Table Of ContentHet Tandheelkundig Jaar 2009
Het Tandheelkundig Jaar
2009
Onder redactie van:
Prof. dr. C. de Baat
Hoogleraar, afdeling Orale Functieleer, Universitair Medisch Cenrum
St Radboud, Nijmegen
Dr. J.K.M. Aps
Kliniekhoofd afdeling Pediatrische Tandheelkunde en Centrum Bijzondere
Tandheelkunde; Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen,
Universiteit Gent, PAECAMED onderzoeksgroep
Mr. dr. W.G. Brands
Tandarts, Vaassen, afdeling Preventieve en Sociale Tandheelkunde, Universi-
tair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen, plaatsvervangend rechter
Rechtbank Utrecht
Prof. dr. J. Duyck
Hoogleraar, afdeling Prothetische Tandheelkunde/BIOMAT Research Cluster,
School voor Tandheelkunde, Mondziekten en Kaakchirurgie, Faculteit
Geneeskunde, Katholieke Universiteit Leuven
Prof. dr. R. Jacobs
Hoogleraar, hoofd Centrum Orale Beeldvorming, School voor Tandheelkunde,
Katholieke Universiteit Leuven
Prof. dr. A. Vissink
Hoogleraar, afdeling Mondziekten, Kaakchirurgie en Bijzondere
Tandheelkunde, Universitair Medisch Centrum Groningen
Dr. W. van Welsenes
Tandarts, Amsterdam
© 2009 Bohn Stafleu van Loghum, Houten
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveel-
voudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar
gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch,
door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond
van artikel 16b Auteurswet 1912 j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals
gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet
1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen
aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het
overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en
andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de
uitgever te wenden.
Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo
betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen
a ansprakelijkheid aanvaarden voor onjuistheden die eventueel in deze uitgave
voorkomen.
ISBN 978 90 313 52760
ISSN 0771-3223
NUR 887
Ontwerp omslag en binnenwerk: TEFF (www.teff.nl)
Bohn Stafleu van Loghum
Het Spoor 2
Postbus 246
3990 GA Houten
www.bsl.nl
Auteurs
Prof. dr. C. de Baat
Hoogleraar, afdeling Orale Functieleer, Universitair Medisch Centrum
St Radboud, Nijmegen
Dr. A.G. Becking
Kaakchirurg, VU medisch centrum, Amsterdam
Prof. dr. L.G.M. de Bont
Hoogleraar, Universitair Medisch Centrum Groningen
Prof. dr. R.R.M. Bos
Hoogleraar, Maxillofaciale Traumatologie, afdeling Mondziekten, Kaak-
chirurgie en Bijzondere Tandheelkunde, Universitair Medisch Centrum
Groningen
Mw. A.M.W.T. van den Broek
Mondhygiënist, Centrum Bijzondere Tandheelkunde Rijnmond, Rotterdam
Drs. G.J. Buijs
Tandarts-onderzoeker, afdeling Mondziekten, Kaakchirurgie en Bijzondere
Tandheelkunde, Universitair Medisch Centrum Groningen
Dr. R.P. Coppes
Disciplinegroep Celbiologie, secties Straling en Stress Celbiologie en
afdeling Radiotherapie, Universitair Medisch Centrum Groningen
Prof. dr. P.J. De Coster
Hoogleraar, afdeling Orale ontwikkelingsbiologie, -pathologie en
toegepaste orale histologie aan de Faculteit Geneeskunde en Gezondheids-
wetenschappen, Universiteit Gent
Auteurs
Drs. W.J. van Driel
Tandarts, Tandheelkundepraktijk, Sassenheim
Prof. dr. J. Duyck
Hoogleraar, afdeling Prothetische Tandheelkunde/BIOMAT Research
Cluster, School voor Tandheelkunde, Mondziekten en Kaakchirurgie, Faculteit
Geneeskunde, Katholieke Universiteit Leuven
Prof. dr. L. Feenstra
Emeritus-hoogleraar keel-, neus- en oorheelkunde, Rotterdam
Drs. R. Fransman
Tandarts-endodontoloog, Amsterdam
