Hrvatski jezik i književnost: priručnik za polaganje mature i prijemnih ispita

191 Pages·2005·6.439 MB·Croatian

by  Ilija Lavrnić

IliLjaav mić
HRVATSKIJ EZIIKKN JIŽEVNOST
Priručznaipk o lagmaantujreiep rijeimsnpiiht a
IlaiL ja vmić
HRVATSKJEIZ IKI KNJIŽEVNOST
Priručnziakp olagamnajteu rie
prijemniishp ita
NakladnIiNkA:R TP,o reč
ZaN akladniZklaa:t Jkaonk ović
UredniŽke:l jkBoo sanac
RecenzeBnrtain:k Kol jaiDće jia Rne bić
Designna sloven:Ji ucriJcaan ković
TisaINkAR:T , Poreč
Pore2č0,0 5.
ISBN9 53-99402-4-9
IliLjaav mić
HRVATSKJEIZ IKI KNJIŽEVNOST
Priručnziakp olagamnajteu ripe r ijemniipshi ta
INART,2 005.
SADŽRAJ
UVODNAR JIE.Č.. ........ „... . ..„.. ......... ...................................... ..............„.... ...7. ......
„ .. . „ ... ..
HRVTASKIJ EZKI..............................................................................................9.. .......... ...
RAZVOJ HRVATSOKGAKN JIŽEVNOGJ EZIKA„.. ..„... ... .. 11
„„ „„„„„„„ ........„.„ ..„ „„
NARJEČJA( DIJALEKTIHRVATSKOGAJ EZAI. K.„. „.„.„ ... .....„.„.„„ „1 5
) ..„ ....„ „„ ..„ „ .
PIMSO -GRAFIA.J ..................................... ..... .... ............................. ..1 .9.
. . . „..................... .
GRAMATIEK HRVASTKOAG JEZIKA. ...................................................................2.I. ....
RJEČNIICH RVATKSOGA JEZIAK ............................... ...............................2.3..
. . . .„ . .. .. . „ .
FONETIKAI FONOLOGIJ.A. ......................................................................2..7.. ...............
-Glsaovnper omj..e...n...e... ................................. . .............29.
. . ... . . „...................... ..
-Nagla(sankic ensautsshtkrvaiav)t sjkeozg.ia.. k.a. ........ .... ........... .3.2
. „.„„ „ . „ .„ .„
-Rečeniičp nria vinosipz nak„o.v„.i„„„. „.. ......„....„„.„ „.„. ....„..„ . „„. „..3 4
..„ . „„ „
MORFOLOGIJ.A... ....................................................................................... 3.7
. . . . .. . . .. . . .... „ .
VRSTER IJČIE.. ............................................................................................3..7. ....
. .. .. . . .. . .. .
-Proemnjjlviev rsjtee.č ..ri....i ....................................... .............................3 .7
. .. „ . . ... .
-Neprojmenilvjver srtiej. e..č...i... ..................... ...... ..„.. .....................4.7
. „ ......„. . . ....
TVORBA RIJČEI. .............................................................................. .............4.9.
. . . . .... „ .. .. . .
SITNAKSA.. ...............................................................................................5.1 .
. .. . .. ... . ... . . .... ..
REČENICA. .................................................................................................. ............ .51
. . . „ „
LEKISOKLOGJIA................................................................................................5.5. . .........
FUNKCIONALNAR ASLOJENOTS JEIZKA.......................................................5 ..7.. ......
LEKSIČKO POSUĐIVAN.J.E ............................................................................... 5..8.. ..
. . . ..
PURIZAM .........................................................................................5..9.. ............. ...............
JI
KNJIEŽNOTS.... ..................................................................................................61
... .. . . . . .. . . .
POVIJESKTN JŽIEVNOSTI.....................................................................................6 .3. .....
- Civzialcsiikkjajn žievdnejal „a. .„..„.. „..„. .... ............ „... „... .............. 6..3. .
. .. . „ . „„ „
-Antičkkanj iežvnto..s.......................................................................65 ... ...............
EUROPSKA SREDNJOVEJKOVAN KNJŽIEVNOS.T. ..........................................7.9.
. .. ..
-Srdejnovjekeopvsnknkaja i žev.n...o ...s....t.................................„... ...„.......... 7. 9. .
-Sredjnovjekloivrnknsajkž iavne ost... 80
......................................„.„.............. .......
HRVATKAS SREDNJJOEKVOVNA KN JŽIEVNOTS. ............................ 8..3. ....................
HUMANIAZM IR ENESNASA.. .................................................................... .8...5... ..........
-Dobat aijlnaskree nes.a.n„.s„.e.. „....„. „. ... 85
„„ .........„.„ ......„.„ „„ ................... „ . „
-Dobrae nnessuea E uro.p....i...„ „ „ ..„. „.„„.. „. „. ...... „„...„ ..„ „ ..„.. ...„..„.. „ ...„. .. 8.7 .
