heeft het contractenrecht nood aan een update?

136 Pages·2017·1.35 MB·Dutch

HEEFT HET CONTRACTENRECHT
NOOD AAN EEN UPDATE?
EVALUATIE VAN DE TWEE VOORSTELLEN VAN DE EUROPESE
COMMISSIE VOOR DIGITALE CONTRACTEN

Aantal woorden: 50.097

Vera Van Thuyne
Studentennummer: 01100622

Promotor: Prof. dr. Maud Piers
Commissaris: Dr. Isabelle Bambust

Masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad master in de richting Master of Laws in de rechten

Academiejaar: 2016 - 2017
2
Dankwoord
Mijn dank gaat eerst en vooral uit naar professor Piers, die mij de kans gaf om een masterproef
over dit interessante onderwerp te schrijven. Ik ben ook mevrouw Bambust zeer dankbaar voor de
begeleiding en de vele tips, vooral bij het opstellen van de structuur van deze masterproef.
Ik wil graag mijn ouders bedanken omdat zij mij de kans gaven om te studeren. Zonder hun
onvoorwaardelijke steun zou ik niet staan waar ik vandaag sta.
Verder wil ik Jonas bedanken voor zijn steun en het beantwoorden van mijn vele vragen. Ook zou
ik graag mijn vrienden willen bedanken voor hun luisterend oor tijdens het schrijven van dit
werkstuk. Zonder hen zouden mijn studiejaren niet hetzelfde geweest zijn.
Vera Van Thuyne
12 mei 2017
3
4
Inhoudstafel
Inleiding ................................................................................................................................ 9
Onderzoeksvraag ......................................................................................................................... 10
Onderzoeksmethode ................................................................................................................... 10
I. Twee voorstellen met een stamboom .............................................................................. 11
Hoofdstuk 1: Het Europees contractenrecht: quid? .................................................................... 11
Hoofdstuk 2: Ingrijpen van de Europese regelgever in het privaatrecht: het acquis
communautaire ............................................................................................................................ 12
Hoofdstuk 3: Naar een bredere harmonisatie van het Europees contractenrecht: van PECL tot
CESL ............................................................................................................................................ 14
Afdeling 1: Een bredere harmonisatiebeweging ........................................................................................... 14
Afdeling 2: Tweede poging tot meer coherentie: de richtlijn consumentenrechten ............................... 16
Afdeling 3: Een nieuwe wind: het Gemeenschappelijk Europees Kooprecht ........................................ 18
Afdeling 4: Wordt vervolgd… ........................................................................................................................ 22
II. Digitale kansen en obstakels: uitdagingen voor het contractenrecht ........................... 27
Hoofdstuk 1: Volgens de Europese Commissie .......................................................................... 27
Hoofdstuk 2: Digitale evoluties in het dagelijkse leven van de consument ............................... 29
Afdeling 1: Digitale inhoud ............................................................................................................................. 30
§1. Focus op de inhoud ........................................................................................................................................... 30
§2. Beperkingen op het gebruik en de toegang tot digitale inhoud .................................................................. 32
§3. Verwachtingen van de consument .................................................................................................................. 34
Afdeling 2: Leven in de Cloud ........................................................................................................................ 35
§1. Wat is cloudcomputing? ................................................................................................................................... 35
§2. Welke risico’s bestaan er? ................................................................................................................................. 36
Afdeling 3: Sociale Media ................................................................................................................................. 39
§1. De prijs van sociale netwerken ........................................................................................................................ 40
§2. Draagbaarheid en eigendom van data. ........................................................................................................... 41
Afdeling 4: E-commerce .................................................................................................................................. 43
§1. Platformisering ................................................................................................................................................... 43
§2. Ratings en Consumentenvertrouwen ............................................................................................................. 47
§3. Duurzaamheid en ‘planned obsolescence’ ..................................................................................................... 48
Afdeling 5: Nieuw leven op de markt: slimme objecten en contracten .................................................... 50
§1. Internet of Things ............................................................................................................................................. 50
§2. Slimme contracten ............................................................................................................................................. 51
§3. Robots en artificiële intelligentie. .................................................................................................................... 51
§4. Veel vragen, weinig antwoorden. .................................................................................................................... 52
Hoofdstuk 3. Conclusie ............................................................................................................... 52
III. Vergelijking tussen de twee voorstellen van richtlijn, het huidig Belgisch recht en de
Engelse Consumer Rights Act ........................................................................................... 55
Hoofdstuk 1: Overeenkomsten tot levering van digitale inhoud ................................................ 55
Afdeling 1: Het voorstel van richtlijn betreffende bepaalde aspecten van overeenkomsten voor de
levering van digitale inhoud ............................................................................................................................. 55
§1. Toepassingsgebied ............................................................................................................................................. 55
1. Digitale inhoud ............................................................................................................................................. 55
2. Soort overeenkomsten ................................................................................................................................ 57
3. Waarvoor in ruil een prijs moet worden betaald of door de consument actief een andere
tegenprestatie wordt geleverd. ............................................................................................................................... 58
§2. Levering van de digitale inhoud en remedies ................................................................................................ 60
1. Levering van de digitale inhoud ................................................................................................................. 60
2. Remedies in geval van verzuim te leveren ................................................................................................ 60
§3. Overeenstemming van de digitale inhoud met de overeenkomst en remedies ....................................... 61
1. Overeenstemming van de digitale inhoud met de overeenkomst ........................................................ 61
5
2. Remedies in geval van gebrek aan overeenstemming ............................................................................. 65
a) In overeenstemming brengen met de overeenkomst ........................................................................ 66
b) Vermindering van de prijs ..................................................................................................................... 66
c) Ontbinding .............................................................................................................................................. 66
§4. Recht op schadevergoeding ............................................................................................................................. 67
§5. Geen termijnen .................................................................................................................................................. 69
§6. Wijzigingen aan de digitale inhoud ................................................................................................................. 69
§7. Recht op ontbinding van langetermijnovereenkomsten .............................................................................. 70
§8. Recht op verhaal voor de leverancier ............................................................................................................. 70
§9. Handhaving ........................................................................................................................................................ 70
Afdeling 2: huidig Belgisch recht .................................................................................................................... 70
§1. Onderscheid naarmate de drager van de digitale inhoud ............................................................................ 71
§2. Consumentenkoop ............................................................................................................................................ 73
