Table Of ContentEditör
Doç. Dr. Nurullah Okumuş
HAYATA PREMATÜRE
BAŞLAYANLAR
HAYATA PREMATÜRE BAŞLAYANLAR 1
HAYATA
PREMATÜRE
BAŞLAYANLAR
ISBN 978-605-61802-2-4
1. Baskı, 1.000 Adet
Kasım 2012, Ankara
Yayın Hakları:
Aysun Yayıncılık
Yayın Editörü:
Doç. Dr. Nurullah Okumuş
Yayın Kordinatörü:
Aysun Palalı Köktaş
Tasarım ve Uygulama:
AVEC Reklam Organizasyon
www.avecreklam.com
Baskı:
MRK Baskı ve Tanıtım Hizmetleri - Ankara
Mahatma Gandi Caddesi No: 105/3
G.O.P. – Çankaya – Ankara
Tel: 0312 436 44 00
Fax: 0312 447 54 59
www.aysunyayincilik.com
2 HAYATA PREMATÜRE BAŞLAYANLAR
ÖNSÖZ
Sağlıklı bir yaşamın temeli sağlıklı bir gebelik sü- Erken doğumu önleyici tedbirlerin alınması, iyi ve
reci ve sonrasında, zamanında ve sağlıklı bir do- kaliteli doğum öncesi gebelik bakımı ve takibi ve
ğumda yatar. Ancak, her yıl Dünya’da çok sayıda prematüreliğin neden olduğu komplikasyonların
bebek, gebelik süreci tamamlanmadan (Prema- ve uzun dönemli sekellerinin erken tanı ve uygun
türe) doğmaktadır ve prematüre doğumların oranı yöntemlerle tedavisi, prematürenin hem kendisi-
çeşitli nedenlerle giderek artmaktadır. ne, hem de aile ve toplum üzerine olan etkilerini
azaltacak tedbirlerden sadece birkaçıdır.
Prematüre bebekler, organ ve doku sistemleri
Erken doğum bir hastalık olarak düşünülmemeli:
yeterince gelişmeden doğdukları için, normal sü-
Prematüre çocuklar da normal bir gelişim ve üret-
relerinde doğmuş olan diğer bebeklerle karşılaş-
ken ve sağlıklı bir yaşama kapasitesine sahiptir.
tırıldıklarında, öğrenme ve davranış bozuklukları,
Ancak bu kapasiteyi kendi başlarına harekete ge-
serebral palsi, algısal eksiklik, infeksiyon ve kro-
çirme ve kullanma yeteneğine sahip değillerdir.
nik solunum hastalıkları açısından daha yüksek
Bu noktada sağlık çalışanları, sağlık idarecileri ve
risklere maruz kalmaktadırlar.
hükümetlere büyük sorumluluk düşmektedir. Bi-
Birçok durumda bu çocuklar ve aileleri, medikal, rey ve topluma olan etkilerinden bağımsız olarak,
psikolojik, duygusal ve mali zorluklarla başa çık- prematürelerin sağlık ve diğer sorunlarının önle-
mak zorunda kalmaktadırlar. Ayrıca bu çocukla- nebilir oluşuna rağmen, bu konuya ilişkin siyasi
gündem halen en düşük noktadadır. Bu durum
rın, hem doğumdan sonraki erken dönemdeki
değişmek zorundadır ve somut eylemlerin devre-
sağlık sorunlarının çözümü ileri teknoloji ve ileri
ye alınması gerektiği de açıktır. Bu nedenle, sağ-
beceri ve eğitime sahip sağlık çalışanına ihtiyaç
lık hizmetine erişimi ve kaliteyi sağlayan standart
duyması, hem de sekel kalan prematürelerin
ve etkin politikalar, prematüreler, aileleri ve top-
uzun dönemdeki, bazen de ömür boyu sürebilen
lum için daha iyi sağlık sonuçlarını en ivedi şekil-
kronik problemlerinin çözümü yüksek maliyet ge-
de sağlamak zorundadır artık.
