Hititler Devrinde Anadolu (Cilt 2)

242 Pages·2003·19.217 MB·Turkish

by  Ahmet Ünal

HİTİTLER
DEVRİNDE
ANADOLU
il

• •
HITITLER
•
DEVRINDE
ANADOLU
11
AHMETUNAL
T
ARKEOLOVJEİS ANAYTA YINLARI
ARKEOLOJİV E SANAT YAYINLARI
EskAin adolUuy garhklDainz is1i0:
HİTİTLERD EVRİNDEA NADOLU
il
AhmeÜtn al
YayımlayvaeYn ö neten
NezBiahş gelen
KapakT asarımı
l.JılehUayns al
Düzenleme
EmeYla şkabak
Baskı
MartM atbaacılık
2003İ,s tanbul
ISBN9:7 5-6561-39-4
Hert ürlyüa yıhna kksıa klıdır.
© 2003A rkeolovjeSi a naYta yınlan
HayriyCea d.Ç orlAup t3./ 4G,a latasa80r060a,y ,İ stanbul
TelO. 2:1 22 930 37 8( pbxF)a xO: 2 122 456 877
www. arkeolojisanat.com
Kitapevi/MSaağtaızşa sYıe:n içaCraşdı.P eteHka n
No:3 2/A 8006G0a latas/aİrSaT.yT el0:2 1224 99 22 6
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ .Vll
....................................................................................... .
1.H 11BiTA TAIN ADOLiU1L ŞK1LAERRZ1A:W ÜAL KETSAİR 1H1 1
..........................
11H.l liTDLEEVRR lNKDUEZ EAYN ADOLKUA:S KAULATRA1RNi Hl 48
..................
11H1l.l iTALNEARD OLUK'EDNAD 1LER1ÖNNDCEEYN A ŞAYKAANv1 MLEHRA KK1NDA
NELEBRİ YLlORLARGDE1Ç?M lKŞA VRAMVA1R M 1Y1D? . 64
..........................
1VB.l NT ANR1HUl lDi1TN 1NA1NNAH ATLAVER 1B AZÖ1R NEKLER 74
.................
a)Tıalnarnn Y.apısı 74
.................................................................
b)nTnaalrTaa pıYnömnat OelmaiBr aaykr Maemr aesriim l 88
......................
c)Bi Trap ınYmöan tOelmaaikDr uavleaB riD ru aÖr neği 99
.....................
d)Büücyükl ü .. 160
.....................................................................
e)Falcıl.ık 162
..........................................................................
V.E GLENCMEÜ,Z lVEK FOLKLKOORN USUNNDEAL EBRi llYORUZ? 143
.............
aM)üizkD,a nEsğ,l evneAc ker obasi 143
.............................................
b)YAaypniılr ei:R eBsiYmrai pl ışn aaAytiınY ia,nÇ ia Ktaıp atMmeraa si.m13i 5
V1H.l lEiDTE B1YATCIANNA1 UNC 1N OKTAKS11S:A UÖKZ,L ÜLÜVE KB ÜYÜBKi R
BECERlEYDLEEB lYPAOTLIl liKAALYEAET T MEDEKl
ÖZELH llBiET CER1.S1 . 116
. .............................................................
V11A.T ASÖZLBElRLlVE A R . . 168
.. ............................................................
V11.1.VE. BlRF 1KRBAl,RM ASALVE BlRD EE FSANE 188
.. .............................
1XM.A DDBlU LUNUTLARDAÖNR NEKLiEKRHl:i lKi1T UCB11;R K1O NUŞAN,
DiGE1RS1SEU SAYNA,N YlA Z1VET LY1A ZT1S1Z 199
....................................
X.K 1STAMLA LAR1N L.l S.T E.S l. . . ... ... .. ... .... ...... ......... .2...0. .2.. ... ... . . . . . . . . . . .
.