HUMANIZAM IR ENESASNAU HRVATSKOKJN JIŽEVNOSTI.....„ „. .....„.„. .. ..„ .„ .9 1
- Hvratsknkjiiž eivc-nil taisnt...ii. .............................................................9 .1
... ... ..
-Hrvatsrkean essnaknanj ievžnonsatn arodjneozm.i .ku.. .........„... ...............9 .3. ..
BAROKU EUROPKSOJK NJŽEIVNOSTI........ ....„ .........„... ...... ..........„... „....„ .. .. .....1..0. 1
BAROKU HRVATSKKONJJ ŽEIVNOST..I .„.„... .... ..„... ..... ....... ..................... ....1.. 0.3
„ .. „ .
KLASIICZAMU EUROPSKOJ KNIJŽEVNOSTI............ ....„. „ „„„„ . ..„. ....... .......„. .. ..1..0 9
PROSJVEITTELJTSVOU EUROPSKOJK NJŽIEVNOST.l.„„.„.„.„.. ..........„.... .1...1.3. ..
.
HRVATSKKAN JŽIEVNOSTU DOBAP ROSVJETLIJSTTEAV„„„„„„„„„„„„„„.„„11„7
ROMANTZIAM U EUROPSKOKNJJ IŽEVNOST.I„.„„„„„„„„„„„„„„„„„„„„„.„1„2„1„
ROMANTIZAMU HRVATKSOJKN JIŽEVNOSTI„.„.„„„„„„„„„„„„„„„„.„„.„„„ .„.2.17.
HRVASTKA KNJIŽEVNUO DSOTB AAP SOLUTIZMA.„„.„„. „ „„„„„„„.„„„„„„„„„133
REALIAZM IN ATURALIZUA ME UROPSKKNOJIJŽ EVNOSTI...„„„„„„„„„.„1„3„7„
REALIZAMU HRVATSKOKNJJ IŽEVNOSTI..„„„„„„„„.„„„.„„„„„„„„„„„„„„„„„„145
MODERNIZUA ME UROPSOKJK NJŽEIVNOST..I„.„„„„„„„„ „„.„„„„„„„„„„„„„.„151
HRVATSKA KNJŽIEVNSOTK RAJEM1 9I. ČPEOTKOM2 0S.T. „..„„„„„„.„.„„„„„.157
-HRVATSKMAO DERNA„„„„„„„„„„„..„„„„„.„.„„..„„„„„.„„...„„.„.„„„ „ „.157
EUROPSKAN JIŽEVNOST U2 0S.T OLJĆEU„„„„„„„„„.„„„„„„„.„„„„„„„„„„„.„1„6„7
HRVATSKA KNJIŽ.O DM ODENRED OP OLOIVCE2 0.S T„.„.„„„.„„„„„„„„„„„„„177
HRVATSKKAN JIŽEVNUO DSRTU GOPJO LOVI2C0.IS T ..„„.„„„„.„„„.„„„„„.„1„8„7
III
TEROIJKNAJ IŽEVNOST.I. .......„ .... .........„. ...................1..9..5.. .
. „. ........ ... .... .....„ .. ..............
LIRIKA .„. ........ ......... .„. ............„. . ...... „.. ........„.... ... ....... ....„.... ............... .„ ......„ ...... .........1 95
VERSIFIKACI.J..A. .................... ............ ... 203
........ ... . ... .... .. ... ... „. .. .. .......... . „ .. ..„ .. „ ..............
EPIKA ....... ...........„. ......2.05. ....
...................................................................„. .... .... ....... ... .. .. ..
PROAZ„.. ....„... „. „... .. „. „„..„..„ . ..„.....„.. ...„... .„... . ...„... ..„.... . ..... „„... .... ....„... .. .........„.. 2..0 7
DRAMA .......... ................„. ................... .......209
...... . ........„ ......... .... ....... . .. . .. ..... .... ......... „ ... .. ..
KNJIŽEVNO -ZNANTSVENEV RSTE.. „..„. „ .„ „„„.„.„.„. .„.„. „.„.„„. „.„ „„.„ ..„.„..„2.1.3.
POPSI IMENA PIO MJOVA... .........................„...„.. ... „... ..2.1.5 ....
.......... .. ... .. ..... „. ...... .... . „ ..
IZRE CENZI.J.A. ..„. ..„. .....................................„. ..„.. 2 18
. ....... . ... ..... . . ....... .... .„. .. ..... ...... ..... ..