rektirdiğinden, sağlık ve sosyal güvenlik sistemle-
ri üzerindeki yükü oldukça fazla olmaktadır. Ulusal politika belirleyicileri, sağlık sorunlarına yö-
nelik çözüm politikalarını, sadece mevcut sağlık
Son yıllarda hem Ülkemizde, hem de Dünyada,
sorunlarının çözümü için değil, prematüre olarak
yenidoğan ve prematüre bakımında teknoloji ve
dünyaya gelmiş olan bebekler, bunların aileleri ve
bilgi alanındaki gelişmelerle, ileri derecede pre-
bakımını üstlenenler için planlamak ve geliştirmek
matüre bebeklerin bile artık yaşatılabilir hale gel-
üzerine kurmalıdır.
mesi de, bu durumun giderek büyüyecek sorun-
lar yumağı haline geleceğini göstermektedir. Son yıllarda, sağlıklı ve sürdürülebilir toplumlar
oluşturmak üzere, geliştirilen sağlık politikaları-
Ancak, prematüre bebeklerin hem birey olarak
nın büyük kısmı, sağılıklı yaşlanma hedefine yö-
kendisine, hem ailesine, hem de topluma yansı- nelik olarak hayata geçirilmeye çalışılmaktadır.
yan bu problemlerinin önemli bir kısmının, alına- Ancak, sağlıklı yaşlanmanın doğumda başladı-
cak tedbirlerle ve uygun müdahalelerle önlenebi- ğını unutmamak gerekiyor. Bu nedenle, eğer bu
lir olduğu bilinen bir gerçektir. olumlu çabaları, gerçekçi ve doğru olarak hayata
geçirmek istiyorsak, zamanından önce doğmuş
Prematüre bebeği, sadece erken dönemdeki
bebekler için neler yapabileceğini kendimize sor-
sorunlarının çözülmesi gereken bir birey ve te-
malıyız.
melinde prematüriteyi bir hastalık olarak gören
algılama ve buna yönelik tedbir ve uygulamala-
rın, bu sorunun çözümüne katkısı olmayacağı da
Doç. Dr. Nurullah Okumuş
aşikardır.
HAYATA PREMATÜRE BAŞLAYANLAR 3
DESTEK VEREN
ORGANİZASYONLAR
Aşağıdaki ismi belirtilen dernek ve kurumlar PREMATÜRK’ün amacını, geliştirilmiş doğum öncesi ba-
kım, prematüriteyi önleyici tedbirler, prematüre olarak dünyaya gelmiş olan yenidoğan bebeklerin ve
ailelerinin tedavi, bakım ve sosyal destekleri ile yeterli doğum sonrası bakım hizmetleri aracılığıyla
hayata en iyi başlangıcı yapabilmeleri amacına değer vermektedirler. Aşağıdaki kuruluşlar bu nedenle,
PREMATÜRK’ün, “Prematüre Doğanlar” adlı rapor çalışmalarını güçlü bir şekilde desteklemektedirler.
! T.C. Sağlık Bakanlığı
! T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
! Gelişimsel Pediatri Derneği
! Türk Neonatoloji Hemşireliği Derneği
! El Bebek, Gül Bebek Derneği
! Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı
! Sağlıklı Nesiller Derneği
FİNANSAL DESTEK
Bu rapor kitabı, PREMATÜRK tarafından hazırlandı ve Abbott'un Koşulsuz Katkılarıyla yayınlandı.
İçeriğindeki bilgi ve görüşler yazarlara aittir.
4 HAYATA PREMATÜRE BAŞLAYANLAR
TEŞEKKÜR
PREMATÜRK, bu rapor kitabının tamamlanmasında çok büyük katkılar sağlayan kişilere teşekkürü borç
bilmektedir. T.C. Sağlık Bakanlığı, T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, PREMATÜRK’ün kuruluş
aşamasında çok önemli desteği olan TBMM Sağlık Komisyonu üyesi, TBMM Çocuk Hakları komisyo-
nu başkanı ve Türk Neonatoloji Derneği Başkanı sayın Prof. Dr. Türkan Dağoğlu (İstanbul Milletvekili),
Gelişimsel Pediatri Derneği Başkanı ve Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları
Anabilim Dalı, Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. İlgi Ertem, El Bebek Gül Bebek Derneği
başkanı Özgür Doğa Keleş, Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı Başkan Yardımcısı ve Zeynep Kamil Kadın
ve Çocuk Hastalıkları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan Kliniği Eğitim sorumlusu Prof. Dr.