XlD.1 Z1.N . . . . . . . . . . ... .. ... ... ... ... ......... ..2... 0...5. .. ... ... ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.

ÖNSÖZ
Eyüll 0220'bdaes ıtmaım amlvaeun maunl anddafa aznlç ao gke nbiişork uyukciut lesi­
nibne ğenisin"iH ilkteaDirzet avnraiAnnn daed okliutm"aı ıbzn1ı .c dilindheenm esnon ­
rao,ar dvae driiğmiszöü zz eryiankel baişyrlıı lkbı ikara r dasno nşrmiad biu i kiisnidcnei
okyuucuysau nmtaabknü yümkul tulduuky maktiakyiiık nmic.te aspao sla akHr ititler'de
TarBiihl iiD,ni cnB,a tiınlal na,ıE rdşebityF,aol klgoirHb tiii Ktüt lütrai rhionlikdnçu bao l
kayankalrsaa hviebp u nddaonl iayybiıi liönğerinel,nym ele yaıakm,a m oedranr aşat­ırm
lradşami dyied keç oka zd kikaatleı nkmoınşuk laaaprmsaık t.a dır
ieçritğie mdeetl ammaıytlaiarh illeg oillabini riknictiaz baam anl ıdğaıröntdüüa irnk i
önemkloind uha ielde imlemiBşutnila.ar ıran sdBaa tı oAlnyuaa,dnA ir zaüwklae sitnai­n
rivheKi u zey aoAdlnyua,nK ia skalvıeel saAkrniad odılrtu ai rhdienkiis taiiös nnelmeid ro­
lyaısbıuykl tiaa biılknkım sınkaon aackv eb öylieeçcrei kktoepkuikt laumkan mg eiderilmiş
olcaak.Yt aıkrlbaişyrlıı lkaı arkd asno nürçaü ünk citdaap baaacskbı,ul ntua kigbeelne cek
dörüdnücc ilitsitehe m al keonduilvlaeeyr ne nbiu luntıuşılınağdonrant açyıak ayceanki
konuvlega erl işimşelleeeknrteU icmarr.ı bmua ardyae naşiri vvleye ernm ie tirbn ulle­una
cavke e n bOarşttyaam k eöteirnoill müazke mrüeez d epoılnhaapar sedtialbelnne it­ler
hyaeyta nylıaakc.t ır
Htiitillkeker Az n aodlut'adirahs hansenieç ıkmvıeşb luarrav satıanenıd eirnedkee vtlleri­
nik umrulşavreg enet obapukr lüazrie nrdyoeko lugpi temri.dşA ilmara kralıanardç oka z
kamvein asoilpao nlu dkaçy üktlaiürh fiil,o lvoeaj rikke omliorjbaiıskr akdmı.ıT rşoplraark­
lravıe m üzeelrbiud ğeermliir avseırniv leçe irvii myeatezirıneilld yıol ltuapş kaansh,e ve­
rekka,nh e freeedtr eikna snlsaürrıoe aklrlaHiki teirktion luşatna,r tvıehş atatnoa na lrilça
içyea şaTyüarnek miiyzHdiieltt ehra kdkaıb niriie nlcdkeanya nkald aaraynagne nkiaşp ­
samvleHı ti iktüü lrtüngüinz ekmalliym öınşrl ieandyiı antlaTnü rkbçikeri tap vyea zmak
eldeedn is loneulçabnu k onudsaa ğlvaesm a ğlbıiklelgdıii nki mseyteegne nioşk ubyiur­
cuk itleersiişnteki ardmoaelrka ğbaişnre oyl am.K aiztahbzaıılnraı nşöy küvseiü eç riği
hkaıknkdiba ilegra,iş lağGıiidrkşaı ısnmdaaynrı taırlıvyeilrlaim ş.t ir