Dr. J.E.F.M. Frencken
Tandarts, WHO Collaborating Centre for Oral Health Care Planning and
Future Scenarios, Universitair Medisch Centrum St Radboud Nijmegen
Dr. P.F.M. Gielkens
Kaakchirurg in opleiding, afdeling Mondziekten, Kaakchirurgie en
Bijzondere Tandheelkunde, Universitair Medisch Centrum Groningen
Dr. A. Hoekema
Tandarts, kaakchirurg in opleiding, afdeling Mondziekten, Kaakchirurgie
en Bijzondere Tandheelkunde, Universitair Medisch Centrum Groningen
Dr. R.M.A. Kiekens
Orthodontist, afdeling Orthodontie en Orale Biologie, Universitair Medisch
Centrum St Radboud Nijmegen
Drs. D.G. Kuiper-Geertsma
Reumatoloog, Isalaklinieken Zwolle
Drs. M.K. Leijsma
Reumatoloog, Universitair Medisch Centrum Groningen
Dr. I.M.A. Lombaert
Discipline groep Celbiologie, secties Straling en Stress Celbiologie en
Stamcelbiologie, Universitair Medisch Centrum Groningen
Drs. P. Maes
Orthodontist, afdeling Orthodontie, Universiteit Gent
vi
Auteurs
Drs. K. Michiels
Tandarts-parodontoloog, afdeling Parodontologie, School van Tandheel-
kunde, Mondziekten en Kaakchirurgie, Faculteit Geneeskunde, Katholieke
Universiteit Leuven
Dr. B. van Minnen
Kaakchirurg in opleiding, afdeling Mondziekten, Kaakchirurgie en Bijzon-
dere Tandheelkunde, Universitair Medisch Centrum Groningen
Prof. dr. I. Naert
Hoogleraar, afdeling Prothetische Tandheelkunde/BIOMAT Research
Cluster, School voor Tandheelkunde, Mondziekten en Kaakchirurgie, Faculteit
Geneeskunde, Katholieke Universiteit Leuven
Ir. D.J.M. Niesten
Projectbeheerder/onderzoeker, WHO Collaborating Centre for Oral Health
Care Planning and Future Scenarios, Universitair Medisch Centrum
St Radboud Nijmegen
Prof. dr. G.A.M. De Pauw
Hoogleraar, afdeling Orthodontie, Faculteit Geneeskunde en Gezondheids-
wetenschappen Universiteit Gent
Dr. P.G.H.M. Raijmakers
Nucleair geneeskundige, VU medisch centrum, Amsterdam
Dr. M. Rober
Dierenarts, Wilsele Leuven
Prof. dr. J.L.N. Roodenburg
Hoogleraar, afdeling Mondziekten, kaakchirurgie en bijzondere Tandheel-
kunde, Universitair Medisch Centrum Groningen
Dr. C.P. Saridin
Kaakchirurg, VU medisch centrum, Amsterdam
Dr. P. Semal
Anthropology and Prehistory Museum of Natural Sciences, Brussel
Drs. S.H.B.J.M. Smit
Tandarts, Duiven
Dr. F.K.L. Spijkervet
Kaakchirurg, afdeling Mondziekten, Kaakchirurgie en Bijzondere Tand-
heelkunde, Universitair Medisch Centrum Groningen
vii
Prof. dr. B. Stegenga
Kaakchirurg, afdeling Mondziekten, Kaakchirurgie en Bijzondere Tand-
heelkunde, Universitair Medisch Centrum Groningen
Dr. M.A. Stokman
Mondhygiënist, afdeling Mondziekten, Kaakchirurgie en Bijzondere Tand-
heelkunde, Universitair Medisch Centrum Groningen
Dr. R.J. Swart
Orthodontist, afdeling Orthodontie en Orale Biologie, Universitair Medisch
Centrum St Radboud Nijmegen
Dr. I.B.Tan
Afdeling Heelkunde Hoofd-hals Chirurgie, Antonie van Leeuwenhoek
Ziekenhuis Amsterdam
Dr. P. Thevissen
Tandarts, Master forensische en gerechtelijke tandheelkunde. Afdeling
Forensische tandheelkunde, Katholieke Universiteit Leuven
Dr. K. Vandamme
Tandarts, afdeling Prothetische Tandheelkunde/BIOMAT Research Cluster,
School voor Tandheelkunde, Mondziekten en Kaakchirurgie, Faculteit
Geneeskunde, Katholieke Universiteit Leuven
Drs. J. Vandenbulcke
Afdeling Pediatrische Tandheelkunde en Bijzondere Tandheelkunde,
Onderzoeksgroep PAECAMED, Faculteit Geneeskunde en Gezondheids -
wetenschappen, Universiteit Gent
Prof. dr. Guy Willems
Hoogleraar, Katholieke Universiteit Leuven. Groep Biomedische Weten-
schappen. Departement Tandheelkunde, Mondziekten en Kaakchirurgie.