Fahri Ovalı ve ekibi, Sağlıklı Nesiller Derneği başkanı Enginer Birdal, Neonatoloji Hemşireliği Derneği
başkanı Hemşire Döne Eroğlu, Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Eğitim ve
Araştırma Hastanesi Yenidoğan Kliniği sorumlusu Doç. Dr. Ayşegül Zenciroğlu ve ekibi ile Ankara Dr.
Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve Doğum Hastanesi Yenidoğan Klinik sorumlusu Prof. Dr. Uğur
Dilmen ve ekibi ve PremaTürk Koalisyonu Başkanı ve Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağlığı ve
Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Başhekimi ve Yenidoğan Kliniği Eğitim Görevlisi Doç. Dr.
Nurullah Okumuş’a, tüm prematüreler ve aileleri adına sonsuz teşekkür ve saygılarımızı sunuyoruz.
HAYATA PREMATÜRE BAŞLAYANLAR 5
EDİTÖR
Doç. Dr. Nurullah Okumuş
PremaTürk Koalisyonu Başkanı, Ankara Dr. Sami
Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkla-
rı, Eğitim ve Araştırma Hastanesi Başhekimi ve
Yenidoğan Kliniği Eğitim Görevlisi.
6 HAYATA PREMATÜRE BAŞLAYANLAR
BÖLÜM EDİTÖRLERİ
Doç. Dr. Nurullah Okumuş Doç. Dr. Ayşegül Zenciroğlu
PremaTürk Koalisyonu Başkanı, Ankara Dr. Sami Ankara Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağ-
Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları, lığı ve Hastalıkları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Eğitim ve Araştırma Hastanesi Başhekimi ve Ye- Yenidoğan Kliniği Eğitim Sorumlusu.
nidoğan Kliniği Eğitim Görevlisi.
Hemşire Döne Eroğlu
Prof. Dr. Fahri Ovalı Neonatoloji Hemşireleri Derneği Başkanı ve An-
kara Gazi Üniversitesi Yenidoğan Kliniği Sorumlu
Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı Başkan Yardımcısı
Hemşiresi.
ve İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hasta-
lıkları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan
Doç. Dr. Dilek Dilli
Kliniği Eğitim Sorumlusu.
Ankara Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağ-
lığı ve Hastalıkları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Prof. Dr. Uğur Dilmen
Yenidoğan Kliniği.
Sağlık Bakanlığı, Sağlık Araştırmaları Genel Mü-
dürü ve Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Has- Prof. Dr. İlgi Ertem
talıkları ve Doğum Hastanesi Yenidoğan Kliniği
Gelişimsel Pediatri Derneği Başkanı ve Ankara
Eğitim Sorumlusu. Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Has-
talıkları Anabilim Dalı, Gelişimsel Pediatri Bilim
Doç. Dr. Dilek Uygur
Dalı Başkanı.
Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve
Doğum Hastanesi, Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Özgür Doğa Keleş
Uzmanı. “El Bebek, Gül Bebek Derneği” Başkanı.
HAYATA PREMATÜRE BAŞLAYANLAR 7
YAZARLAR
Doç. Dr. Nurullah Okumuş Uzm. Dr. Dilek Yavuzcan Öztürk
Ankara Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağ- İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalık-
lığı ve Hastalıkları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi ları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan
Yenidoğan Kliniği. Kliniği.
Uzm. Dr. Ebru Yalın İmamoğlu
Dr. Sema Özbaş
İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalık-
T.C. Sağlık Bakanlığı.
ları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan
Kliniği.