Kitaablaıb nüatnkü onn ulaanrkaıa nya nğıpnrıe nosliaapkhr peb iriipn lcanydazabı ellı­
geelrs,o ndraaa k reolboujliuukln oatulrş tmuurş.tÇ uiryvaiz kıalyaınk ılankr ullaaısnnı­lm
da1,8s e nebdeetrnia mamenç akabelınamdrlbiaig lisavyearermak toel duumğt ümH i­
titmçeet irnitlnre ansoknrvui epi skiiiye ndlcelnti eraitçüervrüee s no şn eiknlail mtaak
olaynak la1ş5ıMke g aybte'ellıreknok itakr şmiavel mzes(ietn.rceto p rus)b avşuurlumşt.u r
AskaSmb iilb gaknaysaır dıkmulılyalnabı ölybalinear şr inv,ii stebniiglilyeaenr asmias ­
temyiad rıymlıçao tkaa rfloıal rvaekç baucualkma aşdaal ışfiışsl imesımtşi gnöerç eob kü ­
yüüks tülnelsrüa ağkmlaısndhaik çu şykokut .u r
Kitaibiçınkndi elkeımrsı naaıt laakkc ısab abkioırnş u,Hn i tuiytgl aıırğntıünms ha aalırnı
kaapmsadıdğaıhndaoı ğ,r kuasapuays maıdğıgnöısr teece.Bk utniuçrne şniedtelenirlv ia­ r
dı.B runlaarıran sdeanb aşktiat,a ybaıznı limçaviseniır l seünr iençn osk ılnoııl rmasını
özlelivkulregu lgaemriaervkk;ei r lbeunk ızsaam aznaınr dfiad aela nlaçmodgkae nkiaşp -
VII
Res1.:B o ğayz Kkaözeıv 1i5 97B:o ğayz kkaözınldaaen lgee çeçni vi tyaabzlıekltaılz eeıvr i nde.
Buy azkıalnyıa k,lb aukr iatbıans ıle khenator ktaoslıunşıt ur(mEuJ.şe ta'undr a n).
smalbıi ers eyraziınl ıme alsbeotltaend aııokş l ruud.K apsdaıımbş ırıalkkaonnu lann
baışndtaai rhcioğ rafypar,e hidsönteomrriledkeA nadtoalruvi euh yig lalırrakıH,i tit ta­
rhiinaiyınrtn ılMa.Ör ı.1, b. i nAdnaeod l(uG eHçii tetrlU,r arFtrui,,gL liedryaarLl,i ıkl­
yalı,lK aarr,lP earersrel)ok,n omkiı,s mteponr amkül kiyteaıtrmvi eh, y avanıclaıvkıc,l ık,
kezdait nai rhianyinnnt ıylaaparıyıni ,l ,ea rsikteerişilk yaatas,l, ad orğbai lriiv metl eek­
noloivj e staanirah(tim imhaeriy,tk reıalkşk,la btamraa,rlfı giünrelrs,e rammüiühkr,c ü­
lümka,d eenşily a,at rakvıslv.aa)rr . Ed ğırevra kmiütas iotl saeysdAkıni advoelH ui tit
inasnıfinzıvinek yrapuıhas iıy,la ep vıees vıel nmkeö,l egliiykkiu,mş aöml,üv meö bür
düynai nalrnaıkç onualrdıand aa rynııtloıalr ak aykia szdtmiemrM.a lzemteünmiün
elimmdeevuc ttvueer k sikb ukb aöllaürnmi hlnee mehnpe sibnuin dsaonn rcaliktril­ e
deo kyuucuysau nmiasriktm eB.u a ıçdabnaı klıdnıdbğaue sherio çl msaaşz imdeisl­ik
kiA naodliul iel gbii"lroci m pdeinuoml"am ktbainr uazkzat ıarm,ab enezrlaerrnai­s ı
da ednia y viest tiii ozlid uğduaön zue lvluigrkullea imsaitkme .r
Hitivteol nlealrraç ağdeasşAkn ia odlkuü lltreümir ultakbiaz biumar dsanu duuğmuz­