Afdelingshoofd afdeling Orthodontie en afdeling Forensische Tandheelkunde
F.R. de Winter
Orthodontist, afdeling Orthodontie, Universitair Centrum Tandheelkunde
Amsterdam
Dr. M.J.H. Witjes
Kaakchirurgie, afdeling Kaakchirurgie en Bijzondere Tandheelkunde,
Universitair Medisch Centrum Groningen
viii
Inhoud
Auteurs v
Woord vooraf xi
1 R.J. Swart en R.M.A. Kiekens, Geïmpacteerde gebitselementen begin
21ste eeuw 1
2 M. Rober, De gespecialiseerde tandheelkundige dierenarts 16
3 K. Michiels, De mondvloeistof als diagnostisch hulpmiddel 35
4 C. de Baat, L. Feenstra en A.M.W.T. van den Broek, Behandeling van
halitose 47
5 M.A. Stokman en F.K.L. Spijkervet, Behandeling van mucositis 55
6 M.J.H. Witjes, I.B. Tan en J.L.N. Roodenburg, Photodynamische therapie
van tumoren in het hoofd-halsgebied 67
7 R.P. Coppes en I.M.A. Lombaert, Regeneratie van door straling beschadigde
speekselklieren: is stamceltherapie een optie? 78
8 S.H.B.J.M. Smit, D.G. Kuiper-Geertsma en C. de Baat, Mondzorg bij
reumatoïde artritis 88
9 A. Hoekema, Behandeling van snurken en hetobstructief slaapapneusyndroom 99
10 P.J. De Coster,Tandheelkundige afwijkingen bij het ehlers-danlossyndroom 116
11 C.P. Saridin, A.G. Becking en P.G.H.M. Raijmakers, Unilaterale
condylaire hyperactiviteit (UCH): een zeldzame, maar goed te herkennen
groeistoornis van de condylus mandibulae 131
12 J. Vandenbulcke, Polymerisatielampen: welke lamp voor welke toepassing? 141
13 L.G.M. de Bont, M.K. Leijsma en B. Stegenga, Het doelmatig gebruik van
niet-steroïdale anti-inflammatoire farmaca 156
14 D.J.M. Niesten en J.E.F.M. Frencken, De Atraumatic Restorative Treatment
(ART-)aanpak: mogelijkheden voor zorgbehoevende ouderen 166
15 F.R. de Winter, Invisalign: van virtueel naar werkelijk 176
16 B. van Minnen, G.J. Buijs, P.F.M. Gielkens en R.R.M. Bos, Toepassing
van bioresorbeerbare materialen in de tandheelkunde 196
17 P. Semal, Tandheelkunde in de paleoantropologie 209
18 K. Vandamme, J. Duyck en I. Naert, Overzicht implantaatsystemen 222
19 P. Thevissen en G. Willems, Nieuwigheden in de forensische tandheelkunde 234
20 W.J. van Driel en R. Fransman, Biomechanische preparatie van geïnfecteerde
wortelkanalen 247
ix
21 P. Maes en G.A.M. De Pauw, Retentie is geen evidentie 270
Register 2009 285
Register 1989-2008 287
Auteursregister 298
x
Woord vooraf
Bij het selecteren van onderwerpen voor een uitgave van Het Tandheelkundig Jaar
moet de redactie telkens weer een juiste balans vinden tussen onderwerpen die
direct van belang zijn voor de tandheelkundige beroepsuitoefening, onder-
werpen die recente ontwikkelingen binnen de tandheelkunde laten zien,
onderwerpen die de tandheelkunde in een breder kader plaatsen en onderwer-
pen waarbij de interactie tussen de tandheelkundige en de algemene gezond-
heid wordt belicht. Ook dit jaar komt weer een breed scala aan bijdragen aan de
orde binnen elk van deze categorieën. Derhalve kan ook Het Tandheelkundig Jaar
2009als zeer waardevolle literatuur voor de tandarts-algemeen practicus wor-
den beschouwd.
De tandarts-algemeen practicus is gebaat bij bijdragen die hij direct kan toe-
passen in zijn of haar dagelijkse bezigheden. Ook dit jaar is weer een aantal van
dergelijke bijdragen opgenomen. Onderwerpen die binnen dit kader vallen
zijn onder andere: welke spoelmiddelen in de endodontie te gebruiken, wan-
neer en welke polymerisatielamp toe te passen, de zin en onzin van retentie na
orthodontische behandeling, en de (on)mogelijkheden van Invisalign®in de
orthodontie.
Binnen het kader van het signaleren van nieuwe ontwikkelingen in de tand-
heelkunde worden onder andere onderwerpen belicht als recente verworven-
heden met betrekking tot diagnostiek van aandoeningen met behulp van
mondvloeistof, recente ontwikkelingen in de behandeling van mondholte-
tumoren met fotodynamische therapie en de mogelijkheden om beschadigd
speekselklierweefsel door middel van stamceltherapie te herstellen. Mond-
vloeistof blijkt veel bestanddelen te bevatten die kenmerkend kunnen zijn
voor een scala van aandoeningen, ook buiten de mond. Fotodynamische thera-
pie biedt nieuwe behandelmogelijkheden voor tumoren in de mondholte. Met
stamceltherapie lijkt het mogelijk te zijn om in de (nabije) toekomst speeksel-
klieren die zijn beschadigd door een ziekteproces (bijv. syndroom van Sjögren)
of een ingestelde behandeling (bijv. radiotherapie), opnieuw te laten functio-
neren. Herstel van de speekselklierfunctie zal niet alleen leiden tot minder
monddroogheid, maar ook, mogelijk nog belangrijker, tot een betere mond-
gezondheid.
xi