§3. Koop .................................................................................................................................................................... 75
§4. Huur ..................................................................................................................................................................... 75
§5. Diensten .............................................................................................................................................................. 76
§6. Licentieovereenkomsten ................................................................................................................................... 78
§7. Gemeen verbintenissenrecht ........................................................................................................................... 80
§8. Digitale inhoud en overeenkomsten op afstand ........................................................................................... 82
1. Wat valt er allemaal onder dit begrip digitale inhoud? ........................................................................... 82
2. Informatieplichten ....................................................................................................................................... 84
3. Herroepingsrecht ......................................................................................................................................... 86
§9. Diensten van de informatiemaatschappij ....................................................................................................... 88
1. Informatieplichten ....................................................................................................................................... 88
2. Contracten gesloten langs elektronische weg .......................................................................................... 89
§10. Tussentijds besluit ........................................................................................................................................ 89
Afdeling 3: De Engelse Consumer Rights Act 2015 ................................................................................... 91
§1. Achtergrond ....................................................................................................................................................... 91
§2. Structuur .............................................................................................................................................................. 93
§3. Digitale inhoud ................................................................................................................................................... 95
1. Toepassingsgebied ....................................................................................................................................... 95
2. Vereisten waaraan de geleverde inhoud moet voldoen .......................................................................... 97
a) Van een bevredigende kwaliteit zijn .................................................................................................... 97
b) Geschikt zijn voor een bepaald doel ................................................................................................... 97
c) Zijn zoals beschreven ............................................................................................................................. 97
d) Recht om te leveren ............................................................................................................................... 98
3. Remedies ter beschikking van de consument .......................................................................................... 98
a) Recht op herstel of vervanging ............................................................................................................. 99
b) Recht op een prijsvermindering ......................................................................................................... 100
4. Vergoeding voor schade veroorzaakt door de digitale inhoud ........................................................... 100
5. Andere remedies blijven mogelijk. .......................................................................................................... 101
6. Afwijking bij overeenkomst niet mogelijk .............................................................................................. 101
7. Discretionaire marge voor de recher ....................................................................................................... 102
§4. Wat met Brexit? ............................................................................................................................................... 102
§5. Vergelijking en conclusie ................................................................................................................................ 104
Afdeling 4: Conclusie .................................................................................................................................... 105
Hoofdstuk 2: Verkoop op afstand van goederen ........................................................................ 106
Afdeling 1. Voorstel van Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende bepaalde
aspecten van overeenkomsten voor de online-verkoop en andere verkoop op afstand van goederen.
........................................................................................................................................................................... 106
§1. Toepassingsgebied: afbakening ten opzichte van het voorstel voor de levering van digitale inhoud. 107
§2. Termijn om een gebrek aan overeenstemming aan te tonen .................................................................... 108
§3. Remedies ........................................................................................................................................................... 110
Afdeling 2: Grensoverschrijdende overeenkomsten en het internationaal privaatrecht ..................... 111
Afdeling 3: Conclusie .................................................................................................................................... 114
IV. Evaluatie van beide voorstellen ................................................................................... 117
V. Conclusie: heeft het contractenrecht nood aan een update? ........................................ 119
6
Bibliografie ........................................................................................................................ 121
Wetgeving en beleidsdocumenten ............................................................................................. 121
Europese Unie ................................................................................................................................................ 121
§1. Verordeningen .................................................................................................................................................. 121
§2. Richtlijnen ......................................................................................................................................................... 121
§3. Besluiten ............................................................................................................................................................ 122
§4. Voorstellen van verordening .......................................................................................................................... 122
§5. Voorstellen van richtlijn ................................................................................................................................. 122
§6. Beleidsdocumenten ......................................................................................................................................... 122
1. Europese Commissie ................................................................................................................................. 122
2. Europees Parlement ................................................................................................................................... 125
3. Europese Raad ............................................................................................................................................ 125
4. Raad van de Europese Unie ..................................................................................................................... 125
5. Europees Economisch en Sociaal Comité ............................................................................................. 126
6. Europees toezichthouder voor gegevensbescherming ......................................................................... 126
Belgische wetgeving ....................................................................................................................................... 126
Wetgeving en beleidsdocumenten van het Verenigd Koninkrijk ........................................................... 126
Rechtspraak ................................................................................................................................ 127
Rechtsleer ................................................................................................................................... 127
Boeken ............................................................................................................................................................. 127
Bijdragen in verzamelwerken ....................................................................................................................... 128
Artikels in tijdschriften .................................................................................................................................. 130
Andere ............................................................................................................................................................. 133
Andere ......................................................................................................................................... 135
Krantenartikels ............................................................................................................................................... 136

