Hilâl Gazetesine Göre ŞARKÎ RUMELİ TÜRKLERİ (1883-1885)

182 Pages·2010·4.34 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TARİH ANABİLİM DALI
YAKINÇAĞ TARİHİ BİLİM DALI

Hilâl Gazetesine Göre
ŞARKÎ RUMELİ TÜRKLERİ
(1883-1885)

Ramazan AYDIN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman
Yrd. Doç. Dr. Mehmet YILMAZ

Konya – 2009
II
İÇİNDEKİLER

BİLİMSEL ETİK SAYFASI ................................................................................ IV
YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU ........................................................ V
ÖNSÖZ ................................................................................................................. VI
ÖZET ................................................................................................................. VIII
SUMMARY ........................................................................................................... X
KISALTMALAR ................................................................................................ XII

GİRİŞ
A. HİLÂL GAZETESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ ............................................ 4
1. KURULUŞ AMACI ....................................................................................... 4
2. TEKNİK ÖZELLİKLERİ ............................................................................... 5
3. İLANLAR ...................................................................................................... 7
B. YAYIN POLİTİKASI ...................................................................................... 9
1. HABER KAYNAKLARI ................................................................................. 9
2. YAŞADIĞI SIKINTILAR ............................................................................. 10
3. DÖNEMİN OLAYLARININ YANSIMASI ..................................................... 12
4. HİLÂL GAZETESİ HAKKINDA BAZI GÖRÜŞLER ..................................... 15

I. BÖLÜM
KURUMLAR
A. İDARÎ YÖNETİM ......................................................................................... 17
1. VALİLİK ..................................................................................................... 18
2. KAYMAKAMLIKLAR .................................................................................. 21
3. BELEDİYELER ........................................................................................... 25
4. MEMURLAR .............................................................................................. 28
B. ASKERİ KURUMLAR .................................................................................. 34
C. MAHKEMELER ........................................................................................... 42
D. MEKTEPLER ................................................................................................ 52
III
II. BÖLÜM
GENEL DURUM
A. SİYASİ HAREKETLER ................................................................................ 69
B. SEÇİMLER .................................................................................................... 82
C. NÜFUS .......................................................................................................... 92
D. TARIM .......................................................................................................... 97
E. VERGİLER .................................................................................................. 108
F. YABANCI BASIN ....................................................................................... 113
G. GÖÇLER ..................................................................................................... 121
1. Sebepleri ................................................................................................... 121
a. Bulgarların Zulümleri ............................................................................ 122
b. Göçü Teşvik Etme Çalışmaları .............................................................. 139
2. Göçü Önleme Çalışmaları ......................................................................... 141

SONUÇ ............................................................................................................... 155
KAYNAKÇA ...................................................................................................... 157
EKLER ............................................................................................................... 162
ÖZGEÇMİŞ ....................................................................................................... 169
IV
T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

BİLİMSEL ETİK SAYFASI

Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe
ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik
davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez
yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden
yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.

Ramazan AYDIN
V
T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU

Ramazan AYDIN tarafından hazırlanan Hilâl Gazetesine Göre ŞARKÎ
RUMELİ TÜRKLERİ (1883-1885) başlıklı bu çalışma ……../……./………..
tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği / oyçokluğu ile başarılı
bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Ünvanı, Adı Soyadı Başkan İmza

Ünvanı, Adı Soyadı Üye İmza

Ünvanı, Adı Soyadı Üye İmza
VI

ÖNSÖZ
Matbaanın icadıyla basın ve yayın, tarihi yönden olduğu kadar uygarlık tarihi
yönünden de önemli bir olaydır. Bunlar hem tarihe tanıklık eden önemli bir kaynak,
hem de kültür ve uygarlığın gelişmesi açısından bir ışık olmuştur. Basınla siyasal ve
sosyal hayatta yeni bir dönem başlamış, insanlığın uyanıp aydınlanması, bilim ve
sanat eserlerinin bütün dünyaya yayılması gerçekleşmiştir.
Osmanlı Devleti XVIII ve XIX. yüzyıllarda toprak kaybederek gerilemesiyle
birlikte birçok sorunlar beraberinde gelmiştir. Devlet, bir yandan ülke içindeki
sorunlarla uğraşırken, diğer yandan geride bıraktığı topraklardaki Müslümanların
sıkıntılarıyla da ilgilenmek zorunda kalmıştır.
Hilâl gazetesi bu anlamda, Osmanlı Devleti’nin Şarkî Rumeli Vilâyeti ve orada
yaşayan Türkler için atacağı adımlarda adeta rehberlik vazifesini üstlenmiştir. Çünkü
vilâyet’in merkezi Filibe‘de çıkan gazete, yaşanan sorunları yerinde tespit ederek
yapılması gerekenler konusunda hem vilâyet’teki İdarî yetkilileri hem de Osmanlı
Devleti’ni bilgilendirmiştir.
Şarkî Rumeli Türklerini içine alan bu çalışmamızın temel kaynağı Hilâl
gazetesidir. Fakat bununla ilgili olarak farklı kaynaklardan da istifade edilmiştir.
Bunlar arasında Mahir Aydın’ının Şarkî Rumeli Vilâyeti adlı eseri, Ali Kemal
Balkanlı’nın Şarkî Rumeli ve Buradaki Türkler adlı eseri ile Süleyman Oğuz’un
Osmanlı Vilayet İdaresi ve Doğu Rumeli Vilayeti (1878-1885) adlı eseri
sayılabilir. Yine Nedim İpek’in Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri (1877-1890)
adlı çalışması da önemlidir.
Bu çalışmamız, Giriş bölümünde; gazete’nin teknik özellikleri ve yayın
politikasıyla beraber tanıtımından sonra iki bölümden oluşmaktadır. Birinci
Bölümde; kurumların, Şarkî Rumeli’de işleyişi ve Türklerin bu kurumlardaki
faaliyetleri ile karşılaştıkları sorunlara yer verilmiştir
İkinci Bölümde ise, Şarkî Rumeli Türklerinin genel durumu hakkında bilgi
verilmiştir. Türklerin, tarım, siyaset ve vergi gibi alanlardaki yaşamlarına ve
VII
çektikleri sıkıntılara değinilmiştir. Yine bu bölümde göç olaylarına yer verilerek,
göçün sebepleri ve göçü önleme çalışmaları üzerinde durulmuştur.
Bu konuyu bana öneren ve çalışmalarım sırasında desteğini esirgemeyen
danışman hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. Mehmet YILMAZ’A teşekkür ederim. Ayrıca
yardımlarını esirgemeyen Doğan FİDAN abim ile değerli kardeşim Mehmet
AKCAR’a özverileri için teşekkürü borç bilirim.
Ramazan AYDIN
VIII