Şirin Aydın
T.C. Sağlık Bakanlığı. Uzm. Dr. Selim Sancak
İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalık-
Prof. Dr. Uğur Dilmen ları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan
Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve Kliniği.
Doğum Hastanesi, Yenidoğan Kliniği.
Uzm. Dr. Seçil Erçin
Uzm. Dr. Atalay Demirel İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalık-
İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalık- ları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan
ları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan Kliniği.
Kliniği.
Uzm. Dr. Sadık Yurttutan
Uzm. Dr. Hande Özgün Karatepe Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve
Doğum Hastanesi, Yenidoğan Kliniği.
İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalık-
ları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan
Uzm. Dr. F. Emre Canpolat
Kliniği.
Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve
Doğum Hastanesi, Yenidoğan Kliniği.
Uzm. Dr. Emine Kavas
İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalık-
Uzm. Dr. Mehmet Yekta Öncel
ları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan
Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve
Kliniği.
Doğum Hastanesi, Yenidoğan Kliniği.
Uzm. Dr. Bilge Demirel
Uzm. Dr. Evrim A. Dizdar
İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalık-
Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve
ları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan
Doğum Hastanesi, Yenidoğan Kliniği.
Kliniği.
Doç. Dr. Ş. Suna Oğuz
Uzm. Dr. Sevilay Topçuoğlu
Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve
İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalık-
Doğum Hastanesi, Yenidoğan Kliniği.
ları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan
Kliniği. Uzm. Dr. Erhan Çalışıcı
Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve
Uzm. Dr. Leyla Kolsuz
Doğum Hastanesi, Yenidoğan Kliniği.
İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalık-
ları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan Uzm. Dr. Fatmanur Sarı
Kliniği. Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve
Doğum Hastanesi, Yenidoğan Kliniği.
Uzm. Dr. Alev Aktaş
İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalık- Uzm. Dr. Halil Değirmencioğlu
ları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve
Kliniği. Doğum Hastanesi, Yenidoğan Kliniği.
8 HAYATA PREMATÜRE BAŞLAYANLAR
YAZARLAR
Uzm. Dr. Nilüfer Güzoğlu Uzm. Dr. Sema Arayıcı
Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve
Doğum Hastanesi, Yenidoğan Kliniği. Doğum Hastanesi, Yenidoğan Kliniği.
Uzm. Dr. Nazan Erbil Uzm. Dr. Gülsüm Kadıoğlu
İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalık- Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve
ları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Yenidoğan Doğum Hastanesi, Yenidoğan Kliniği.
Kliniği.
Hemşire Döne Eroğlu
Uzm. Dr. H.Gözde Kanmaz
Ankara Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Yenido-
Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve ğan Kliniği.
Doğum Hastanesi, Yenidoğan Kliniği.
Hemşire Sultan Güner Başara
Doç. Dr. Dilek Uygur
Ankara Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Yenido-
Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve ğan Kliniği.
Doğum Hastanesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum
Kliniği. Hemşire Keziban Dik
Ankara Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Yenido-
Uzm. Dr. Birgül Say
ğan Kliniği.
Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve
Doğum Hastanesi, Yenidoğan Kliniği. Hemşire Semra Çavuş
Ankara Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Yenido-
Doç.Dr. Nurdan Uraş
ğan Kliniği.
Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları ve
Doğum Hastanesi, Yenidoğan Kliniği. Hemşire Fadik Çökelek
Ankara Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Yenido-
Uzm. Dr. Serdar Beken
ğan Kliniği.
Ankara Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağ-
lığı ve Hastalıkları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi Hemşire Dilek Aydın
Yenidoğan Kliniği. Ankara Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Yenido-
ğan Kliniği.
Doç. Dr. Ayşegül Zenciroğlu
Ankara Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağ- Yrd. Doç. Dr. Gülsüm Atay
lığı ve Hastalıkları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı
Yenidoğan Kliniği. ve Hastalıkları ABD, Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı.
Doç. Dr. Dilek Dilli
Prof. Dr. İlgi Ertem
Ankara Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağ- Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı
lığı ve Hastalıkları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi ve Hastalıkları ABD, Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı.
