. Zgodnie z tą teorią rozwój tożsamości to
proces trwający przez całe życie. Artykuł Janiny Wiertlewskiej i Zenona Grabarczyka przed-
stawia problem nauczania/uczenia się języków obcych w perspektywie historycznej, na tle
zmian społeczno-politycznych, które miały miejsce w Polsce po okresie tzw. transformacji.
Zaprezentowali oni strategie i techniki uczenia, jak również przedstawili wzór idealnego,
autonomicznego studenta oraz przedyskutowali niektóre trudności występujące podczas
wdrażania zasad autonomicznego uczenia się. Publikację swym opracowaniem zamyka Kry-
styna Żuchelkowska, która nauczyciela przedszkolnego określa mianem edukatora zdrowia.
Mocno akcentuje, iż nauczyciel powinien podejmować działania zmierzające do wyposaże-
nia dzieci w określony zasób wiedzy o tym, co sprzyja, a co zagraża zdrowiu, poprawiać ich
dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a także wskazywać kilkulatkom jak zdrowo żyć
i pomnażać swój potencjał zdrowotny.
Wielokulturowość to niewątpliwie wyzwanie naszych czasów. Jest wszechobecna
niemal we wszystkich obszarach ludzkiej egzystencji. Fundamentem życia powinna być wol-
ność, w każdym tego słowa znaczeniu, o czym mówi 19 art. Powszechnej Deklaracji Praw
Człowieka. Widocznym zjawiskiem jest traktowanie poczucia tożsamości, jako zagadnie-
nia niemal ekskluzywnego. Celem ludzkości nie powinno być konfrontowanie różnic oraz
mnożenie konfliktów, lecz dążenie do zgodnego współdziałania, wzajemnego zrozumienia
i tolerancji. Nie powinniśmy bać się „nowego”, lecz przeciwnie być na nie otwarci, co wydaje
się niemal koniecznością w dzisiejszej pluralistycznej przestrzeni.
Redaktorzy
10