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

n Adı Soyadı Ramazan AYDIN Numarası 064202041002
i
n
ci Ana Bilim / Bilim
n Tarih Anabilim Dalı / Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı
e Dalı
r
ğ
Ö
Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Mehmet YILMAZ
Hilâl Gazetesine Göre Şarkî Rumeli Türkleri (1883-
Tezin Adı
1885)

ÖZET
1877-1878 Osmanlı-Rus (93 Harbi) Savaşı’ndan sonra Ayastefanos
Antlaşmasıyla kurulan Büyük Bulgaristan, Berlin Antlaşmasıyla Bulgaristan
Prensliği, Makedonya ve Şarkî Rumeli Vilâyeti olmak üzere üç’e parçalanmıştı. Bu
çalışma, Hıristiyan bir vali tarafından idare edilen, iç işlerinde serbest ancak siyasî ve
askerî bakımdan Osmanlıya bağlı olan Şarkî Rumeli Vilâyeti’nde yaşayan Türklerin
1883-1885 yılları arasındaki durumunu, ağırlıklı olarak ilk kez 16 Aralık 1883
tarihinde yayın hayatına başlayan Hilâl gazetesine göre gözler önüne sermektedir.
Başta valilik ve tüm idarî yönetim kurumları ile askerî kurumlar ve
mahkemeler hem savaş sonrası yurtlarına dönmeye çalışan Türklere engel olmak
hemde burada kalan Türkleri söküp atmak için Türklere karşı top yekün bir baskı ve
zulüm politikası uygulamaya koymuşlardır. Bu politikanın uygulanmasında özellikle
belediyeler çıkardıkları sözde yeni planlarla, Türklere ait mal ve mükleri istimlâk
edip Bulgarlara vermekle önemli rol oynamıştır. Bununla beraber ağır vergilerle
borçlandırılmak suretiyle Türklerin malları haczedilip satılmıştır.
Bu durumdan cesaret alan Bulgar ahali’de Türklere ait ev ve iş yerlerine
saldırarak bunların birçoğunu yakmışlar ve oluşturdukları eşkıya çeteleriyle de
yüzlerce masum Türk’ü katletmişlerdir. Öte yandan Türklere ait mahsüllere zarar
IX
verip onların tarım yapmalarını engelleyerek yine yüzlerce Türk’ün açlıktan
ölmesine sebebiyet vermişlerdir.
Bütün bu baskı ve zulümler karşısında Türk ahâli, çareyi göç etmekte aramıştır.
Osmanlı İmparatorluğu ise, Şarkî Rumeli’deki toprakları elinde tutabilmek veTürk
nüfusunu muhafaza etmek için göçleri engellemeye çalışmıştır.
X

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

n Adı Soyadı Ramazan AYDIN Numarası 064202041002
i
n
ci Ana Bilim / Bilim
n Tarih Anabilim Dalı / Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı
e Dalı
r
ğ
Ö
Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Mehmet YILMAZ
Şarkî Rumeli Turks According To Hilâl
Tezin İngilizce Adı
Newspaper (1883-1885)

SUMMARY
After the 1877-1878 Ottoman-Russian war ( also called “93war”), Great
Bulgaria, which was founded after Ayestefanos Treaty, was divided into three parts,
by Berlin Treaty, named Bulgarian Principality, Macedonia and The City of Sarki
Rumeli. This study depicts the situation of Turks, between 1883-1885, who lived in
the city of Sarki Rumeli that was independent in internal affairs, but dependent on
the Ottoman Empire when it came politics and military. The depiction is based
mostly on the newspaper titled “Hilal” which started broadcast life on December 16,
1883.
Mainly tthe city government, and all governmental and military institutions
and courts started to apply pressure and cruelty over Turks in order to avoid them go
back to their home country after the war, and to get rid of the ones who still stayed
there. While applying these policies, the municipalities played a gerat role by
expropriating the Turks’ properties and giving them to the Bulgarian people.
Moreover, taxes were made too high, so that Turks’ properties were distrained and
sold.
Bulagarian people, who were encouraged by the situation, attacked and fired
homes and work places belonging to Turks; and they killed hundreds of innocent