Table Of ContentĠ S T A N B U L T E K N Ġ K Ü N Ġ V E R S Ġ T E S Ġ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
“HARUN REġĠD’ĠN GÖZDESĠ” (DENANĠR) FĠLMĠ ÖRNEĞĠNDE
TÜRK VE ARAP MÜZĠĞĠ ETKĠLEġĠMĠ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
Orkun Zafer ÖZGELEN
Müzikoloji ve Müzik Teorisi Anabilim Dalı
Müzik Teorisi ve Kompozisyon Programı
HAZĠRAN 2017
ĠSTAN BUL T EKNĠ K Ü N Ġ V E R S Ġ T E S Ġ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
“HARUN REġĠD’ĠN GÖZDESĠ” (DENANĠR) FĠLMĠ ÖRNEĞĠNDE
TÜRK VE ARAP MÜZĠĞĠ ETKĠLEġĠMĠ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
Orkun Zafer ÖZGELEN
(409131209)
Müzikoloji ve Müzik Teorisi Anabilim Dalı
Müzik Teorisi ve Kompozisyon Programı
Tez DanıĢmanı: Prof. Dr. Nilgün DOĞRUSÖZ DĠġĠAÇIK
HAZĠRAN 2017
İ TÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü‟nün 409131209 numaralı Yüksek Lisans öğrencisi
O rkun Zafer ÖZGELEN, ilgili yönetmeliklerin belirlediği gerekli tüm şartları yerine
g etirdikten sonra hazırladığı “HARUN REŞİD‟İN GÖZDESİ” (DENANİR) FİLMİ
Ö RNEĞİNDE TÜRK VE ARAP MÜZİĞİ ETKİLEŞİMİ” başlıklı tezini aşağıda
i mzaları olan jüri önünde başarı ile sunmuştur.
Tez DanıĢmanı : Prof. Dr. Nilgün DOĞRUSÖZ DĠġĠAÇIK ..............................
İstanbul Teknik Üniversitesi
Jüri Üyeleri : Doç. Dr. Ozan BAYSAL ..............................
İstanbul Teknik Üniversitesi
Doç. Dr. Sadık UğraĢ DURMUġ .............................
İstanbul Teknik Üniversitesi
Teslim Tarihi : 5 Mayıs 2017
Savunma Tarihi : 9 Haziran 2017
iii
iv
ÖNSÖZ
Bu çalışma Lise döneminden beri İTÜ TMDK‟da almış olduğum eğitimin yanısıra
2009 yılında Erasmus bursu ile İtalya‟ya gidip Conservatorio di Santa Cecilia‟da
orkestrasyon ve kompozisyon çalışmanın ve orada İtalyan müzisyenler ve arkadaşlar
ile birlikte İtalya‟ya mülteci olarak giden insanların da farklı kültür, gelenek ve bakış
açılarını görüp kendi kişisel ve kültürel alt yapım ile harmanlamam sonucu
oluşmuştur. Lisede kompozisyon denemeleri yapmaya başladığımdan beri Türk
müziğinde çok önemli bir yere sahip olan Bestekâr olan Sadettin Kaynak‟ı
keşfetmem uzun sürmedi. Kaynak‟ın Arap-Mısır filmlerine yaptığı müziklerin zaten
onda olan yaratıcılığı daha perçinlediğini ve daha cüretkâr kıldığını gördüm. Bu
çalışma ile; Arap ve Türk müziklerinin tarihsel süreç içindeki etkileşim, gelişim ve
değişimlerini irdelemiş, “Harun Reşid‟in Gözdesi” (Denanir) filminin orijinal
şarkılarını ve müziklerini yapan Riyad el-Sunbati, Zekeriya Ahmed ve Muhammed
Kasabji‟nin kısa hayat hikayeleri ve bestecilik anlayışları paralelinde filme
adaptasyon şarkılar ve müzikler yapan Sadettin Kaynak‟ın da kısa biyografisi ve
bestecilik anlayışı incelenmiş, filmdeki orijinal şarkılar ile adapte şarkıların
karşılaştırmalı makamsal ve yapısal analizleri yapılmıştır. Bununla birlikte, Türk
müziğindeki Şarkı formunun yıllar içindeki değişimi, makam kullanımına etkisi ve
Kaynak‟ın şarkıları ile Arabesk kavramına kısaca değinilmiştir.
