Table Of ContentNorbert Morciniec
historia języka
niderlandzkiego
WYDAWNICTWO
WYŻSZEJ SZKOŁY FILOLOGICZNEJ
WE WROCŁAWIU
© Copyright by Wyższa Szkoła Filologiczna we Wrocławiu and Norbert Morciniec,
Wrocław 2017
Recenzent: prof. dr hab. Wilken Engelbrecht
Korekta wydawnicza: Barbara Woldan
Projekt okładki: Konstancja Czarny
DTP: Marta Łuczak
ISBN 978-83-60097-40-3 (pb)
ISBN 978-83-60097-41-0 (hb)
ISBN 978-83-60097-42-7 (pdf)
Liczba arkuszy wydawniczych: 15,2
Publikacja została sfinansowana przez Wyższą Szkołę Filologiczną we Wrocławiu.
WYDAWNICTWO WYŻSZEJ SZKOŁY FILOLOGICZNEJ WE WROCŁAWIU
50-335 Wrocław, ul. Sienkiewicza 32, tel. (+48 71) 328 14 14
fax (+48 71) 322 10 06, http://www.wsf.edu.pl, e-mail: [email protected]
Wydanie I.
9. Starszy okres nowoniderlandzki (1650 - 1800)
Spis treści
9.1 Przesłanki historyczne
9.2 Dalsze unormowanie języka pisanego
9.3 Wybrane zagadnienia szczegółowe unormowanego języka
9.4 Wpływ ustaleń gramatycznych na język literacki
9.5 Język pisany a język mówiony
9.6 Słownictwo
9.7 Sytuacja językowa w Niderlandach Południowych
Spis skrótów i symboli .................................................................................7
9.8 Przykłady tekstów z okresu 1650 – 1800
Przedsłowie ...................................................................................................9
Literatura uzupełniająca dla okresu 1650 – 1800
1. Język niderlandzki wśród innych języków germańskich ..................11
10. Młodszy okres nowoniderlandzki (1800 – 1950) 2. Przyczyny zmian językowych ...............................................................15
10.1 Przesłanki historyczne Literatura pomocnicza ...........................................................................20
10.2 Regulacje językowe pod patronatem państwa 3. Dawni mieszkańcy Niderlandów i ich język ......................................21
10.3 Nowe badania językowe 19 wieku 4. Periodyzacja historii języka niderlandzkiego .....................................25
10.4 Krytyka języka pisanego
5. Okres staroniderlandzki (przed rokiem 1150) ...................................31
10.5 Dalsze regulacje ortograficzne
1. Przesłanki historyczne .......................................................................31
10.6 Sytuacja językowa w pierwszej połowie 20 wieku
2. Zabytki staroniderlandzkie ...............................................................35
10.6.1 Wymowa
3. Ważniejsze cechy językowe zabytków .............................................39
10.6.2 Gramatyka
3.1. Innowacje fonetyczne .................................................................39
10.6.3 Składnia
3.2. Innowacje gramatyczne ..............................................................40
10.6.4 Słownictwo
10.7 Walka o język niderlandzki w prowincjach południowsych 3.3. Słownictwo ...................................................................................45
10.8 Przykłady tekstów z okresu 1800 – 1950 Literatura pomocnicza ...........................................................................48
Literatura uzupełniająca dla okresu 1800 – 1950 6. Wczesny okres średnioniderlandzki (1150–1350) .............................51
1. Przesłanki historyczne .......................................................................51
11. Współczesny język niderlandzki. Tendencje rozwojowe (1950 →) 2. Teksty wczesnego okresu średnioniderlandzkiego ........................55
11.1 Przesłanki historyczne
3. Ważniejsze cechy językowe zabytków średnioniderlandzkich .....62
11.2 Język standardowy, języki potoczne, dialekty
3.1. Ortografia i interpunkcja ...........................................................62
11.3 Rozwój języka standardowego po drugiej wojnie światowej
3.2. Innowacje fonetyczne .................................................................63
11.3.1 Innowacje w zakresie wymowy
3.3. Innowacje gramatyczne ..............................................................67
11.3.2 Innowacje gramatyczne
3.4. Innowacje składniowe ................................................................72
11.3.3 Innowacje składniowe
3.5. Słownictwo ...................................................................................75
11.3.4 Słownictwo
11.4 Flamandzka odmiana języka niderlandzkiego 4. Przykłady tekstów wczesnego okresu średnioniderlandzkiego ...80
11.4.1 Różnice w zakresie wymowy Literatura pomocnicza ...........................................................................82
