Table Of ContentHet Kinderallergie Formularium
Het Kinderallergie Formularium
Een praktische leidraad
2e editie
Onder redactie van:
Dr. H. de Groot
Dr. A.P.E. Sachs
Met medewerking van:
prof. dr. W.M.C. van Aalderen, prof. dr. A.E.J. Dubois,
drs. Y.C.M. Duijvestijn, prof. dr. R. Gerth van Wijk,
dr. H. de Groot, dr. E.G. Haarman, dr. M.O. Hoekstra,
dr. A.J. van Houte, dr. A.C. Knulst, dr. E.H.G. van Leer,
drs. Y. Meijer, dr. M.M.H.M. Meinardi,
drs. G.N. van der Meulen, dr. J.N.G. Oude Elberink,
dr. S.G.M.A. Pasmans, drs. J.G.M. Rijntjes,
dr. H. Röckmann, dr. E.A. Roelandse-Koop
prof. dr. ir. H.F.J. Savelkoul, dr. A.B. Sprikkelman
Houten2011
© 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,
opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in
enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopie-
en of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelij-
ke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van
artikel 16b Auteurswet j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd
bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient
men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stich-
ting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van
(een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compila-
tiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden.
Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouw-
bare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aan-
vaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave
voorkomen.
ISBN 978 90 313 8751 9
NUR 870, 871
Ontwerp omslag: Designworks, Oud Gastel
Ontwerp binnenwerk: Studio Bassa, Culemborg
Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd, Pune, India
De uitgever stelt zich niet verantwoordelijk voor eventuele onjuistheden die in Het
Kinderallergie Formularium voorkomen.
Bohn Stafleu van Loghum
Het Spoor 2
Postbus 246
3990 GA Houten
www.bsl.nl
Inhoud
Redacteuren 7
Voorwoord redactie 10
1 De allergische mars 12
2 Preventie van allergie en astma 25
3 Voedselallergie 37
4 Constitutioneel eczeem 45
5 Astma en beperken van astma-exacerbaties 60
6 Allergische rinitis en conjunctivitis 74
7 Anafylaxie 84
8 Urticaria en angio-oedeem 93
9 Latexallergie 103
10 Insectenallergie 109
11 Geneesmiddelenallergie 121
12 Immunotherapie 132
13 Interpretatie van laboratoriumonderzoek 140
Geneesmiddelenoverzicht 152
6 Het Kinderallergie Formularium
Register 160
Redacteuren
Dr. H. de Groot
allergoloog, Reinier de Graaf Groep, Centrum voor Allergie en Kind,
locatie Diaconessenhuis Voorburg
Dr. A.P.E. Sachs
huisarts, Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerste-
lijns Geneeskunde, Universitair Medisch Centrum Utrecht
Medewerkers
Prof. dr. W.M.C. van Aalderen
kinderarts-pulmonoloog, Emma Kinderziekenhuis, Academisch Me-
disch Centrum, Amsterdam
Prof. dr. A.E.J. Dubois
allergoloog, Universitair Medisch Centrum Groningen
Mevr. drs. Y.C.M. Duijvestijn
kinderarts, Medisch Centrum Alkmaar
Prof. dr. R. Gerth van Wijk
internist-allergoloog, Erasmus MC, Rotterdam
Dr. H. de Groot
allergoloog, RdGG, Centrum voor Allergie en Kind, locatie Diacones-
senhuis Voorburg
Dr. E.G. Haarman
kinderarts, Emma Kinderziekenhuis, Academisch Medisch Centrum,
Amsterdam
Dr. M.O. Hoekstra
8 Het Kinderallergie Formularium
kinderarts, UMC St Radboud, Nijmegen
Dr. A.J. van Houte
medisch immunoloog, Diakonessenhuis Utrecht/Zeist en St. Antonius
Ziekenhuis Nieuwegein/Utrecht
Dr. A.C. Knulst
dermatoloog, Universitair Medisch Centrum Utrecht
Dr. E.H.G. van Leer
kinderarts-allergoloog, Groene Hart Ziekenhuis, locatie Jozef, Gouda
Mevr. drs. Y. Meijer
kinderarts-allergoloog, Universitair Medisch Centrum Utrecht, locatie
Wilhelmina Kinderziekenhuis
Dr. M.M.H.M. Meinardi
dermatoloog, Mauritskliniek, Den Haag
Mevr. drs. G.N. van der Meulen
kinderarts-allergoloog, Martini Ziekenhuis, Groningen
Mevr. dr. J.N.G. Oude Elberink
allergoloog, Universitair Medisch Centrum Groningen
Mevr. dr. S.G.M.A. Pasmans
dermatoloog, Universitair Medisch Centrum Utrecht, locatie Wilhel-
mina Kinderziekenhuis
Mevr. drs. J.G.M. Rijntjes
kinderarts-allergoloog, Emma Kinderziekenhuis AMC, Amsterdam
Mevr. dr. H. Röckmann
dermatoloog, Universitair Medisch Centrum Utrecht
Mevr. dr. E.A. Roelandse-Koop
klinisch chemicus, VU Medisch Centrum, Amsterdam
Prof. dr. H.F.J. Savelkoul
hoogleraar Celbiologie en Immunologie, Wageningen Universiteit
Mevr. dr. A.B. Sprikkelman
Redacteuren 9
kinderarts, Emma Kinderziekenhuis, Academisch Medisch Centrum,
Amsterdam
Voorwoord redactie
Recente Diagnostische, Etiologische, Prognostische en Therapeutische
‘evidence-based’ bevindingen binnen de allergologie waren, na de
eerste editie van 2009, aanleiding voor het schrijven van deze tweede
uitgave van het Formularium Kinderallergologie. DEPTh is een acroniem
voor deze vier bevindingen, en vormen − ook bijna altijd in deze volg-
orde − ‘de vier te betreden traptreden van Ziek naar Beter’, en wel on-
afhankelijk van het betreffende specialisme dat de patiënt consulteert:
te beginnen met de huisarts en als laatste de patholoog. Allen werken
namelijk grotendeels vanuit de klacht naar de (differentiële) diagnose,
zoeken vervolgens naar de etiologie (veelal niet eenduidig), maken een
inschatting van de prognose en gaan ten slotte over op de eventueel in
te stellen therapie. Kennis en ervaring staan hierbij voorop.