dadna hgaü zbeilar n lıamtt azrıyvleda a haak ıoclaıak or kucyuuyvaei erlbidliAi.mr a
filojlivokea kreolboejligke loelrudşbeainnr ienlcdkiea nya nlkannnti elmiağaisl eef
böyblietr a reishyeiazr m ak yieçtidener lğiiirB l.uyd etszeilrivğete ü emk siekrrleai ğk­l
mens ainh keşre gyü lglüülki stagnildbıviaark nmaıvnşed ieknelrbiu dyaaroakku yu­
cuyad cesega üzkeolk gaünel rilik readme tna,rg iehriç ekleorkduecyunun uçbnoe kk ­
leinrltnieeh iatpe debnia rr amşatıcıt,ra rtiahhier timfoi lşm agnünıanh ılmoa mruzla­
rnıdtaa şızmoanrkud aırdT.ü me skiöçzaeğl,el siDkkoilğ evu e A naodltua ridheio nl­
duuğ giabria ştbıurarmdaHace oırd otg'eurnço elkaa nrıa şatkdı ermmkeo la"nhs ito­
riai l"pesop ıü rlt earyiahz ıcaırılanısdğmaıul tatke irhciynapim azkou rnddaı.Or kun­
maısg üç obliarniş nıbckii gz eir çoealky lıanör zv ee ssaınhaio çl msaabz irdaazh a
yaklaştiıkriiısnbricik ozenianl dr,a tna manm uezaşktlıvarebı irl iemsiatnse mleeit ik
VIII
kuarlılç ağirnememniezdoeel n.u D rünypai aysaaırvl eT ürkkiiytepa aapzr lbaörıyy lae­
ptıladroullda.u r
Denyeimlbeikrri tambeıtnny ianzia braaskvı nimeet eseltimme bniierns eorulişnm ası
içyient oerllmdiaı ğgıönsıt erimrKe.ik ttiaeçpdi nbdöelküirmi dlnüze enseko ulımg,ae s­
rekdlüeizl tmrieynlap eılmraemsslıire,ie nk leesnvimed izihnzaiılnra nsmıa elbbiyerat ­te
zarıtneb ka şüısntaie nesdng eleebğiiilş edlceeğrr iB.lu dniddaoanly hıe kri tbaipr y at­ek
zaraıdnıt naışb ıisklaoe l lbeikçrta milafı nşüıürnn üü.drB u kiotlamubaşıısnn dkaaı tlka­
rı bukliuşniablnaeı şrnidknai tbaubş ıe klyiaıyynlmleaa yöıne revneü stlAernkeeno loji
veS anYaatny lııan'rıknu rucvuees dui tSöaryNüıe zni Bha şgegle.el ni r
Kitaypetaral aint ir,ta eznlekariyr,do gllö stervmede ülezelrtl rmed eivlea naltıtma rzı
aıçısndbainra alızıl şşmıdını şçıınykoaroı liailbrB.id rea fb unHliaotroli ijvt eA naodlAur ­
keolgoijhbsiei n tüazom l aakrr anyaoı tmuarmıbişbr i ldiaml ımnudltaao kl aakyr enrei
getirgielrmeeşkseeiyn l eBrudniddrao.nl taayriıyh az manaıyınrl möağze ksaiy ntaekn ­
kiydaniı nmdoaed,r ynor umlaarmvaaey l anlaınşl aamrkaaal raşşıbı nik ru ş,ke unb aşta
göözn üntduet utlu.mBr uuşnuynaı nndöan emvlueur glamiaskt ekriEi,sm kA in aodlu
TairhKiü,tlü rlDeierlrvilie,A rkejoilskoianlebv ieön miür naüd amoılşav ney lırladanb e­
rTiü rkAimyeer,vi ekA av rpuaÜ nviesrietreilçnadleı vşehm aılçşlaa ı şaarna ştoılram­acı