7
8
Inleiding
1. Op 9 december 2015 stelde de Europese Commissie twee nieuwe voorstellen van richtlijn
voor. Het ene voorstel voor richtlijn bevat een regeling voor koopovereenkomsten met
consumenten gesloten op afstand. 1 Het tweede voorstel regelt consumentenovereenkomsten voor
de levering van digitale inhoud.2 Deze twee voorstellen kaderen in het doel van de Europese
Commissie om een “Eengemaakte Digitale Markt” te creëren in de Europese Unie. Met deze twee
voorstellen wil de Commissie het nog onbenutte potentieel van grensoverschrijdende e-commerce
ontketenen.3
2. Deze voorstellen hebben echter al een uitgebreide stamboom. Beide voorstellen hebben
een achtergrond in het voorstel voor een Gemeenschappelijk Europees Kooprecht4 en eerdere
pogingen tot harmonisatie van het Europees recht.5 Dit voorstel werd ingetrokken bij het aantreden
van de nieuwe Europese Commissie onder leiding van Jean-Claude Juncker.6 De Commissie wou
een nieuwe start maken en beloofde in de plaats een wetgevend initiatief om de regels voor online
en digitaal winkelen te vereenvoudigen voor de consument en e-commerce te vergemakkelijken.7
De vraag is echter of deze twee voorstellen effectief tegemoet kunnen komen aan de uitdagingen
die de digitalisering biedt. Dit wordt dan ook het centrale opzet van deze masterproef.