11.4.2 Różnice gramatyczne i składniowe 7. Późny okres średnioniderlandzki (1350–1550) ..................................85
11.4.3 Różnice leksykalne 1. Przesłanki historyczne .......................................................................85
Literatura uzupełniająca 2. Teksty późnego okresu średnioniderlandzkiego ............................90
3. Ważniejsze cechy językowe ..............................................................94
Bibliografia
Spis rycin
Indeks nazwisk
3.1. Innowacje fonetyczne .................................................................94
3.2. Innowacje gramatyczne ..............................................................95
3.3. Innowacje składniowe ................................................................99
3.4. Słownictwo .................................................................................101
4. Tendencje unifikacyjne w języku pisanym ...................................105
5. Przykłady tekstów z okresu 1350–1550 .........................................108
Literatura pomocnicza .........................................................................116
8. Okres wczesno-nowo-niderlandzki (1550–1650) ............................119
1. Przesłanki historyczne .....................................................................119
2. Rozwój piśmiennictwa ....................................................................124
3. Próby unormowania ogólnego języka pisanego ...........................130
4. Leksykografia i początki puryzmu językowego............................135
5. Ważniejsze cechy językowe .............................................................138
5.1. Innowacje fonetyczne ...............................................................139
5.2. Innowacje gramatyczne ............................................................142
5.3. Innowacje składniowe ..............................................................145
5.4. Słownictwo .................................................................................147
6. Przykłady tekstów z okresu 1550–1650 .........................................154
Literatura pomocnicza .........................................................................162
9. Starszy okres nowoniderlandzki (1650–1800) .................................165
1. Przesłanki historyczne .....................................................................165
2. Dalsze unormowanie języka pisanego ...........................................167
3. Wybrane zagadnienia szczegółowe unormowanego języka .......174
4. Wpływ ustaleń gramatycznych na język literacki ........................180
5. Unormowanie języka pisanego ......................................................183
6. Słownictwo ........................................................................................189
7. Sytuacja językowa w Niderlandach południowych .....................192
8. Przykłady tekstów z okresu 1650–1800 .........................................196
Literatura pomocnicza .........................................................................208
10. Młodszy okres nowoniderlandzki (1800–1950) ...............................211
1. Przesłanki historyczne .....................................................................211
2. Regulacje językowe pod patronatem państwa ..............................216
3. Nowe badania językowe XIX wieku ..............................................220
4. Krytyka języka pisanego ..................................................................225
5. Dalsze regulacje ortograficzne ........................................................233
6. Sytuacja językowa w pierwszej połowie XX wieku ......................235
6.1. Wymowa .....................................................................................237
6.2. Gramatyka ..................................................................................238
6.3. Składnia ......................................................................................240
6.4. Słownictwo .................................................................................241
7. Walka o język niderlandzki w prowincjach południowych ........245
8. Przykłady tekstów z okresu 1800–1950 .........................................254
Literatura pomocnicza .........................................................................268