Wat kennis betreft kan niet genoeg de nadruk worden gelegd op wat
Sacket1 in 1996 heeft geschreven: ‘Evidence-Based Medicine’ is geen
kookboekgeneeskunde. EBM vervangt nimmer de individuele klini-
sche expertise. Het is de expertise van de clinicus die moet beslissen of
de betreffende EBM-informatie van toepassing is op deze ene patiënt.
Ervaring lijkt mogelijk een pré, maar indien niet geverifieerd, kan het
leiden tot een verraderlijke waan en belandt men al gauw in een van de
vier DEPTh-valkuilen.
Alle hoofdstukken in dit formularium zijn geschreven voor de da-
gelijkse praktijk van huisarts, kinderarts, longarts, dermatoloog en
kno-arts. Er wordt uitvoerig ingegaan op de bij de desbetreffende spe-
cialismen behorende incidenties, a priori-kansen, anamnese, laborato-
riumonderzoeken en… wanen!
De eerste waan treedt bijna dagelijks bij velen op wanneer wij, routi-
nematig zonder verificatie met recente literatuurgegevens, de eerder
1 Sackett DL, Rosenberg WM, Gray JA, Haynes RB, Richardson WS. Evidence
based medicine: what it is and what it isn’t. BMJ 1996;312(7023):71-2.
Redacteuren 11
genoemde vier ‘traptreden van Ziek naar Beter’ betreden. Eenmaal be-
land op de vierde trede, zijn we maar al te vaak in de veronderstelling
dat ons handelen op een hoog plan staat…
De tweede waan zal ons allen treffen. Het van oorsprong zelfstandige
specialisme allergologie wordt anno 2011 waargenomen door acht
‘oude-stijlallergologen’, zestien internist-allergologen en vier kin-
derartsen met als aandachtsgebied allergologie. Daarnaast zijn er nu
slechts vier internist-allergologen en drie kinderarts-allergologen in
opleiding.
In een tijd waarin er wereldwijd een significante toename is van al-
lergische aandoeningen1, is het een waan om te denken dat zonder het
specialisme allergologie een adequaat antwoord gegeven zal kunnen
worden op de vele onderzoeksvragen die met deze toename gepaard
gaan. Verstand beschermt blijkbaar niet tegen waan…
‘Opdat zij beter worden’2 zou eigenlijk een passende subtitel voor
dit formularium zijn. Deze aanhef verwijst namelijk naar de artsen
zelf. Vooruitgang in de geneeskunde is alleen mogelijk als artsen na
ons beter zullen zijn dan wij. Dit is dan ook een reden te meer dat wij
met veel plezier aan de totstandkoming van dit formularium hebben
bijgedragen.
Wij spreken dan ook, mede namens alle medeauteurs, de wens uit dat
dit boekje niet een plaats in uw boekenkast zal vinden, maar wel op
uw bureau, in uw dokterstas of jaszak. Dit is niet alleen vanwege het
kleine formaat, dat zich hier trouwens bij uitstek voor leent, maar met
name vanwege de inhoud. Deze is voor u, naar wij hopen, van groter
omvang.
Dr. Hans de Groot, allergoloog
Dr. Alfred P.E. Sachs, huisarts
1 Groot H de (RdGG), Gommer AM (RIVM). Neemt het aantal mensen
met allergie toe of af? In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning,
Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM. Nationaal Kompas
Volksgezondheid\Gezondheid en ziekte\Ziekten en aandoeningen\Allergie, 21
september 2009. http://www.nationaalkompas.nl.
2 Prof. dr. L. Eijsman 1991, ‘Opdat zij beter worden’. Amsterdam: oratie aan de
Vrije Universiteit Amsterdam.