1 Voorstel voor een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad 2015/0288 betreffende bepaalde aspecten van
overeenkomsten voor de online-verkoop en andere verkoop op afstand van goederen, 9 december 2015, COM(2015)
635 definitief. Hierna: voorstel online verkoop.
2 Voorstel voor een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad 2015/0287 betreffende bepaalde aspecten van
overeenkomsten voor de levering van digitale inhoud, 9 december 2015, COM(2015) 634 definitief. Hierna: voorstel
digitale inhoud.
3 Europese Commissie, Factsheet: Digitale contracten voor Europa – Wat is het nog onbenutte potentieel?, Luxemburg, Bureau
voor publicaties van de Europese Unie, 2015, 1,
http://ec.europa.eu/justice/contract/files/digital_contracts/digital_contracts_factsheet_nl.pdf.
4 Voorstel voor een Verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende een gemeenschappelijk
Europees Kooprecht, 11 oktober 2011, COM(2011) 634 definitief.
5 R. MANKO, Contracts for online and other distance sales of goods, Briefing – EU Legislation in Progress, European
Parliamentary Research Service, 2016, PE 577.962, 2,
http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2016/577962/EPRS_BRI%282016%29577962_EN.pdf.
6 Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité
en het Comité van de Regio's, - Het werkprogramma van de Commissie voor 2015: Een nieuwe start, 16 december
2014, COM(2014) 910 definitief, bijlage 2, nr. 60.
7 Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité
en het Comité van de Regio's - Het werkprogramma van de Commissie voor 2015: Een nieuwe start, 16 december
2014, COM(2014) 910 definitief, 7.
9
Onderzoeksvraag
3. In deze masterproef zullen we onderzoeken of deze voorstellen effectief een oplossing
bieden voor een bestaand probleem. Vandaar ook mijn centrale onderzoeksvraag: Komen deze
twee voorstellen van richtlijn van de Europese Commissie tegemoet aan bestaande problemen met
het contractenrecht in de digitale wereld? Oftewel, heeft het contractenrecht nood aan een update?
Onderzoeksmethode
4. Deze masterproef is onderverdeeld in drie delen. In deel één zal ik verder ingaan op de
achtergrond van deze voorstellen. We kunnen ons afvragen of deze twee voorstellen effectief een
oplossing zijn voor een aanwezig probleem in de interne markt, of als deze slechts een recuperatie
vormen van het vele werk dat in het Gemeenschappelijk Europees Kooprecht en eerdere
initiatieven tot harmonisatie van het Europees contractenrecht is gekropen. Vandaar dat we in deel
één de geschiedenis van de harmonisatie van het Europees contractenrecht kort zullen bekijken.
5. Ten tweede zullen we onderzoeken wat er zo kenmerkend is aan de digitalisering vandaag
opdat er specifieke regulering nodig is. En bieden deze twee voorstellen wel het juiste antwoord
op deze uitdagingen? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, worden in deel twee deze digitale
evoluties en uitdagingen eerst geïdentificeerd.
6. In deel drie zullen we dieper ingaan op de inhoud van de twee voorstellen van richtlijn.
Beiden focussen sterk op het voorzien van remedies voor de consument in het geval dat de
geleverde digitale inhoud of de roerende goederen bij verkoop op afstand gebrekkig zijn. Ik zal
daarnaast ook onderzoeken hoe dit vandaag geregeld wordt in het Belgisch recht. Verder zullen we
ook even ingaan op het Engels recht. Sinds de inwerkingtreding van de Consumer Rights Act zijn
er in het Verenigd Koninkrijk namelijk specifieke regels van toepassing voor de levering van digitale
inhoud aan consumenten. Door een vergelijking van hoe met gebrekkige digitale inhoud wordt
omgegaan in de drie rechtsregimes, kunnen we tot een aanzet komen wat de beste aanpak van het
contractenrecht is. Na dit alles onderzocht te hebben, hoop ik een antwoord te bieden op mijn
centrale onderzoeksvraag.
10