Yüksek lisans eğitimim boyunca verdiği destek ve araştırma metodolojisini benimle
paylaşan tez danışmanım Prof. Dr. Nilgün Doğrusöz Dişiaçık‟a, her zaman yanımda
olan ve Lise yıllarımdan beri Türk müziğini bana sevdirmiş, müzik üstüne analitik
düşünmemi sağlamış olan San. Öğr. Gör. Feridun Öney‟e, Müzik Teorisi ve
Kompozisyon Yüksek Lisans programında ders aldığım, desteğini gördüğüm,
faydalandığım tüm öğretim elemanları ile İTÜ TMDK mensuplarına, Arapça
şarkıların transkripsiyonunda Arapça şarkı sözlerini notaların altına yerleştirmemde
ve şarkıların sözlerini çevirerek anlamama yardımcı olan sevgili dostum Hussain
Hajj‟a ve en son beni bu dünyaya getirmiş maddi, manevi her zaman yanımda olmuş
anneme tüm insan yüreğimle teşekkür ve minnettarlığımı sunarım.
Mayıs 2017 Orkun Zafer ÖZGELEN
v
vi
ĠÇĠNDEKĠLER
Sayfa
ÖNSÖZ ........................................................................................................................ v
ĠÇĠNDEKĠLER ........................................................................................................ vii
KISALTMALAR ...................................................................................................... ix
RESĠM LĠSTESĠ ....................................................................................................... xi
ÇĠZELGE LĠSTESĠ ................................................................................................ xiii
ġEKĠL LĠSTESĠ ....................................................................................................... xv
ÖZET ....................................................................................................................... xvii
SUMMARY ............................................................................................................. xix
1. GĠRĠġ ...................................................................................................................... 1
1.1 Tezin Amacı ..................................................................................................... 2
1.2 Analiz Yöntemi ................................................................................................ 3
2. OSMANLI-TÜRK MÜZĠĞĠ’NDE REFORMLAR ............................................ 7
2.1 III. Selim, II. Mahmud Dönemi ve I. Abdülmecid Dönemi ............................ 7
2.2 I. Abdülmecid (1839-1861) Dönemi .............................................................. 12
3. TÜRK VE ARAP MÜZĠSYENLERĠNĠN ETKĠLEġĠMLERĠ ........................ 17
3.1 19 ve 20. Yüzyıllar ......................................................................................... 17
3.2 Cumhuriyet Dönemi Müzik İnkılâbı ve Türk Müziği‟nin Yasaklanması ...... 20
4. HARUN REġĠD’ĠN GÖZDESĠ (DENANĠR) FĠLMĠ VE ARAP
MÜZĠĞĠ’NĠN TÜRK MÜZĠĞĠ’NE ETKĠSĠ .................................................... 28
4.1 Konusu ........................................................................................................... 28
4.2 Zekeriya Ahmed (1896-1961) ........................................................................ 33
4.3 Muhammed Kasabji (1892-1966) ................................................................. 34
4.4 Riyad el-Sunbati (1906-1981) ........................................................................ 35
4.5 Hafız Sadettin Kaynak (1895-1961) .............................................................. 36
4.6 Orkestrasyon Kullanımı ................................................................................. 42
4.7 Şarkı Formu‟na Etkisi (Şarkı Formu‟ndan Fantezi Şarkı‟ya) ........................ 48
4.7.1 Muhammes şarkı ................................................................................. 49
4.7.2 Müseddes şarkı .................................................................................... 49
4.7.3 Müsemmen şarkı ................................................................................. 49
4.8 Makam Kullanımına Etkisi ............................................................................ 50
4.9 Arabesk Olgusu ve Kaynak‟ın Şarkıları ........................................................ 52
5. FĠLMDEKĠ ORĠGĠNAL VE ADAPTASYON ġARKILARIN
KARġILAġTIRMALI ANALĠZLERĠ .............................................................. 56
SONUÇ VE ÖNERĠLER ....................................................................................... 130
KAYNAKLAR ....................................................................................................... 134
EKLER .................................................................................................................... 138
ÖZGEÇMĠġ ............................................................................................................ 204
vii
viii
Description:ÖRNEĞİNDE TÜRK VE ARAP MÜZİĞİ ETKİLEŞİMİ” başlıklı tezini aşağıda . 4.7 Şarkı Formu‟na Etkisi (Şarkı Formu‟ndan Fantezi Şarkı‟ya) . Kaynak, “Yurt Türküsü”nde bu sazı kullanıyor ve tıpkı Bağdat Şarkısı‟ndaki gibi .. senaryo seçer. Bu, Doğu ile Bat