Yenidoğan Kliniği.
Uz. Dr. Zeynep Eras
Uzm. Dr. Arzu Dursun
Ankara Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları
Ankara Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağ- ve Doğum Hastanesi, Gelişimsel Pediatri Kliniği.
lığı ve Hastalıkları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Yenidoğan Kliniği. Yrd. Doç. Dr. Bahar Bingöler Pekcici
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı
Uz. Dr. Fatma Neşe Onat
ve Hastalıkları ABD, Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı.
Ankara Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağ-
lığı ve Hastalıkları, Eğitim ve Araştırma Hastanesi Özgür Doğa Keleş
Yenidoğan Kliniği. El Bebek, Gül Bebek Derneği.
HAYATA PREMATÜRE BAŞLAYANLAR 9
İÇİNDEKİLER
Önsöz .................................................................3 Prematüre Bebeklerde Kafa İçi (İntraventriküler)
Kanamalar ........................................................43
Destek Veren Organizasyonlar ...........................4
Şaşılık ...............................................................45
Finansal Destek ..................................................4
Prematüre Retinopatisi (Rop) ...........................45
Teşekkür .............................................................5
Prematürelerde Kalp Hastalıkları ......................46
Editör ..................................................................6
Ani Bebek Ölümü Sendromu (Sıds) .................47
Bölüm Editörleri ..................................................7
Fıtıklar ...............................................................49
Yazarlar ...............................................................8
Bölüm III ........................................................51
Bölüm I ..........................................................13
Prematürelerin Kronik Dönem Medikal
Prematüre ve Sorunlarına Genel Bakış ............13
Problemleri .......................................................51
Prematüre Tanımı, Özellikleri, Risk Faktörleri ve
Prematürenin Kronik Akciğer Hastalığı
Komplikasyonları ..............................................13
[Bronkopulmoner Displazi (Bpd)] ....................51
Ülkemizde ve Dünyada Durum ........................20
Prematürelerde Rsv İnfeksiyonu ......................54
Ülkemizde Yenidoğan Sağlığı Konusundaki Son
Reaktif Hava Yolu Hastalıkları ..........................56
Yıllardaki Gelişmeler .........................................25
Hidrosefali ........................................................59
Bölüm II .........................................................31
Periventriküler Lökomalazi (Pvl) .......................59
Prematürelerin Akut Dönem Medikal
Problemleri .......................................................31 Serebral Palsi ...................................................60
Solunum Sıkıntısı (Respiratuar Distres Prematürelerde İşitme Sorunları .......................61
Sendromu) .......................................................31
Bölüm IV ........................................................65
Pnömoni (Zatürre) ............................................32
Çoğul Gebelikler ve Prematürite ......................65
Apne (Solunum Durması) .................................32
Çoğul Gebelikler ve Riskleri .............................65
Hava Kaçakları .................................................33
Çoğul Bebek Bakımı .........................................69
Prematüre ve Isı Kontrolü .................................33
Bölüm V .........................................................71
Prematüre Bebeklerde İnfeksiyonlar ................34
Prematüre Bebeğin Bakımında
Prematüre Bebeklerde Beslenme Sorunları ....36 Önemli Noktalar ...............................................71
İnfantil Kolik (Gaz Sancısı) ................................37 Prematüre Bebeğin Temel Tıbbi Bakımı ...........71
Nekrotizan Enterokolit (Nek) ............................38 Prematürenin Rutin Bakımı (Göbek, Cilt, Göz
Bakımları ve Banyo) .........................................72
Gastroözefageal Reflü ......................................40
Prematüre Bebeklerde Beslenme ....................78
Kabızlık (Konstipasyon) ...................................41
Prematüre Bebeğin Aşılaması ..........................80
Prematürelerde Hematolojik Problemler ..........41
Bebek Masajı ....................................................82
Prematüre ve Yenidoğanlarda Konvulsiyonlar
(Havale) ............................................................42 Kanguru Bakımı ................................................85
10 HAYATA PREMATÜRE BAŞLAYANLAR