raekl bebtuatrdeba e nkiemdn ii şlekdoinğauirvlmae s unuçlöazmnü y ollaırnbaaı ktşa­ r
zım çboikkşri i nidnekfnia nrvkedl aıh kar iotlciaakk .Bt eınritma nkriimdihlnie bçik rö ­
tüv eyaarn ti yoeltaaimz ,b ihkriiv çşeki u ruylöunşeadl edi ekiğ lirds,a dveecs eae dcbei ­
limkdipe artviehz aatnbt aaz iednoel joiekğ ielrivemeb l ue ğielrikemo llabyoycuaen ğ en
kimseklaşedrırıvereh meeny ukadredğai mdmieğtkiirmni tyianğıliyş oru vmel aad ruyu­
laknu şnkuubni sron ucuud.rB iriknictmiaı bzıadyabr iıbr öl ümidneec leidmiiAğzhh iya­
wak onusuv eT roaykare olboujniesangi ü zöerln teekş ekedirÜl.z eürlebke lilritymiem
kiT,ü rtkpo lumhua lşaah ksiiş ilitkultevu emii doleljmoeiirl bii ribnidraeıynr maösğı­nı
renemevmeib şutniddraol nya ıb içrok k onuloalurdğdguai bbuidr aad ak olasyacsyaıı z
drenevka,kv ıe"f şr akaitıylç"anoynnu ungae lmeaklatdteı,l mıarAkt.lt ıçanidız erek bir kez
dahvau urglyaaılmb:ia rr amşatcıırinlıgmnöi r eürnşielk arçşıık moankue, l eştaisrlmae k,
ok işişnaihnnsay ı apılbmiıhrşaa krdeğetid liHrer!" Tüdroskt "ug özü"kşekaniar ytçı"nın
görüdşenü el nicln,ed eK uarn',od nıurinç pienak l eal eişyvteeit rratıaşyamaıç tkır!
AşadğaGı irikşı snmdıdaa d eğinegciebEğiism,kA in adUoylgula ırkldairıkenerıni blnui­
daysıapd,eg cüel üsneeüvne lrtea kdeidmey ne tertienvlceiç efe v eisrveiar r .Bd uı rkitap­
tahno aşnlmyaaonk ucyuuyhai ç zkaambyeatnm eodnelanba arvuşrmassaılnvııekri mri .
Ama byuanpua rakmeaınHc ,er doot'gaö rgee rçaerğaiş toılratmnaa rk(i hhi syteorrii­a)
nem aasvle ytaa rrimohaino k uaycağvıenbıanyl üiknlie nedceöe neğcdieninik eazd erim.
Buk itabbibıren n zşeidrimyi ek adsaard eTcüre'k dçdeeğe lid,i ğheibrçi d ri lydaıezl ma­
mış.Kt iıtrhaapız rılraknbeiynran dasnal yaıyna rıdmü iznyeig eççeinvv eir esyiamz ılı
mentlirve ea kreojliboku ltuunlakra yaannkoa la akhr ep pölna ntduat uşld,mi uğyeanr­
daşnmi dyiek ad"aoortri toel"aa kkr abeudli klieşni ölneserü irnd üskalaverblri ü ybüikr
titviezo lbjiekflk itkislüez geçtieriinliş mrtBg.öe yçlecAena dEostlkauir viekh üitl ürleri,
çetşlkiiö kenlkearnydaeknl asnaaapnnlıvt ey anıltıcıt ebmiilmzgiliş.eltK neiırsrdaecna
syöelmegke rekeilrisneik,zti daebpki,ir ienlncd kiea yankald ayaranavneH ittiatrv ieh
kültnüüyr eürAlnaiod lkuü llteiüm rruhvtaesiıç iyneeerş letrieirkne clyeeno,ly av eo lgu­
lrabıi lgkeilsivaker skias saıaknnlam adaıaçvkne a kıbcidıri alnlel aötğarne,an rckie,o log,
IX