11. Współczesny język niderlandzki.
Tendencje rozwojowe (1950 →) ..........................................................273
1. Przesłanki historyczne .....................................................................273
2. Język standardowy, języki potoczne, dialekty...............................275
3. Rozwój języka standardowego po drugiej wojnie światowej ......277
3.1. Innowacje w zakresie wymowy ...............................................278
3.2. Innowacje gramatyczne ............................................................279
3.3. Innowacje w zakresie składni ..................................................283
3.4. Słownictwo .................................................................................286
4. Flamandzka odmiana języka niderlandzkiego .............................292
4.1. Różnice w zakresie wymowy ...................................................293
4.2. Różnice gramatyczne i składniowe .........................................294
4.3. Różnice leksykalne ....................................................................296
Literatura pomocnicza .........................................................................300
Bibliografia ................................................................................................305
Spis rycin ...................................................................................................311
Indeks nazwisk .........................................................................................313
Spis skrótów i symboli
[…] zapis fonetyczny l. poj. liczba pojedyncza
<…> zapis ortograficzny łac. łaciński
‘…’ znaczenie mask. rodzaj męski
> przechodzi w ndl. niderlandzki
< powstałe z neutr. rodzaj nijaki
abl. łac. ablativus niem. niemiecki
ABN Algemeen Beschaafd nom. mianownik
Nederlands pl. liczba mnoga
akk. biernik pol. polski
brab. brabancki por. porównaj
dat. celownik s. strona
dolnoniem. dolnoniemiecki sing. liczba pojedyncza
fem. rodzaj żeński stndl. staroniderlandzki
flam. flamandzki sts. starosaski
franc. francuski stwn. staro-wysoko-nie-
frank. frankoński miecki
gen. dopełniacz śrndl. średnioniderlandzki
hol. holandzki vok. wołacz
inst. narzędnik współcz. współczesny
l. mn. liczba mnoga wysokoniem. wysokoniemiecki
Przedsłowie
Powstanie niniejszej książki zainspirowały wykłady z historii języka
prowadzone od lat dla studentów niderlandystyki. Pomyślana jest ona
przede wszystkim jako pomoc naukowa towarzysząca zajęciom dydak-
tycznym z tego przedmiotu. Skorzystać z niej mogą oczywiście także
wszyscy zainteresowani historią języka niderlandzkiego. W ujęciu na-
szym historia języka pomyślana jest jako integralna część historii spo-
łecznej. Dlatego w podręczniku tym opisano także otoczenie społeczne
i kulturowe, w jakim znajdowali się ludzie w poszczególnych okresach
historycznych. Książka daje przegląd historii języka od czasu pojawienia
się pierwszych tekstów staroniderlandzkich aż po czasy współczesne.
Z myślą o czytelnikach, którzy nie znają dobrze historii Niderlandów,
poszczególne rozdziały poprzedzone zostały krótkim omówieniem
dziejów polityczno-społecznych epoki, bez których znajomości trudno
byłoby w pełni zrozumieć zjawiska i przemiany zachodzące w języku.
Wybory tekstów dołączone do każdego z głównych rozdziałów mają
unaocznić czytelnikowi charakter i stan rozwoju języka w poszczegól-
nych okresach.
Jak każda publikacja tego typu książka nasza korzysta zarówno
z wyników prac własnych, jak i – w szerokim zakresie – ze współcze-
snych opracowań syntetycznych i analiz szczegółowych. Bibliografię
szczegółową umieszczono w postaci lektury uzupełniającej po każdym
głównym rozdziale, natomiast bibliografia ogólna, znajdująca się na
końcu książki, zawiera jedynie opracowania syntetyczne poświęcone
zagadnieniom historii języka niderlandzkiego, jakie ukazały się po roku
1950.
Pragnę podziękować profesorowi Wilkenowi Engelbrechtowi za
napisanie recenzji wydawniczej książki. Szczególnie wdzięczny je-
stem za korektę tekstów niderlandzkojęzycznych oraz cenne uwagi
10 Przedsłowie
bibliograficzne, które przyczyniły się do lepszej prezentacji niektórych
zagadnień przedstawionych w podręczniku.
Wrocław, we wrześniu 2017 r. Norbert Morciniec