UVODNAR IJČE
Ovaknj ig-ap riručizn hrviakt skjoegzaii kn kjižae vnonsatmjiniej enjaeu čenicima
završrazrenidah srejdihšn koPlias.jan ean ao snopvrio gramao dI .- IVrazre. da i zasigurno
ćep omomćaitu rantium par ipremama zzaa vršpnooilgsaapg iantjae.
Knjisgeas astjoiiz trijl eadgr:ia matpikeo,v ijesknjtižie vnoits etoirkn jijižeev nosti.
Up rvomd ijedanluj ek oncipzreang lrazevdoj ah rvatsjkeozgoi dkp arv ipho četaka
dod anaoss,o bnianšetrii hjd ui jalpeokpaitsa ,g rairjm eačtnihikrkava a tjsekzoigpako av,i jest
razvojpai s-mas posoesbvnrtinomamp isumHrv oa ta.
Sredjiidši pnorv ogdai jjeeGl raa mathirvkaa tskogjaez ika (fonife ontoliokag ija,
morfologtvijoar,br aij esčiin, taksa).
Drugi kndjiiogo eb uhvpaoćvaij knesjtiž evnosptrviakn: j iževcniav ilidzaejcliaj,s ka
antičknkuji ževneousrto,pi hs rkuv atknjsikžue vondop srvtihp očetdaodk aan aOsb.r ađeni
su svkniji ževpnria vacp io,s ejbenp ao zornpoosstv ehćrevnaat knsjikžoej vnoodps rtvihi
pisanihs pomensirkejadvo,jn ekovirn een esanknsjinžee vnboarsotkipa,r, o svjjetstviat,e l
romantizma, realizmhrvaa,ts kem odempeas, v e kradajod vadessettjooelgćaa .
Trećidi oob uhvoasćnao pvjonmeo viezt e orknjijižeev nosltiir:(i vkur psejtsen,i čke
figure),e piku( vrisrazv teo)j p,rozu Gednosits alvonžpaer noaznd aej lad)ra,ms kuknj iževnost
(tragedkiojmae,d ii joas dramstkaal ao stvja)ar,te evn ersi.fikaickn ijjuiž evno-znanstvene
vrste.
Autorn ajsjeta oioz ložitšitp org eragđljuee kd,an kiboio mogudać isoeu čjenei
ponavljjeoa bnašvtiuo č inkojveii tišut kroa ćevmre menTuo.m jue p rilagiođt eenhan ika
tiskanjaknj igPeo.d eblikurzij vnaa na slovviad lijsitviiomč euin b ai tnpeo jmo-lvaek sou
uočjlviiid oprilnaoksšeieb mrž emza pamćivAankjoup,.a kp,o nejgend iejdan o dovoljno
podatakuap,u jćmeu korisdan 'ikzaav iruoi d'g ojvuaurćdaiž benik.
Krnaijjus pejhz avoidss iam ikho rissn ikkoaćl eis keoo d govornproisptrizae miti
polaganje završnkooijgm aož ies ppbriiettsaiuu , dd aannl jješmk olovpaainž jiuv,o tu.
Autvoarmž euslpij he.
I.
HRVATS KI JEZIK
ŠTO JE JEZIK?
Jezijkes ustaznakvo va kojsil ukaož i sredszat vsop orazumijevanje.
Jezijkei g ovornio rgan.
Jeziku o pćeimš iremznačenj u obuhvačćoavj ekosvpuo sobnsolsutž eunrjeađ enim
znakovnsiums tavdoamb im ogaos aopćmiitsili io sjećaUj uež.e mm ačenjjue zijke
artikuliranim glasoviizraženm a sustznaavk ovad,ru štveinp oo vijerasznvoi jekniho,j ismea
služlej uidsitz ea jedniradic es porazumijevanja.
Svakjie ziskes astoodjg il asovnrjee,č ničikg era matičsktrukturee kojpar ipada
svipmo jedinkcaiocm jae lini.
Dostjaet eškuotvrd itik olinkaos vijiemtauj eziPkoaj .e dnsotja tinsats ivciij etu
imao kotri tisuać ep,od rugočej tiri dop ett isujćeaz iNkalazimao. ip odatakd as en a
svijetu goosamnaesvori tt isujćeaz iOkvae.s ur azliukvjee tovankeo jsie kri terijuiz imaju
prkil asifikacNiajiammaej.,e dabnro jznans tvenipkoadj ezikpoomdrazumi jevaju ip ojedina
narječnjeak ogjae ziDkoas .a djae p,r ocjensjeiu,zumrj el on,e staolkooč, e titriis ujćeez ika.
9
RAZVOHRJV ATSKOGKNAJIŽ EVNOG
JEZIKA
Hrvatsjki ezipkr ipasdkuap insil avenskih jae szvidikan aa,š nji slajevzeincsiki,
pap remtao meih rvatspkir,i padsu aul dia vnporj ošlporstasil avejnezsikokuma, o nš iroj
indoepusrojkoj ezijzč janeodnici.
Inodeuproskjiez iscuis kupingae net(spkopi o stanku) srodnih jeziTkuas .ro dnost
potvrđubjruo jpnrii mjNeprri.h.:r vatski- matsitar,o indi-jmsakligrč aki, -mateenr,g leski
-mother.
Jošu pradomoviSnlia veun var,i jenmjei hozavjae dničkoga življenjjea , započela
jezična diferpeončceisljuesa ecj iajval,jd aitjia lekcarttesk koejs eu i,s tidnoas tkaa snije,
utjecanlaep odjeplrua slavenjsekzoingka ais točzanpua,d niuj užnoslavjeeznsikuč nu
skpuinOuv.as ed iferencinjijazneca ičjaaj noisjjee ćua plraa domovSilnaiv eknoal,i uk o
vrijemes eobraas,e ljavuantre jćae,m s toljeću.
Prijnee gos en aselnialB aalkan, skupinJau žniShl avežniavj ejlaez ajednToo.
zajedničžkiov ljeinmjaelj oe u tjecanjaarazv oj zajednijčekziihč cnritha , prneemkid a
znans tveniocsip oravpaojsut ojanje južnojselzaivčzenanejs ekdniec Ue. t ozajj ednicbie,z
obzira kakoj eb iloarg anizirana, razvisjuas leoe d ređenej ezičonseo biknoejsu e utjecalnea
stvaranje dvijsuk upiisnat:o čno-južnosliavz epansakedn o-južnoslavjezeinsčkesn kuep ine.
Nasp osebinnot erešstisorae d ogađaulza op adno-južnoslasvkeunpsiknoij.
Zapadjnuaž no-slajveeznissi!kknuaap siepn rae mpar avcikretanmjaa podijelila
·
na četiproids kupine:
a)a lpsku- iz kojsee r azvios lovejnsezkisika s vojtria d ijal(esktjae verozapadni,
sjeveroiisj tuožnčini) ;
bp)a nons-kiuzk ojsee r azvikaljoka vskon ajrečjhrvea tskogjae zika;
cp)r imo-riszkku o jsee r azvčilakaov skon ajrečjher vatskjoegzai ka;
d) dinar-rsaškoku i zk ojsee r azvšiltoo kavnsarjkoe čjkeo jćee p ostoastnio vicom
hrvatskogknaj iževnjoegzai ka.
Današnjhirv atsknkjii ževjneiz ijkei maod ugra zvojpnuit P.ro šaoj en ekoliko
razdobljoad,p rvihj ezičsnpiohm enikad odanas .
Najstarijjeiz isčpnoim enipcoitj ečsukr aja1O .i pso čet1ka1s t.o ljOenćiap .r ed­
stavljapjouč etnfua zkuo jjae tra jalkrao z1 2i.1 3s.to ljJeećzeip.krv ihp isanih spomenika
jec rkvenoslahrvvaetsken skire dakcijeza,p ravsol avenjsekziki okj sierazv io djelovanjem
ĆiriliMa e todiijn aj ihovsilhj edbenika. Tip rvis pomenpiicsian siug lagoljTieckuo d mr.u goj
polovi1ci2s .to ljHervćaat uip otrebljavćaijriul ibcous,an sko-hrvattiskppoaog,zn atpuo d
nazivom 'bosančica'.
U 1.4s toljnearćoud njie zpirko diurs evj etovknnjui ževnToasdta., pgolraegdo ljice
uglatogtai pnaa,z vanherv atskag laljgiocpar,i mjensjeui jl ea tindaib ciua 1, 5s.to ljeću
postaloas novpnios mHor vatUa o.v omp erioddoukra ,j a 14s.t oljoesćnao,vhrv aa tskoga
jezijkaa vneu porajbeeč akavskon arječjUe naredni.m stoljećčiamkaa vsnkarjoe čjćee
prepustiti primaptrv,e nstvšetnook avskom.
Početk1om5s .to ljreazćvai sjeas vjetovsnrae dnjovjekknojvniaž evinu opsotr aba
sva tri narječjTao.p replidtiajnajlee kaetlsekmiehni aup toar absav atri narječjrae,zu ltsaut
utjecanarodnijha govoraa,l iinastoj anje glagoldjaap šrae vladdiajjaul ekgartansikcieed a
svojdaj eulčai nrazumlej ivijimaš tvoe ćebmr ojluj uidtak io prošsivroeu jtj ecaj.
Naredno1 .6s toljkarakteerićset ično jep os nažnomr azvojui p rocvahtur vatske
svjetovnknej iževnoodsZ taid rHav,ara , SplidtoaD ubrovniNkaa s.j eveHrurv atskoek,o
li